DE MUZIEKJOURNALIST ONDER INVLOED? Een kwalitatief onderzoek naar de beïnvloeding van de muziekindustrie op muziekrecensies

Sofie Stans Erasmushogeschool Universitaire Associatie Brussel Departement Toegepaste Taalkunde Master Journalistiek optie radio- en tv-journalistiek DE MUZIEKJOURNALIST ONDER INVLOED? Een kwalitatief onderzoek naar de beïnvloeding van de muziekindustrie op muziekrecensies Masterproef ingediend voor het behalen van de graad van Master in de Journalistiek Promotor: Dr. Jan Jagers Academiejaar: 2011-2012

Sofie Stans Erasmushogeschool Universitaire Associatie Brussel Departement Toegepaste Taalkunde Master Journalistiek optie radio- en tv-journalistiek DE MUZIEKJOURNALIST ONDER INVLOED? Een kwalitatief onderzoek naar de beïnvloeding van de muziekindustrie op muziekrecensies Masterproef ingediend voor het behalen van de graad van Master in de Journalistiek Promotor: Dr. Jan Jagers Academiejaar: 2011-2012

Abstract Met dit onderzoek werd er getracht om een duidelijk beeld te schetsen over de beïnvloedbaarheid van muziekjournalisten, met de focus op recensies. Dit onderzoek werd kwalitatief uitgevoerd aan de hand van diepte-interviews bij muziekjournalisten en persverantwoordelijken van platenmaatschappijen. De resultaten tonen aan dat er wel degelijk sprake is van beïnvloeding. Platenmaatschappijen proberen journalisten in de watten te leggen en een vertrouwensrelatie op te bouwen waardoor ze gemakkelijker iets gedaan krijgen. Ook de vriendschapsrelatie met een artiest kan een journalist beïnvloeden. Hoe beter de relatie is tussen beide partijen, hoe groter de kans op beïnvloeding. Vrijwilligers die schrijven voor online magazines blijken beïnvloedbaarder te zijn dan journalisten die schrijven voor een kwaliteitsmedium. De beïnvloeding gebeurt hoofdzakelijk tijdens het selectieproces van de albums, niet bij het persoonlijke eindoordeel van de journalist. Een journalist zal zelden of nooit zijn mening over een album of concert aanpassen en zal bij het opstellen van een recensie slechts af en toe steunen op teksten van platenmaatschappijen.

Persbericht Vlaamse muziekpers onder invloed Muziekliefhebbers houden er van om wekelij ks recensies te lezen over nieuwe releases. Zo komen ze te weten of het al dan niet de moeite is om het album te beluisteren of te kopen. Ze vertrouwen dus voor een groot deel op de eerlij ke mening van de journalist. Maar kan men er tegenwoordig nog zeker van zijn dat die mening niet beïnvloed is geweest door platenmaatschappijen en artiesten? De muziekindustrie in Vlaanderen is een kleine wereld. Iedereen kent iedereen. Journalisten creëren daardoor een vertrouwensband met zowel mensen van platenmaatschappij als met artiesten. Toch moet de journalist zijn onafhankelijkheid en persoonlijke mening zien te bewaren. Dat is immers zijn deontologische plicht. Maar in hoeverre lukt dat? Muziekjournalisten zijn wel degelijk beïnvloedbaar. Zo blijkt uit onderzoek van Sofie Stans, masterstudente journalistiek aan de Erasmushogeschool Brussel. Ze heeft op basis van diepte- duidelijk beeld kunnen schetsen over de beïnvloedbaarheid van muziekjournalisten, met de focus op recensies. Het onderzoek trachtte zowel een antwoord te formuleren vanuit het standpunt van de journalisten als van de platenmaatschappijen. Journalisten worden beïnvloed, maar die beïnvloeding speelt zich hoofdzakelijk af in het selectieproces van de te bespreken albums, niet in het persoonlijke eindoordeel van de journalist. Recensies zijn erg belangrijk voor platenmaatschappijen. Daarom proberen ze door promoteksten en andere trucs meer gedaan te krijgen van journalisten. Hoe beter de relatie is tussen beide partijen, hoe groter de kans op beïnvloeding. Journalisten proberen recensies over bevriende artiesten te vermijden omdat dit anders hun geloofwaardigheid en vriendschap op het spel kan zetten. Journalisten van online magazines blijken beïnvloedbaarder te zijn dan journalisten die schrijven voor een kwaliteitsmedium. Ze nemen bijvoorbeeld vaker promoteksten van platenmaatschappijen over of laten zich sneller verleiden in ruil voor concerttickets. Maar al bij al kunnen muziekliefhebbers met een gerust hart afgaan op het oordeel in recensies. Muziekjournalisten zijn geen marionetten van de platenmaatschappijen en laten zich principieel enkel beïnvloeden tijdens het selectieproces van het album. Voor meer informatie, mail naar sofie_stans@hotmail.com of bel +32 473 77 66 62

Voorwoord Vele potentiële onderwerpen maakten een doortocht in mijn hoofd vooraleer ik mijn definitieve masterproefonderwerp gevonden had. Het moest een onderwerp zijn waar ik mijn tanden in kon zetten, iets waar ik uren, dagen, weken, ja zelfs maanden mee bezig zou willen zijn. Iets wat mij mateloos zou boeien en waar ik een sterke nieuwsgierigheid voor zou ontwikkelen. Uiteindelijk heb ik vanwege mijn liefde voor muziek en journalistiek gekozen voor een onderwerp dat de perfecte combinatie is van beiden: muziekjournalistiek. Dankzij dit onderzoek is mijn belangstelling nog meer aangewakkerd en ben ik met interessante personen in contact gekomen. Het schrijven van deze masterproef beschouw ik als een waardevolle bijdrage aan de journalistiek en als een symbolisch afsluiten van een leerrijk masterjaar. Ik hoop alvast dat ik enkele verhelderende inzichten heb kunnen bijbrengen. Een voorwoord is natuurlijk niet compleet zonder een woord van bedanking. Als eerste wil ik mijn promotor Dr. Jan Jagers bedanken, omdat hij me hielp bij het zoeken van een geschikt onderwerp en omdat hij me heeft begeleid door het geven van nuttig advies bij het uitwerken van het onderzoek. Dit laatste geldt ook voor zijn vervanger Dr. Jeroen Van Laer. Vervolgens zou ik mijn interviewees willen bedanken: Jurgen Beckers, Jochen de Vos, Femke Mussels, Bart Somers, Bart Steenhaut, Pieter-Jan Symons, Yves Vaes, Sasha Van der Speeten, Stijn Verbruggen en Pieter Vermeiren. Zij waren allen bereid om tijd vrij te maken voor een interview en bezorgden me bijgevolg waardevolle informatie. Het beëindigen van dit extra masterjaar betekent ook meteen het einde van mijn studentenleven en het aanbreken van een nieuwe periode. Daarom zou ik ook graag mijn ouders en familie willen bedanken voor de steun en kansen die ze mij al die jaren hebben gegeven. Tot slot wil ik ook nog mijn geweldige vrienden en medestudenten bedanken waarmee ik de mooiste tijd van mijn leven heb beleefd. Sofie Stans, april 2012.

Inhoud Inleiding en probleemstelling... 1 Relevantie... 2 Deel 1: Literatuurstudie... 4 Hoofdstuk 1: De beginperiode van echte muziekkritiek... 4 1.1 De grote jaren 60... 4 1.2 De jaren 70 tot nu... 7 Hoofdstuk 2: Onderzoek in de muziekjournalistiek... 9 Hoofdstuk 3: Deontologie... 11 Hoofdstuk 4: Platenmaatschappijen... 14 4.1 De Werking... 14 4.2 De Strategie... 14 4.3 Wederzijdse afhankelijkheid... 16 Deel 2: Onderzoeksdesign... 17 Methode... 17 Steekproef... 17 Interviews... 18 Onderzoeksvragen... 19 Deel 3: Onderzoek... 20 Hoofdstuk 1: Relaties en beïnvloeding... 20 1.1 Het selectieproces... 20 1.2 Objectiviteit... 21 1.3 Andere recensenten... 22 1.4 Muziekjournalisten en muzikanten... 23 1.4.1 Vriendschap... 23 1.4.2 Superfan... 26 1.5... 27 1.5.1 Afhankelijkheid... 27 1.5.2 De scharnierfunctie van de platenfirma... 27 1.5.3 Beïnvloeding... 29 Besluit... 30 Hoofdstuk 2: Beïnvloeding: Trucs van platenmaatschappijen... 31 2.1 Een goede vertrouwensrelatie... 31 2.2 Persoonlijk contact... 32 2.3 Vriendendiensten... 33

2.4 Persoonlijke mails... 34 2.5 Omkoping... 34 2.6 Geschenken en reisjes... 35 Besluit... 36 Hoofdstuk 3: Persberichten... 37 3.1 Persberichten... 37 3.2 Ander promomateriaal... 39 Besluit... 40 Hoofdstuk 4: Het nut van promoteksten en recensies... 41 4.1 Promoteksten... 41 4.2 Het nut van recensies... 43 4.3 Denken journalisten zelf invloed te hebben op hun lezerspubliek?... 45 Besluit... 46 Hoofdstuk 5: Negatieve Recensies en klachten... 47 5.1 Negatieve recensies... 47 5.2 Klachten... 48 Besluit... 52 Algemene conclusie en discussie... 53 Referentielijst... 57 Bijlage 1: De Code van Journalistieke Beginselen (1982)... 58... 60 Bijlage 3 :Interviewfiche muziekjournalisten... 61 Bijlage 4: CIM-cijfers kranten en dagbladen 2010-2011... 62 Bijlage 5: Interviewees... 63 Bijlage 6: Cd-review Zornik door jurgen Beckers... 64 Bijlage 7: Persbericht... 65 Bijlage 8: Promotekst The Me IN YOU van EMI... 66 Bijlage 9: Perscommentaren over het album Forgotten clothes van The Me In You... 67 Bijlage 10: Recensie van De Held door Bart Steenhaut... 68

Inleiding en probleemstelling De aanleiding van dit onderzoek zijn de onheilspellende berichten in de media die beweerden dat de muziekjournalistiek sterk beïnvloed werd door de platenmaatschappijen. Muziekrecensenten werden ervan beschuldigd recensies te schrijven met als grootste doel reclame te maken voor een nieuw album van een artiest, eerder dan een eigen kritische bevinding neer te schrijven. Vijfendertig jaar geleden werd de invloed van de platenindustrie al problematisch genoemd. Nu onderhouden platenmaatschappijen en de muziekpers nog steeds een relatie die niet altijd even gemakkelijk is. Ze zijn afhankelijk van elkaar: platenmaatschappijen zien in de muziekrecensent een onmisbaar reclamemiddel dat het publiek in contact brengt met artiesten. De muziekrecensent gebruikt dan weer de teksten van platenmaatschappijen als een belangrijke bron van informatie voor zijn reviews. Deze relatie riep de vraag op of muziekjournalisten niet al te veel afhankelijk zijn van platenmaatschappijen, die de pers naar hun hand zouden proberen te zetten. In 2010 schreef Vincent Merckx de Masterproef: De muziekrecensent: Journalist of reclameman? Het onderzoek hield een kwalitatieve inhoudsanalyse in van muziekrecensies en promotieteksten. Er werd onder meer onderzocht in hoeverre recensies passages bevatten van de door platenmaatschappijen uitgestuurde persberichten. De resultaten neergeschreven in de masterproef van Vincent Merckx weerlegden de onheilspellende berichten en gaven aan dat de invloed van de platenmaatschappijen zo goed als miniem is. Toch is verder onderzoek nodig om de resultaten, die de analyse van de recensies opleverde, te bevestigen, te nuanceren of te weerleggen. De vorige studie analyseerde namelijk enkel muziekrecensies maar ging niet te rade bij de betrokkenen zelf, namelijk journalisten en platenmaatschappijen. Waardoor er enkel een antwoord kwam op de vraag of persberichten, of delen daaruit, worden overgenomen in muziekrecensies. De vraag waardoor muziekjournalisten dan wel beïnvloed zouden kunnen worden, bleef hierbij onbeantwoord. Ook kwam de visie van platenmaatschappijen niet aan bod. Denken zij een invloed te hebben op muziekjournalisten en welke middelen gebruiken zij daarvoor? Een vollediger beeld zou dus gegeven kunnen worden door middel van interviews met mensen uit de sector, meer bepaald muziekjournalisten die schrijven voor invloedrijke kranten en/of tijdschriften, muziekrecensenten die werken voor populaire cultuur- en muziekwebsites en persverantwoordelijken van platenmaatschappijen. Dat is dan ook wat in deze masterproef aan bod zal komen. Zo kan de problematiek van de beïnvloeding van muziekrecensenten verder worden uitgediept. 1

Het sterke punt van een dergelijke aanpak is dat deze masterproef eerder onderzoek naar beïnvloeding echt kan toetsen aan de realiteit. Terwijl het vorige onderzoek de recensies via analyses op woordniveau behandelde, zal dit vervolgonderzoek de muziekjournalisten en platenmaatschappijen zelf aan het woord laten want zij weten nog altijd het best hoe het er in het echt aan toe gaat, en of er al dan niet sprake is van beïnvloeding. Relevantie Dit onderzoek is vooral interessant vanuit deontologisch oogpunt. De vraag ten gronde is of er zich in deze sector van de journalistiek een deontologisch probleem stelt of niet. Van muziekrecensenten wordt er namelijk verwacht dat ze een kritisch verslag schrijven over een album, maar is dat wel altijd het geval? Misschien zitten hun recensies wel vol met beïnvloedingen van buitenaf. Als dat het geval zou zijn, wil dat zeggen dat de consument niet meer kan rekenen op de expertise van muziekjournalisten. Zij zijn toch de gatekeepers en trendsetters wat muziek betreft. Hen zouden we moeten kunnen vertrouwen op dat vlak. Zij zijn degene bij wie men terecht moet kunnen voor concertinformatie en advies over een nieuw album of een nieuw artiest. Hoe moeten anders het kaf van het koren gescheiden worden? Wanneer de journalist zich bewust of onbewust laat beïnvloeden door de commerce van platenmaatschappijen, en zijn lezers dit merken, kan dat verregaande gevolgen hebben voor zijn geloofwaardigheid. Anders gezegd: in hoeverre is een muziekrecensent gebonden aan vaak van recensent tot recensent. Maar waarop baseren zij hun oordeel? Waaruit haalt de muziekjournalist zijn informatie? Aangezien muziekrecensenten een bepaalde invloed uitoefenen op het publiek is deze vraag zeker van belang. Muziekjournalisten overtuigen de consument namelijk van de kwalitatieve waarde van een album en leiden zo de aandacht af van het feit dat ze in feite goederen aan het promoten zijn. Dat is mogelijk maar de muziekjournalist moet oppassen dat er een zekere afstand bewaard wordt tussen hem en de muziekindustrie. Als zij zich enkel bezig houden met het parafraseren van promotieteksten meer om muziekrecensies te lezen. De deontologie (Code journalistieke beginselen, punt 11 en 12, zie bijlage 1) vermeldt duidelijk dat een muziekjournalist niet de rol van reclamemaker mag overnemen. Maar voor een muziekjournalist is de grens tussen journalist en reclamemaker soms moeilijk te bepalen, hij staat immers met één voet in de muziekindustrie en met de andere in de journalistiek. 2

Dat brengt ons bij de volgende kwestie. De muzieksector heeft namelijk al lang door dat de muziekjournalisten een belangrijke rol kunnen spelen in het verhogen van de muziekverkoop. Recensies beïnvloeden namelijk de consument en vaak worden ze overgenomen door andere media. Muziekrecensies zouden dus een goed promotiemiddel moeten zijn. Daarom investeren platenmaatschappijen in een beïnvloedingsstrategie. Ze overstelpen muziekjournalisten met uitnodigen voor feestjes, albums, gratis toegang tot concerten en promoteksten. Indien uit dit onderzoek zou blijken dat journalisten dit alles niet in rekening brengen tijdens het schrijven van muziekrecensies dan houdt dat in dat platenmaatschappijen hun energie en budget beter ergens anders in kunnen steken. Blijkt echter dat sommige recensenten toch beïnvloed worden dan zou een platenmaatschappij zijn werking kunnen intensiveren en verbeteren (Merckx, 2010). 3

Deel 1: Literatuurstudie Hoofdstuk 1: De beginperiode van echte muziekkritiek In het verleden is er in kranten en magazines al veel geschreven over muziek. Maar vanaf wanneer begonnen journalisten zich echt te specialiseren in muziek en vanaf welke periode werd het recenseren van rock en popmuziek serieus genomen? Om hier een beter zicht op te krijgen volgt nu een beschrijving van de beginperiode van de kritische muziekjournalistiek en worden enkele belangrijke muziekrecensenten uit die tijd belicht. 1.1 De grote jaren 60 Wanneer het schrijven van recensies over optredens en albums een journalistieke bezigheid werd, is niet exact geweten. Maar in de jaren 50 werd dit zeker al gedaan in de hogere kringen. Toen gingen de recensies voornamelijk over jazzmuziek. Het oudste muziekblad van Groot-Brittannië, Melody Maker, werd al opgericht in 1926 (Frith, 1978, p. 139), maar het is n het grote succesverhaal van de Beatles, dat recenseren en het schrijven over pop en rockmuziek langzaamaan serieus werd genomen. In deze periode veranderde het muzieklandschap zo snel, waardoor muziekjournalisten die nieuwe muziek soms moeilijk konden volgen of begrijpen (Lindberg, 2005 p. 69). Maar door hun enthousiasme bleven deze journalisten deze nieuwe muziekstijlen promoten. In de jaren 60 ontstonden dan ook verschillende nieuwe muziekmagazines. Crawdaddy en Mojo werden opgericht in 1966 en het bekende Rolling Stone maakte zijn intrede in 1967. Muziekrecensenten waren in die tijd nog redelijk naïef. Ze beschouwden zichzelf puur als informatiegevers en entertainers van hun lezers. Toch waren er al enkele pogingen om bepaalde muzieksoorten en artiesten te verheffen naar een hoger niveau, waardoor deze recensies meer hadden dan een commerciële inhoud. Zo behandelden ze populaire muziek als kunst (Lindberg, 2005, p. 70). Muziekkritiek ontwikkelde zich trager in de Verenigde Staten dan in Engeland. Al vanaf de wederopleving van R&B in 1963 streefden de journalisten Chris Welch en Ray Coleman van het Britse muziekmagazine Melody Maker er naar de nieuwe vormen van populaire muziek serieuzer te gaan behandelen (Lindberg e.a., 2005, p.73). Dit in tegenstelling tot in Amerika, waar de muziekkritiek zeker nog geen opmars kende. Het was soms zelfs zo erg dat Engelse journalisten soms meer leken te weten over het muzieklandschap in New York dan de Amerikanen zelf (Lewis, 1972, p. 98). 4

Muziekjournalist Clinton Heylin beweert dat het recenseren van popmuziek in de Verenigde Staten pas echt opkwam vanaf de oprichting van muziekmagazine Crawdaddy in 1966 (Heylin, 1992, p. xi). De eerste Amerikaanse rockcriticus en oprichter van Crawdaddy, Paul Williams, deed in Engeland inspiratie op voor zijn magazine en zette zelfs een citaat van het Britse blad Music Echo op de cover van het eerste nummer. De eerste recensies van Williams waren gekenmerkt door fris en overweldigend enthousiasme met een nadruk op het belang van het luisteren naar rockmuziek. Zijn intenties als schrijver manifesteert hij ook uitdrukkelijk in het eerste nummer van Crawdaddy. Hier kondigt hij een nieuw tijdperk aan van muziekjournalistiek, hij verlangde naar recensies die vrij waren van ner- schrijven over muziek, en meer bepaald over rockmuziek (Lindberg, 2005, p.74.). feature neither pin-ups nor news-briefs; the specialty of the magazine is intelligent writing is a string of superlatives below a fold-out photograph. Crawdaddy believes that someone in (Williams, 1996). In Groot-Brittannië was Chris Welch samen met Ray Coleman misschien wel de eerste onder de muziekjournalisten die de minder commerciële popmuziek in zijn armen sloot (vb.: Cream, Led Zeppelin, Jeff Beck). Hij begon zijn carrière als journalist bij Melody Maker in 1964 en is nog steeds een van de meest gelezen muziekbiografen in de geschiedenis van rockkritiek, met tal van boeken onder zijn rekening, waaronder de eerste biografie van Jimi Hendrix. Zijn zonder snobistisch over te komen (Lindberg, 2005, p. 76-77). Voor Welch zijn muziekrecensies entertainment. Hij beschouwde ze als een vorm van ontspanning voor de lezers. Typisch voor hem is dat hij ernaar streeft om de intentie van de artiest te begrijpen en dat hij altijd probeert een gevoel van nabijheid te creëren. De lezers stelt hij voor als potentiële fans. De reden waarom hij muziek op een serieuzere manier is gaan recenseren, is omdat hij vond dat artiesten beter behandeld moesten worden en omdat de fans het verdienden om goede muziek te leren kennen. 5

Chris Welch was volgens collega Chris Charlesworth waarschijnlijk de eerste Britse journalist van de jaren 1960 de artiesten het beste leerde kennen (Lindberg, 2005, p. 78). Niet alleen door te luisteren en te schrijven, maar ook op persoonlijk niveau. Dit blijkt ook uit zijn teksten omdat hij niet alleen maar nieuws en recensies schrijft, maar ook door het toepassen van meer live-vormen van reportage. Zo vergezelde hij artiesten op hun tournees en feestjes. In zijn artikel over the Spencer Davis Group, dat werd gepubliceerd op 25 september 1965 in Melody Maker, weet hij het uitgaansleven van de band dan ook zeer goed te beschrijven: Thames Embankment unsteadily thumbing a lift home. We find out that the boys in the group Welch, 25.09.1965 Wanneer Welch in oktober 1964 bij Melody Maker begon te werken, was hij de jongste verslaggever. Melody Maker was in 1926 opgericht als het dagblad van de Londense muziekuitgever Lawrence Wright, maar al snel werd de krant een onafhankelijk maandblad. In 1933 werd het een weekblad en focuste het vooral op Jazz en Dance. In 1964, onthullen MM's voorpagina's een verandering van het beleid met de introductie van kleurenfoto's, voornamelijk afbeeldingen van de Beatles. De man hierachter, die tevens ook de meeste van de interviews met de Beatles schreef, was de op dat moment nieuwe uitgever Ray Coleman (Lindberg e.a., 2005, p 81-82). Ray Coleman slaagde er in om de massale publieke belangstelling voor de Beatles te combineren met muziekrecensies, door de leden van de Beatles zelf de nieuwe albums van de week te laten recenseren, variërend van lokale bands tot Ray Charles. Het was de bedoeling om zowel het commerciële aspect als de muzikale integriteit veilig te stellen (Lindberg, e.a. 2005, p.85). Coleman volgde ook de Rolling Stones van nabij, in het begin van hun carrière. In een gedetailleerde "on tour" reportage met The Stones laat hij hen het laatste album van the Beatles beluisteren en becommentariëren. Coleman stelde meer kritische vragen in zijn interviews dan normaal was voor die periode. Hij maakte bovendien gebruik van beschrijvende en verhalende interviewtechnieken die gericht waren op het doorgronden van de artiest en de gewenste afstand tussen de artiest en journalist. 6

Zowel stilistisch als intellectueel onderscheidden de eerste critici van de jaren 60 zich van de zogenaamde muziekrecensenten van eerdere periodes. Zij schreven niet meer alleen over de artiest als ster, zij richtten zich net zo veel op zichzelf en op hun eigen ervaringen in relatie tot de muziek (Lindberg, 2005, p75.). Terwijl Williams gekarakteriseerd werd als een gevoelsschrijver, hielden anderen zich meer aan de journalistieke normen. Richard Goldstein had al journalistieke ervaring wanneer hij de eerste muziekjournalist werd van Village Voice. Tom Wolfe, schreef al in 1965 over muziek en lifestyle in de New York Herald Tribune en in Engeland onderscheidde Nick Cohn zich dan weer met zijn meer botte beweringen en vaak ironische beschrijvingen in The Observer Sunday Times en Queen magazine. Later verzamelde hij zijn essays in boekvorm. In november 1967 begon een nieuwe periode voor de muziekjournalistiek toen Jann Wenner en medeoprichter Ralph Gleason begonnen met Rolling Stone magazine (Lindberg, 2005, p.76). De muziekindustrie was in de vroege jaren 1960 en zelfs tot in de jaren 90. Promotiecampagnes en economische investeringen in artiesten waren nog van een andere aard. Als ze al bestonden, dan bestonden ze enkel op MTV. Hierdoor was de rol van de recensent ook anders. Hun taak bestond er namelijk vooral in nieuwe en goede muziek te ontdekken en het publiek hierover in te lichten (Lindberg, 2005, p. 77). Samengevat, vond er midden jaren 60 een belangrijke verschuiving plaats in de criteria en de houding van muziekrecensenten. Het was een verschuiving van conservatieve critici naar journalisten als Welch en Coleman, die opend-minded waren en de populaire muziekgenres serieus wilden behandelen en bekritiseren. 1.2 De jaren 70 tot nu De jaren 60 waren erg bepalend voor de muziekkritiek. Het waren de gouden jaren waarin ze een grote evolutie hadden doorgemaakt. Na die grote verschuiving midden jaren 60 verplaatste de focus van de muziekkritiek zich in de loop van de jaren 70 naar alternatievere genres als punk en hardrock. Er verschenen ook uitgebreidere recensies met aandacht voor de geschiedenis van de artiest of het genre. Ze gingen verder dan oppervlakkige beschrijvingen. De muziekkritiek kende in de jaren 80 zowel in Europa als in Amerika geen grote veranderingen. Na een kleine opflakkering in de jaren 80, begonnen recensies over popmuziek pas midden jaren 90 echt terug op te komen. Kranten en tijdschriften stonden vol met artikels over alles wat met popmuziek te maken had. Ook hiphop was toen erg populair (Cloonan, 2002, pp. 118-127). 7

In het nieuwe millennium lijken recensenten terug te keren naar een meer entertainende stijl van recenseren en blijkt er sprake te zijn van een toenemende commercialisering. Critici krijgen steeds minder ruimte voor hun recensies en moeten eenvoudiger schrijven in plaats van moeilijke muzikale analyses neer te schrijven (Van den Boogaard, 2008, p. 80). 8

Hoofdstuk 2: Onderzoek in de muziekjournalistiek Muziekjournalistiek is een deel van de journalistiek dat nog niet vaak onderworpen is geweest aan academisch onderzoek. De meeste studies rond journalistiek focussen namelijk op nieuwsproductie en framing (vb.: Johnson-Cartee, 2005; Steve Paulussen, 2004). Maar in onderzoeken over muziekjournalistiek wordt er vooral gekeken naar de veranderingen in de muziekindustrie en naar wie tegenwoordig de verschillende gatekeepers zijn. De Deurwaerder onderzocht in 2006 de rol van de muziekindustrie in een geglobaliseerd en digitaal muzieklandschap en in datzelfde jaar onderzocht De Ryker de werking en de invloed A- de Vlaamse muziekindustrie anno 2008. De resultaten spraken van enkele machtsverschuivingen. Jonge artiesten zouden door de opkomst van het internet meer mogelijkheden gekregen hebben om zichzelf te promoten maar slechts uitzonderingen zouden aan de top geraken zonder de professionele ondersteuning van een platenfirma (Raeman, 2008, p.70). In de masterproef (Vermijlen, 2005) werd door empirisch onderzoek vastgesteld dat zowel de netwerken waarvan muziekjournalisten deel uitmaken, als de toenemende commercialisering van de geschreven muziekpers niet noodzakelijk als negatief worden ervaren door de muziekjournalisten zelf. De rest van de muziekindustrie echter zag het echter niet zo positief. Zij hekelden het verdwijnen van een kwalitatieve muziekberichtgeving, en merkten een toenemende vervlakking van de inhoud op in de praktijken van de muziekjournalistiek. Journalisten zouden het maar normaal vinden dat een krant of tijdschrift continu probeert om een ruimer publiek te bereiken. Daardoor moeten journalisten hun inhoud aanpassen aan de opgelegde normen van bovenuit waardoor hun recensies aan kwaliteit moeten inboeten. Ze zouden ook meer gestimuleerd worden om over commercieel interessante dingen te schrijven. 9

Silva & Silva (2010) onderzochten in hun studie dan weer de invloed die muziekcritici uitoefenen op de radio. De resultaten toonden aan dat het luisteren naar positieve recensies van muziekrecensenten op de openbare omroep een positieve invloed had op de meningen van de luisteraars over die bepaalde nummers. Deze resultaten bevestigen de resultaten van vorige onderzoeken (Cialdini, 2001; e.g., Basuroy, Chatterjee, & Ravid, 2003; Silva & Silva, 2009) die aantoonden dat recensenten echt een invloed zouden hebben op de voorkeuren van luisteraars en of lezers (Silva & Silva, 2010). De verschillende relaties die muziekjournalisten onderhouden op professioneel vlak blijken zeer belangrijk te zijn. Gedurende hun carrière creëren muziekjournalisten een band met ten eerste het publiek, ten tweede met muzikanten en ten derde met platenmaatschappijen. Door te focussen op deze verschillende relaties zou het mogelijk zijn om een duidelijker beeld te kunnen scheppen over de invloed die zij uitoefenen op de journalist enerzijds en over de invloed van de journalist op deze verschillende groepen anderzijds. Dit is dan ook hetgeen er onderzocht zal worden in deze masterproef omdat het belangrijk is om te weten welke beïnvloedingfactoren een rol spelen bij het schrijven van recensies. 10

Hoofdstuk 3: Deontologie Het gebeurt wel eens dat er deontologische vragen rijzen na de publicatie van een artikel. Bij muziekrecensies zouden er ook deontologische vragen gesteld kunnen worden indien een recensie eerder een reclameadvertentie lijkt te zijn voor een artiest dan een kritische bespreking. Deontologie is dus zeker een belangrijke factor voor muziekjournalisten. Daarom wordt er in dit deel dieper ingegaan op begrippen als objectiviteit, feitelijkheid en vooral op onpartijdigheid. Elke beroepsjournalist in België is gebonden aan een deontologische code. De rechten en plichten van de journalistieke beroepsethiek zijn neergeschreven in de Code van de raad voor de journalistiek die op 20 september 2010 is goedgekeurd door de raad van bestuur van de VZW Vereniging van de Raad voor de Journalistiek, waarin de journalistenverenigingen, de uitgeversfederaties en de grote mediahuizen vertegenwoordigd zijn (www.journalist.be). Door deze code na te leven behoudt de journalist het publiek vertrouwen in de pers. atie en vrije meningsuiting is een fundamenteel mensenrecht (Art 10 EVRM). De pers heeft het recht en de plicht om het publiek te informeren over zaken van maatschappelijk belang. Het recht van het publiek om de feiten en de opinies te kennen bepaalt de journalistieke vrijheid en verantwoordelijkheid. De verantwoordelijkheid van de journalist tegenover het publiek veronderstelt een maximale vrijheid en heeft voorrang op zijn verantwoordelijkheid tegenover zijn werkgever en die tegenover de overheid. De journalist legt zich daarbij normen op, die volgen uit het respect voor andere fundamentele mensenrechten. Die normen vloeien voort uit zijn plicht om (I) waarheidsgetrouw te berichten, (II) onafhankelijk informatie te garen en te verstrekken, (III) fair op te treden en (IV) respect te betonen voor het privéleven en de menselijke waardigheid. De journalist kan van sommige bepalingen van deze code afwijken als een voldoende gewichtig maatschappelijk belang dat vereist en de informatie niet op een andere manier kan gebracht (Code van de raad voor de journalistiek). Het belang van deze ethische regels mag niet worden onderschat. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens houdt bijvoorbeeld bij een aanklacht rekening met het feit of de journalistieke deontologie werd nageleefd (10.01.2012, fleetproject.be). Dat bleek onder meer uit de zaak Fressoz en Roire. In deze zaak oordeelde het EHRM dat Frankrijk artikel 10 van het EVRM (vrijheid van meningsuiting) geschonden had door een hoofdredacteur en een journalist te veroordelen voor het publiceren van een belastingaanslag. 11