ARMOEDE- BESTRIJDING Copyright : R. Reidler FEDERALE VERKIEZINGEN MEMORANDUM 2014
1. ALGEMEEN 2. ARMOEDE IN DE ZORG- EN WELZIJNSSECTOR 2.1. Algemeen Caritas hoopt op voldoende aandacht voor armoedeproblematieken bij de implementatie van de Zesde Staatshervorming en de overdracht van bevoegdheden naar de Gewesten. Het is ontoelaatbaar mochten mensen in armoede en sociale uitsluiting nefaste gevolgen ondervinden aan de wijze waarop onze staat gereorganiseerd wordt. Het belangrijkste doel moet het welzijn van alle mensen blijven, ook en vooral zij die nog te weinig gehoord worden. Om van de bestrijding van armoede in België een speerpunt voor het beleid te maken, ijvert Caritas ervoor om: de coördinatie van het Federaal Plan Armoedebestrijding rechtstreeks bij de Eerste Minister onder te brengen. Wij geloven dat op die manier er een breed gedragen zin voor initiatief en actie kan ontstaan binnen de voltallige Federale Regering; naar analogie met de Vlaamse Regering, aandachtsambtenaren binnen elk kabinet in te zetten; een coördinerende armoede-ambtenaar aan te stellen, die rechtstreeks werkt onder de coördinerende minister (in dit voorstel de Eerste Minister). 2.2. Kiezen voor gezondheidspreventie We moeten meer geld investeren in projecten die via gezondheidspromotie en sensibilisatie preventief te werk gaan. Met slechts 2% van het totale gezondheidsbudget, besteden we (te) weinig middelen aan preventie, zeker in vergelijking met de grote meerderheid van andere Europese landen. Een klassiek voorbeeld van preventieve gezondheidscommunicatie is preventieve tandzorg. Het nut van preventieve tandzorg is onomstotelijk bewezen. Toch blijkt dat preventieve tandzorg niet ingeburgerd is in Vlaanderen. Slechts 40% van de Vlamingen blijkt op regelmatige basis preventief langs te gaan bij een tandarts. Bij mensen met een leefloon is dit, zo blijkt uit een CM-studie, zelfs slechts 20%. Gezondheidspromotie op het niveau van gemeenten scoort nog steeds ondermaats. We merken ook een grote variëteit aan ondernomen acties: van een afwezig tot een uitgebreid beleid. Het opzetten van activiteiten, informatiemomenten, kleinschalige ontmoetingen en campagnes kan echter slechts slagen binnen dit lokale niveau. CARITAS PLEIT ERVOOR OM een dringende verhoging van het budget voor gezondheidspromotie, gezondheidseducatie en preventieve gezondheidszorg te voorzien. Cijfers van het Itinera Institute spreken over een noodzakelijke stijging van 250 miljoen per jaar, een schatting die Caritas zeker kan volgen. met dit budget vooral lokale, laagdrempelige en concrete initiatieven te steunen. Caritas ziet een bijzondere rol weggelegd voor wijkgezondheidscentra. Het opzetten van deze activiteiten via wijkgezondheidscentra, komt de link tussen de bevolking en de zorgsector ten goede. Federale Verkiezingen Armoede /2
in het gezondheidspreventiebeleid specifieke aandacht te hebben voor kwetsbare doelgroepen. Deze bereik je vaak niet met campagnes die zich op de hele bevolking richten. 2.3. Onderbouwd gebruikersbijdrage- en verrekeningsbeleid Samen met het Rekenhof, vraagt Caritas aan de Federale overheid om een onderbouwd gebruikersbijdrage- en verrekeningsbeleid uit te werken. Dit beleid vereist een actueel blijvend overzicht van de geïnde gebruikersbijdragen, alsook van de kostprijs van de verschillende welzijnsdiensten. Een dergelijk beleid is noodzakelijk om maatschappelijk verantwoorde zorg mogelijk te (blijven) maken. Het opvangen of begeleiden van socio-economisch zwakke gebruikers mag geen nadeel opleveren voor voorzieningen. De wijze waarop omgesprongen wordt met de gebruikersbijdragen, zorgt er voor dat dit vandaag soms wel het geval is. Een verrekening van de gebruikersbijdragen kunnen, samen met een centrale inning, dit pijnpunt opvangen. Daarnaast moeten we er voor zorgen dat de gebruikersbijdrages in de mate van het mogelijke rekening houden met de draagkracht van de gebruiker. Hiertoe is het belangrijk dat de gebruikte inkomens- en gezinsdefinities op elkaar worden afgestemd. Daarnaast vragen we dat de Federale Regering bij elke soort voorziening duidelijk bepaalt welke kosten een gebruikersbijdrage al dan niet dekt. Om de rechtszekerheid en de transparantie naar de gebruiker toe te vergroten, moet de regelgeving expliciet bepalen wanneer een voorziening gratis werkt en welke supplementen eventueel mogelijk zijn. een onderbouwd gebruikersbijdrage- en verrekeningsbeleid; een afstemming van de gebruikte inkomens- en gezinsdefinities; dat de Federale Regering duidelijk bepaalt welke kosten een gebruikersbijdrage al dan niet dekt; dat de Federale Regering duidelijk bepaalt wanneer een voorziening gratis werkt en welke supplementen eventueel mogelijk zijn. 2.4. Voorschotten geneeskundige verstrekkingen volledig bannen Caritas is er van overtuigd dat het vragen van voorschotten op uitgestelde geneeskundige verrichtingen geen plaats kent in onze zorgsector. Zeker voor kansengroepen, zoals mensen in armoede, leidt deze praktijk al te vaak tot het uitstellen van noodzakelijke geneeskundige consultaties. een algemeen verbod tot het ontvangen van een voorschot voor het verlenen of het leveren van geneeskundige verstrekkingen en diensten voor alle zorgverleners. Federale Verkiezingen Armoede /3
2.5. Extramurale gezondheidszorg 2.6. Algemeen overzichtsfactuur geneeskundige verstrekkingen Caritas vraagt de invoering van een algemeen overzichtsfactuur dat een duidelijk overzicht geeft van alle verstrekkingen en hun kostprijs. Wij stellen voor om op dezelfde manier te werk te gaan als bij patiënten opgenomen in het ziekenhuis. Via een aparte, transparante, duidelijke en eenduidige factuur stelt de arts de patiënt op de hoogte van de verschillende onderdelen van de betaling. Via dit overzichtsfactuur zorgen we voor een grotere rechtszekerheid van de patiënt. Hij krijgt steeds een factuur waarop staat wat betaald werd voor welke dienst. Vanuit die rechtszekerheid stellen we duidelijk dat op het overzichtsfactuur alle verstrekkingen, met of zonder tegemoetkomingen vermeld moeten worden. Het overzichtsfactuur wordt aan elke patiënt uitgereikt, ongeacht hij rechthebbende is van een verplichte verzekering. de invoering van een algemeen overzichtsfactuur geneeskundige verstrekkingen, voor alle afgeleverde verstrekkingen (met of zonder tegemoetkomingen) en aan alle patiënten (ongeacht hij rechthebbende is van een verplichte verzekering. 2.7. Betaling via overschrijving vanaf 30 Om de eerstelijnsgezondheidszorg toegankelijker te maken voor de minstbedeelden, wil Caritas een maximum bedrag vastleggen voor de verplichting tot onmiddellijke betaling bij een geneesheer. Dit geeft patiënten tegelijk de gelegenheid om met het uitgereikte factuur te rade te gaan bij de verzekeringsinstelling waar zij bij aangesloten zijn. Uiteraard doen we hierbij geen afbreuk aan de verminderde bedragen die van kracht zijn voor rechthebbenden op het OMNIO-statuut of de regeling betalende derde, die ook binnen dit systeem behouden blijven. vanaf 30,- elke patiënt de mogelijkheid te geven de betaling van het gefactureerde bedrag uit te voeren via een overschrijvingsformulier. 2.8. Tariefafspraken Om de patiënt te beschermen tegen onaangename financiële verrassingen maken de ziekenfondsen afspraken met zorgverleners over de tarieven. Wie het akkoord aanvaardt, respecteert de vastgelegde tarieven. Vandaag bestaan er drie mogelijke situaties: een arts kan (1) geconventioneerd zijn en steeds de afgesproken tarieven hanteren, (2) een arts kan gedeeltelijk geconventioneerd zijn en binnen bepaalde locaties of uren al dan niet de vastgelegde tarieven hanteren of (3) een arts is niet geconventioneerd en bepaald zijn honorarium vrijelijk. Daarnaast pleiten we voor een grotere informatieplicht over de tariefafspraken. Vandaag is het zo dat de artsen hun statuut moet afficheren ten einde de patiënt in te lichten. Caritas wil deze informatieplicht uitbreiden, zodat artsen niet alleen hun statuut, maar ook de feitelijk tarieven die zij hanteren moeten afficheren. Om op deze informatieplicht toe te zien, vragen we een duidelijke vorm van controle. Federale Verkiezingen Armoede /4
duidelijke en bindende tariefafspraken voor elke zorgverlener; het verdwijnen van de gedeeltelijke conventionering; een grotere informatieplicht door het afficheren van de feitelijk gehanteerde tarieven; controle op het naleven van de informatieplicht 2.9. Ziekenhuisfinanciering 2.10. Herziening Ziekenhuisfinanciering Caritas is tevreden met het startschot dat minister van Volksgezondheid Onkelinkx gaf ten aanzien van de hervorming van de ziekenhuisfinanciering. Het gebrek aan transparantie van het huidige systeem en de complexiteit ervan die leidt tot een spanning op het terrein, vormen vandaag grote uitdagingen. Vandaag ligt de nadruk nog te veel op betaling per prestatie (men wordt dus betaald voor elke activiteit die men doet). Kwaliteit wordt daardoor niet beloond, integendeel. Ziekenhuizen die meer heropnames vertonen of ziekenhuizen met meer infecties dan het gemiddelde verdienen hierdoor meer dan het gemiddelde. CARITAS stelt daarom voor te evolueren naar een nieuw systeem met steeds minder betaling per prestatie en steeds meer een vaste betaling per pathologie per jaar (zeker voor patiënten met verschillende chronische ziekten) en naar een betaling in functie van de kwaliteit van de geleverde zorg (de zogenaamde Pay for Quality); hoopt dat bij de uitwerking van een nieuw financieringssysteem voor de ziekenhuizen, voldoende rekening gehouden wordt met de kwetsbaarsten. 2.11. Plafonnering erelonen in eenpersoonskamer Na het verbod op het aanrekenen van ereloonsupplementen bij de keuze voor een twee- of meerpersoonskamer, is het tijd om een stap verder te gaan. Gezien de kwaliteit van de verstrekte zorg niet gelieerd is aan de kamerkeuze, is het voor Caritas onduidelijk waarom patiënten die kiezen voor een eenpersoonskamer toch geconfronteerd worden met toren hoge ereloonsupplementen. Wij zijn er van overtuigd dat de zorg- en hotelfunctie van onze ziekenhuizen strikt gescheiden moet zijn. Indien ziekenhuizen een hoger bedrag willen vragen voor de keuze van een eenpersoonskamer, moet dit vervat wordt in de hotelfunctie van de ziekenhuizen. Ereloonsupplementen hebben hier volgens Caritas geen enkele meerwaarde. een wettelijke plafonnering van ereloonsupplementen tot 100%, zo niet een volledige afschaffing van ereloonsupplementen in de ziekenhuizen. Federale Verkiezingen Armoede /5
3. MAATREGELEN KINDERARMOEDE Zoals terecht vermeld wordt in het Nationaal Kinderarmoedebestrijdingsplan, blijft het aantal kinderen dat in armoede opgroeit, toenemen. Het uitwerken van het Nationaal Kinderarmoedebestrijdingsplan in 2010 was een goede zaak, omdat er de opvolging van de diverse initiateven via dit document gecoördineerd zou kunnen gebeuren. CARITAS is voorstander van een jaarlijks terugkerend Vooruitgangsrapport, om de initiatieven die in het plan aangehaald worden te kunnen opvolgen; vraagt om in de komende legislatuur in eerste instantie de verschillende doelen uit het Nationaal Kinderarmoedebestrijdingsplan die nog niet of onvoldoende bereikt werden, versneld uit te voeren; hoopt ook in een volgende regeerperiode op voldoende structurele maatregelen op de verschillende beleidsdomeinen binnen de Federale Regering. 4. WERKGELEGENHEID 4.1. Inzetten op werkgelegenheid voor laaggeschoolde jongeren Jobs waarvoor geen diploma vereist is of jobs met een laag loon, worden vaak ingevuld door werknemers, vooral jongeren, met een verhoogd risico op armoede en sociale uitsluiting. Door het verder ondersteunen van deze jobs, ondersteunen we ook deze groep. CARITAS PLEIT ERVOOR OM werkgelegenheidsmaatregelen vooral te concentreren op jobs voor laaggeschoolde jongeren; werkgevers voor laaggeschoolden onder de 30 jaar, een verminderde werkgeversbijdrage te laten betalen. 4.2. Geen ruimte voor mini-jobs Er is op onze arbeidsmarkt geen plaats voor de zogehete mini-jobs. Deze jobs, naar Duits model, zijn er op gericht om mensen uit de werkloosheid te halen en dus, zo beweren de voorstanders, uit de armoede. Met een maximum loon van 450 euro per maand voor een voltijdse tewerkstelling en geen effecten op pensioenrechten, lijkt het er echter op dat deze jobs de werknemers zeker niet ten goede komen. Federale Verkiezingen Armoede /6
Wanneer we kijken naar de Eurostat-cijfers voor in-work poverty, kunnen we alleen maar besluiten dat de armoede bij deze groep gestegen is met 60,4% tussen 2005 en 2011 (van 4,8% naar 7,7%). Mini-jobs helpen mensen niet uit de armoede, integendeel, ze dragen enkel bij tot een stijging van armoede bij werkenden. ede werkenden in België. de Federale Overheid geen ruimte te creëren voor mini-jobs. 4.3. Sociale activeringsmaatregelen In de zoektocht naar maatregelen om een groter deel van de bevolking aan het werk te krijgen, worden regelmatig maatregelen voorgesteld die enkel bijdragen tot een stijging van het aantal mensen in armoede. 4.4. Inschakelingsuitkering voor werkloze schoolverlaters De pas afgestudeerden die zonder werk zitten, ontvangen niet onmiddellijk een uitkering. Eerst doorlopen ze een beroepsinschakelingstijd van 12 maanden (310 dagen) na inschrijving bij VDAB / FORUM / ACTIRIS. Er bestaat een evaluatiesysteem van de inspanningen die afgestudeerden doen om werk te zoeken. Dat systeem heet Activering van het zoekgedrag naar werk van de gerechtigden op inschakelingsuitkeringen'. Het recht op inschakelingsuitkering is beperkt tot 36 maanden. CARITAS STELT VOOR om schoolverlaters een (relatief lage) forfaitaire uitkering te betalen korte tijd na afloop van de studies. Als wederdienst moeten ze inspanningen leveren om een job te vinden; om de stimulering van en ondersteuning op het zoekgedrag naar werk van schoolverlaters ingrijpend te versterken 4.5. Betere (technische) scholing De verwachtingen van bedrijven bij vacatures en sollicitaties moeten realistisch gehouden worden. Via ondersteuning van in-house -opleidingen kan de overheid bedrijven aanzetten om laaggeschoolde werknemers binnen een bedrijf de juiste vorming aan te bieden. CARITAS PLEIT ERVOOR OM om inactieve burgers in eerste plaats te integreren via betere scholing, met de nadruk op technische scholing. Federale Verkiezingen Armoede /7
4.6. Inkomensmaatregelen We vragen een groter verschil tussen de werkloosheidsuitkeringen en het minimuminkomen. In plaats van de werkloosheidsuitkeringen te verlagen, wat armoede in de hand werkt, vragen we een verhoging van het netto minimuminkomen. Door de kloof tussen wat iemand krijgt die niet werkt tegenover iemand die werkt groter te maken, wordt een grotere activering bekomen. een algemene lastenverlaging, met extra inspanningen voor de laagste lonen, op arbeid zodat het netto inkomen verhoogt. CONTACTPERSONEN Thijs Smeyers Stafmedewerker Armoede in de Gezondheids- en Welzijnssector Tel: +32 2 608 00 79 thijs.smeyers@caritas.be Lina D Amico Stafmedewerkster Algemeen Beleid Tel: +32 2 608 00 73 lina.damico@caritas.be Liefdadigheidsstraat, 39 B-1210 Brussel Federale Verkiezingen Armoede /8