AAN DE RAAD Raadsvergadering d.d. : 26 juni 2014 Voorstelnummer : Portefeuillehouder : E. Hollenberg Carrousel d.d. : 12 juni 2014 Afdeling : Welzijn Opsteller : I. Sneekes Onderwerp : De inrichting van de toegang tot ondersteuning op het terrein van Jeugdzorg, Wmo en werk en inkomen. Voorgesteld besluit : In te stemmen met de notitie integraal dienstverleningsmodel sociaal domein voor de BUCH gemeenten. Aanleiding en beoogd effect Vanaf 1 januari 2015 zullen inwoners die hulp en ondersteuning nodig hebben op het terrein van werk en inkomen, begeleiding of een vorm van jeugdhulp, hiervoor bij de gemeente aankloppen. De gemeente moet dan ook een de toegang tot deze ondersteuning inrichten. Met de toegang wordt bedoeld: een fysiek punt in de wijk/buurt en/of op het gemeentehuis waar de inwoner zijn vraag kan stellen en waar de inwoner wordt geholpen bij het oplossen van de problemen. We gaan er daarbij vanuit dat het overgrote deel van de inwoners van Castricum zijn vragen zelf, of met behulp van zijn omgeving kan oplossen. Maar daar waar dat nodig is, geeft de gemeente een steuntje in de rug. Simpele vragen worden meteen beantwoord en daar waar mogelijk wordt de inwoner gewezen op de algemene voorzieningen die beschikbaar zijn in de buurt, zodat de inwoner weer op eigen kracht verder kan (ontzorgen in plaats van verzorgen). Ook enkelvoudige ondersteuningsvragen worden snel doorgeleid naar een aanbieder. Daar waar er meer aan de hand is, is het leveren van maatwerk het uitgangspunt. Onze bewoners moeten geen last hebben van de verschillende schotten die de wetgeving met zich mee brengt, het gaat erom dat hij/zij de ondersteuning krijgt die nodig is en daarvoor niet langs verschillende loketten hoeft. Onze ambitie is om te werken vanuit de eigen kracht van inwoners, hen de ondersteuning te geven die nodig is en de kosten beheersbaar te houden. Het resultaat telt! Het voorstel dat nu voorligt beschrijft hoe de BUCH gemeenten de toegang tot ondersteuning in het sociale domein willen vormgeven. Deze notitie is een vervolg op het eerdere traject rond de besluitvorming over de oprichting van de Sociale Dienst Regio Alkmaar (SRA) en de Raadsbesluiten die daar genomen zijn. De hierboven genoemde uitgangspunten passen binnen het BUCH voorstel over de toegang zoals dat nu voorligt. Deze notitie gaat vooral in op het klantproces, dus wat gebeurt er met een inwoner die een hulpvraag heeft. Dit klantproces lijkt wellicht complex, dat is het bijna altijd als je een klantproces uitschrijft, vooral als het om complexe gevallen gaat. De insteek is echter dat het voor de inwoners juist simpeler wordt, omdat ze op één plek bij de gemeente terecht kunnen voor alle ondersteuning op het sociale domein. Door samen te werken met de andere gemeenten in de BUCH willen we onze kwetsbaarheid verminderen en de kwaliteit verbeteren, waarbij het uitgangspunt van een lokale toegang in onze gemeente blijft bestaan. Pagina 1 van 5
We denken op deze manier de inwoners van de gemeente Castricum het beste te kunnen ondersteunen. Het is een groeimodel, waarbij we rekening houden met de werkwijze en specifieke omstandigheden van de vier gemeenten. Het gaat nu met name om het vaststellen van de uitgangspunten. Mocht in de uitvoering blijken dat de zaken toch beter anders georganiseerd kunnen worden, dan stellen we het bij. Ook werken we nog nader uit op welke manier de toegang het beste bereikbaar is voor onze inwoners. Wat ging hieraan vooraf? Begin 2014 hebben de gemeenteraden van Bergen, Castricum en Heiloo na uitgebreide beraadslaging het besluit genomen om niet deel te nemen aan de SRA, met name omdat het dienstverleningsmodel van de SRA niet aansloot bij de manier waarop de BCH gemeenten de dienstverlening aan hun inwoners willen vormgeven, namelijk via een lokale integrale toegang. Op verzoek van de gemeenteraden van Bergen, Castricum en Heiloo hebben de BCH gemeenten een gedeelde visie op de inrichting van het sociaal domein ontwikkeld, die is betrokken bij de besluitvorming rond de SRA. De BCH gemeenten vinden het belangrijk dat de inwoners in indien mogelijk in de eigen gemeente terecht kunnen voor zorg en ondersteuning en willen werken vanuit een integrale benadering, zodat maatwerk mogelijk is. Simpele en enkelvoudige vragen worden direct opgepakt en doorgeleid, maar daar waar er ondersteuningsvragen zijn op meerdere terreinen wordt per huishouden één ondersteuningsplan gemaakt, waarbij breed gekeken wordt naar welke ondersteuning nodig is. Hierdoor is een betere regie mogelijk bij gezinnen waar meerdere problemen spelen (1 gezin, 1 plan, 1 contactpersoon). Gezien de voordelen van het behalen van schaalgrootte in de back office hebben de colleges van de BCH gemeenten destijds een alternatieve variant voorgesteld, de SRA+. In deze variant ging het om een uitvoeringsorganisatie voor het hele sociale domein voor de Regio Alkmaar, waarin de toegang lokaal en back office regionaal georganiseerd zou worden. Deze variant had de steun van de gemeenteraden van Bergen, Castricum en Heiloo, maar kon niet op draagvlak rekenen bij de overige gemeenten in de regio Alkmaar. Uiteindelijk heeft de Raad van Castricum zich op 6 februari uitgesproken voor een intensieve samenwerking in de BCH en voor een integrale toegang op lokaal niveau. In Bergen en Heiloo zijn gelijkluidende besluiten genomen. In dezelfde periode besloot de gemeenteraad van Uitgeest om aansluiting te zoeken bij het Noorden in BUCH verband. In bijgaande notitie over de toegang wordt verder invulling gegeven aan het besluit van de Raad om te komen tot een intensieve samenwerking in BUCH verband en om te komen tot een integrale lokale toegang. Het beoogde effect hiervan is dat de Raden van de BUCH gemeenten dezelfde kaders stellen voor het inrichten van de toegang, waardoor gestart kan worden met de inrichting van de lokale toegang. Voor de inwoners betekent dat, dat alle inwoners van de BUCH gemeenten vanaf 1 januari 2015 volgens hetzelfde integrale klantproces worden behandeld, waarbij ruimte blijft voor lokale accentverschillen zoals de vormgeving en bemensing van de sociale teams (bijvoorbeeld een loket op het gemeentehuis of een sociaal team per wijk). Door het inrichten van een integrale toegang kan meer maatwerk geleverd worden, waardoor inwoners beter ondersteund worden, problemen eerder gesignaleerd worden en overlap wordt voorkomen. De verwachting is dat hiermee op termijn bespaard kan worden op duurdere zorgkosten. Politieke keuzeruimte De rol van de Raad is kaderstellend. Zoals hierboven is beschreven hebben de gemeenteraden van de BCH gemeenten in februari 2014 besloten om toegang tot hulp en ondersteuning integraal vorm te geven. We kiezen ervoor om de toegang tot hulp en ondersteuning voor onze inwoners zo in te richten dat de poortwachtersfunctie bij de gemeente blijft, op deze manier kan de gemeente grip houden op de financiële en politiek bestuurlijk risico s die samenhangen met de Pagina 2 van 5
uitvoering van de participatiewet, de Wmo en de Jeugdzorg. De Raad kan voor een andere inrichtingsvorm kiezen, dit maakt samenwerking in de BUCH echter lastiger, waardoor de organisatie kwetsbaar blijft. Zoals hierboven is aangegeven is er bij de inrichting nog ruimte om lokale keuzes te maken, bijvoorbeeld als het gaat over de positionering en bemensing van het sociale team. Om op 1 januari 2015 een operationele toegang tot het sociaal domein in te richten, dienen de Raden voor het zomerreces de kaders hiervoor te hebben vastgesteld, omdat we de tweede helft van 2014 nodig hebben voor de inrichting van de toegang. Het gaat nu ook met name om het vaststellen van de uitgangspunten van het klantproces, de uitwerking en invulling volgt in de zomer. Gedachtegang Bij de vraag hoe wij als BUCH gemeenten de toegang tot hulp en ondersteuning voor onze inwoners willen organiseren zijn we begonnen vanuit het perspectief van een inwoner die een probleem heeft en hulp en ondersteuning nodig heeft. Voor deze persoon is het belangrijk dat er een herkenbaar en laagdrempelige plek dichtbij is waar hij of zij terecht kan, waar simpele vragen snel afgehandeld worden en waar, daar waar dat nodig is, gewerkt wordt met een breed gesprek dat informatie oplevert over alle leefdomeinen. Een inwoner hoeft niet meer langs verschillende gemeentelijke loketten om ondersteuning te krijgen op het sociale domein, maar gaat in gesprek met een generalist die breed kijkt naar de situatie van de inwoner. Als het nodig is wordt er door de generalist deskundigheid bij gehaald, in plaats van dat wordt doorverwezen, zodat de inwoner zijn verhaal niet telkens opnieuw hoeft te vertellen. Doordat het ondersteuningsplan op alle domeinen door één generalist (evt. met behulp van de benodigde expertise) samen met de inwoner wordt opgesteld, wordt voorkomen dat een inwoner van het kastje naar de muur gestuurd wordt en wordt bureaucratie verminderd. De generalist heeft de bevoegdheid te beslissen welke voorzieningen in het ondersteuningsplan verstrekt worden. Een maatwerkvoorziening (niet vrij toegankelijke zorg) wordt in overleg met de backoffice medewerker van de gemeente uitgevoerd. De generalisten vormen met elkaar een sociaal team, waarbij iedere generalist zijn eigen specifieke expertise heeft. Naar de inwoner toe zijn ze een generalist, maar in het team zijn ze de specialist. De generalisten kunnen dan ook gebruik maken van elkaars kennis en expertise, zonder dat de inwoner doorverwezen hoeft te worden. De generalist is de vaste contactpersoon van een inwoner en verantwoordelijk voor het goed afhandelen van de ondersteuningsvraag van de inwoner. Het sociaal team bestaat in ieder geval uit generalisten vanuit de gemeente met een Wmo of WWB achtergrond, maar kan - afhankelijk van de behoefte per kern - ook aangevuld worden met generalisten met specifieke kennis vanuit de 0e en 1e lijnsinstellingen, zoals maatschappelijk werkers of opbouwwerkers. Inwoners melden zich immers nu ook al bij deze instellingen voor laagdrempelige ondersteuning (een zogenaamde vindplaats). Hier kunnen lokale keuzes in gemaakt worden. Momenteel wordt er met input van bewoners en professionals die in onze gemeente werkzaam zijn in zorg en welzijn (zoals maatschappelijk werk, mantelzorgondersteuning, wijkverpleegkundigen, activiteitenbegeleiders etc.) in kaart gebracht welke vraagstukken er spelen in de verschillende kernen van onze gemeente. Deze input nemen we mee in het verder vormgeven van de sociale teams. We kiezen er op dit moment niet voor om 2 e lijnszorgaanbieders op te nemen in het sociaal team of hen een rol te laten vervullen in de toegang, vanwege het concurrentie vraagstuk. Hiermee willen we ook voorkomen dat een zorgaanbieder tijdens de intake producten adviseren vanuit hun eigen moederorganisatie en daarmee het organisatiebelang voor het inwonerbelang positioneren. Daarnaast heeft de gemeenteraad van Castricum aangegeven dat ze veel waarde hechten aan keuzevrijheid voor de inwoners. Het opnemen van één bepaalde zorgaanbieder in een sociaal team kan de keuzevrijheid van onze inwoners beperken, omdat ze dan voor zorg en ondersteuning automatisch doorgeleid worden naar deze zorgaanbieder. Pagina 3 van 5
Het doel van de werkwijze, zoals die in de notitie beschreven staat, is om de vragen van inwoners in een vroegtijdig stadium te adresseren, zodat deze met een lichte vorm van ondersteuning kunnen worden aangepakt en er minder beroep wordt gedaan op de dure, specialistische zorg. Ook willen we hiermee overlap in de zorg voorkomen. Ervaringen uit andere gemeenten die werken met een integrale benadering laten zien dat er met name bij huishouden waar meervoudige problematiek speelt, veel efficiencywinst te behalen valt. Daarnaast zetten we in op preventie en het versterken van de algemene en collectieve voorzieningen in de wijken en kernen. Dit komt echter niet uitgebreid aan bod in deze nota, omdat nu de nadruk ligt op de beschrijving van het klantproces bij de toegang tot zorg en ondersteuning. Dit punt komt terug in de beleidsplannen rond de implementatie van de decentralisaties die in het najaar aan uw Raad voorgelegd zullen worden. Overwegingen van het college Bij het vormgeven van de inrichting van de toegang wordt tegemoet gekomen aan de invulling van de 3K s. zoals die eerder in BUCH verband zijn geformuleerd, het verminderen van de kwetsbaarheid, het verbeteren van de kwaliteit en het beheersen van de kosten. Doel van dit model is te investeren in de voorkant (kleine geldstroom) om te kunnen besparen op de grote geldstroom (kosten voor zorg en ondersteuning). We willen gebruik maken van de ervaringen die er al in BUCH verband zijn opgedaan De gemeente Bergen werkt nu in de pilot van het sociaal team in de Egmonden al grotendeels volgens het voorgestelde klantproces, de eerste ervaringen hiermee zijn positief. We gaan uit van een groeimodel, waarbij de BUCH gemeenten op 1 januari 2015 in ieder geval hetzelfde klantproces kennen. De uiteindelijke invulling van de sociale teams kan tussentijds worden bijgesteld indien blijkt dat de manier van werken beter, doelmatiger en efficiënter kan worden ingericht. Daarnaast zijn er nog andere veel zaken die verder uitgewerkt moeten worden, zoals de verbinding met de huisarts en de wijkverpleegkundige, de positie van het CJG (waaronder consultatiebureau en schoolarts), de precieze invulling van de verschillende rollen, taken en verantwoordelijkheden en de vormgeving van de back office. Al deze vraagpunten en de activiteiten die nodig zijn om het toegangsmodel uit te voeren worden verder uitgewerkt in het implementatieplan dat medio september gereed zal zijn. Een alternatieve oplossing is om de toegang lokaal vorm te geven. Een nadeel hiervan is echter dat de huidige ambtelijke organisatie kwetsbaar is, omdat diverse functies door één medewerker worden ingevuld (éénpitters). Er is dan geen sprake van een robuuste organisatie. Communicatie / Vervolgproces De Raden van de BUCH gemeenten zijn op de BUCH raadsinformatie avond van 19 mei kort geïnformeerd over de voorgestelde aanpak van de decentralisaties in BUCH verband. De inhoud en de vorm van de communicatie over de integrale toegang naar de externe doelgroepen (inwoners, cliënten en welzijn, maatschappelijke- en zorg organisaties ) is per doelgroep verschillend. In een nog op te stellen 3D communicatieplan voor de BUCH zullen de verschillende doelgroepen, belangen, rollen en bijbehorende communicatieboodschappen geformuleerd worden. Dit communicatieplan is naar verwachting deze zomer gereed. De Wmo adviesraad van de gemeente Castricum heeft een positief advies gegeven over deze notitie. Zie bijlage 2. Bijlagen - Bijlage 1: Notitie integraal dienstverleningsmodel sociaal domein BUCH gemeenten - Bijlage 2: Advies Wmo raad Castricum - Bijlage 3: Raadsvoorstel Definitieve besluitvorming sociale dienst regio Alkmaar en Pagina 4 van 5
uitvoering sociaal domein - Bijlage 4: Bijlage bij SRA besluit december 2013: Uitwerking BCH variant: Gedeelde visie op inrichting sociaal domein Achterliggende documenten Pagina 5 van 5