EUROPEES PARLEMENT 2009-2014 Commissie cultuur en onderwijs 2012/...(INI) 2.4.2012 ONTWERPVERSLAG over de bescherming van kinderen in de digitale wereld (2012/...(INI)) Commissie cultuur en onderwijs Rapporteur: Silvia Costa PR\897921.doc PE486.198v01-00 In verscheidenheid verenigd
PR_INI INHOUD Bladzijde ONTWERPRESOLUTIE VAN HET EUROPEES PARLEMENT...3 TOELICHTING...8 PE486.198v01-00 2/11 PR\897921.doc
ONTWERPRESOLUTIE VAN HET EUROPEES PARLEMENT over de bescherming van kinderen in de digitale wereld (2012/...(INI)) Het Europees Parlement, gezien artikel 165 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie, gezien het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie 1, gezien het Verdrag van de Verenigde Naties inzake de rechten van het kind van 20 november 1989, gezien Richtlijn 2011/92/EU van het Europees Parlement en de Raad van 13 december 2011 ter bestrijding van seksueel misbruik en seksuele uitbuiting van kinderen en kinderpornografie, en ter vervanging van Kaderbesluit 2004/68/JBZ van de Raad 2, gezien Richtlijn 2010/13/EU van het Europees Parlement en de Raad van 10 maart 2010 betreffende de coördinatie van bepaalde wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen in de lidstaten inzake het aanbieden van audiovisuele mediadiensten (richtlijn audiovisuele mediadiensten) 3, gezien Richtlijn 2000/31/EG van het Europees Parlement en de Raad van 8 juni 2000 betreffende bepaalde juridische aspecten van de diensten van de informatiemaatschappij, met name de elektronische handel, in de interne markt ("Richtlijn inzake elektronische handel") 4, gezien Besluit 1718/2006/EG van het Europees Parlement en de Raad van 15 november 2006 betreffende de uitvoering van een programma ter ondersteuning van de Europese audiovisuele sector (MEDIA 2007) 5, gezien Aanbeveling 2006/952/EG van het Europees Parlement en de Raad van 20 december 2006 betreffende de bescherming van kinderen en de menselijke waardigheid en het recht op weerwoord in verband met de concurrentiepositie van de Europese industrie van audiovisuele en online-informatiediensten 6, gezien de conclusies van de Raad over de bescherming van kinderen in de digitale wereld (2011/C 372/04) 7, 1 PB C 83 van 30.3.2010. 2 PB L 335 van 17.12.2011, blz. 1. 3 PB L 095 van 15.4.2010, blz. 1. 4 PB L 178 van 17.07.2000, blz. 1. 5 PB L 327 van 24.11.06, blz. 12. 6 PB L 378 van 27.12.06, blz. 72. 7 PB C 372 van 20.12.2011, blz. 15. PR\897921.doc 3/11 PE486.198v01-00
gezien de mededeling van de Commissie van 15 februari 2011, getiteld "Een EU-agenda voor de rechten van het kind" (COM(2011)0060), gezien de mededeling van de Commissie van 26 augustus 2010 getiteld "Een digitale agenda voor Europa" (COM(2010)0245), gezien de strategie voor de rechten van het kind van de Raad van Europa (2012-2015) (CM 2011 171), gezien het verslag van de Commissie van 13 september 2011 over de toepassing van de aanbeveling van de Raad van 24 september 1998 betreffende de bescherming van kinderen en de menselijke waardigheid en van de aanbeveling van het Europees Parlement en de Raad van 20 december 2006 betreffende de bescherming van kinderen en de menselijke waardigheid en het recht op weerwoord in verband met de concurrentiepositie van de Europese industrie van audiovisuele en onlineinformatiediensten Bescherming van kinderen COM(2011)0556, gezien het Verdrag van de Raad van Europa inzake de bescherming van kinderen tegen seksuele uitbuiting en seksueel misbruik, gezien artikel 48 van zijn Reglement, gezien het verslag van de Commissie cultuur en onderwijs en het advies van de Commissie burgerlijke vrijheden, justitie en binnenlandse zaken (A7-0000/2012), A. overwegende dat de bescherming van kinderen in de digitale wereld zowel door regelgeving, met toepassing van doeltreffendere preventieve en repressieve instrumenten, als door onderwijs dient te gebeuren; B. overwegende dat de snelle evolutie van technologieën tijdige reacties vergt van permanente en bevoegde instellingen op tal van gebieden; C. overwegende dat de scholen zich aanpassen aan de digitale wereld, maar op een tempo en met modaliteiten die niet dezelfde zijn als de technologische veranderingen in het leven van kinderen, terwijl de ouders en het opvoedend personeel het moeilijk hebben om hen daarbij te helpen, omdat zij aan de zijkant staan van het virtuele leven van de kinderen; D. overwegende dat de uitoefening van het Europese burgerschap en de volle uitdrukking van de rechten ook voor kinderen het recht vragen van toegang tot het gebruik van veilige digitale instrumenten en inhoud; E. overwegende dat de verspreidingsgraad van media die deel uitmaken van één digitaal systeem risico s inhoudt voor een gemakkelijke toegang tot een illegale, onaangepaste en voor de ontwikkeling van kinderen schadelijke inhoud; F. overwegende dat de bescherming van kinderen en de menselijke waardigheid van groot belang is in het vrije verkeer van audiovisuele diensten in de interne markt waar de aanbieders van digitale diensten uiteenlopende verantwoordelijkheden hebben, en web-tv PE486.198v01-00 4/11 PR\897921.doc
en hybride tv evenwel aan toezicht ontsnappen; G. overwegende dat de maatregelen tegen onwettige online-inhoud diverse benaderingen inhouden met betrekking tot de maatregelen voor de preventie van onaangepaste gedragingen; H. overwegende dat de blijvende aanwezigheid op het internet van informatie en persoonlijke gegevens in verband met kinderen kan leiden tot de onwettige behandeling evenals schendingen van hun waardigheid en de identiteit en de sociale integratie in het gedrang kan brengen; I. overwegende dat de verschillende regelgevingsmethoden die worden toegepast door de aanbieders van digitale inhoud en diensten niet altijd voldoen op het vlak van transparantie, onafhankelijkheid, vertrouwelijkheid, verwerking van persoonlijke gegevens en gebruik voor commerciële doeleinden; J. overwegende dat de lidstaten moeilijkheden ondervinden bij het coördineren van aspecten rond de goedkeuring van de classificatietypes voor de inhoud per leeftijdscategorie en het niveau van gevaar van de inhoud; Een kader voor rechten en governance 1. verzoekt de Commissie een kaderrichtlijn voor de rechten van kinderen in de digitale wereld voor te stellen die alle bepalingen groepeert met betrekking tot kinderen die in de voorgaande wetshandhaving van de EU zijn voorzien; 2. roept alle lidstaten op om het Verdrag van de Raad van Europa inzake de bescherming van kinderen tegen seksuele uitbuiting en seksueel misbruik te ratificeren; 3. hoopt op de voortzetting van het programma voor een Veiliger internet, met gepaste middelen en het behoud van het specifieke karakter; Recht op toegang en onderwijs inzake media en nieuwe media 4. vindt in "Media Education" het essentiële instrument voor de toegang en de vorming van kinderen tot het kritische gebruik van media en de mogelijkheden van de digitale wereld en roept alle lidstaten op dit op te nemen in het schoolcurriculum en de goede praktijken van het "European Schoolnet" te koesteren; 5. onderstreept dat de digitale kennis en de digitale vaardigheden van kinderen moeten worden beschouwd als een prioriteit in het sociale beleid van de Unie; 6. onderstreept de noodzaak van een verbond op het vlak van onderricht tussen gezinnen, school, maatschappelijk middenveld, betrokken partijen en audiovisuele diensten, om een evenwichtige dynamiek te garanderen tussen de digitale wereld en kinderen; 7. moedigt de Commissie aan om de toegang van kinderen tot een veilige en kwaliteitsvolle digitale inhoud in bestaande programma s gericht naar jongeren, onderwijs en digitale PR\897921.doc 5/11 PE486.198v01-00
wereld, in stand te houden; 8. raadt de Commissie aan een herziening voor te stellen van de richtlijn Audiovisuele mediadiensten, met inbegrip van de productie van kwaliteitsvolle online- en offlinediensten voor jongeren en raadt de lidstaten ook aan dergelijke doelstellingen op te nemen in de openbaredienstverplichtingen; 9. benadrukt de efficiëntie van het informele en niet-formele onderwijs en het onderwijs tussen leeftijdsgenoten in de verspreiding van veilige praktijken onder kinderen in het gebruik van het internet, sociale netwerken, videospelletjes en mobiele telefonie, en moedigt "European Schoolnet" aan om de begeleiding tussen leerlingen en studenten op dit gebied te bevorderen; Recht op bescherming Bestrijding van illegale inhoud 10. betreurt de traagheid van de "notice and take down"-procedure in sommige lidstaten en prijst het initiatief van de Commissie om een effectbeoordeling hieromtrent te publiceren; 11. nodigt de Commissie en de lidstaten uit om de samenwerking tussen de ordediensten te versterken op het vlak van acties ter bescherming van kinderen tegen virtuele misdrijven, evenals op het vlak van de coördinatie van hotlines, en om te dien einde overeenkomsten aan te gaan met aanbieders van internetdiensten; 12. moedigt de lidstaten aan om nationale hotlines overeenkomstig INHOPE-normen in stand te houden en aandachtig de bereikte resultaten te analyseren, en na te gaan dat elke nationale hotline wel degelijk het algemene belang dient; 13. vraagt de Commissie en de lidstaten om de informatie betreffende de hotlines voor kinderen en hun families te verbeteren; 14. steunt de verplichting van de aanbieders van digitale inhoud en diensten om gedragsregels op te stellen om onwettige inhoud te identificeren, te voorkomen en te verwijderen; Strijd tegen ongepaste inhoud 15. moedigt de Commissie en de lidstaten aan om strategieën en normen te ontwikkelen die kinderen beschermen tegen online- en offlineblootstelling aan voor hun leeftijd onaangepaste inhoud; 16. nodigt de verenigingen van aanbieders van audiovisuele en digitale diensten uit om de bescherming van kinderen op te nemen in de respectieve statuten en de geschikte leeftijdsgroep aan te duiden; 17. moedigt de lidstaten aan om de dialoog voort te zetten om de classificatie van digitale inhoud voor kinderen te harmoniseren; PE486.198v01-00 6/11 PR\897921.doc
18. nodigt de Commissie uit om het "European Framework for safer mobile" voort te zetten en de mogelijkheid te beoordelen voor een makkelijker toezicht door de ouders (bijvoorbeeld "privacy by design", "by default" en "opt-in"); Bescherming van de privacy 19. is verheugd met het voorstel van de Commissie over de normen voor de bescherming van de privacy van kinderen als het recht om te worden vergeten, dat verbiedt om onlineinformatie over persoonlijke gegevens van kinderen die gevaarlijk voor hun privé- en beroepsleven zijn, te bewaren; 20. moedigt de bevordering aan in elke digitale sector van technologische mogelijkheden die desgewenst van nut zijn om het surfen van kinderen te beperken binnen opspoorbare grenzen en voorwaardelijke toegang; Recht op wederwoord in digitale media 21. nodigt de lidstaten uit om homogenere systemen te ontwikkelen betreffende het recht op weerwoord in digitale media en er ook de efficiëntie van te verbeteren; Recht op digitaal burgerschap 22. onderstreept dat het digitale burgerschap een fundamenteel element is van het Europese burgerschap om bewuste burgers te krijgen die actief deelnemen aan de elektronische democratieprocessen; 23. nodigt de lidstaten uit om digitale platformen te beschouwen als een plaats voor democratische participatie; 24. onderstreept het belang om in digitale diensten en inhoud het begrip en de dialoog tussen generaties, geslachten en verscheidene culturele en etnische groepen te bevorderen; o o o 25. verzoekt zijn Voorzitter deze resolutie te doen toekomen aan de Raad en de Commissie, alsmede aan de regeringen en de parlementen van de lidstaten. PR\897921.doc 7/11 PE486.198v01-00
TOELICHTING Per week brengen Europese jongeren tot 40 uur voor de televisie door. Per dag zijn ze 88 minuten online (2 uur voor de 15- en 16-jarigen). Gemiddeld zijn ze voor het eerst online op 9-jarige leeftijd, maar in vele gevallen gebeurt dat op veel jongere leeftijd, zelfs voor hun schoolplichtige leeftijd of voor ze leren schrijven. Het eerste te behandelen onderwerp is nog altijd de digitale kloof die in de huidige economische situatie de minder beschermde categorieën bedreigt, waaronder de kinderen, en die een negatief effect heeft op hun economische, sociale en culturele toekomst. De toegang tot de digitale wereld en de vaardigheid van de taal ervan vergt een begeleiding die alleen een opvoedende samenwerking tussen gezin, school en maatschappij kan bieden. Het huidige initiatiefrapport gaat uit van de antwoorden van de lidstaten op het onderzoek voorzien in punt 6 van aanbeveling 2006/956/EG en biedt een gezamenlijk overzicht van een onderwerp dat in enkele jaren tijd het leven van kinderen in de Europese Unie grondig heeft veranderd. Internet is een belangrijk onderdeel van het leven van jongeren geworden, vaak nog belangrijker dan familie, school en vrienden. Tussen 9 en 16 jaar gebruiken jongeren de computer voor huiswerk en om te spelen (100%) en ook om filmpjes te bekijken (86%), om met anderen te spelen, films en muziek te downloaden en te delen (56%) en tot slot om bestanden te delen, en chatrooms, blogs en virtuele werelden te bezoeken (23%). 44% van de jonge gebruikers legt de nadruk op de positieve mogelijkheden van het internet, waarover ze zich heel tevreden verklaren. 38% van de jongeren in de leeftijdscategorie van 9 tot 12 jaar en 77% in de categorie van 15 tot 16 jaar is lid van een sociaal netwerk. In hun profiel stelt 16% zich voor met een fictieve identiteit en 27% van de 9 tot 12-jarigen verklaart ouder te zijn dan ze in werkelijkheid zijn. Het surfen gebeurt steeds vaker alleen, want 46% van de jongeren gaat online op hun eigen kamer, 33% met hun mobiele telefoon of tablet, 87% doet dit thuis en 63% op school. 50% van de jongeren tussen 11 en 16 jaar verklaart zich gemakkelijker te kunnen uitdrukken online dan in een echt gesprek. Wanneer vrij wordt gesurft, zonder bescherming en toezicht, staan de onervaren en achteloze surfers, waaronder kinderen kunnen worden gerekend, bloot aan verschillende risico s, zoals de schending van de privacy, het commerciële en functionele gebruik van hun profielen, gevaren voor de gezondheid, verslavingsverschijnselen of een verdraaid beeld van de werkelijkheid en de eigen identiteit. Het online aanbieden van schadelijke inhoud met een sterke connotatie van geweld, discriminatie, seksisme en racisme die niet geschikt is voor kinderen, kan bij de onvoorbereide gebruiker de perceptie van de inbreuk op de menselijke waardigheid verminderen en de verspreiding onder kinderen van het gebruik van het internet met de min of meer bewuste bedoelingen die schadelijk zijn voor de eigen waardigheid (sexting) of die van anderen (cyberpesten), bevorderen. 55% van de jongeren verklaart zich bewust te zijn van het risico van het internet. 12% van de 9- tot 12-jarigen verklaart al gestoord te zijn geweest, PE486.198v01-00 8/11 PR\897921.doc
voornamelijk door internetpesterij (40%) en door inhoud of benaderingen van seksuele aard (25%). De internetpesterij lijkt met name een uitbreiding te zijn van het pesten in het echte leven, wat bijdraagt tot het uitdragen van het fenomeen en het uitlokken van wederzijdse gedragingen. Ouders en opvoeders hebben het vaak lastig en moeilijk om jongeren te begeleiden in hun positieve ontdekkingstocht van de digitale wereld en blijven aan de zijkant staan van hun virtuele leven, wat vaak de oorzaak of het gevolg kan zijn van een ontevredenheid in het echte leven. Ouderlijk toezicht, met behulp van standaardsignalen of een toegang onderhevig aan het gebruik van een krediet- en pinkaart, is een nuttig systeem gebleken voor broadcasting- en breedbandsystemen in verband met audiovisuele mediadiensten, maar niet aangepast en gedeeltelijk efficiënt voor het internet en elektronische communicatiekanalen vanwege de grenzeloze diversificatie van de diensten, de aanbieders en hun wereldwijde verspreiding. De school is zich aan het aanpassen aan de digitale wereld en passen hardware, software en werkmethoden toe die operationeel worden in 23 landen van de Unie, met een tempo en modaliteiten die de wijzigingen die de technologie heeft teweeggebracht in het leven van kinderen, onvoldoende kunnen bijhouden. Scholen worden opgeroepen om kinderen te vormen op het vlak van het praktische en kritische gebruik van de digitale technologieën en het internet in samenwerking met de volwassenen evenals met de groep van leeftijdsgenoten, waarbij de culturele diversiteit die gepaard gaat met een openheid naar de wereld, wordt beschermd. De vorming moet jongeren een beheersing van digitale vaardigheden bijbrengen die worden erkend als een van de acht fundamentele vaardigheden die onmisbaar zijn voor wie leeft in een kennismaatschappij. De maatschappij deelt met de school die verantwoordelijkheid en is zich bewust van de sociale en economische voordelen van een kritisch, actief en veilig gebruik van digitale media door kinderen, in tegenstelling tot een gebruik dat leidt tot verslaving, conformistische en angst opwekkende houdingen, passiviteit en agressiviteit. De lidstaten blijven met een verschillende snelheid de digitale kloof dichten en de deelname van kinderen aan de digitale wereld verbeteren, met een beleid dat gericht is op toegang tot het internet, discipline voor de inhoud ervan, respect voor de privacy en de digitale identiteit en met de invoering van basisprogramma s als optionele didactische module voor basis- en middelbare scholen. De jongeren zelf, de gezinnen, de school, onderzoekers en de maatschappij zijn er zich steeds meer bewust van dat kwaliteitsnormen moeten worden opgelegd voor inhoud die aan kinderen is gericht, onafhankelijk van de verspreidingsvorm ervan, analoog of digitaal, online of offline, en van het gebruikte instrument (televisie, computer, telefoon, tablet). De fabrikanten van hardware en inhoud en hun verenigingen nemen in het algemeen deel aan deze gemeenschappelijke zoektocht, alleen al voor de bescherming van hun business. In toepassing van de Richtlijn Audiovisuele mediadiensten hebben in het bijzonder de openbare radio- en televisiediensten op meerdere platforms rechtstreeks en via de Europese Unie van omroepen al jarenlang goede praktijken en instrumenten voor toezicht op programma s voor kinderen uitgewisseld en desondanks is de aanbieding van kwaliteitsvolle programma s voor die leeftijdsgroep vaak beperkt, zowel daar waar de redactionele verantwoordelijkheid ligt als op PR\897921.doc 9/11 PE486.198v01-00
het vlak van de televisie-uitzendingen. De Europese Unie en de lidstaten hebben een regelgeving opgesteld en de zelfregulering aangemoedigd, wat nodig was aangezien een dergelijk fenomeen veel sociale aspecten met zich brengt waarvoor niet uitsluitend een juridische toetsing mogelijk is. Met co-financiering van de Europese Unie zijn zo geldige instrumenten ontstaan, waaronder in de eerste plaats het programma voor een Veiliger internet dat goed geworteld is in alle landen van de Unie, dat tot 2013 voor een coördinatie zorgt en dat positief werd beoordeeld in het tussentijds verslag. In het ontwerpverslag wordt de nadruk gelegd op drie elementen op het vlak van de bescherming van kinderen in het digitale tijdperk: - toegang tot en onderwijs in media en nieuwe media, - bescherming, met een onderscheid in de strijd tegen illegale inhoud en die tegen ongepaste inhoud en gedragingen, de bescherming van de privacy en het recht op weerwoord, - digitaal burgerschap. In de eerste plaats wordt een kader voor rechten en governance voorgesteld dat een einde maakt aan de versnippering van de wetgevingsmaatregelen en indicatoren voor de bescherming van kinderen in de digitale wereld die vandaag bestaan op het vlak van mensenrechten, privacy, strijd tegen seksueel misbruik, audiovisuele mediadiensten en e- commerce. Artikel 24 van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie vraagt om een holistisch beleid voor kinderen: er is daarom een kaderrichtlijn nodig die de hele materie samenbundelt en reglementeert en een governance op meerdere niveaus die de aanpak in de lidstaten harmoniseert en een sterkere coördinatie tussen de lidstaten en de Europese Unie aanmoedigt. Wij zijn ons bewust van de bestaande culturele en juridische verschillen tussen de lidstaten die het moeilijk maken om een grens te trekken tussen de te sanctioneren inhoud en gedragingen en de grijze zones. Wij stellen dan ook voor om een onderscheid te maken tussen illegale inhoud, zoals "grooming" (erkend als misdrijf in het Verdrag van de Raad van Europa inzake de bescherming van kinderen tegen seksuele uitbuiting en seksueel misbruik, maar nog niet goedgekeurd en geratificeerd door alle lidstaten), kinderpornografie, schending van de privacy, onlinekansspelen, commerciële oplichting, en gedragingen die ernstige gevolgen kunnen hebben, zoals cyberpesten en sexting en gedragingen die onaangepast zijn aan de leeftijd, zoals ongeschikte reclame, geweld, seks en andere die kunnen leiden tot schrik en angst. Bovendien wordt rekening gehouden met enkele andere problemen van het huidige kader: Het programma voor een Veiliger internet moet worden voortgezet en in ieder geval moet de verantwoordelijkheid voor de bescherming van kinderen tegen cybermisdrijven onder leiding staan van de ordediensten die op Europees vlak efficiënter moeten samenwerken. Acties in de strijd tegen de onlinemisdaad die kinderen schade toebrengen en die met succes door enkele lidstaten worden ontwikkeld en waarbij informatie wordt uitgewisseld met ISP en ESP, zullen worden aangemoedigd. PE486.198v01-00 10/11 PR\897921.doc
Zelfregulering is een nuttige piste gebleken, maar heeft ook grenzen aangetoond die gecorrigeerd zullen worden bij belangenconflicten. De lidstaten moeten ook de kinderen in de digitale wereld beschermen door elke vorm voor de beheersing van de eigen regels te bevorderen, die onmisbaar zijn voor een vol en actief burgerschap, om de Europese burgers de mogelijkheid te bieden om de culturele en economische dimensie te vatten van alle soorten media die verbonden zijn met de digitale technologie en om bij te dragen tot de verwezenlijking van de doelstellingen van Lissabon die een kenniseconomie laat ontstaan en die de concurrentie aanwakkert. PR\897921.doc 11/11 PE486.198v01-00