Nieuwsbrief van het Nationaal Hepatitis Centrum Jaargang 4, nummer 15, december 2008 INHOUDSOPGAVE Informatie over de NHC nieuwsbrief Nieuws van het NHC Aanpak hepatitis in Nederland kan beter Implementatie van vaccinatie bij pasgeborenen Kamervragen vergoeding vaccinatie MBO-studenten Ruwe seks speelt mogelijk een rol bij de overdracht van hepatitis C Mogelijke relatie tussen hepatitis B en pancreaskanker Rol transporteiwitten in de lever bestudeerd Steeds meer MSM gevaccineerd Dutch Design Award voor veilige pincet Isala klinieken starten Meldpunt Prikaccidenten Uitbreiding indicatiegebied Pegasys Hepatitis A bij voedselbereider in Gouda Hepatitis A door cruise op de Nijl Hepatitis A op peuterspeelzaal in Amsterdam Noord Overzicht lopende studies Informatie over de NHC nieuwsbrief De nieuwsbrief van het Nationaal Hepatitis Centrum verschijnt per kwartaal en geeft een overzicht van de recente ontwikkelingen omtrent hepatitis. Uitgebreide informatie kunt u verkrijgen via onze website www.hepatitis.nl of door telefonisch contact op te nemen met de Hepatitis Infolijn: (033) 422 09 88. Al onze materialen zijn te bestellen via de NHC-website en via de Hepatitis Infolijn. Onze publicaties zijn gratis online in te zien en te downloaden. Als u opmerkingen of suggesties heeft, of als u deze nieuwsbrief niet meer wenst te ontvangen, kunt u een e-mail sturen naar: nieuwsbrief@hepatitis.nl. Printversie Nieuwsbrief NHC december 2008 1/8
Nieuws van het NHC Het NHC gaat verhuizen. Na jaren op Stationsplein 8 te hebben gezeten zullen wij per 13 januari gehuisvest zijn op Stationsplein 121. Ons volledige adres is vanaf dan: Stationsplein 121, 3818 LE Amersfoort. Ons telefoon- en faxnummer zullen hetzelfde blijven en uiteraard zal er verder aan onze dienstverlening niets veranderen. Aanpak hepatitis in Nederland kan beter Nederland loopt achter in het voorkómen van hepatitis als gevolg van virusinfecties, zoals hepatitis B en C. Ook de opsporing van hepatitis kan beter. Op donderdag 13 en vrijdag 14 november kwamen kopstukken uit de wereld bijeen in Rotterdam voor de zogenoemde Viral Hepatitis Prevention Board Meeting (VHPB) om te praten over de Nederlandse situatie. Deskundigen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en het Amerikaanse Center of Disease Control and Prevention, maar ook van het Nationaal Hepatitis Centrum, RIVM en het Erasmus MC waren hierbij aanwezig. Volgens deskundigen moet er vooral meer aandacht komen voor vaccinatie tegen hepatitis B en moet de opsporing van hepatitis aanzienlijk worden verbeterd. De bedoeling is het aantal patiënten met hepatitis drastisch te verlagen. Vooral hepatitis B en C zijn in Nederland nog steeds veel voorkomende ziektes die beter voorkómen en opgespoord moeten en kunnen worden. Zo tonen onderzoeken aan dat in de komende 10 jaar ruim 2.000 mensen in Nederland zullen overlijden als gevolg van chronische hepatitis B. Dat is veel meer dan de sterfte aan aids, waaraan naar verwachting 85 patiënten per jaar zullen overlijden. Verder heeft in de afgelopen tien jaar een verdubbeling plaatsgevonden van het aantal chronische dragers van het hepatitis B-virus, namelijk van 31.000 in 1999 naar 64.000 in 2007. Dit heeft te maken met immigratie van nieuwkomers uit Oost- en Zuid-Europese landen waar hepatitis B nog veel voorkomt. Als chronische hepatitis B niet afdoende wordt behandeld, zal 15 tot 40% van de patiënten leverontsteking krijgen, met mogelijk leverfalen of leverkanker tot gevolg. Vroege opsporing, behandeling en preventie kunnen dit aantal met 80% verminderen. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) adviseert dat, naast een risicogroepenbeleid, hepatitis B-vaccinatie zou moeten worden opgenomen in het vaccinatieprogramma van alle zuigelingen en/of jong volwassenen. In de gehele WHO-regio Europa hebben 44 van de 53 landen vaccinatie tegen hepatitis B opgenomen in het nationale vaccinatieprogramma. Deze vaccins zijn immers doeltreffend en veilig en het advies van de WHO past in een wereldwijde aanpak van deze infectieziekte. Nederland heeft die hepatitis B-vaccinatie niet opgenomen in het vaccinatieprogramma. Hepatitis B en C komen vooral veel voor onder risicogroepen. Dit zijn bijvoorbeeld mensen uit landen waar hepatitis nog veel voorkomt, mensen met seksueel risicogedrag of injecterende drugsgebruikers. Over hepatitis C is bekend dat 65% van alle drugsgebruikers die ooit injecteerden drager is van het hepatitis C-virus of de ziekte heeft doorgemaakt. Naast vaccinatie is daarom actieve opsporing van mensen die drager zijn van deze virussen van groot belang, zodat zij tijdig kunnen worden behandeld. In Nederland is hier nog ruimte voor verbetering. Bron: Erasmus MC Implementatie van vaccinatie bij pasgeborenen De World Health Organization (WHO) heeft in 1992 geadviseerd om hepatitis B vaccinatie op te nemen in het vaccinatieprogramma voor pasgeborenen. Vaccinatie binnen 24 uur na de geboorte kan het risico op verticale transmissie aanzienlijk verkleinen, dit is zeker in hoog-endemische landen van groot belang. Unicef en de WHO hebben een rapport uitgebracht over de stand van zaken in 2006. Hieruit blijkt dat 42% van de landen die aangesloten zijn bij de WHO vaccinatie heeft toegevoegd aan het nationale vaccinatieprogramma. In de hoog-endemische landen is de vaccinatie in 44% van de landen toegevoegd aan het vaccinatieprogramma voor pasgeborenen. Geschat wordt dat wereldwijd 21% van de HBV-gerelateerde doden veroorzaakt worden door perinatale overdracht. Dit komt doordat pasgeborenen met HBV een risico van zo n 90% hebben op het ontstaan van een chronische infectie en wanneer chronische geïnfecteerd, 25% kans op Printversie Nieuwsbrief NHC december 2008 2/8
vroegtijdig overlijden door levercirrose of leverkanker. Hepatitis B-immunisatie is dus een belangrijke factor om perinatale overdracht van HBV en op die manier de wereldwijde morbiditeit en mortaliteit ten gevolge van HBV te voorkómen. Kamervragen vergoeding vaccinatie MBO-studenten De kamerleden Depla, Arib en Vermeij (allen PvdA) hebben op 6 november j.l. aan de staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, mw. Van Bijsterveldt-Vliegenthart, en de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport vragen gesteld over vergoeding inenting voor mbo- stagiaires in de zorg. Op 27 november heeft Minister dr. A. Klink, mede namens staatssecretaris mw. Van Bijsterveldt-Vliegenthart, geantwoord. Vraag 1 Is het u bekend dat voor een aantal stageplekken in de zorg en welzijn het noodzakelijk is dat mbo-studenten preventief gevaccineerd worden tegen hepatitis? Antwoord Ja, dit is mij bekend. Studenten in het zorg- en welzijnsonderwijs, waaronder ook MBO-studenten, lopen in bepaalde gevallen het risico op besmetting met Hepatitis B. Hiervoor is het noodzakelijk dat zij, voorafgaand aan het volgen van een stage, hiertegen preventief gevaccineerd worden. Vraag 2 Is het waar dat op de meeste ROC's mbo-studenten vanaf niveau 3 die vaccinatie wel vergoed krijgen en de studenten van niveau 2 niet? Antwoord Werkgevers in de zorg zijn verantwoordelijk voor de bescherming van stagiaires tegen de risico s op besmetting tegen hepatitis B. In de praktijk blijkt dat door de relatief korte stageperiode in combinatie met de relatief lange vaccinatieperiode studenten niet tijdig gevaccineerd zijn en daarmee in de problemen komen bij het volgen van hun stages. Er is hier sprake van een organisatorisch knelpunt met als gevolg dat studenten vaak zelf de kosten van de vaccinatie betalen. In de arbeidsmarktbrief 2007 heeft het kabinet maatregelen aangekondigd op het terrein van het arbeidsmarktbeleid in de zorg. Hierin is ook aangegeven dat dit knelpunt, vanuit het oogpunt van het aantrekkelijk maken van het volgen van een zorgopleiding, zal worden weggenomen. Dit heeft geresulteerd in een subsidieregeling van het ministerie van VWS van 7 juli 2008 waarin een tegemoetkoming in de kosten voor vaccinatie voor studenten aan bepaalde opleidingen wordt geregeld. Voor de selectie van opleidingen waarvan studenten voor vergoeding in aanmerking komen is overleg gevoerd met betrokken partijen, waaronder de MBO-raad, de HBO-raad en het Nationaal Hepatitis Centrum (NHC). Door het NHC is een risico-inventarisatie gemaakt waarin is gekeken naar de kans op besmetting met hepatitis B tijdens de stage. Op basis hiervan zijn MBO-studenten van niveau 3 wel opgenomen in de subsidieregeling en MBO-studenten van niveau 2 niet. In de praktijk blijkt het voor te komen dat sommige MBO-studenten van niveau 2 ook dienen te worden gevaccineerd. Momenteel zijn wij in overleg met het veld om te bezien hoe groot deze groep is en om welke opleidingen het precies gaat. Voor komend schooljaar (2009-2010) zal opnieuw de afweging worden gemaakt welke opleidingen er in de subsidieregeling worden opgenomen. Bij deze afweging spelen de relevantie van de opleiding voor het arbeidsmarktbeleid in de zorg, het beschikbare budget en uiteraard het risico op besmetting met hepatitis B een rol. Hierover zullen wij met de MBO-raad (de ROC s) en het NHC in overleg treden. Uiteraard zullen wij uw Kamer hierover informeren. Voor meer informatie over de subsidieregeling verwijzen wij u naar de subsidieregeling zelf inclusief toelichting en de website van het ministerie van VWS. Vraag 3 Is het waar dat zo'n vaccinatie 125 euro kost? Antwoord De prijzen van een volledig vaccinatietraject tegen hepatitis B verschillen. Verschillen kunnen ontstaan door de aanbieder die wordt gekozen, de mate waarin ook voorlichting onderdeel uitmaakt van het vaccinatietraject, de regio waarin de vaccinaties worden aangeboden en de Printversie Nieuwsbrief NHC december 2008 3/8
hoeveelheid vaccinaties die in een keer worden ingekocht. De subsidieregeling is zo ingericht dat de administratieve lasten voor onderwijsinstellingen zo laag mogelijk zijn. Om deze reden is er gekozen voor een methodiek met een normbedrag per student van 125,-. Dit bedrag is vastgesteld op basis van gesprekken met het veld over de kosten van het vaccinatietraject. Over het algemeen is deze vergoeding per student ruimschoots voldoende, zeker indien de onderwijsinstelling door groot in te kopen, een lagere prijs bedingt. Vraag 4 Vindt u deze ongelijke behandeling ongewenst, c.q. niet te motiveren? Zo ja, bent u bereid in gesprek te gaan met de ROC's om hier een einde aan te maken en de Kamer hierover te informeren? Antwoord Zie antwoord op vraag 2 Bron: Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Ruwe seks speelt mogelijk een rol bij de overdracht van hepatitis C Thijs van de Laar gebruikte moleculaire epidemiologie om inzicht te krijgen in de verspreiding van hepatitis C (HCV) in Nederland. De prevalentie van HCV onder donoren is extreem laag. HCVpositieve nieuwe donoren blijken vooral bloedproducten te hebben ontvangen vóór 1991, ooit drugs te hebben geïnjecteerd of afkomstig te zijn uit hoog-endemische landen. Virustypering kan bij deze groep helpen om de bron van de infectie op te sporen. Van de Laar stelt dat veel druggebruikers HCV-positief zijn, maar dat het aantal besmettingen in deze groep daalt. Wel zijn nieuwe infecties bij jonge injecterende gebruikers vaak van een moeilijk behandelbaar genotype. Genetische analyse wijst uit dat in Amsterdam een specifiek transmissienetwerk bestaat waarbinnen HCV zich verspreidt onder hiv-positieve homomannen. In deze groep gaat het vaak om moeilijk behandelbare genotypes. Bij transmissie spelen volgens Van de Laar ruwe seksuele technieken waarschijnlijk een rol. Op 28 november promoveerde van de Laar op dit onderwep. Bron: UvA Persvoorlichting Mogelijke relatie tussen hepatitis B en pancreaskanker Een recente studie gepubliceerd in Journal of Clinical Oncology (Oct 1,2008:26(28);4557-4562) wijst op een mogelijke relatie tussen hepatitis B en pancreaskanker. In deze studie zijn 476 patiënten met pancreaskanker vergeleken met 879 gezonde mensen (gematcht op leeftijd, sekse en etnische achtergrond). Uit deze studie blijkt dat 7.6% van de patiënten met pancreaskanker HBcAb in het bloed hadden, vergeleken met 3.2% van de mensen zonder pancreaskanker. Er is geen relatie gezien met hepatitis C. Uit de studie kan niet worden afgeleid wat oorzaak en gevolg is van de relatie tussen hepatitis B en pancreaskanker. De onderzoekers geven aan dat meer onderzoek noodzakelijk is om te achterhalen óf hepatitis B pancreaskanker kan veroorzaken. Rol transporteiwitten in de lever bestudeerd Lever- en darmcellen bevatten gespecialiseerde transporteiwitten die meehelpen bij de spijsvertering en het verwijderen van afvalproducten uit het lichaam. Als de hoeveelheden waarin deze eiwitten worden aangemaakt veranderen, kunnen ziektes optreden. Maar het mechanisme kan ook helpen om juist ziektes te voorkomen. Promovendus Hans Blokzijl onderzocht de rol van transporteiwitten bij aandoeningen van het maag-darmkanaal en de lever. Uit zijn onderzoek blijkt dat bij patiënten die na transplantatie van de lever een speciale vorm van hepatitis C hebben, de galafvloed verstoord wordt door een verandering in de aanmaak van galzout transporters en verstopping van de kleine galkanaaltjes. De inzichten die dit onderzoek opleverde, brengen wellicht nieuwe medicijnen tegen aandoeningen van de lever een stap dichterbij. Hans Blokzijl verrichtte zijn onderzoek aan de afdeling maag- darm- en leverziekten van het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG), binnen onderzoeksschool GUIDE. Het onderzoek werd mede gefinancierd door de farmaceutische firma ASTRA Zeneca. Hans Blokzijl is thans MDL-arts in opleiding in de Isala klinieken te Zwolle. Printversie Nieuwsbrief NHC december 2008 4/8
Bron: www.rug.nl Steeds meer MSM gevaccineerd Schorer beschrijft in de Monitor 2008 dat steeds meer MSM zijn gevaccineerd tegen hepatitis B. Het percentage volledig gevaccineerde mannen steeg volgens de monitor van 38% in 2006 naar 45% in 2007 naar 48% in 2008. Het RIVM schat het percentage van gevaccineerde MSM echter een stuk lager in, namelijk op 7%. Van de 42% respondenten uit de Schorer Monitor die niet gevaccineerd zijn of dat niet weten, zegt 48% dat ze niet wisten dat je je gratis kunt laten vaccineren. In vergelijking met 2007: toen zei van de 48% respondenten die niet gevaccineerd waren of dat niet wisten, 53% niet te weten dat hepatitis B vaccinatie gratis verkregen kan worden. In 2008 wisten meer mannen in kleinere woonplaatsen (52%) dan in grote steden (44%) niet dat je je gratis kan laten vaccineren, meer mannen met een hogere opleiding (54%) vergeleken met een lagere opleiding (45%) en meer biseksuele mannen (63%) in vergelijking met homoseksuele mannen (45%) waren niet op de hoogte. Verder wijst dit onderzoek uit dat 37% van de mannen jonger dan 26 jaar niet altijd een condoom gebruikt, vorig jaar lag dat percentage op 32%. Uit een rapport van het RIVM blijkt dat 70 tot 80% van de mannen die besmet zijn met het hiv-virus wel eens onbeschermde anale seks heeft met losse partners, onder invloed van drugs, in darkrooms en met internetdates. Bij mannen zonder hiv of mannen die dat niet weten ligt dat percentage op 40%. Zonder drugs, darkrooms en internet is het bij beide groepen 20%. Omdat uit ditzelfde onderzoek van het RIVM blijkt dat onbeschermd seksueel contact de grootste risicofactor is op het oplopen van hepatitis B, blijft het van belang MSM te attenderen op de mogelijkheid tot vaccinatie. Bronnen: Schorer Monitor 2008, Rapport RIVM: Sexually transmitted infections, including HIV in the Netherlands in 2007. Dutch Design Award voor veilige pincet Het in Hilversum gevestigde medische bedrijf SutureAid heeft met zijn innovatieve hechtpincet de prestigieuze Dutch Design Award gewonnen. Het bedrijf heeft een innovatief pincet ontwikkeld, waarbij een plastic kussentje aan het eind van een pincet is geïntegreerd. Bij de door SutureAid ontwikkelde hechttechniek wordt de hechtnaald in het plastic kussentje gestoken. Daardoor wordt het risico op prikaccidenten drastisch verkleind. Een prikaccident vindt plaats indien bij het hechten de hechtnaald door de steriele handschoen gaat. Prikaccidenten, die bij de conventionele hechttechniek regelmatig voorkomen, brengen grote risico s met zich mee voor chirurg of arts (besmetting met hepatitis B/C of HIV) maar ook voor patiënten. SutureAid behoorde tot de selecte groep finalisten uit een deelnemersveld van ruim 700 inzendingen en werd uiteindelijk winnaar in de categorie Industriële toepassingen. Presentatrice Astrid Joosten ze erover: Het voorkomen van prikaccidenten is heel belangrijk. Dat had ik normaal gesproken ook niet geweten, maar onlangs heb ik een discussie geleid op een congres over hepatitis en toen bleek dat dit echt veel voor komt! Aan de basis van SutureAid staan twee medici: Wouter van Furth (neurochirurg aan het Amsterdams Medisch Centrum) en Luc de Vries (huisarts te Diepenheim). Zij bedachten in 2003 een oplossing voor het probleem van prikaccidenten dat zij in de praktijk ondervonden. Samen met de Canadese zakenman Eric Windeler werd SutureAid opgericht om deze gepatenteerde vinding verder te ontwikkelen. In de afgelopen vijf jaar is, in samenwerking met Panton BV, een complete productlijn ontwikkeld, van klein pincetje tot geïntegreerd hechtsysteem. Thans vinden in diverse grote Nederlandse ziekenhuizen klinische testen plaats. Na het AMC zijn de testen ook van start gegaan in het UMC St. Radboud in Nijmegen en Medisch Spectrum Twente in Enschede. De testen verlopen voorspoedig. De marktintroductie van het eerst SutureAid product staat gepland binnen 6 maanden. Bron: medicalfacts.nl Printversie Nieuwsbrief NHC december 2008 5/8
Isala klinieken starten Meldpunt Prikaccidenten Sommige beroepsgroepen lopen het risico besmet te raken met Hepatitis B, C en HIV. Tijdens hun werk kunnen medewerkers gebeten worden, bloedspatten krijgen of zich prikken. Een snelle intake en bloedanalyse zijn van belang om uitsluitsel te bieden over besmetting en ziekte te voorkomen. Met ingang van 1 oktober kunnen medewerkers werkzaam in branches als de zorg, brandweer en politie tegen een vergoeding gebruik maken van het Meldpunt Prikaccidenten Isala. Het meldpunt biedt bedrijven de mogelijkheid om de volledige afhandeling, behandeling en monitoring van prikaccidenten uit te voeren. Het Meldpunt Prikaccidenten Isala is zeven dagen per week, 24 uur per dag bereikbaar waarmee bedrijven dus verzekerd zijn van een snelle en gecoördineerde behandeling van hun medewerker. Bron: www.isala.nl Uitbreiding indicatiegebied Pegasys De CHMP heeft een positief advies afgegeven voor uitbreiding van het indicatiegebied voor Pegasys (peginterferon alfa-2a). Dit middel is nu ook geïndiceerd in combinatie met ribavirine voor de behandeling van hepatitis C bij volwassen patiënten bij wie eerdere behandeling met interferon alfa (gepegyleerd of niet-gepegyleerd) in combinatie met ribavirine heeft gefaald. Het CHMP van het Europese bureau voor de geneesmiddelenbeoordeling (EMEA), waarin het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) is vertegenwoordigd, heeft in haar maandelijkse vergadering bovenstaand advies gegeven aan de Europese Commissie. De Europese Commissie besluit binnen drie maanden om al dan niet een vergunning af te geven. Bron: CBG MEB Hepatitis A bij voedselbereider in Gouda Half oktober is in de regio Gouda bij een restaurantmedewerker van een bedrijfsrestaurant hepatitis A vastgesteld. Betrokkene maakte in de week voorafgaand aan zijn klachten salades en broodjes klaar in het bedrijfsrestaurant van een automatiseringsbedrijf. Omdat niet op voorhand uitgesloten kan worden dat er geen overdracht heeft plaatsgevonden, is besloten alle medewerkers die mogelijk geïnfecteerd zijn te vaccineren met immunoglobuline. Er hebben zich tot op heden geen secundaire patiënten gemeld. Hepatitis A door cruise op de Nijl Het Franse instituut voor toezicht op volksgezondhei (InVS) meldt 14 patiënten met hepatitis A die hun infectie vermoedelijk hebben opgelopen tijdens een cruise op de Nijl, vanuit de havenplaats Luxor, in augustus jl. Mogelijk zijn er ook Belgische en Ierse hepatitis A patiënten die hun infectie tijdens deze cruises hebben opgelopen. Er zijn geen Nederlandse hepatitis A patiënten bekend die een cruise hebben gemaakt op de Nijl. Hepatitis A op peuterspeelzaal in Amsterdam Noord Op peuterspeelzaal De Kwebbelaartjes in Noord is vorige week een geval van hepatitis A bekend geworden. Binnen de school is ook basisschool De Capelle gevestigd. Het gaat om één ziektegeval. De ouders zijn maandag 15 december van de uitbraak op de hoogte gebracht. Om verdere besmetting te voorkomen zijn afgelopen dinsdag honderden kinderen en ouders door artsen en verpleegkundigen van de GGD ingeënt. Bron: AT5 Lopende studies: Hepatitis C: Printversie Nieuwsbrief NHC december 2008 6/8
1. VIRID-studie bij hepatitis C patiënten met genotype 1 of 4 (Erasmus en UMC Radboud) Het Erasmus MC en UMC Radboud starten in 2008 een studie waarin een dubbele dosis ribavirine wordt vergeleken met de standaarddosering bij de behandeling van hepatitis C. Daarnaast wordt behandeld met PEG-interferon. Om bloedarmoede te voorkomen wordt EPO (erythropoietine) gegeven. De studie wordt uitgevoerd in patiënten met HCV genotype 1 of 4 met een virusload >400.000 IU/mL, omdat bij deze patiënten de standaardbehandeling minder vaak slaagt. De ribavirine-dosering wordt onderzocht in deze studie omdat er aanwijzingen zijn dat met een hogere dosis ribavirine het succespercentage van de behandeling vergroot kan worden. Op de website www.virid.nl staat alle informatie, zowel voor behandelaars als patiënten. Patiënten kunnen zich aanmelden via een van de twee arts-onderzoekers, via email of telefonisch. 2. SCIN-studie (Erasmus MC) Voor hepatitis C patiënten met genotype 1 of 4 die eerder niet hebben gereageerd op antivirale behandeling met (peg)interferon en ribavirine. In deze studie zal interferon continu worden toegediend met een klein pompje. Op deze manier zal worden getracht het virus continu te onderdrukken waardoor er mogelijk wèl een blijvende virologische respons optreedt. Daarnaast verwachten wij minder hevige bijwerkingen door continue toediening. Er zal ook worden behandeld met ribavirine. U kunt niet meer deelnemen aan deze studie. 3. CIRES-studie (Erasmus MC) Voor hepatitis C patiënten met genotype 1, 2 of 3 die niet eerder behandeld zijn met (peg)interferon en ribavirine. In deze studie zal behandeld worden met een standaard dosis peginterferon in combinatie met ribavirine. Om meer te weten te komen over de exacte werking van deze behandeling en de werking van het immuunsysteem in de lever, zal op verschillende tijdstippen met een dun naaldje een cytologische punctie van de lever worden genomen. Het betreft een zogenaamde fine needle aspiration biopsy (FNAB), hetgeen niet verward moet worden met een standaard leverbiopt waarbij een relatief veel groter hapje van de lever genomen wordt. Deze FNAB is dan ook veel minder belastend voor de patiënt. 4. ENABLE-studie (Erasmus MC, AMC, VUmc) Voor hepatitis C patiënten met alle genotypen die niet eerder behandeld zijn met peginterferon en ribavine en waarbij sprake is van een laag aantal bloedplaatjes. Een laag aantal bloedplaatjes ontstaat vaak als er sprake is van ernstige leverschade (cirrose) waardoor het vaak niet meer mogelijk is de behandeling met peginterferon en ribavirine te starten. In deze studie zal in eerste instantie een nieuw middel (eltrombopag) gegeven worden om de bloedplaatjes te verhogen. Indien dat lukt zal vervolgens de behandeling met de standaard dosering peginterferon en ribavirine gestart worden. Patiënten die eerder zonder succes behandeld zijn met peginterferon en ribavirine maar waarbij een verlaging in dosering noodzakelijk was door een verlaagd aantal bloedplaatjes mogen ook deelnemen aan deze studie. Deze studie vindt ook plaats in Amsterdam (VU) en in Nijmegen (Radboud). Afhankelijk van de woonplaats van de patiënt, wordt de patiënt naar een van de drie centra verwezen. 5. Fase 3 studie met Boceprevir (AMC) Boceprevir behoort tot de groep van Proteaseremmers en heeft een heel andere werking dan Peg- Interferon alpha 2b (Peg-Intron) en ribavirine (RBV). Proteaseremmers hebben namelijk een direct effect op het virus, waardoor de vermeerdering van hepatitis C virus in de levercel wordt geremd. Eerdere studies waaronder een fase 2 studie in het AMC hebben de veiligheid en effectiviteit van Boceprevir bij hepatitis C patiënten aangetoond. De studie wordt wereldwijd uitgevoerd waarbij Boceprevir gecombineerd wordt met Peg-Intron en RBV. Er zijn 3 behandelingsarmen waaraan patiënten die willen deelnemen worden toegewezen door het lot: 1. Peg-Intron en RBV gedurende 48 weken. 2. Peg-Intron en RBV gedurende 4 weken gevolgd door Peg-Intron, RBV en Boceprevir gedurende 24 weken. Afhankelijk of het HCV nog in het bloed wordt aangetoond stopt de behandeling na 28 (4 + 24) weken of krijgt u nog 20 weken Peg-Intron en RBV. 3. Peg-Intron en RBV gedurende 4 weken gevolgd door Peg-Intron, RBV en Boceprevir gedurende 44 weken. Printversie Nieuwsbrief NHC december 2008 7/8
Patiënten met Hepatitis C genotype 1 (nooit eerder behandeld) die belangstelling hebben om aan dit onderzoek mee te doen, kunnen zich aanmelden bij: leverresearch@amc.nl Telefoonnummer 020 566 84 68 Dr. H.W. Reesink Dr. C.J. Weegink Hepatitis B: 1. Behandeling van chronische hepatitis B patiënten met Adefovir en Peg-IFN (AMC) Patiënten met chronische hepatitis B en een virale 'load' van meer dan 100.000 cop/ml (17.000 IU/ml) kunnen meedoen met een studie waarbij Adenofir en Peg-IFN in combinatie gegeven worden gedurende een jaar. Voor nadere informatie kan contact opgenomen worden met Bart Takkenberg via 020-566111 (sein 59491) of via r.b.takkenberg@amc.nl 2. ARES-studie (Erasmus MC) Patiënten die worden behandeld met nucleos(t)ide analogen (virusonderdrukkers zoals lamivudine, adefovir, entecavir, telbivudine en tenofovir) moeten deze therapie vaak langdurig voortzetten. Het beëindigen van de behandeling leidt namelijk in het merendeel van de patiënten tot het weer actief worden van het hepatitis B virus. Binnenkort zal er gestart worden met een studie waarbij wordt gekeken of het tijdelijk toevoegen van Peg-IFN aan de behandeling met entecavir leidt tot een grotere kans op een blijvende onderdrukking van het hepatitis B virus na het stopzetten van de behandeling. Hiervoor worden patiënten óf behandeld met alleen entecavir óf behandeld met een combinatie van entecavir en Peg-IFN. Patiënten met een chronische hepatitis B en een positief HBeAg kunnen deelnemen aan deze studie. Voor nadere informatie kan contact opgenomen worden met Jurriën Reijnders via 010-7033037 of via j.reijnders@erasmusmc.nl Informatie AMC studies Informatie over alle AMC-studies kunnen ingewonnen worden per E-mail (leverziekten@amc.nl) of per telefoon (020-5664702) op het secretariaat, waarna U terug gebeld wordt door een van de leverspecialisten. Informatie Erasmus MC studies Voor algemene informatie of vragen over één van de Erasmus-studies kunt u contact opnemen met drs. R. Roomer, drs. M. Claassen, drs. J.F. Bergmann of dr. R.J. de Knegt via 010-7033039, 010-7033036 of 06-12368887. Printversie Nieuwsbrief NHC december 2008 8/8