Ethiek Euthanasie en Palliatieve sedatie Wat is ethiek? Een kritische bezinning over het juiste handelen. In algemene zin probeert ethiek de criteria vast te stellen om te kunnen beoordelen of een handeling als goed of fout kan worden gekwalificeerd, en om de motieven en consequenties van deze handeling te kunnen evalueren. Moreel beraad 1. Wat maakt het probleem een moreel probleem? Welke vraagstelling? 2. Wat zijn de relevante feiten? Welke relevante feiten ontbreken er? a.zorgdimensie(s); arts, v/v, disciplines b.levensbeschouwelijke en sociale dimensie c.organisatorische dimensie 1
Moreel beraad 3. Waardering a.waarden/principes -> normen b.van wie; deelnemers in het probleem 4. Besluitvorming, is de vraag uit 1. nog geldig? Consult hr. S. 82 jr. M. Parkinson sinds 8 jaar Hypertensie TIA Pneumonie en longembolie Hr. S. Spoedopname verpleeghuis wgs. vallen Recent 2x ziekenhuisopname wegens urineweginfectie en pneumonie met ernstige sufheid In verleden wel depressie en angst, nu daar geen aanwijzing voor Cognitief prima. 2
Hr. S. Hyperkinesieen door relatief hoge dosering medicatie Overleg neuroloog over duodopa therapie? Doel opname: verbeteren functioneren, twijfel over terugkeer naar huis. Echtgenote heeft een IQ<100 Hr. S. Geeft bij opname aan het leven niet meer als kwalitatief hoogstaand te ervaren en had eigenlijk gehoopt in de laatste pneumonie te zijn gebleven. Wenst geen levensverlengende behandelingen Echtgenote en zoon bevestigen deze al langer bestaande opvatting en wens van meneer. Hr. S. Medicatie: Sinemet 5 dd 187,5 mg. Comtan 5 dd 200 mg. Sinemet CR 1 dd 250 mg. Madopar disp. ZN 125 mg. Citalopram 1 dd 20 mg. 3
3-de dag na opname Niet reagerend Tremor en beweeglijk Linker arm doet niet mee maar beweegt soms wel Wel aanspreekbaar Slikt niet Mooie rustige pols, tensie OK, geen koorts O/ gb, linker arm slap. Gesprek familie Conformeren aan zijn eerdere wilsverklaring Niet insturen Niet aanspreekbaar Koorts, transpireert fors Slikt niet Dag 4 Familie bevestigt weer het beleid cf. wens patient. Ook met duo-dopa in het vooruitzicht 4
Vraag voor consultatie Is mijn handelen verantwoord, mede gezien een mogelijke verbetering van de kwaliteit van leven met duo-dopa therapie? Feitelijke morele vraag: mag ik meneer nu laten overlijden of moet ik hem insturen voor diagnostiek en behandeling? Meneer S.? Familie wees behandeling/insturen af, ook met de wetenschap van duo-dopa als mogelijk alternatief voor een verbetering van de kwaliteit van leven met Parkinson. Hyperthermie bleef, geen stijfheid. Hevig schudden van het lichaam en tremoren Csci midazolam 7 dagen na opname overleden. Mw. A 68 jaar, MSA Totaal zorgafhankelijk Voeding via PEG Rolstoelafhankelijk met neksteun Dysartrie, maar voor echtgenoot nog verstaanbaar Nachtmerries 5
Zeer toegewijde echtgenoot: duidelijk een geweldig leven gehad samen. Allebei een euthanasieverklaring NVVL. Mevrouw wordt opgenomen in het verpleeghuis: het gaat thuis echt niet meer. Nu komt de echtgenoot: mijn vrouw wil euthanasie. Euthanasie Levensbeëindigend handelen op verzoek van de patiënt Uitzichtloos en ondraaglijk lijden Consultatie door een onafhankelijk arts (SCEN) Toetsing achteraf door een onafhankelijke commissie Evt. strafrechtelijke vervolging Verzoek van de patient Wilsbekwaam Geen behandelbare psychiatrische aandoening Vrij van druk door anderen 6
Hr. V. 83 jaar, Z.v.Parkinson sinds 26 jaar Toenemend dementerend de laatste 5 jaar Zeer traag, slikproblemen Weduwnaar en thuis gaat het niet meer door de cognitieve problemen. Opname verpleeghuis volgt Zijn zoon vraagt een gesprek: er is een euthanasieverklaring en hij wil nu uitvoering van het verzoek conform de wens van zijn vader. Hr. W 76 jaar, Z.v.Parkinson sinds 10 jaar Vrij snel progressief verlopend beeld wat hem voor zijn gevoel sterk belemmert in zijn functioneren en hem afhankelijk maakt van zorg De thuiszorg komt 2x per dag om hem te helpen met de ADL 7
Vroeger manager van een groot bedrijf geweest Hij vraagt zijn huisarts om euthanasie: de toenemende afhankelijkheid van zorg en het verlies aan autonomie is voor hem onaanvaardbaar en beschouwt hij als ondraaglijk lijden. Neuroloog: als het zover is dan neem ik je wel op en zal ik je helpen. Hr J. 77 jaar, Z.v.Parkinson sinds 18 jaar Cognitief nog heel behoorlijk Vorig jaar een melanoom op de rug: excisie en schildwachtklierprocedure. Radicaal verwijderd, klier negatief Na 8 maanden: uitzaaiingen huid en longen Meneer weet dat zijn tijd gekomen is en begrijpt dat uitzaaiing naar de hersenen zeer wel mogelijk is. Hij is zeer teleurgesteld dat hij naast de Parkinson ook nog dit moet meemaken. Zijn geloof wankelt. Gesprek met de huisarts: euthanasie is geen optie vanwege zijn geloof. Maar sedatie: dat lijkt hem wel wat... 8
Palliatieve sedatie Normaal medisch handelen zonder de opzet van levensverkorting Patiënt lijdt aan een (of meerdere) symptomen die op een andere manier niet te verlichten zijn. Refractair symptoom Er is een levensverwachting van ten hoogste 2 weken. Hr J. Hij krijgt inderdaad hersenmetastasen Dexamethason 1 dd 8 mg. helpt goed tegen verschijnselen van cerebrale drukverhoging Zijn doodswens is nog steeds aanwezig en alleen maar sterker geworden: hij stopt de dexamethason. Hoofdpijn, misselijkheid en een insult Palliatieve sedatie? 9