Omgaan met ouders
Leen Ryckaert Leen Ryckaert Omgaan Leen Ryckaert met Omgaan Omgaan ouders met ouders met Hoe het gesprek ouders voeren Hoe Een het gids gesprek voor leraren voeren Hoe Een het gids gesprek voor leraren voeren Een gids voor leraren
Derde, volledig herziene druk: maart 2015 Tweede druk: juni 2006 Eerste druk: februari 2005 D/2015/45/197 ISBN 978 94 014 2652 7 NUR 841 Vormgeving omslag: Studio Lannoo Vormgeving binnenwerk: Studio Lannoo/Jurgen Leemans Leen Ryckaert & Uitgeverij Lannoo nv, Tielt, 2005. Uitgeverij LannooCampus maakt deel uit van Lannoo Uitgeverij, de boeken- en multimediadivisie van Uitgeverij Lannoo nv. Alle rechten voorbehouden. Niets van deze uitgave mag verveelvoudigd worden en/of openbaar gemaakt, door middel van druk, fotokopie, microfilm, of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Uitgeverij LannooCampus Erasme Ruelensvest 179 bus 101 3001 Leuven België www.lannoocampus.be
INHOUD Voorwoord 7 1. Omgaan met ouders 11 1.1. De leerkracht als gesprekspartner voor ouders 11 1.2. Enkele typische gespreksonderwerpen 13 2. Het gesprek aangaan met de ouders 17 2.1. Voorbereiding op het gesprek 17 2.1.1. Interne en externe voorwaarden 17 2.1.2. Kenmerken van het gezin 19 2.1.3. Nog enkele algemene tips 21 2.2. Mogelijk verloop van het gesprek 24 2.2.1. Algemene omgangsregels 24 2.2.2. De initiatiefnemer 26 2.3. Fasen in het gesprek 28 2.3.1. Fase 1: mededelen van het slechte nieuws 30 2.3.2. Fase 2: omgaan met de emoties bij de ouders 41 2.3.3. Fase 3: probleemverkenning en -oplossing 44 2.3.4. Fase 4: besluitvorming en afronding 56 2.3.5. Fase 5: evaluatie en follow-up 57 2.4. Hoe Reflectie een niet overopbouwend het verloopgesprek van hetombuigen gesprek 58 2.5. Reflectie Doorverwijzing over het naar verloop derden van het gesprek 60 59 2.6. Doorverwijzing Over nuttige tips naar en derden valkuilen 61 59 2.7. Over nuttige tips en valkuilen 61 3. Wegwijzers op school: het belang van goed uitgelijnde communicatiekanalen 63
6 Inhoud 4. 3. Gespreks- Wegwijzers enop communicatietechnieken school: het belang van goed uitgelijnde communicatiekanalen 4.1. Het communicatieproces 65 65 65 4.1.1. Kenmerken van het communicatieproces 66 4. Gespreks- 4.1.2. Storingen en communicatietechnieken in het communicatieproces 67 70 4.2. 4.1. Het Gespreks- communicatieproces en communicatietechnieken 67 72 4.1.1. 4.2.1. Kenmerken Niet-verbalevan communicatietechnieken het communicatieproces 68 73 4.1.2. 4.2.2. Storingen Verbale communicatietechnieken in het communicatieproces 72 78 4.2. Gespreks- 4.2.3. Do sen encommunicatietechnieken don ts op een rijtje 74 84 4.2.1. Niet-verbale communicatietechnieken 75 5. Sociale 4.2.2. Verbale rolneming communicatietechnieken of perspectiefneming 80 87 5.1. 4.2.3. Wat houdt Do s en perspectiefneming don ts op een rijtje in? 86 87 5.2. Stappen in het perspectiefnemen 88 5. Sociale rolneming of perspectiefneming 89 5.3. Hoe komen we tot perspectiefneming of rolneming? 90 5.1. Wat houdt perspectiefneming in? 89 6. 5.2. Omgaan Stappen in met het woede perspectiefnemen en agressie 90 93 5.3. Hoe komen we tot perspectiefneming of rolneming? 6.1. Het moeilijke gesprek opgevat als interpersoonlijke probleemsituatie 92 93 6.2. 6. Omgaan Woede en met agressie, woede een en agressie samenspel van factoren 95 97 6.3. Hoe kun je het beste met emoties zoals woede omgaan? 99 6.1. Het moeilijke gesprek opgevat als interpersoonlijke probleemsituatie 95 7. 6.2. Omgaan Woede en met agressie, eigeneen spanning samenspel envan angsten factoren 101 99 6.3. Hoe kun je het beste met emoties zoals woede omgaan? 101 7.1. Angstige preoccupatie 101 6.4. De 5 conflicthanteringstijlen 103 7.2. Een assertieve, taakrelevante houding 102 7. Omgaan 7.2.1. Niet-verbaal met eigen assertief spanning gedragen angsten 105 104 7.2.2. Verbaal assertief gedrag 105 7.1. Angstige preoccupatie 105 7.2.3. Dingen die men moet vermijden 106 7.2. Een assertieve, taakrelevante houding 106 7.3. Omgaan met lichamelijke spanning 107 7.2.1. Niet-verbaal assertief gedrag 108 7.2.2. Verbaal assertief gedrag 109 8. Samenvatting 109 7.2.3. Te vermijden 110 7.3. Omgaan met lichamelijke spanning Besluit 111 111 8. Samenvatting 113 Geraadpleegde en aanbevolen literatuur 113 Besluit 115 Geraadpleegde en aanbevolen literatuur 117
VOORWOORD Kwaliteitszorg en -controle zijn begrippen die de laatste jaren meer expliciet ingang gevonden hebben in het schoolbeleid. Eén van de deelaspecten van een goede kwaliteitszorg op school is aandacht voor communicatie. Het gaat dan zowel om de kwaliteit van de interne communicatie binnen het schoolteam leerkrachten, directie, opvoedend en technisch personeel, raad van bestuur als de kwaliteit van de externe communicatiekanalen. Ouders zijn belangrijke externe partners van scholen. Een school verwerft haar goede faam mede op basis van het creëren van goede structurele voorzieningen wat betreft de contacten met de ouders. Ouders worden ook duidelijk betrokken bij het gebeuren op school. We denken daarbij aan participatieraden, oudercomités, deelname aan schoolse activiteiten, enzovoort. Ondanks alle goede inspanningen op verschillende niveaus verloopt de communicatie tussen de school en de ouders al te vaak wat stroef en soms ronduit problematisch, zeker wanneer er ernstige problemen zijn met een leerling. Er is een gebrekkige of ondoeltreffende communicatie, men begrijpt elkaar niet, onderliggende diepere signalen worden niet juist geïnterpreteerd of worden niet verdisconteerd in efficiënt besluitvormingsgedrag. Ouders hebben het gevoel dat ze te weinig gehoord worden, voelen zich machteloos. Leerkrachten daarentegen kunnen zich niet ontdoen van de indruk dat ouders niet willen luisteren, te veeleisend of onredelijk zijn. Het resultaat is soms dan ook funest. De communicatie raakt verstoord. Bij onopgeloste conflicten tussen ouders en leerkrachten zijn meestal beide partijen (en het kind) de verliezers. Soms probeert men het conflict via de directie op te lossen. Men moet echter als schoolbestuur al heel sterk staan op het vlak van onderhandelingsvaardigheden om het probleem zo op te lossen dat geen van beide partijen zich benadeeld of meer nog: beledigd voelt. Mislukken die onderhandelingspogingen, dan is de weg vrijgemaakt naar interne beroepscommissies, tot de Raad van State toe.
8 Voorwoord Voorwoord De Als inhoud medewerkers van dit van boek het is C.L.B. gegroeid vervulden vanuit wij talrijke vaak een gesprekken go-between met functie leerkrachten, tussen de hun leerkrachten directies ende ouders. Vanuit Verschillende deze positie scholen kreeg voelen ik een degoed be- De inhoud van dit boek is gegroeid vanuit talrijke gesprekken met leerkrachten, hun directies en de ouders. Verschillende scholen voelen de behoefte om meer werk te maken van het opbouwen van een goede relatie met hoefte zicht op omde meer typische werkgevoeligheden te maken van het die opbouwen spelen bij van beide eenpartijen goede relatie en ook met op de wat ouders. zoal Sommige mis kan lopen voelen in de behoefte gesprekken aantussen training de van school hunen leerkrachten de ouders. de ouders. Sommige voelen de behoefte aan training van hun leerkrachten in Verschillende vaardigheden scholen die verband investeren houden in het met opbouwen het omgaan van een met goede (moeilijke) relatie in vaardigheden die verband houden met het omgaan met (moeilijke) ouders met ouders of het voeren en bieden van hun moeilijke leerkrachten gesprekken. en pedagogisch Als medewerker personeel van (zelfs het ouders of het voeren van moeilijke gesprekken. Als medewerker van het PMS medewerkers het huidige van het CLB onthaal (Centrum secretariaat) voor Leerlingen vormingen Begeleiding) aan die hen kreeg tools/ ik PMS het huidige CLB (Centrum voor Leerlingen Begeleiding) kreeg ik vaak vaardigheden te makenaanleren met leerkrachten voor het die omgaan adviesmet vroegen (moeilijke) rond het ouders voeren of van het hun voeren van moeilijke slecht nieuws -gesprekken, gesprekken. Leerkrachten zoals het hebben moeten vaak meedelen nood aan dat advies een vaak te maken met leerkrachten die advies vroegen rond het voeren van hun typische typische slecht nieuws -gesprekken, zoals het moeten meedelen dat een kind voor het nietvoeren kan overgaan, van de typische een C-attest slecht krijgt, nieuws -gesprekken, betrapt is op druggebruik zoals het moeten meedelen zware dat gedragsproblemen een kind niet kan vertoont, overgaan, spijbelt, een C-attest dat er krijgt, een vermoeden betrapt is op kind niet kan overgaan, een C-attest krijgt, betrapt is op druggebruik op school, school, zware gedragsproblemen vertoont, spijbelt, dat er een vermoeden van op druggebruik anorexia bestaat, op school, enzovoort. zware Leerkrachten gedragsproblemen zien ervertoont, dikwijls spijbelt, heel ergdat tegen er een opvermoeden dit soort meldingen van anorexia te moeten bestaat, doen. enzovoort. Meestal zien ze er heel van anorexia bestaat, enzovoort. Leerkrachten zien er dikwijls heel erg tegen op dit soort meldingen te moeten doen. erg tegenop dit soort meldingen te moeten doen. Figuur 1. Leerkrachten zien er Figuur 1. Leerkrachten zien er dikwijls heel erg tegen op dit soort dikwijls heel erg tegen op dit soort meldingen te moeten doen. meldingen te moeten doen. Op Met die manier vragen ben in het ik op achterhoofd zoek gegaan ben naar ik op praktische zoek gegaan gespreks-, naar praktische communicatie- gespreks-, encommunicatie- andere (sociale) en vaardigheden, andere (sociale) aanknopingspunten vaardigheden, aanknopings- de be- Op die manier ben ik op zoek gegaan naar praktische gespreks-, communicatie- en andere (sociale) vaardigheden, aanknopingspunten in de bestaande literatuur en psychologische modellen die konden helpen bij het staande punten in literatuur de bestaande en psychologische literatuur en psychologische modellen die konden modellen helpen die konden bij het voeren helpen bij vanhet eenvoeren doelgerichte, van een doelgerichte, succesvolle communicatie succesvolle communicatie met ouders. met Dit voeren van een doelgerichte, succesvolle communicatie met ouders. Dit leidde ouders. tot Dit het leidde opzetten tot het van opzetten een van training een training die eendie aantal een aantal doelstellingen doelstellingen beoogt. leidde tot het opzetten van een training die een aantal doelstellingen beoogt. beoogt.
Voorwoord 9 Hoe knoop je het gesprek aan met de ouders? Hoe kun je slecht nieuws het beste aan hen overbrengen? Welke strategieën kun je hanteren om het gesprek gaande te houden? Wat kun je beter vermijden? Hoe kun je gerichte informatie verkrijgen van de ouders? Hoe breng je ouders ertoe constructief mee te werken bij het nemen van bepaalde moeilijke beslissingen in functie van het maximaliseren van de ontwikkelingskansen van hun kinderen? Hoe kun je leren je eigen emoties en die van anderen te hanteren? Welke gesprekstechnieken en andere sociale en communicatieve vaardigheden zijn nuttig in de zogenaamde moeilijke gesprekken met ouders? Daarnaast is het essentieel dat een we soort eenplattegrond soort plattegrond te schetsen schetsen voor voor een een mogelijke mogelijke inhoudelijke opbouw opbouw van van het het gesprek. Een Wegesprek leren een bestaat gesprek uit te verschillende, zien als bestaande elkaar uit afwisselende verschillende, fasen, elkaar die afwisselende elk op zich fasen, belangrijk die elkzijn op zich voor belangrijk het slagen zijn van het voor gesprek. het slagen van het gesprek. Dit boek vormt een neerslag van de aandachtspunten in deze trainingen, aangevuld met een verdieping in enkele theoretische concepten die belangrijk zijn voor het begrijpen en uitvoeren van menselijk interactief gedrag. We Philip filmden ik een filmden paar een geënsceneerde paar geënsceneerde slecht nieuws -gesprekken slecht nieuws -gesprekken met leerkrachten met leerkrachten en CLB-medewerkers. en CLB-medewerkers. Sommige Sommige spelers gingen spelers zogingen op het zo script op in dat het de script situaties dat de en situaties emoties en tijdens emoties detijdens opnamesessies de opnamesessies zeer realistisch zeer realis- overkwamentisch overkwamen. Dit overtuigde Dit overtuigde ons eensons te meer eens te dat meer de gekozen dat de gekozen technieken technie- inderdaaken inderdaad ook concreet ook concreet werkten. werkten. Een woord van dank is hier op zijn plaats. Meer bepaald wil ik de initiatiefnemers van het oorspronkelijk project Omgaan met ouders vermelden, te weten Philip Millet ( (psycholoog), Mia Van Hullebusch (toenmalig directrice van de lagere afdeling van het Sint-Pietersinstituut Gent) en Chris Vanderbruggen (CLB-medewerkster). Daarnaast wil ik tevens mijn erkentelijkheid uitdrukken jegens Zr. Monica Van Kerrebroeck (voormalig directrice van Sint-Bavohumaniora Gent) voor de rijke en boeiende ervaring die ik op haar school mocht opdoen. Ook wil ik hier de vele leerkrachten, directies en collega s bedanken die mij via hun vragen deden nadenken over de problematiek van het omgaan met ouders. Dank ook aan de deelnemers van de trainingen voor hun inspirerende voorbeelden. We hebben vaak veel van elkaar geleerd.
10 Voorwoord Volledigheidshalve wijs ik erop dat waar in de tekst hij voorkomt, in de meeste gevallen ook zij kan worden gelezen. Leen Ryckaert Alma De Mey Nota Enkele in de tekst gebruikte Vlaamse onderwijstermen (met eventueel Nederlandse equivalent) CLB (Centrum voor Leerlingenbegeleiding) = schoolbegeleidingsdienst Lagere afdeling/school = basisonderwijs vanaf groep 3 Kleuteronderwijs (in Vlaanderen vanaf 2,5 jaar) = basisonderwijs groep 1 en 2 Secundair onderwijs = voortgezet onderwijs ASO (Algemeen Secundair Onderwijs) = vwo (ook humaniora = vwo) A-attest : leering is geslaagd ; B-attest : leerling is geslaagd maar kan niet overgaan naar bepaalde studierichtingen ; C-attest : leerling is niet geslaagd en moet zittenblijven Klassenraad : verplicht overlegplatform van vooral leerkrachten, voor een bepaald leerjaar (cf. de website van de Nederlandse Taalunie : www.taaluniversum.org/onderwijs/termen)
1 OMGAAN MET OUDERS 1.1 DE LEERKRACHT ALS GESPREKSPARTNER VOOR OUDERS Het is duidelijk dat leerkrachten niet alleen over pedagogische competenties dienen te beschikken als begeleider van leer- en ontwikkelingsprocessen, maar tevens een aantal andere functies vervullen, zoals: opvoeder, organisator, innovator en onderzoeker, lid van een schoolteam, partner van externen (CLB, revalidatiecentra, enzovoort), partner van ouders. In de omschrijving van het beroepsprofiel van leerkrachten worden dan ook al deze vaardigheden vermeld. Het gaat hierbij zowel om kennis en vaardigheden als om houdingen of attitudes. Toch blijkt dat leerkrachten zich veel meer ervaren voelen in het didactisch-pedagogische luik van hun opdracht en minder in de randopdrachten. Een gesprek voeren met de ouders is, zeker als er een of andere vorm van slecht nieuws of een mogelijk confronterende boodschap overgebracht moet worden, geen gemakkelijke zaak. Het kunnen omgaan met emoties bij de ouders, een erkennende houding durven aannemen zonder de meningsverschillen uit de weg te gaan, het gesprek op een constructieve wijze laten verlopen, enzovoort, vereist totaal andere vaardigheden bij de leerkracht namelijk die van gesprekspartner en deskundig hulpverlener dan de vaardigheden die hij nodig heeft in zijn dagelijkse lespraktijk. Ondanks al deze taken opdrachten vinden vinden ouders ouders dikwijls dikwijls dat de dat school de te school weinig te weinig oog en oog oor en heeft oor voor heeftproblemen, voor problemen, of er of effectief er effectief te weinig te weinig aan aan doet, doet, óf óf dat dat ze zeer zeer afhankelijk zijn zijnvan de degoodwill van een bepaalde leerkracht.
12 Omgaan met ouders Het doel van dit boek is een praktische handleiding te bieden aan leerkrachten en andere hulpverleners om te bekijken: hoe ze de dialoog met de ouders kunnen aangaan zodat het gesprek voor beide partijen bevredigend verloopt; welke technieken/vaardigheden hen daartoe ter beschikking staan. Ieder gesprek, ieder contact met ouders verloopt anders. Het is niet op voorhand te voorspellen hoe een onderhoud met de ouder zal evolueren. Bij de ouders kan sprake zijn van coöperatief, zelfs onderdanig en meegaand gedrag, maar ook ronduit weerbarstig gedrag en weerstand tegenover jouw oordeel of advies. Toch is het mogelijk een aantal strategieën voorop te stellen en jezelf als gesprekspartner van ouders te trainen in algemene vaardigheden voor het voeren van problematische gesprekken. Er zijn twee vormen van contacten tussen ouders en leerkrachten, namelijk de meer geplande gesprekken en de meer toevallige, informele ontmoetingen bij de schoolpoort of klasdeur. De meeste scholen hanteren een open school -cultuur, zeker in het lager onderwijs, waar de ouders vaak voor een aantal activiteiten ingeschakeld worden. Dit Dit is is zeker zeker aan aan te te moedigen. Bij Bij een een vlotte vlotte communicatie kan kan men men wederzijds wederzijds snel en snel zon- en zonder schroom schroom kleine kleine probleempunten melden. melden. Sommige Sommige problemen problemen zijn veeleer zijn veeleer praktisch praktisch van van aard aard of of een een gevolg van een kleine communicatiestoornis en laten zich eenvoudig oplossen. Anderzijds melden melden lesgevers lesgevers dat ouders, door de lage drempel naar school, hen wel eens willen overvallen. Zeker als je net toezicht moet houden, rijen moet begeleiden, kinderen moet binnenlaten in je klas,... is het niet evident tussendoor ook nog eens een probleem met een ouder te te bespreken. Trap Trap je toch je toch in die in die val soms en val handel en handel je iets je iets even even snel snel af, af, dan dan blijkt vaak dat zowel leerkracht als ouder er geen goed gevoel aan overhouden. Bij problemen die belangrijk genoeg zijn, is het beter tijd uit te trekken voor een langer gesprek en de ouders apart uit te nodigen buiten de lesuren. Hulpverlening is is dikwijls gericht gericht op hier op en hier nu. enje nu. wilt Jemensen, wilt mensen, zeker zeker als ze alsoverstuur ze zijn, zijn, niet niet laten la- wachten. wachten. Heel Heel even even de de tijd tijd nemen om omte teluisteren, vervolgens de ouder ervan overtuigen dat het probleem je belangrijk genoeg lijkt om er eens rustig over te praten en er vervolgens onmiddellijk een afspraak aan koppelen, leidt ertoe dat niemand met een ontevreden gevoel achterblijft. Jij
Omgaan met ouders 13 kunt je werk doen waarmee je bezig bent. De ouder voelt zich gehoord, hij voelt dat jij tijd vrij wilt maken om naar hem te luisteren. Een extra voordeel is dat jij jezelf ook grondiger kunt voorbereiden op het komende gesprek (zie verder). Figuur 2. De ouder voelt zich gehoord, hij voelt dat je tijd vrij wilt maken om naar hem te luisteren. Ouders komen met allerlei klachten naar school. Sommige Leerkrachten leerkrachten van het van kleuter- het kleuter- en lager enonderwijs lager onderwijs rapporteerden rapporteerden incidenten dat ouders waarbij soms ouders zomaar zo- de maar klasde binnenvallen. klas binnenvielen. Soms ging Soms het ging zover het dat zover ouders dat ouders dachten dachten een klasge- een klasgenootje van hun van kind hun kind eens eens stevig stevig moeten moeten komen aanpakken. Dit zijn Dit situ- zijn situaties die die je onmiddellijk we moet moeten kortsluiten. kortsluiten. Je verzoekt Je verzoekt de ouder ouder op vrien- op vriendelijke maar maar kordate, kordate, assertieve assertieve wijze wijze de klas dete klas verlaten verlaten met de met bood- de boodschap dat als dat er als een erprobleem een probleem is, hij is, dit hij altijd dit altijd op een opgepast een gepast moment moment met met jou of joude ofdirectie de directie kan kan bespreken bespreken (zie (zie onder onder meer meer kapotte kapotte plaat -techniek plaat -techniek in hoofdstuk in hoofdstuk 7). Het 7). belangrijkste Het is dat isje dat de je ouder ouder niet niet alleen alleen laat laat be- beslissen, maar maar dat dat je zelf je zelf als als leerkracht mee mee bepaalt bepaalt wanneer en en hoe hoe je de je ouder ouder te woord te woord staat. staat. 1.2. ENKELE TYPISCHE GESPREKSONDERWERPEN Er zijn gemakkelijke gesprekken, die bijna routinematig verlopen. Voorbeelden hiervan zijn: kennismakingsgesprekken,
14 Omgaan met ouders normale tussentijdse oudercontacten, oriënterende gesprekken aan het eind van een schooljaar. Een gesprek wordt moeilijk : wanneer er op een of andere manier een discrepantie bestaat tussen de visie van de ouders en die van de leerkracht; wanneer de leerkracht moet ingaan tegen het verwachtingspatroon van de ouders inzake wat ze met hun kind willen bereiken; wanneer de leerkracht ernstige sociale en/of emotionele problemen moet melden of bespreken, bijvoorbeeld zware gedragsproblemen of gezinsfactoren die een weerslag hebben op het schoolse presteren (echtscheiding, alcoholisme bij de ouders, verwaarlozing); wanneer de leerkracht informatie moet geven die beledigend kan overkomen, bijvoorbeeld een gesprek over een kind dat steeds onverzorgd naar school komt. Kortom, moeilijke gesprekken zijn die gesprekken waarbij de leerkracht verwacht allerlei weerstanden en emoties zoals ontgoocheling, kwaadheid, verdriet en schaamte bij de ouders op te roepen. Bijzonder moeilijk, en hier apart vermeld, is de problematiek van de kansarme gezinnen. We staan voor het het gegeven dat dat steeds steeds meer meer gezinnen gezin- op nen deop rand de rand van armoede van armoede leven. leven. We denken Denk aan gezinnen met werkloze ouders, asielzoekers, laaggeschoolden, de eenoudergezinnen (een (een belang- belangrijke nieuwe nieuwe groep groep die met die verborgen met verborgen armoede armoede te kampen te kampen heeft), heeft), enzo- enzovoort. Uit een enquête bij de Aalsterse scholen 1 voor lager en secundair onderwijs blijkt dat: 16% van de leerlingenpopulatie kansarm is; in het lager onderwijs er gemiddeld twee kansarme kinderen per klas zijn; 65% van deze kansarme kinderen met een leer- en/of ontwikkelingsachterstand kampt. 1. Enquête gehouden naar aanleiding van de Beurs voor goed(koop) onderwijs te Aalst, georganiseerd door SOS Schulden op School vzw, Aalst, mei 2003.
Omgaan met ouders 15 Deze cijfers kunnen wellicht gegeneraliseerd worden. Deze gegevens laten vermoeden dat er redenen te over zijn om als school, directie, leerkracht, CLB, regelmatig geconfronteerd te worden met de noodzaak om contact op te nemen met de ouders van deze kinderen. Dat dit op zich geen gemakkelijke opdracht is, blijkt uit de volgende vaststellingen: slechts 1 op de 10 leerkrachten vermeldt een goed contact met kansarme ouders; 33% van de leerkrachten heeft negatieve ervaringen met deze ouders.
2 HET GESPREK AANGAAN MET DE OUDERS 2.1 VOORBEREIDING OP HET GESPREK 2.1.1 Interne en externe voorwaarden Aan een aantal interne en externe condities moet voldaan zijn alvorens en terwijl we iemand voor een gesprek ontvangen. Interne voorwaarden Als leerkracht en als mens moeten we: Enkele Eigen afweermechanismen eigen en gevoeligheden en gevoeligheden onderkennen. Een leer- (een leerkracht die die zelf zelf net net in een in een scheidingssituatie zit, zit, kan kan soms soms te emotioneel te emotioneel reageren reageren wanneer wanneer het het gesprek over over de descheiding van de ouders gaat): gaat. iedereen Iedereen draagt een stukje nuttige eigen ervaring mee; mee; men men mag mag ander- anderzijds niet niet overweldigd worden worden door door eigen eigen gevoelens gevoelens waardoor waardoor men te men gekleurd te gekleurd meekijkt; meekijkt; een gevolg een gevolg zou kunnen zou kunnen zijn dat zijn men dat bijvoorbeeld men bijvoorbeeld meer empathie meer empathie en begrip en gaat begrip vertonen gaat vertonen voor éénvoor van de één ouders van de met ouders uitsluiting met van uitsluiting de andere van ouder. andere ouder. Bewust zijn van eigen waarden en normen (wat zijn mijn opvattingen over opvoeding, belonen/straffen, enzovoort?). Een rustige en open houding kunnen aannemen. Eerlijk durven zijn: op lange termijn biedt dit de beste garantie op het vertrouwen van de gesprekspartner en heeft daardoor uiteindelijk een positief effect op de onderlinge verhouding. Ons De storende niet lateninterne afleiden preoccupaties door storende of interne angstige preoccupaties en negatieve of anticiperende angstige en negatieve gedachten anticiperende vermijden. Bijvoorbeeld: gedachten (bijvoorbeeld: Hoe kan ik die Hoe ouders kan iknu die vertellen ouders nu dat...? : vertellen in hoofdstuk dat...? ): 7 in bekijken hoofdstuk we concreet 7 bekijken hoe we je met concreet je eigen hoespanning we met onze en angsten eigen kan spanning omgaan. en angsten kunnen omgaan. Aandacht kunnen geven en open en onbevooroordeeld kunnen luisteren.
18 Het gesprek aangaan met de ouders Een intrinsieke bereidheid vertonen om te willen helpen het probleem op te lossen: mensen voelen het zeer duidelijk wanneer je een vorm van betrokkenheid en gezonde belangstelling toont en zullen daardoor veel meer meegaan in het gesprek, ook al is de boodschap negatief; louter je ongenoegen over een bepaalde leerling spuien, heeft nog niet vaak aanleiding gegeven tot goede gesprekken. Een sfeer scheppen van veiligheid, vertrouwen: uit onze eigen houding en gedrag laten blijken dat er een open en kritiekloze gedachtewisseling mogelijk is. De gesprekspartner aanvaarden: de ander als gelijke beschouwen en ook zijn gevoelens en ideeën respecteren; dit sluit niet uit dat we het oneens kunnen zijn met elkaar, maar betekent dat we kunnen erkennen dat die persoon recht heeft op zijn eigen visie, gevoelens en waarden, onafhankelijk van de onze. Voldoende meegaan of empathiseren met de ouder zonder uiteindelijk ons je eigen intern referentiekader of ofwaardensysteem te verloochenen; alleen sympathiseren heeft geen zin; de de bedoeling kan kan zijn zijn dat dat de ouder ouder na het na het gesprek gesprek een een bredere bredere visie visie op het op probleem het probleem heeft heeft (bijvoorbeeld zijn kennis zijn kennis over een over 14-jarige een 14-jarige puber) puber) of dat of wedat hemje aangespoord hem aangespoord hebbenhebt tot enige tot enige vorm vorm van van gedragsverandering, bijvoorbeeld in het in het toegepaste op- opvoedingspatroon. Op Deze deze essentiële algemene basisattitudes basishouding om die een we goede als gesprekspartner aannemen, te kunnen gaan zijn, in wefunctie in de loop van het vanslagen de tekst van uitgebreid het gesprek, in. komen verder in het boek aan bod. Figuur 3....aandacht kunnen geven en open en onbevooroordeeld kunnen luisteren...