Gedragscode geneesmiddelenreclame Handreiking
Colofon De Handreiking Gedragscode geneesmiddelenreclame is een publicatie van de Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen (KNOV). Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen, december 2016 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op enige andere wijze zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de KNOV. U kunt deze uitgave ook inzien via www.knov.nl Auteurs Antje Beuckens, Marjolein Udo Contact KNOV Postbus 2001 3500 GA Utrecht T +31 (0)30 282 31 00 E info@knov.nl 2
Inhoud Woord vooraf 4 1 Inleiding 5 2. Gedragscode geneesmiddelenreclame 6 3. Gunstbetoon en andere financiële relaties 8 4. Aanbevelingen 11 5. Kort gezegd 12 3
Woord vooraf Sinds 2015 zijn verloskundigen bevoegd om hormonale anticonceptiemiddelen voor te schrijven. Dit voorschrijven moet op een verantwoorde wijze uitgevoerd worden. Hiervoor moet u onafhankelijk advies kunnen geven aan de cliënt over het gebruik van anticonceptiemiddelen. Op deze manier is het individuele belang van de cliënt het beste gewaarborgd. Door de bevoegdheid om anticonceptiemiddelen voor te schrijven kunt u worden benaderd door de farmaceutische industrie. Het is daarom belangrijk om op de hoogte te zijn van de Gedragscode geneesmiddelenreclame. Hierin staan de bepalingen over geneesmiddelenreclame en hoe daarmee om te gaan als beroepsbeoefenaar. Het belang van de cliënt staat daarbij voorop en de contacten met de farmaceutische industrie zijn transparant. In de Handreiking Gedragscode geneesmiddelenreclame staan praktische richtlijnen voor de navolging van de Gedragscode geneesmiddelenreclame. 4
1 Inleiding De Gedragscode geneesmiddelenreclame heeft als uitgangspunt dat de cliënt moet kunnen rekenen op een objectieve voorlichting over en een integere keuze voor een bepaald geneesmiddel. Kwaliteit van zorg en het belang van de cliënt dienen voorop te staan. In het algemeen geldt dat regels voor gunstbetoon moet zorgen dat degene die geneesmiddelen voorschrijft en degene die geneesmiddelen levert een rationeel voorschrijf- en aflevergedrag vertonen. Dit mag niet op oneerbare wijze worden beïnvloed. In deze handreiking wordt kort aangegeven wat wel mag en wat niet mag in de relatie met de farmaceutische industrie. Transparantie en redelijkheid zijn daarbij de basisbegrippen. Onder gunstbetoon wordt verstaan het in het vooruitzicht stellen of aanbieden van geld of op geld waardeerbare goederen of diensten met het doel het voorschrijven of gebruiken van een geneesmiddel te bevorderen. Hoofdstuk 2 beschrijft hoe de Gedragscode geneesmiddelen tot stand is gekomen. Tevens wordt in dit hoofdstuk de gedragsregels voor verloskundigen rondom het aanprijzen van geneesmiddelen beschreven. In hoofdstuk 3 staan de regels voor gunstbetoon beschreven. In hoofdstuk 4 zijn aanbevelingen opgenomen. Aan het einde van de handreiking vindt u een korte samenvatting van de gedragsregels. De gehele tekst van de Gedragscode geneesmiddelenreclame kunt u vinden op: http://www.cgr.nl/nl-nl/gedragscode-geneesmiddelenreclame 5
2 De Gedragscode geneesmiddelenreclame De Nederlandse regelgeving voor geneesmiddelenreclame is voortgekomen uit de Europese richtlijn betreffende geneesmiddelen voor menselijk gebruik (2001/83/EG) uit 1992. In 1994 is deze richtlijn als het Reclamebesluit Geneesmiddelen in de Nederlandse wetgeving geïmplementeerd en later vastgelegd in de Geneesmiddelenwet en de Beleidsregels gunstbetoon. Tegelijkertijd zijn alle bij de geneesmiddelenvoorziening betrokken partijen aan het werk gegaan om een vorm van zelfregulering op te zetten. Hieruit is de Gedragscode geneesmiddelenreclame voortgekomen. De Gedragscode geneesmiddelreclame (hierna Gedragscode genoemd) heeft betrekking op de reclame voor geneesmiddelen gericht op beroepsbeoefenaren in de gezondheidszorg. Onder reclame wordt verstaan: iedere vorm van beïnvloeding met het doel het voorschrijven, het afleveren of het gebruik van geneesmiddelen te bevorderen. Dit betreft niet alleen het aanprijzen van geneesmiddelen, maar tevens het aansporen om geneesmiddelen voor te schrijven of af te leveren door voordelen in geld of natura toe te kennen, aan te bieden of in het vooruitzicht te stellen (in de Geneesmiddelenwet gunstbetoon genoemd). In de Gedragscode staan de regels voor het aanprijzen van geneesmiddelen en de regels voor de financiële relaties die farmaceutische bedrijven hebben met beroepsbeoefenaren, waaronder verloskundigen, patiëntenorganisaties en andere betrokkenen. In dit hoofdstuk wordt beschreven wat onder reclame wordt verstaan. Tevens zijn gedragsregels opgenomen hoe u op verantwoorde wijze met de farmaceutische industrie om moet gaan. Aan het eind wordt beschreven hoe de naleving van de Gedragscode plaatsvindt. 2.1 Werkingssfeer Reclame in ruimste zin van het woord Deze Gedragscode heeft - in de ruimste zin van het woord - betrekking op de reclame voor en informatie over geneesmiddelen, zowel mondeling, schriftelijk, via audiovisuele methodieken, tentoonstellingen, congressen en symposia als op andere wijze. Verantwoorde omgang farmaceutische industrie De Gedragscode stelt normen aan activiteiten die te maken hebben met een verantwoorde gang van zaken bij de omgang tussen de farmaceutische industrie en beroepsbeoefenaren, zorgprofessionals, patiëntenorganisaties en andere betrokkenen. Daarbij kan het gaan om het verstrekken van algemene informatie over geneesmiddelen, het verlenen van gastvrijheid, het verstrekken van/vragen om premies of voordelen in geld of natura, het verstrekken van monsters van geneesmiddelen en onderzoek met geregistreerde geneesmiddelen. 2.2 Gedragsregels verloskundigen U zorgt voor een verantwoord contact met de farmaceutische industrie. De zorg voor de cliënt is altijd afgestemd op de belangen van de cliënt én op de belangen voor de volksgezondheid omdat de kosten van geneesmiddelen uit collectieve voorzieningen wordt betaald. Voor anticonceptie is dit afhankelijk of uw cliënt aanvullend verzekerd is. U bent transparant over de relatie met de farmaceutische industrie en u bent daarop aanspreekbaar. 6 Hoofdstuk 2 De Gedragscode geneesmiddelenreclame
U zorgt ervoor dat in de relatie met de farmaceutische industrie u niet in conflict raakt met uw beroepseed of met uit uw beroep voortkomende verplichtingen. U draagt zorg voor de correcte naleving van de Gedragscode en voor een adequate controle op die naleving. Uw handelen is niet in strijd met de strekking van de Gedragscode. 2.3 Toezicht De Codecommissie en de Commissie van Beroep van de CGR houden toezicht op de naleving van de Gedragscode. Het toezicht op de geneesmiddelenreclame naar de beroepsbeoefenaren wordt gedaan door de Keuringsraad. Dit houdt in dat als u vermoedt dat een bedrijf zich niet aan de regels voor reclameuitingen houdt u een melding of klacht kan indienen bij de Keuringsraad. Meer informatie over toezicht is te vinden op de site van de Keuringsraad http://www.koagkag.nl/home Medewerkingsplicht U bent verplicht aan het toezichthoudende orgaan alle medewerking te verlenen die het redelijkerwijs nodig heeft bij de uitoefening van zijn taak. Hoofdstuk 2 De Gedragscode geneesmiddelenreclame 7
3 Gunstbetoon en andere financiële relaties Gunstbetoon is het in vooruitzicht stellen, aanbieden en toekennen van geld of op geld waardeerbare diensten of goederen met het doel het voorschrijven, ter hand stellen of gebruiken van een geneesmiddel te bevorderen. Dit is verboden, tenzij beantwoord wordt aan de regels uit de Gedragscode. In de praktijk bestaan er veel en diverse verhoudingen tussen farmaceutische bedrijven enerzijds en beroepsbeoefenaars anderzijds. Dit betekent echter nog niet dat al deze verhoudingen als gunstbetoon zijn aan te merken. Om het onderscheid te maken is inzicht in aard, doel en inhoud van de betreffende relatie noodzakelijk. 3.1 Wat mag wel en wat mag niet? Regels voor het aannemen van geschenken Geschenken van geringe waarde mag u aannemen, mits deze geschenken nuttig zijn voor de uitoefening van het beroep. Een geschenk is van geringe waarde als deze niet meer bedraagt dan maximaal 50,- (incl. BTW) per keer met een maximum van 150,- per jaar. De waarde van de geschenken worden bepaald aan de hand van de winkelwaarde inclusief BTW. Promotiemateriaal of geschenken om nieuwe producten onder de aandacht te brengen mag u aannemen, mits dit het voorschrijfgedrag niet beïnvloedt. Materialen die informatief zijn of een educatief karakter hebben zijn toegestaan. Deze producten mogen echter niet uw reguliere praktijkuitgaven compenseren. Bij indirecte geschenken moet u denken aan het in bruikleen geven en vervolgens gunstig afschrijven van bijvoorbeeld computerapparatuur (zonder dat daar zakelijke dienstverlening tegenover staat). Als er sprake is van op geld gewaardeerde producten dan gelden de regels voor het aannemen van geschenken. U mag niet vragen om premies of voordelen in geld of natura en u neemt deze ook niet aan. U mag monsters aanvragen bij de farmaceutische industrie. De farmaceutische industrie mag echter tot 2 jaar na de aanvraag van dit monster geen monsters van hetzelfde geneesmiddelen verstrekken. Regels voor betaling van dienstverlening en onderzoek met geregistreerde geneesmiddelen U mag diensten verrichten voor farmaceutische bedrijven. Te denken valt aan: lezingen, advisering, geneesmiddelenonderzoek. Betaling voor deze diensten is alleen toegestaan als: Het doel van de dienst van belang is voor de uitoefening van de geneeskunde of de farmacie. De vergoeding (honorarium en onkosten) in een redelijke verhouding staat tot de verrichte werkzaamheden. Alle afspraken zijn vastgelegd in één schriftelijke overeenkomst, waarin staat: Welke diensten worden geleverd In welke hoedanigheid de diensten worden geleverd Welk honorarium en welke onkostenvergoeding afgesproken is Hoeveel uur wordt besteed aan de dienstverlening Waar de dienstverlening plaatsvindt Wanneer de dienstverlening plaatsvindt 8 Hoofdstuk 3 Gunstbetoon en andere financiële relaties
Welke kosten worden vergoed? Honorarium De tijd die u aan de dienstverlening heeft besteed wordt vergoed. De hoogte van de vergoeding wordt bepaald door een redelijke schatting van de tijdsbesteding en een redelijk uurtarief. Voor de verloskundige is een norm(uur)tarief afgesproken van 75,-. 1 Vergoedingen reiskosten Hierbij wordt aangesloten bij de onkostenvergoeding voor Rijksambtenaren 2 Auto: 0,37 per kilometer Trein: kosten eerste klasse (ongeacht of er een abonnement is) Taxi: volledig, in aanvulling op openbaar vervoer Vliegtuig: geen business class. Voor intercontinentale vluchten is business class wel toegestaan Verblijf Ook het verblijf dient binnen redelijke perken te blijven, daarbij wordt rekening gehouden met de normen voor de passende locatie (geen sterrenrestaurant of luxe resort). Als de dienstverlening in het buitenland plaatsvindt, moet daar een objectieve rechtvaardiging voor zijn. De regels voor verblijf staan beschreven onder Financiële bijdragen aan bijeenkomsten. Als uw honorarium en onkostenvergoeding meer dan 500,- per jaar is, dan maakt u dit openbaar in het Transparantieregister Zorg (http://www.transparantieregister.nl/nl-nl/home). Financiële bijdragen aan bijeenkomsten Een financiële bijdrage voor deelname aan bijeenkomsten, zoals congressen, symposia, nascholing is alleen toegestaan wanneer de kosten voor de gastvrijheid (reis-, verblijf-, overnachting en diner en inschrijfkosten) redelijk zijn en zich beperken tot het hoofddoel van de bijeenkomst. De financiële bijdrage alleen voor u geldt. De gastvrijheid alleen geldt voor reis- en verblijfkosten en redelijke inschrijvingskosten. Ontspanning, zoals sport en vrijetijdsbesteding valt hier niet onder. De gastvrijheid plaatsvindt op een passende locatie. Als de samenkomst in het buitenland plaatsvindt is een objectieve rechtvaardigingsgrond voor de gastvrijheid nodig: zoals deelnemers uit meerdere landen, of de aanwezigheid van expertise voor dat onderwerp. Onder redelijke kosten wordt verstaan: Voor wetenschappelijke bijeenkomsten niet meer dan 500,- met een maximum van 1500,- per jaar of 50% van de kosten als u zelf ook 50% betaald. Deze bijeenkomsten zijn georganiseerd door onafhankelijke derden en hebben geen bemoeienis met het farmaceutisch bedrijf. Daarnaast zijn deze bijeenkomsten geaccrediteerd of door de CGR als wetenschappelijk zijn gekwalificeerd. Niet-wetenschappelijke bijeenkomsten: een vergoeding van maximaal 75,- met een maximum van 225,- per jaar. De afspraken over de verleende gastvrijheid zijn vastgelegd in een schriftelijke overeenkomst. Dit kan ook een bevestigingsbrief zijn. Kosten voor eten, drinken en parkeerkosten gemaakt voor een bijeenkomst die georganiseerd is door een farmaceutisch bedrijf hoeven niet te worden vastgelegd. Reis en/of overnachtingskosten vallen hier niet onder. 1 Dit uurtarief geldt met ingang van februari 2014. Dit sluit aan bij de door de IGZ vastgestelde uurtarieven in het rapport Adviesraden farmaceutische industrie getoetst aan reclameregels, december 2012. 2 Circulaire wijzigingen in de financiële arbeidsvoorwaarden per 1 januari 2016 voor de ambtenaren werkzaam in de sector Rijk. Hoofdstuk 3 Gunstbetoon en andere financiële relaties 9
Regels voor sponsoring Onder sponsoring wordt verstaan het door de farmaceutische bedrijven verlenen van financiële of andere op geld waardeerbare ondersteuning, met of zonder tegenprestatie, aan beroepsbeoefenaren, samenwerkingsverbanden van beroepsbeoefenaren en/of instellingen waar beroepsbeoefenaren in participeren dan wel werkzaam zijn. Ook het verstrekken van een geldbedrag zonder tegenprestatie (donatie) wordt gezien als sponsoring. Sponsoring van projecten of activiteiten (anders dan bijeenkomsten) is alleen toegestaan als: De sponsoring een innovatie of kwaliteitsverbetering betreft. De sponsoring een (in)directe verbetering van de zorg aan cliënten of de bevordering van de medische wetenschap tot doel heeft. De activiteiten niet op een andere reguliere wijze worden gefinancierd. De gesponsorde een georganiseerde samenwerkingsverband of instelling is (geen individu). Alle afspraken omtrent sponsoring zijn vastgelegd in een schriftelijke overeenkomst met een precieze beschrijving van de bijeenkomst/manifestatie (inclusief financiële onderbouwing) en van de rechten en plichten van alle betrokken partijen. Alleen de algemene organisatiekosten en de gastvrijheidskosten mogen gesponsord worden. Het verlenen van financiële ondersteuning of andere op geld waardeerbare ondersteuning aan individuele verloskundigen is niet toegestaan. Uitzonderingen hierop zijn: Het verlenen van financiële ondersteuning bij proefschriften Het aannemen van een geschenk (zie: Regels voor het aannemen van geschenken ) De vergoeding van de dienstverlening (zie: Regeling voor betaling van diensten ) Het gebruik maken van de gastvrijheid bij bijeenkomsten en manifestaties (zie: Financiële bijdrage aan bijeenkomsten) Sponsoring van bijeenkomsten/manifestaties. Hiervoor gelden de regels voor financiële bijdrage aan bijeenkomsten. Sponsoring mag nooit in strijd zijn met de geldende wet- en regelgeving. En moet op integere, eerlijke en transparante wijze plaatsvinden en mag niet leiden tot aantasting van de onafhankelijkheid, betrouwbaarheid en geloofwaardigheid van gesponsorde en sponsor. Daarnaast mag sponsoring nooit leiden tot ongewenste beïnvloeding van voorschrijf- of inkoopgedrag. 10 Hoofdstuk 3 Gunstbetoon en andere financiële relaties
4 Aanbevelingen Transparantie U bent transparant over uw relatie met de farmaceutische industrie. Indien u een contract aangaat met een bedrijf uit de farmaceutische sector dan communiceert u dit ook naar uw cliënten door bijvoorbeeld een bericht op de website te plaatsen. Vanaf 1 januari 2015 bent u verplicht de afspraken die u maakt met een farmaceutisch bedrijf over gastvrijheid vast te leggen in een schriftelijke overeenkomst. Hierin staat beschreven om welke bijeenkomst het gaat, welke afspraken zijn gemaakt over de vergoeding van de gastvrijheidskosten. Op welke wijze de overeenkomst is vormgegeven is vrij en kan dus ook in een bevestigingsbrief. Melding financiële relatie Als u een financiële relatie aangaat met de farmaceutische industrie meldt u dit bij het Transparantieregister www.transparantieregister.nl. De relatie die u aangaat met een bedrijf uit de farmaceutische sector moet voldoen aan nauwgezette regels die onderling zijn vastgesteld, met instemming van de overheid. Op deze manier is voor iedereen zichtbaar dat u een contract bent aangegaan met een bedrijf uit de farmaceutische sector. Wederkerigheid De regels zijn wederkerig. Dit wil zeggen dat als de farmaceutische industrie u iets aanbiedt wat niet mag, u dit ook niet mag ontvangen. Bij twijfel Als u twijfelt aan wat wel of niet mag raadpleeg dan onderstaande websites Gedragscode geneesmiddelenreclame: http://www.cgr.nl/home Financiële relaties in de zorg: http://www.financielerelatieszorg.nl/ Transparantieregister: www.transparantieregister.nl Hoofdstuk 4 Aanbevelingen 11
5 Kort gezegd Wat mag wel en wat mag niet? Geschenken U mag een geschenk van geringe waarde aannemen. Wat betekent dit? De waarde van het geschenk is maximaal 50,- per keer met een maximum van 150,- per jaar En het geschenk is van nut voor de uitoefening van uw beroep Dienstverlening aan de farmaceutische industrie Hiervoor gelden een aantal uitgangspunten Reële vergoeding voor reële diensten Geen omzeiling van de regels voor gunstbetoon Transparantie Wat betekent dit? Er is één schriftelijke overeenkomst waarin de afspraken zijn vastgelegd Het norm(uur)tarief voor verloskundigen is 75,- Reiskostenvergoeding volgens de geldende normen Gastvrijheid bij congressen en symposia Reis-, verblijf-, inschrijf- en overnachtingskosten (inclusief diner) zijn binnen redelijke grenzen en beperken zich tot het hoofddoel van de bijeenkomst Alleen vergoeding voor uzelf Geen sociale of recreatieve activiteiten Alleen buitenlandse congressen met een objectieve rechtvaardigingsgrond worden vergoed Wat betekent dit? Het maximumbedrag van de vergoeding van kosten is afhankelijk van de aard van de bijeenkomst Wetenschappelijke bijeenkomsten: maximaal 500,- met een maximum van 1500,- per jaar Niet-wetenschappelijke bijeenkomsten: een vergoeding van maximaal 75,- met een maximum van 225,- per jaar Sponsoring Doel is het verbeteren van de zorg of medische wetenschap. Wat betekent dit? Integriteit, eerlijkheid, transparantie Afspraken vastgelegd in één schriftelijke overeenkomst Geen aantasting onafhankelijkheid, betrouwbaarheid en geloofwaardigheid betrokken partijen Geen tegenprestatie 12 Hoofdstuk 5 Kort gezegd