2 Maandblad voor waterprofessionals 27 februari 2014 47ste jaargang www.vakbladh2o.nl EXTRA! BEURSSPECIAL KARLA PEIJS: WATERSECTOR HEEFT GELD ZAT KLAAS WIJNSMA VAN DE WARME OVEN NAAR HET KOUDE WATER TRAINEN OP RAMPEN: NIET ECHT, MAAR OOK GEEN SPELLETJE
2 ACHTER DE COVER Tekst Barbara Schilperoort Fotografie Kees Hummel Wie? Klaas Wijnsma (29), niet geboren maar wel getogen en nog steeds inwoner van Berlikum, een dorp van 2.500 inwoners in de Friese gemeente Menaldumadeel. Voorbestemd om zijn ouders als dorpsbakker op te volgen en daarom in het bezit van alle nodige bakkersvakdiploma s. Een meelallergie dwong hem zich te laten omscholen. Klaas had wel iets met techniek en drinkwaterbedrijf Vitens was bereid ook ongeschoolde krachten in dienst te nemen. Zo maakte hij vijf jaar geleden de overstap van de warme oven naar de koude watersector. Na allerlei opleidingen (intern en bij de stichting Wateropleidingen) is hij nu senior monteur distributie. Waar? Voor het regelen van bepaalde zaken, gaat hij naar het Vitens-kantoor in Leeuwarden. Maar zijn huis is zijn standplaats, zijn werkbusje zijn werkplek en zijn laptop zijn bureau. Daar begint mijn werkdag. Meldingen van onderhoudsklachten, reparatieverzoeken, gesprongen waterleidingen, komen binnen bij het callcenter. Daar verdelen ze de werkzaamheden over de monteurs. We hebben allemaal een eigen regio. Ik werk door heel Friesland, maar de meeste klussen doe ik in Leeuwarden en omgeving. Meestal ben ik buitenshuis bezig, zoals hier, met het repareren van een gesprongen waterleiding. Van de 48.000 kilometer Vitens-leidingen kan er wel eens wat stuk gaan. Bijvoorbeeld na een storm. Als een boom omwaait, kunnen de wortels delen van de leidingen beschadigen. Wat? Ter plaatse is makkelijk te zien waar ik moet zoeken. Daar komt namelijk water naar boven! Dus is de lekkage in de buurt. Het hele leidingnet staat digitaal in mijn laptop. Het eerste dat je doet, is de sectie waar het lek zit afsluiten. Dan bestel ik een kraantje en ga de grond in om te zien wat er precies aan de hand is. Soms is het probleem met een reparatieklem verholpen. Andere keren is het nodig om een tussenstuk of zelfs een hele sectie te vervangen. Verder zijn we regelmatig binnenshuis, bij particulieren, aan het werk. Bijvoorbeeld omdat de hoofdkraan vastzit of niet goed werkt. Of als watermeters lekken of niet meer tellen. We onderhouden ook veel watermeteropstellingen in fabrieken. En de brandkranen voor de brandweer. Waarom? In dit werk heb ik alle vrijheid. Ik ben zelfstandig, kan veel zelf regelen en plannen. Ja, net als in de bakkerij, maar daarmee houdt elke vergelijking op De watersector en het werken bij Vitens bevallen goed, maar hij wil wel hogerop. Daarom gaat Klaas weer verder met leren.
3 INHOUD 4 26 4 KARLA PEIJS: DRINKWATERBEDRIJVEN WORDEN GEWANTROUWD 20 OEFENEN OP CALAMITEITEN IS GEEN SPELLETJE 20 26 PR-MACHINE DRAAIT VOOR KRAANWATER 31 EXTRA: ALLE INFORMATIE OVER AQUA NEDERLAND VAKBEURS & RIOLERINGSVAKDAGEN 8 11 60 66 72 78 VASTE RUBRIEKEN Hoogstandje Ruim baan voor het wild in twee waterwingebieden Waternetwerk Programma voorjaarscongres KNW Executive program: Het brein in de waterketen Vakantiecursus over de spanning van K3 Watertechniek Technische informatie uit de watersector Op pad met Henk Schobben (Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier) Waterwetenschap Wilgen kunnen water goed schoonmaken Warmer klimaat slecht voor veen in Friesland Herstel ouderwetse beek winst voor natuur en boer Verder op H 2 O Online Overzicht van alle nieuwe vakinformatie op www.vakbladh20.nl 68 NR 2 / FEBRUARI 2014 68 HOE LANG VINDEN BEDRIJVEN ONS WATER- LAND AANTREKKELIJK? COLOFON Maandblad H2O is een uitgave van de Stichting H2O. REDACTIE Monique Bekkenutte (hoofdredacteur), Roel Smit (producent/ eindredacteur), Anne de Boer; Binckhorstlaan 36, M417, 2516 BE Den Haag, 070-3222765, e-mail: Redactie@vakbladh2o.nl REDACTIE RAAD René Arninkhof, Matthijs van den Brink, Erwin de Bruin, Roberta Hofman-Caris, Henk Dekker, Daphne de Koeijer, Hans Middendorp, Johan van Mourik, Jos Peters, Jan Roelsma, Joris Schaap, Veerle Sperber, André Struker, Marlies Verhoeven, Marie-José van de Vondervoort, Michiel van Willigen, en Jason Zondag. VORMGEVING Ronald Koopmans BLAD MANAGEMENT Gerrit Holtman ADVERTENTIEVER- KOOP PSH Media Sales, Shahin Habbah, Postbus 30095, 6803 GM Arnhem, 026-7501851, e-mail: shahin.habbah@pshmediasales.nl DRUK Senefelder Misset, Doetinchem ABONNEMENTEN Secretariaat @vakbladh2o.nl NR2 / FEBRUARI 2014
4 O HOOFDROLSPELERS H 2 KARLA PEIJS: ER IS NOG GELD ZAT IN DE WATERSECTOR Tekst Roel Smit Fotografie Gabby Louwhoff
5 Het ontbreekt aan vertrouwen tussen drinkwaterbedrijven aan de ene kant en waterschappen en gemeenten aan de andere kant. En de watersector moet niet zeuren, want: Er is nog geld zat. We zullen Karla Peijs, voorzitter van de Visitatiecommissie Waterketen, nog veel horen in 2014. Het tweede interview in een reeks met hoofdrolspelers in de Nederlandse watersector. Is het glas half leeg of half vol? De Visitatiecommissie Waterketen, onder voorzitterschap van oud-minister Karla Peijs, heeft nog een klein jaar te gaan. Eind 2014 moet duidelijk zijn of waterschappen, gemeenten en drinkwaterbedrijven zoveel efficiënter kunnen werken dat het vanaf 2020 uiteindelijk 450 miljoen euro per jaar oplevert. Eind januari kreeg minister Schultz van Haegen, de opdrachtgever van de Visitatiecommissie, een rapport over hoe het ervoor staat met de uitvoering van de afspraken over de waterketen uit het Bestuursakkoord Water van 2011. Eén van de conclusies: wat er nu toe aan besparingen bedacht is, telt nog lang niet op tot de beloofde 450 miljoen. Dan zijn er twee soorten reacties. De eerste is die van de gemeenten en de waterschappen: Gemeenten en waterschappen zijn goed op weg om te besparen in de afvalwaterketen. Een tandje erbij en de afgesproken besparingen worden gehaald. De tweede komt van de industriële watergebruikers. Volgens hen legt de commissie-peijs de onmacht van het waterpraatcircuit feilloos bloot. Het spoor van overleg en samenwerking loopt dood, het Rijk moet ingrijpen. Hoe kan één, helder geschreven rapport tot zulke verschillende reacties leiden? In Den Haag hebben we een gesprek met Karla Peijs. BENT U TEVREDEN? DE REK IS ERUIT, ZEGGEN SOMMIGEN. ZOVEEL AANDACHT VOOR EFFICIENCY GAAT TEN KOSTE VAN DE INNOVATIE EN DAT IS SLECHT VOOR DE LANGERE TERMIJN. Karla Peijs: Dat ben ik niet. Ik ben pas tevreden als we die 450 miljoen aan besparingen op tafel hebben. De drinkwaterbedrijven, die 70 miljoen euro structureel moeten besparen, gaan het waarschijnlijk wel redden, maar voor wat betreft de resterende 380 miljoen durf ik nog geen voorspelling te doen. We zitten er als het om harde, concrete maatregelen gaat nog ver van af. Ik ben wel blij dat het kostenbewustzijn in de sector lijkt te groeien. Er is in het begin veel gemopperd. De commissie zou alleen maar oog hebben voor de kosten, terwijl we met z n allen toch zo leuk bezig zijn Dat beeld begint te draaien. Inventief zijn, op de kosten letten, is juist een heel leuke sport. Bovendien komen de voordelen van de besparingen in de eigen regio terecht. De inwoners en gebruikers in de regio worden er zelf beter van. > Ik geloof er niets van. Uit gesprekken met de sector is me gebleken dat er best nog veel rek in zit. Men heeft gewoon nog geld zat. En als het geld op is, dan worden vaak de heffingen voor de burgers verhoogd. Niemand kijkt serieus over de schouders van de waterketenorganisaties mee. De eindgebruiker protesteert niet; drinkwater is een eerste levensbehoefte en is goedkoper dan elektriciteit, gas, internet of de kabel. Weet hij veel. En de invloed van politieke controle op die bedrijven is pas in het beginstadium. De gedeputeerde van de provincie of gemeente is aanwezig bij de aandeelhoudersvergadering van het drinkwaterbedrijf, maar kan de boeken ook niet controleren. Hij of zij zit daar als een van de aandeelhouders. De inhoud van het beleid komt niet aan de orde. Dat is praktisch onmogelijk. Natuurlijk zijn er benchmarks, die helpen ook wel, maar die worden door de ketenorganisa- NR2 / FEBRUARI 2014
6 Koploper Peloton Noordkop Achterblijver West Friesland Noord-Kennemerland noord Groningen & Noord Drenthe Friesland Reest en Wieden Amstel Gooi en Vecht Noordkop Noord-Kennemerland Afvalwaterketen Salland zuid Zaanstreek- Noord-Kennemerland Flevoland Waterland Capelle a/d IJssel Oost Veluwe Rijnland Vallei en Eem Delfland-Kortenoord Winnet Amstel Rheden Gooi Achterhoek en Vecht Krimpenerwaard Roterdam Alblasserwaard- Rivierenland Regio Arnhem- Capelle Voorne Putten a/d Vijf IJssel Heerenlanden Nijmegen Rijnland Drechtsteden a Hoeksche Waard Goeree Overflakkee Alm en BiesboschMeijerij AS50+ Land van Cuijck Delfland-Kortenoord Winnet Waterkring west Hart van Brabant Zeeland Waterkring Baronie Krimpenerwaard Venlo-Venray Peelgemeenten Roterdam Waterportaal Zuidoost Brabant Koploper Koploper Peloton Achterblijver West Friesland Noord-Kennemerland noord Boce Twents Waternet Friesland Afvalwaterketen Flevoland Noord Veluwe zuid Zaanstreek- Noord Veluwe Waterland Alblasserwaard- Rivierenland Regio Arnhem- Voorne Putten Vijf Heerenlanden Nijmegen Limburgse Peelen Drechtsteden a Hoeksche Waard Goeree Overflakkee Alm Westelijke en Biesbosch Mijnstreek Meijerij AS50+ Parkstad Land van Cuijck Maas en Mergelland Waterkring west Hart van Brabant Zeeland Waterkring Baronie Venlo-Venray Totaalbeeld regio s Peelgemeenten Waterportaal Zuidoost Brabant Koploper Peloton Peloton PWN Waternet Dunea Oasen Evides Brabant Water Dunea PWN Vitens Waternet Groningen Drenthe WML Oasen Evides Brabant Water Totaalbeeld drinkwaterbedrijven Groningen & Noord Drenthe HET TUSSENRAPPORT VAN KARLA PEIJS Op 23 januari overhandigde Karla Peijs een voortgangsrapportage van haar Visitatiecommissie Reest en Waterketen Wieden aan minister Schultz van Boce Haegen (Infrastructuur en Milieu). De opdracht Salland van de commissie is ogenschijnlijk simpel: ga na of de watersector in staat Twents Waternet is om in 2020 via efficiencyverbetering een Oost Veluwe structurele besparing van 450 miljoen euro Vallei en Eem Rheden Achterhoek (prijspeil 2010) te realiseren. De drinkwaterbedrijven moeten 70 miljoen leveren, gemeenten en waterschappen de resterende 380 miljoen. Zo hebben de partijen in de watersector het in 2011 in het Bestuursakkoord Water zelf afgesproken: de kosten blijven stijgen, maar Groningen we laten ze 450 miljoen euro minder stijgen. Met de voortgangsrapportage Limburgse Peelen sluit de Visitatiecommissie de fase van inventarisatie af, die de tweede helft van vorig jaar Drenthe heeft plaatsgevonden. Op basis van informatie Westelijke Mijnstreek Parkstad Maas en Mergelland van drinkwaterbedrijven en regio s (waterschappen en gemeenten) heeft de commissie geanalyseerd hoe de vlag erbij hangt. Dat wil zeggen: hoe hard zijn de ambities voor kostenbesparing, hoe stevig zijn ze bestuurlijk verankerd en hoe staat het ervoor met de uitvoering Vitens van de plannen? Voor wat betreft dat laatste: de waterketenorganisaties die de commissie op de korrel heeft, lopen achter op de afspraak in het Bestuursakkoord Water om eind 2012 in 75 procent van de regionale kringen effectief en WML doelmatig samen te werken aan de uitvoering van bindende afspraken. De drinkwaterbedrijven zullen hun 70 miljoen aan besparingen in 2020 wel halen, zegt Peijs, over de haalbaarheid van de resterende 380 miljoen heeft ze zorgen. Om precies te zijn: De kwaliteit van de ontvangen informatie is zodanig dat de commissie de omvang van de totale (realistische) besparingsambities op dit moment niet kan vaststellen. De Visitatiecommissie geeft de regio s en drinkwater bedrijven een predicaat afkomstig uit het wielerjargon: koploper, peloton of achterblijver. Daarbij wordt gekeken naar het ambitieniveau, naar de randvoorwaarden en naar de uitvoering van plannen. In het rapport worden 17 van de regio s (waterschappen en gemeenten) als koploper bestempeld, terwijl er 23 tot het peloton behoren en 10 achterblijvers zijn. De tien drinkwaterbedrijven vallen in twee groepen uiteen: 5 koplopers, 5 peloton. Dit zijn echter relatieve begrippen. Van koplopers is niet automatisch gezegd dat ze de besparingsdoelstelling al in het zicht hebben. Conclusie van de commissie: Zonder forse extra inspanningen van de achterblijvers zullen landelijk bezien de doelen van het Bestuursakkoord Water niet worden gehaald. Als dit zo blijft, moeten de andere waterketenorganisaties meer doen. ties zelf uitgevoerd. Dat is een beperking. Ik denk dat een bedrijfsmatige visie op het werken van gemeenten, waterschappen en drinkwaterbedrijven zou aantonen dat er nog heel veel ruimte is voor efficiencywinst. WAAR ZIT DIE RUIMTE VOOR MEER EFFICIENCY? > We hebben een fantastische drinkwatersector, maar het ontbreekt aan vertrouwen tussen drinkwaterbedrijven aan de ene kant en waterschappen en gemeenten aan de andere kant. Drinkwaterbedrijven worden niet behandeld alsof ze onderdeel zijn van de waterketen. Iemand van een drinkwaterbedrijf heeft ooit eens gezegd: geef al die taken maar aan ons, wij kunnen het beter en efficiënter. Daardoor is een verschrikkelijk wantrouwen ontstaan, tot op de dag van vandaag. Terwijl voor samenwerking drie dingen nodig zijn: vertrouwen, vertrouwen, vertrouwen. Dat wantrouwen komt ook naar voren uit het Bestuursakkoord Water: waarom is niet gezegd dat de hele sector 450 miljoen moet besparen, waarom is dat gesplitst in 380 miljoen voor de gemeenten en de waterschappen en 70 miljoen voor de drinkwatersector? Waarom? Ik denk dat de drinkwaterbedrijven best wat meer zouden kunnen doen, zeker in de samenwerking met de waterschappen en de gemeenten. Weten we in de watersector echt van elkaar welke assets iedereen tot zijn beschikking heeft? Weten we echt of het
7 allemaal efficiënt geregeld is met onderhoud? Ik denk dat we daar niet zoveel idee van hebben. Het is ook goed te kijken naar het bedrijfsleven, waar men meer de tucht van de markt ervaart. De machines van Dow Chemical moesten in het verleden regelmatig een paar dagen stilgelegd worden voor onderhoud. Dat kost veel geld. Daarvoor hebben ze iets bedacht. Ze monitoren de samenstelling van de olie die machines gebruiken en bevat deze ijzerdeeltjes, al zijn het maar nano-hoeveelheden, dan is sprake van slijtage en krijgt de machine een onderhoudsbeurt. Daar kun je wat van leren. UW COMMISSIE HEEFT GEEN BATTERIJ ACCOUNTANTS TOT HAAR BESCHIKKING, ZOALS U DAT ZELF UITDRUKT. KUNT U UW WERK DAN WEL GOED DOEN? U WILT ZICH NIET OM DE TUIN LATEN LEIDEN DOOR FOEFJES EN SMOESJES ; WAT BEDOELT U DAARMEE? UW COMMISSIE FOCUST OP SAMENWERKING TUSSEN PARTIJEN. DE MANIER WAAROP WE HET IN NEDERLAND GEORGANISEERD HEBBEN, HOORT NIET TOT UW TAKEN. ALS U DIE STRUCTUUR ZOU MOGEN BEOOR- DELEN, ZIET U DAN NOG MEER KANSEN VOOR EFFICIENCY- VERBETERING? > We gaan veel op bezoek bij regio s en drinkwaterbedrijven. In 2014 gaan we eerst alle achterblijvers bezoeken, want die hebben de meest tijd nodig om het been bij te trekken. Het uitgangspunt is dat we moeten kunnen vertrouwen op de plannen die ons worden voorgelegd, maar we stellen daarbij wel vragen: waarom zijn jullie een achterblijver, wat hindert jullie bij samenwerking en innovatie? Dan gaan we naar de koplopers en het peloton; daar moeten ze door hun klassering niet achterover gaan leunen. Want ook daar kan het heel vaak nog beter. Ik moedig organisaties ook aan om elkaar te helpen; daar is echt niets mis mee. De sector heeft de verantwoordelijkheid voor die 450 miljoen gezamenlijk op zich genomen, dus moet ze ook gezamenlijk leveren. > We vergelijken de huidige plannen met eerdere voornemens en beoordelen dan of echte efficiencywinst wordt bereikt. Een foefje kan bijvoorbeeld zijn het uitstellen van investeringen. Dat levert ook geld op, maar dat is in het algemeen slechts een tijdelijk voordeel en geen echte efficiencywinst. Wel kan het verstandig zijn bij het doen van investeringen veel meer samen te werken, maar dat is iets anders. Een andere truc kan zijn het overhevelen van heffingen naar de algemene onroerende-zaakbelasting of zo. Het is niet zo makkelijk om daar de vinger achter te krijgen, maar we proberen het wel te weten te komen. > (Karla Peijs lacht en laat een stilte vallen) Alsvragen beantwoord ik natuurlijk niet. Maar laat ik toch één ding zeggen: het is mijn vaste overtuiging dat de operatie waar we nu mee bezig zijn met gemak moet lukken. Lukt het niet, halen we die 450 miljoen niet binnen, dan zullen zulke discussies zeker weer oplaaien. Daar wilde ik het maar bij laten. Karla Peijs (69) was in de jaren tachtig lid van Provinciale Staten van Utrecht voor het CDA en van 1989 tot 2003 voor dezelfde partij lid van het Europees Parlement. Ze was minister van Verkeer en Waterstaat in de kabinetten- Balkenende II en III (2003-2006). Daarna was ze tot 2013 commissaris van de Koningin in Zeeland. NR2 / FEBRUARI 2014
8 HOOGSTANDJE O H 2 Ruimte voor wild, maar ook voor fietsers en wandelaars RUIM BAAN VOOR HET WILD IN TWEE WATER- WINGEBIEDEN Het lijkt een normaal viaduct als je met de auto over de Zandvoortselaan tussen Bloemendaal en Zandvoort rijdt. Maar dat is het niet. Het is een natuurbrug, de eerste van drie viaducten die twee natuurgebieden met elkaar moeten verbinden: het Nationaal Park Zuid-Kennemerland (wingebied van drinkwaterbedrijf PWN) en de Amsterdamse Waterleidingduinen (wingebied van Waternet). Tekst Roel Smit Fotografie Marcel Molle Een aaneengesloten natuurgebied van 7.000 hectare
9 Damherten mogen de Amsterdamse Waterleidingduinen niet uit Eind vorig jaar werd de Natuurbrug Zandpoort, waarvan de aanleg inclusief grondverwerving 9 miljoen euro heeft gekost, officieel opgeleverd. Door deze en twee nog aan te leggen bruggen moet weer een aaneengesloten natuurgebied van meer dan 7.000 hectare ontstaan. Planten en dieren, zoals ree, wezel, hazelworm, zandhagedis, rugstreeppad, duinroos en allerlei vlindersoorten krijgen meer mogelijkheden om zich te verspreiden en voort te planten. De ecologische zone de passage waarvan alleen dieren gebruik kunnen maken is 40 meter breed. Onderzoeksinstituut Alterra heeft berekend dat dit minimaal noodzakelijk is voor het goed functioneren van een ecologische verbinding. Het complete viaduct is 53 meter breed; ook fietsers, wandelaars, ruiters en rolstoelgebruikers kunnen er gebruik van maken. Damherten voorlopig niet. Hun aantal is de laatste jaren in de Amsterdamse Waterleidingduinen zo sterk toegenomen en ze veroorzaken zoveel overlast dat de gemeente Amsterdam toestemming heeft gegeven een flink aantal af te schieten. De partijen die bij de natuurbrug betrokken zijn, hebben besloten tijdelijk schrikdraad te plaatsen om te voorkomen dat de damherten zich via het viaduct over een groter deel van de regio gaan verspreiden. De natuurbrug is gerealiseerd door het Nationaal Park Zuid-Kennemerland, de provincie Noord-Holland, de gemeenten Zandvoort en Bloemendaal, Prorail, Natuurmonumenten en de beide drinkwaterbedrijven PWN en Waternet. De Europese Unie leverde een financiële bijdrage, want de brug is onderdeel van de zogeheten ecologische hoofdstructuur, een netwerk van natuurgebieden. De komende tijd wordt onderzocht of de brug zijn functie zal vervullen: gewoon door te tellen welke dieren er gebruik van maken. Daarover wordt wel eens lacherig gedaan. Concrete onderzoeksgegevens over de meerwaarde van dit soort projecten zouden ontbreken; het zou meer een dure liefhebberij van natuurfreaks zijn. De initiatiefnemers van de natuurbrug Zandpoort zien dat anders: een eerdere natuurbrug (Zanderij Crailoo in t Gooi) blijkt volgens onderzoek van Alterra boven verwachting goed te werken. Maar misschien moet je het ook wat ruimer zien, zoals Piet Veel (natuurbeheerder bij PWN) het kort geleden verwoordde in het blad van Landschap Noord-Holland: In het buitenland begroten ze bij de aanleg van wegen 1 of 2 procent van het budget voor dit soort compensatiemaatregelen. Daar verblikt of verbloost niemand van. Hier gebeurt het naderhand en dan lijkt het heel wat, maar het is slechts een fractie van de kosten van de infrastructuur. www.natuurbrugzandpoort.nl NR2 / FEBRUARI 2014
Een open SCADA systeem dat exact is afgestemd op uw behoefte. Aquaview++ optimaliseert het beheer en de besturing van afvalwater- en waterbehandelingsinstallaties. Het programma heeft een moderne gebruiksvriendelijke user interface en is ontwikkeld om vanaf iedere gewenste locatie de gegevens van meerdere pompstations te kunnen verzamelen, te bekijken en te bewerken. Hierdoor maakt Aquaview++ het mogelijk om ook realtime control het overzicht te houden in het functioneren van alle pompstations. Het systeem kan volledig aangepast worden aan uw specifieke eisen. Benieuwd wat Aquaview++ voor u kan betekenen? Wij adviseren u graag over de meest geschikte oplossing. xylemwatersolutions.com/nl xylemwatersolutionsnl@xyleminc.com +31 (78) 654 84 00
WATERNETWERK NIEUWS UIT HET NETWERK VAN WATERPROFESSIONALS 11 VOORJAARSCONGRES KNW OVER WATERBEHEER IN DE TOEKOMST Hoe gaan we ons water de komende vijftig jaar beheren? Het Voorjaarscongres van Koninklijk Nederlands Waternetwerk (KNW) op donderdag 10 april heeft als thema het waterbeheer van de toekomst. Aanleiding is de verschijning van een rapport van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) in maart van dit jaar. De OESO heeft in opdracht van de Nederlandse overheid onderzoek gedaan naar de vraag of waterbeheer en waterbestuur ( water governance ) in Nederland klaar zijn voor de toekomst. In het onderzoeksrapport staan aanbevelingen voor de organisatie van het waterbeheer voor de komende 50 jaar. Deze aanbevelingen vormen een belangrijke basis voor de discussies in Nederland over de toekomst van het waterbeheer. Tijdens de middag laten we ons op TEDx-achtige wijze inspireren door diverse sprekers. Keynote speaker is Ruud Veltenaar, filosoof en trendwatcher, met zijn presentatie Shift Happens: een wervelende en boeiende multimediale presentatie over de belangrijkste trends en ontwikkelingen die de wereld in sneltreinvaart transformeren. Ook hier staat de vraag centraal: hoe maken we de volgende stap, op weg Waterbeheer 3.0? Programma 8.45 uur Algemene ledenvergadering KNW 9.00 uur Inloop met koffie en thee voor congresgangers 9.30 uur Welkom (dagvoorzitter Herman Havekes, Unie van Waterschappen/KNW) 9.35 uur Wat staat in het OESO-rapport? (Rob Uijterlinde, Unie van Waterschappen) 9.55 uur Wat doet het kabinet met het rapport? (Roel Feringa, ministerie van I&M) 10.10 uur Wetenschappelijke beoordeling (Remco Nehmelman, Universiteit van Utrecht/ Raad voor openbaar bestuur Moet onze financiering anders? (Robert van Cleef, Sterk Consulting) 10.40 uur Vragen aan sprekers 10.50 uur Pauze 11.10 uur Reactie van stakeholders op rapport Peter Glas (Unie van Waterschappen), Renée Bergkamp (Vewin), Roy Tummers (VEMW), Carla Alma (Water Natuurlijk/DB Waterschap Noorderzijlvest), Ina Adema (burgemeester Veghel, VNG) 12.00 uur Discussie 12.45 uur Uitreiking H 2 O-prijs 13.00 uur Lunch 14.00 uur Welkom (middagvoorzitter Elgard van Leeuwen) Inspiratie en de Leerlijnen in de watersector (Henk Ardesch, Oasen) Jaffar Al Alani (voormalig jeugddijkgraaf) 15.00 uur Keynote speech: Shift happens - megatrends met impact (Ruud Veltenaar, filosoof en trendwatcher) 16.25 uur Netwerkborrel De locatie is conferentiehotel Kontakt der Kontinenten, Amersfoortsestraat 20 in Soesterberg. Voor meer informatie of aanmelden, zie de website. www.waternetwerk.nl KORT NIEUWS Nieuw laboratorium van zes waterschappen Op vrijdag 10 januari onthulden medewerkers en bestuurders de naam van het nieuwe laboratorium van de waterschappen Groot Salland, Vechtstromen, Reest & Wieden, Rijn & IJssel, Vallei & Veluwe en Zuiderzeeland. Die naam luidt Aqualysis. Door de samenvoeging van de verschillende laboratoria kan Aqualysis de waterschappen beter bedienen en delen alle waterschappen in het kostenvoordeel dat wordt behaald. De directeur van Aqualysis is Herman van den Berg, voormalig laboratoriummanager van het laboratorium van Groot Salland in Zwolle. www.aqualysis.nl Bestuursvoorzitter Lida Schelwald en labo ratoriumdirecteur Herman van den Berg hebben zojuist de nieuwe naam van het laboratorium voor de zes waterschappen onthuld: Aqualysis Watertrainees zoeken werkplek De werving van jong watertalent voor de achtste ronde van het Nationaal Watertraineeship is van start gegaan. Het Nationaal Watertraineeship is een traineeship voor pas afgestudeerde hbo- en wo- talenten in de watersector. Tijdens een 2-jarig programma werken de jonge professionals vier dagen per week bij een organisatie. De vijfde dag werken zij gezamenlijk aan waterprojecten, ingebracht door de deelnemende organisaties, en volgen zij een persoonlijk leiderschapsprogramma. Voor de lichting die start in april 2014 worden nog traineewerkplekken gezocht. Kijk voor meer informatie op de site of bel 070-3319949. www.nationaalwatertraineeship.nl NR2 / FEBRUARI 2014
12 AGENDA 5 MAART, ZWOLLE Doorbraakvrije dijken: wensdroom of maakbaar? Tijdens deze studiedag wordt de laatst ontwikkelde kennis gepresenteerd en vindt een discussie plaats over de toekomst van doorbraakvrije dijken. Organisatie: STOWA/Deltaproof en Kennis voor Klimaat. www.stowa.nl 6 MAART, UTRECHT AZURE 1.0 Informatiemiddag voor modelleurs over grondwatermodel AZURE 1.0. Modelleurs die geïnteresseerd zijn in werken met AZURE kunnen bovendien op woensdag 12 maart en op dinsdag 18 maart (van 13.00 tot 16.00 uur) eveneens terecht op een vrij toegankelijke trainingsmiddag bij Deltares in Utrecht. Organisatie: Deltares. www.deltares.nl 13 MAART, EINDHOVEN Bomen en grondwater Bijeenkomst van de Werkgroep Stedelijk Grondwater. Ook bomen kunnen last hebben van te veel of te weinig grondwater. Hoe zit het precies met deze relatie en hoe kun je omgaan met dergelijke problemen? Organisatie: Werkgroep Stedelijk Grondwater www.werkgroepstedelijkgrondwater.nl 13 MAART, UTRECHT Mini- en maxicursussen Cursussen van een dagdeel of een dag met praktijkinformatie voor rioleringsmedewerkers. Keuze uit 21 cursussen op het gebied van techniek, beheer, beleid en regelgeving. Organisatie: Stichting Rioned. www.riool.net 13 MAART, UTRECHT Emissiesymposium Jaarlijks symposium. Organisatie: Deltares, Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer (STOWA), Koninklijk Nederlands Waternetwerk (KNW) en Rijkswaterstaat Waterdienst. Meer informatie binnenkort beschikbaar. www.stowa.nl 17 MAART, DEN HAAG Waterschapsdag 2014 Thema: Waterschappen internationaal: brengen en halen. Gastsprekers zijn onder anderen Yves Leterme, oud-premier van België en plaatsvervangend secretaris-generaal van de OESO, en Melanie Schultz van Haegen, minister van Infrastructuur en Milieu. Organisatie: Unie van Waterschappen. www.uvw.nl 18-20 MAART, GORINCHEM Aqua Nederland Vakbeurs Tijdens Aqua Nederland Vakbeurs presenteren zich bedrijven gericht op waterbehandeling, legionellapreventie, desinfectie, Organiseert u een evenement voor waterprofessionals dat vermelding verdient in de rubriek Agenda? Meld het dan aan de redactie van maandblad H 2 O: redactie@vakbladh2o.nl pompen en meet- en regeltechniek. Tijdens de vakbeurs kan men in een sfeervolle ambiance netwerken, kennismaken en zaken doen. Gelijktijdig vinden de Rioleringsvakdagen plaats, waar bedrijven die gericht zijn op installatie, inspectie en beheer van rioleringsystemen en afvalwater zich presenteren. Organisatie: Evenementenhal Gorinchem. www.evenementenhal.nl/gorinchem 20 MAART, LEEUWARDEN Wereld Water Dag 2014 Jaarlijks evenement om aandacht te vestigen op het belang van zoetwater. Thema in 2014 is water en energie. In Leeuwaarden wordt een dagvullend programma georganiseerd, met onder meer een keynote speech van ex-staatssecretaris Ben Knapen. Organisatie: Aqua for All, Netherlands Water Partnership, Wetsus, CEW, Water Alliance en Vitens-Evides International. www.aquaforall.nl 20 MAART, GORINCHEM Minicursus Mechanical Seals Tijdens Aqua Nederland Vakbeurs, congreszaal 2, vindt deze mini-cursus plaats. U kunt kennismaken met de laatste stand van de techniek en de toepassingen van mechanical seals in afval- en drinkwaterzuiveringen en de industrie. Organisatie: Koninklijk Nederlands Waternetwerk (KNW) in samenwerking met Vos Rotating BV en Delfluent Services. www.waternetwerk.nl 20 MAART, ARNHEM Kennisdag Inspectie Waterkeringen 2014 Aandacht voor enkele recente calamiteiten met hoogwater in het buitenland. Daarnaast wordt behandeld hoe men van deze nood een deugd kan maken, zoals de inzet van noodmaatregelen en adequaat omgaan met noodsituaties. Ook een aantal concrete oplossingen komt aan bod. Organisatie: Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer (STOWA). www.stowa.nl 27 MAART, BOXTEL Samenwerking met Nicaragua Discussiebijeenkomst over Nicaragua bij Waterschap De Dommel in Boxtel. Diverse Nederlandse waterschappen, drinkwaterbedrijven en gemeenten/steden zijn een langdurige samenwerkingsrelatie aangegaan met Nicaragua. Tijdens de bijeenkomst wordt gekeken naar de fouten en successen van verschillende projecten en wordt gekeken naar de toekomst. Wat gaat er goed, en wat kan er beter? Organisatie: Koninklijk Nederlands Waternetwerk (KNW). www.waternetwerk.nl
WATERNETWERK NIEUWS UIT HET NETWERK VAN WATERPROFESSIONALS 13 27 MAART, HOUTEN Bijeenkomst Vrouwenwaternetwerk Renée Bergkamp, de nieuwe directeur van Vewin (brancheorganisatie van de drinkwaterorganisaties), deelt haar eerste ervaringen en indrukken. Organisatie: Koninklijk Nederlands Waternetwerk (KNW). www.waternetwerk.nl 8-9 APRIL, WAGENINGEN Cursus New Sanitation The Resource Recovery Approach Tweedaagse cursus New Sanitation The Resource Recovery Approach. De cursus gaat over concrete stappen naar nieuwe sanitatie (ook bekend als sustainable sanitation of ecosanitation) in de bebouwde omgeving. Aanmelden kan tot en met 3 maart. Organisatie: LeaF. www.leaf-wageningen.nl 8-10 APRIL, ROTTERDAM Emergency Expo 2014 Platform voor rampenbestrijding en crisisbeheersing. Alle partijen die betrokken zijn bij rampenbestrijding, risicomanagement en crisisbeheersing komen samen op Emergency Expo om kennis en ervaring uit te wisselen. Doel is om gezamenlijk zo goed mogelijk voorbereid te zijn op noodsituaties. Organisatie: Ahoy Rotterdam. www.emergencyexpo.nl 10 APRIL, SOESTERBERG Waterbeheer van de toekomst KNW-voorjaarscongres Het KNW-Voorjaarscongres gaat over het waterbeheer van de toekomst, naar aanleiding van het verschijnen van het OESOrapport in maart 2014. Aansluitend vindt de Inspiratiemiddag Wie durft?! plaats. Organisatie: Koninklijk Nederlands Waternetwerk (KNW). www.waternetwerk.nl 10-11 APRIL, LIMBURG Studiereis zuiveringen Tweedaagse studiereis naar zuiveringen in Limburg. Op het programma staan onder andere een bezoek aan papierfabriek Van Houtum, cementfabriek ENCI en het waterproductiebedrijf Heel van WML. Organisatie: Koninklijk Nederlands Waternetwerk. www.waternetwerk.nl 17 APRIL, BOXTEL Wat zijn uw data waard? Ontwikkelingen in monitoring en dataverzameling gaan hard. Data hebben een belangrijke rol in de communicatie met betrokkenen en in de samenwerking tussen partijen. Tijdens de bijeenkomst wordt ingegaan op de vraag: wat zijn uw data waard? Organisatie: Koninklijk Nederlands Waternetwerk. www.waternetwerk.nl EXECUTIVE PROGRAM HET BREIN IN DE WATERKETEN Frans van der Meché leidt het programma Het Brein in de Waterketen De Erasmus Universiteit Rotterdam-ESAA organiseert exclusief voor Koninklijk Nederlands Waternetwerk (KNW) het programma Het Brein in de Waterketen. Deze leergang wordt gegeven in de tweede helft van 2014 en bestaat uit zes dagdelen in blokken van twee dagen. Het programma heeft de volgende doelen: Kennismaken met bestuurders en hoger management van de Nederlandse waterketenpartijen Inhoudelijke verdieping over de werking van ons brein en de invloed hiervan op ons handelen Informele verkenning van samenwerkingsmogelijkheden Het verdiepende Erasmus Executive Program Het Brein in de Waterketen is bedoeld voor ervaren en nieuwsgierige bestuurders. Het geeft inzicht in de invloed van het brein én de onbewuste processen op ons gedrag. Inzicht in de werking van ons brein kan, naast vakinhoudelijk bewustzijn, eveneens een bijdrage leveren aan het tot stand brengen van succesvolle samenwerkingsverbanden. Aan het woord komen niet alleen neurowetenschappers, maar ook psychologen, filosofen, theologen en economen. Het programma staat onder leiding van professor dr Frans van der Meché, voormalig hoofd afdeling neurologie en bestuurder/cfo van het Erasmus MC. Meer informatie is te vinden op de website van Koninklijk Nederlands Waternetwerk (KNW). www.waternetwerk.nl NR2 / FEBRUARI 2014
Minder is meer Excellent innovatief. smart sensor gebaseerd op luminescentie methode duurzaam en onderhoudsvrij voor toepassing in waterzuiveringsinstallaties, bij drinkwater bewaking, bij watervervuiling en in viskwekerijen O 2 JUMO ecoline O-DO - optische sensor voor opgelost zuurstof met aanwijsinstrument JUMO AQUIS 500 RS 20025 Welkom bij JUMO. Flow meten zonder in en uitloop stukken? Nu is dit mogelijk met de WATERFLUX van KROHNE. WATERFLUX de nieuwe elektromagnetische watermeter elimineert de vraag naar stromingsrichters en filters door zijn unieke flowprofiel geoptimaliseerde meetbuis ontwerp zonder bewegende delen. Zelfs in- en uitloop stukken zijn overbodig. Hierdoor worden complexe leidingconstructies rond het meetpunt tot een absoluut minimum beperkt. In bedrijf, overtuigt de WATERFLUX door het te verwaarlozen drukverlies. In het proces, wordt zowel de grote als de kleine bi-directionele waterhoeveelheid gemeten ongeacht de installatie positie en de stromingssnelheid. Maak gebruik van de WATERFLUX, de meter reduceert de kosten gedurende de gehele levenscyclus in vergelijking met mechanische oplossingen. Uiteindelijk, minder is meer. KROHNE Water is onze wereld. Voor meer informatie www.krohne.com/waterflux-series www.jumo.net Vergroot uw succes via Aqua for All Toegang tot water en sanitatie voor de allerarmsten in lage-inkomenslanden? Daar investeert u pas in zodra u weet dat het een slimme investering is. Financieel en/of vanuit het oogpunt van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Logisch. Alleen: hoe komt u daar achter? Aqua for All: * adviseert u welke bestaande projecten voor veilig water en sanitatie een investering verdienen en bij uw doelen passen; * brengt u via haar uitgebreide lokale netwerken in contact met de organisaties achter die projecten; * helpt u uw eigen project op te zetten; Het resultaat? Win-win! Want u bereikt uw financiële en/of mvo-doelen. En s werelds allerarmsten hebben veilig water en goede sanitatie. Bezoekt u ons van 18-21 maart in de Evenementenhal Gorinchem * vindt extra financiering voor uw project; * bewaakt de voortgang van het project; * verzorgt de monitoring en evaluatie; * vergroot de impact van uw investering. Foto: AMREF Flying Doctors www.aquaforall.nl Koningskade 40 Den Haag / +31 (0)70 3519 725 / info@aquaforall.nl
WATERNETWERK NIEUWS UIT HET NETWERK VAN WATERPROFESSIONALS 15 VAKANTIECURSUS OVER DE SPANNING VAN K3 De watersector moet kosten besparen. Daardoor groeit de spanning tussen kosten, kwaliteit en kwetsbaarheid. Niet vreemd dus dat deze 3 K s op vrijdag 10 januari het thema waren van de 66 ste Vakantiecursus aan de TU Delft. Ofwel: K3 in de watertechnologie. Het was een dag met veel inhoudelijke bijdragen en volop ruimte voor ontmoeting en discussie. Besparingen kunnen goed worden behaald door hechter samen te werken, betoogde Ria Doedel (Watermaatschappij Limburg). Door samen te werken met Waterschapsbedrijf Limburg (WBL) kunnen terreinbeheer, onderhoudsdienst en wachtdienst gecombineerd worden. Uit dezelfde hoek komt ook de ontwikkeling van een modulair zuiveringsconcept: Verdygo, dat op de Vakantiecursus werd gepresenteerd door Guus Pelzer (WBL). De onderhoudskosten zijn lager, en de flexibiliteit (korte bouwtijd, verplaatsbaar) staat toe effectief in te spelen op demografische ontwikkelingen, klimaatverandering en nieuwe zuiveringstechnieken. De veranderende plek van de afvalwaterzuivering in de keten zou best wel eens bij kunnen dragen aan kostenvermindering betoogde Gerrit Jan van de Pol (GMB), echter we moeten hierin wel realisme betrachten. Volgens Doeke Schippers (Vitens) kan verlaging van de kwetsbaarheid prima hand in hand gaan met verlaging van kosten. Door eenvoudige online metingen te koppelen aan voorspellingsmodellen kunnen zuiveringsprocessen geoptimaliseerd worden en normoverschrijdingen worden verminderd. Ook op het gebied van riolering zijn aanpassingen nodig, aldus Patrick Willems (KU Leuven), die zijn visie gaf op hoe we met de riolering moeten omgaan in het licht van de klimaatverandering. Onzekerheid in klimaatmodellen mag geen reden zijn om geen maatregelen te nemen om overstroming te voorkomen, omdat de consequenties nu eenmaal groot zijn. De kwetsbare afhankelijkheid van waterbronnen kan volgens Geert-Jan Witkamp (TU Delft) verminderd worden door bij het verven van textiel een ander medium dan water te gebruiken, namelijk CO 2 onder druk. Kwaliteit heeft echter zijn prijs, betoogde ook Fred de Bruijn (Witteveen & Bos). Men mag trots zijn op ons drinkwater, maar het is niet gratis. Harmen van der Laan (Oasen) legde uit dat de kwaliteit gewaarborgd kan worden met RO (reverse osmosis) als absolute barrière voor vervuilingen. Maar ook asset management is dé plek waar de 3 K s in de waterketen samenkomen, betoogde René Hoeijmakers van Arcadis. Het garanderen van kwaliteit op lange termijn vraagt om gedegen beleid, en niet alleen binnen de eigen organisatie. Ook bij het inrichten van steden is een integrale aanpak van waterbeheer noodzakelijk waarbij de best practices verenigd worden, vertelde Kees van Leeuwen (KWR). In het onderwijs is kwaliteit ook essentieel. TU Delft is in 2013 begonnen met de Massive Open Online Courses (MOOC). Dit gaat verder dan het eenrichtingverkeer van de online colleges en kan op de examens na, geheel online gratis gevolgd kan worden. Wereldwijd schreven 30.000 studenten zich in voor het vak, 1.500 deden daadwerkelijk mee en 500 mensen rondden het vak succesvol af. NEDERLANDS PAVILJOEN OP INTERNATIONALE BEURZEN Bij voldoende belangstelling vanuit de watersector willen Netherlands Water Partnership (NWP), Water Alliance, VLM en Aqua Nederland een collectief Holland Pavilion organiseren tijdens de WETEX Dubai, van 14 tot en met 16 april 2014. WETEX is gericht op water, energie en milieutechnologie. Parallel aan de beurs worden verschillende bedrijfsbezoeken en field trips gepland, naar gelang de wensen van de deelnemende bedrijven. Wie belangstelling heeft om deel te nemen, kan contact opnemen met NWP, Suzanne Tietema, s.tietema@nwp.nl, telefoon: 070-3043707. Meer informatie over de WETEX is te vinden op de website (www.wetex.ae). Daarnaast is er een Nederlands paviljoen tijdens de IWA Exhibition & Conference in Lissabon, van 21 tot en met 26 september. Tijdens deze IWA Conference worden negen verschillende thema s behandeld, waaronder Cities and basins of the future, Innovative water supply and wastewater treatment technologies and processes en Information and communication technology for water. Meer informatie is te vinden op de website (www.iwa2014lisbon. org). Wie meer informatie wil of belangstelling heeft om deel te nemen, kan contact opnemen met NWP, Sandra Borst (NWP), s.borst@nwp.nl, telefoon: 070-3043711. Minister Schultz van Haegen aan de slag bij de Arnhemse Rijnkade MINISTER START RIVIERVERLAGING BIJ ARNHEM Minister Schultz van Haegen (Infrastructuur en Milieu) heeft vorige maand de eerste schop gezet in de uiterwaarden van de Nederrijn bij Arnhem. Hiermee heeft ze het startsein gegeven voor het project van Rijkswaterstaat waarmee de Rijn bij Arnhem meer ruimte krijgt bij extreem hoogwater. Er komen onder meer twee geulen en de zomerkade wordt verlaagd. De waterstand van de Nederrijn daalt hierdoor bij hoogwater met 7 centimeter en overtollig water kan sneller worden afgevoerd. De werkzaamheden zijn gereed in de loop van 2015. www.rws.nl/meinerswijk www.ruimtevoorderivier.nl NR2 / FEBRUARI 2014
16 PERSONALIA Thijs Weidenaar uit Dordrecht is door dijkgraaf Jan Geluk benoemd als tweede jeugdbestuurder van waterschap Hollandse Delta. Hij neemt het stokje over van de huidige jeugdbestuurder Rosanne Reijnen uit Nieuw-Beijerland. Het jeugdbestuur bestaat uit jongeren van 14 tot 17 jaar, die willen zorgen dat leeftijdgenoten meer betrokken worden bij water en waterbeheer. TON KOOT (90) OVERLEDEN Op 18 december is op 90-jarige leeftijd in zijn slaap overleden Ton Koot, ofwel prof. ir. A.C.J. Koot, want als Ton Koot zullen weinigen uit onze kring hem aangesproken hebben. Zo waren de verhoudingen. Foto Michelle Muus Michael van der Valk Michael van der Valk is als eerste Nederlandse lid toegetreden tot de prestigieuze Franse Académie de l eau. Deze academie heeft als doelstellingen: de waarde van het watererfgoed verhogen door het bevorderen van informatie-uitwisseling, bij te dragen aan het verbeteren van watermanagement, het verbeteren van de nationale en internationale betrekkingen tussen waterbeheerders, en het verbeteren van het publieke bewustzijn over watergerelateerde vraagstukken. De leden zijn veelal geselecteerd vanwege hun staat van dienst en significante bijdragen aan internationale samenwerking op het gebied van water. Michael van der Valk is adviseur voor de Nederlandse overheid over de waterprogramma s van de VN en bestuurslid van de Nederlandse Hydrologische Vereniging en de International Association of Hydrogeologists. www.academie-eau.org Cornelis Dubbelman Jacques van der Aa Cornelis Dubbelman is toegetreden tot het algemeen bestuur van waterschap Brabantse Delta. Daarnaast is Jacques van der Aa benoemd tot lid van het dagelijks bestuur. Beide posities kwamen vrij na het vertrek van Anke Dielissen, die namens de CDA-fractie zowel lid was van het algemeen bestuur als van het dagelijks bestuur. Karla Peijs, oud-minister van Verkeer en Waterstaat en voormalig commissaris van de Koningin in Zeeland, is per 1 januari benoemd als voorzitter van de raad van toezicht van het kennisinstituut Deltares. Luc Kohsiek, dijkgraaf van het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, wordt lid van de raad van toezicht. Cees Veerman en Ton Nelissen hebben eind 2013 hebben afscheid genomen als voorzitter, respectievelijk lid van diezelfde raad van toezicht. Wilt u in de rubriek Personalia aandacht voor de benoeming of functiewijziging van een waterprofessional? Meld het dan aan de redactie van maandblad H 2 O: redactie@vakbladh2o.nl Koot was een van de grote mensen uit de Nederlandse watersector in de tweede helft van de vorige eeuw. Een man die gelijktijdig vakspecialist, hoogleraar, manager, adviseur en bestuurder is geweest. In 1923 geboren in Gouda, in 1947 afgestudeerd civiele techniek in Delft, werkte Koot eerst bij de gemeente Amsterdam. Nadat hij al vanaf 1960 de functie van buitengewoon lector had vervuld, werd hij hoogleraar Civiele Gezondheidstechniek in Delft, een functie die hij van 1968 tot 1988 met veel liefde en groot gezag bekleedde. Zijn boeken Inzameling en transport van afvalwater en Afvalwaterbehandeling en waterverontreiniging werden voor veel studenten de basis van hun kennis. Intussen bekleedde Koot al verschillende bestuurlijke functies en adviesrollen. Van 1983 tot 1988 was hij dijkgraaf van het Hoogheemraadschap Amstelland. Hij was lid van de redactieraad van H 2 O, voorzitter van de onderzoeksadviescommissies van STORA en Rioned, docent op cursussen, spreker op congressen en gaf leiding aan bijeenkomsten. Een wat stugge, technische man, was de eerste indruk die Koot soms maakte. Toen artikelen met formules en sommen uit H 2 O verdwenen, nam zijn waardering voor het blad af. Maar hij was veelzijdig: hij schilderde kleurrijke doeken met primitieve figuren, en hij had pony s, IJslanders om precies te zijn. Zijn aandacht voor de ontwikkeling van mensen heb ik (MG) zelf mogen ervaren. Begin 1974 werkte ik bij DHV, hij was daar adviseur. Koot vroeg mij bij hem te komen en zei: Er is een baan bij Uitwaterende Sluizen vrij, die me echt wat voor jou lijkt. Ik had net een boerderijtje in Nijkerkerveen gekocht, waar de reeën over het erf liepen, en dacht niet aan vertrekken. Maar Koot liet me niet los en een paar maanden later begon ik in Edam en was ik verhuisd naar Middelie. Dat is het essentiële duwtje, waarvoor je iemand je leven lang dankbaar bent. Na zijn 65e verdiepte Koot zich in literatuur, in Byzantijnse zaken, in Grieks-orthodoxe kloosters, en maakte hij met zijn vrouw grote reizen. In de fotografie kon hij technisch vakmanschap en kunstzinnigheid combineren. De ontwikkelingen in de watersector volgde hij van steeds grotere afstand. Toch heerst in die watersector nu algemeen het gevoel dat zij haar nestor heeft verloren. Namens velen, Maarten Gast Jan Kop Ton Koot in 2007 tijdens een laatste interview met H2O
WATERNETWERK NIEUWS UIT HET NETWERK VAN WATERPROFESSIONALS 17 WATERKRING DE BARONIE WEKT INTERESSE MINISTER Melanie Schultz van Haegen daalt af onder de Hertog Janlaan in Breda Eind januari bracht minister Melanie Schultz van Haegen (Infrastructuur en Milieu) een werkbezoek aan waterkring de Baronie. Dit is één van de vier werkeenheden van het Samenwerkingsverband Water Midden- en West-Brabant (SWWB). Tot de waterkring behoren de gemeenten Alphen-Chaam, Baarle-Nassau, Breda, Etten-Leur, Rucphen, Zundert en waterschap Brabantse Delta. Doel van dit werkbezoek was een indruk te krijgen van de Brabantse manier van samenwerken. Feitelijk komt het erop neer dat wordt samengewerkt door te doen. Geen energie verspillen aan het optuigen van juridische werkvormen en bloedgroependiscussies, maar bottom-up met de hand aan de ploeg. Een werkwijze die volgens oud-minister Karla Peijs, voorzitter van de Visitatiecommissie Waterketen, duidelijk verschilt van het wat meer zakelijke westen. Diezelfde ochtend werd namelijk ook de Voortgangsrapportage visitatiecommissie waterketen door de commissie aangeboden aan minister Schultz van Haegen. Het gezelschap verplaatste zich die ochtend van het Stadskantoor van Breda, via een ondergronds bezoekje aan een bergbezinkbassin naar de rioolwaterzuivering Nieuwveer van waterschap Brabantse Delta. Op het Stadskantoor brachten wethouder Bob Bergkamp ( gemeente Breda) en directeur van Brabant Water Guïljo van Nuland het enthousiasme waarmee wordt samengewerkt over op de minister. Gelet op het succes van de in 2012 en 2013 gehouden Week van het Water in Breda stelde hij voor deze activiteit uit te breiden naar de waterkring de Baronie. Het bestuurlijk duo van de waterkring, bestaande uit Johan de Beer (wethouder gemeente Zundert) en Huub Hieltjes (dagelijks bestuurslid waterschap Brabantse Delta), onderstreepten dit enthousiasme. Zaken worden vanaf de werkvloer opgepakt en er worden geen oeverloze discussies gevoerd. Vervolgens verruilde de minister haar schoenen voor een paar rubber laarzen en daalde ze af in een 3.000 kubieke meter groot bergbezinkbassin aan de Hertog Janlaan in Breda. In deze onderaardse ruimte werd door adviseur Stedelijk Water Bas Hoefeijzers uit de doeken gedaan wat de samenwerking tot nu toe heeft opgeleverd. Kostenbesparingen zijn mogelijk door onder andere het gezamenlijk exploiteren van een grondwatermeetnet, gezamenlijke inkoop, flexibele uitwisseling van personeel en gezamenlijke planvorming en heroverweging van maatregelen. Door te streven naar uniformiteit zijn partijen beter in staat om elkaars taken (tijdelijk) over te nemen. Dit is een belangrijke stap op weg naar vermindering van de kwetsbaarheid, zeker bij de kleine(re) gemeenten. Tijdens het middagprogramma op rioolwaterzuivering Nieuwveer benadrukte Carla Moonen, dijkgraaf van waterschap Brabantse Delta, de waarde van onze waterkennis als potentieel exportproduct. Op de rioolwaterzuivering wordt biogas omgezet in elektriciteit en warmte. De elektriciteit wordt ingezet voor de beluchting in de waterzuivering, de warmte om de slibvergisting op temperatuur te houden. De restwarmte wordt benut in het lokale stadsverwarmingsnet en voorziet circa 450 huishoudens van warmte. Meer informatie over het rapport van de Visitatiecommissie Waterketen in het artikel op pagina 4 KWR NU PARTNER WHO KWR Watercycle Research Institute is officieel partner geworden van de wereldgezondheidsorganisatie van de Verenigde Naties, de World Health Organisation (WHO). Dat is bekend gemaakt door de WHO-directie. Bestaande en nieuwe activiteiten die bijdragen aan de doelen van de WHO, en daarmee aan de wereldgezondheid, voert KWR nu uit onder de vlag van WHO Collaborating Centre on Water Quality and Health. KWR helpt hierdoor actief mee aan het terugdringen van kindersterfte door diarree. Het nieuwe centrum is gehuisvest bij de kennisgroep Waterkwaliteit en Gezondheid van KWR; Gert Jan Medema heeft de leiding. De benoeming tot Collaborating Centre is een bestendiging van de samenwerkingsrelatie die al bestond tussen KWR en WHO op het gebied van de microbiologische en chemische veiligheid van water en sanitatie. De duur van het partnership is vier jaar. NR2 / FEBRUARI 2014
18 WATERNETWERK NIEUWS UIT HET NETWERK VAN WATERPROFESSIONALS Mijn mening ZUID-AFRIKAANSE CMA S HEBBEN KENMERKEN VAN WATERSCHAPPEN Rob Uijterlinde In de rubriek Mijn mening in H 2 O van januari geeft Erik Eggers zijn mening over het artikel Zuid-Afrika vormt waterschappen naar Nederlandse snit (H 2 O december 2013). Zijn oproep om de middelen en de energie uit het Kingfisher programma op andere werkelijke problemen in te zetten gaat Rob Uijterlinde, projectleider Kingfisher bij de Unie van Waterschappen te ver. Als je in het veelal erg droge Zuid-Afrika bent en je laat de schaal van het land en de problemen op je inwerken, dan past bescheidenheid. Het eerste dat je als waterbeheerder opvalt zijn de problemen van de bevolking met drinkwater en sanitaire voorzieningen, en de onevenwichtige verdeling van water en welvaart in dat immense land. Inderdaad, Zuid-Afrika staat voor opgaven waar onze economische crisis bij in het niet valt. In het aanpakken van die opgaven heeft de minister van Water Affairs de Nederlandse waterschappen gevraagd om assistentie. Niet om het waterschapsmodel te kopiëren naar Zuid-Afrika, maar wel om de in de Water Act opgenomen Catchment Management Agencies in de benen te helpen bij het oppakken van taken die nu veelal nog door het Department of Water Affairs worden uitgevoerd, voor het merendeel met eigen financiering. In dat opzicht is het belangrijk om vast te stellen dat de CMA s eigen besturen hebben, waarin de voornaamste stakeholders zitten. Daarmee zijn het geen agentschappen, maar zelfstandige publieke organisaties met een stevige juridische basis in de SA Water Act. Het ministerie heeft onlangs besloten haar heffingsbevoegdheid, die in de praktijk overigens tot dusver mager uit de verf komt, over te dragen aan de CMA s. Zo beschikken de CMA s dus over enkele belangrijke eigenschappen van hun Nederlandse counterparts. De samenwerking is er een tussen overheden, op verschillende terreinen van water governance. De Zuid-Afrikaanse context staat hierin centraal. De samenwerking laat zich het best omschrijven als drops of inspiration : kennis en inzichten delen in twee richtingen, en er zo beiden je voordeel mee proberen te doen. Zuid-Afrika komt juist op dit onderwerp naar Nederland, omdat in de organisatie, financiering en bestuur de waterschappen als een duurzame factor gezien worden. Natuurlijk doen waterschappen dat niet in splendid isolation. De praktijk van het waterbeheer wordt in Kingfisher gekoppeld aan organisatie en financiering. Met VNG en gemeenten wordt de verbinding gelegd naar sanitatie en locale economie. En dat het Kingfisher-project als vliegwiel kan werken naar het bedrijfsleven, blijkt uit in het artikel genoemde samenwerkingsprojecten. Verschillende stromen leiden naar duurzaam waterbeheer. Niet het oprichten van waterschappen naar Nederlandse snit is het doel. In dat opzicht dekt de kop boven het decemberartikel inderdaad de lading niet. Wat helpt is de hier, bij waterschappen, opgedane kennis en ervaring te delen. De aandacht voor water governance is daarin onontbeerlijk en voor de Unie van Waterschappen een rode draad in internationale samenwerking. Rob Uijterlinde Projectleider Unie van Waterschappen KORT NIEUWS NIEUWE WEBSITE SKIW De Stichting Kennisuitwisseling Industriële Watertechnologie heeft een nieuwe website. De vormgeving is veranderd en de site is meer overzichtelijk geworden. Volgens SKIW-voorzitter Johan van Mourik was de aanpassing nodig omdat de oude site gedateerd en weinig aansprekend was. Een van de doelstellingen van SKIW is een bijdrage leveren aan het toegankelijk maken van kennis op het gebied van industriële watertechnologie. Dit doen we onder andere door onze bijeenkomsten, maar ook de website speelt hierbij een belangrijke rol. Met de nieuwe website, en de nieuwe flyer die we ook hebben laten maken, leggen we de focus meer op het delen van kennis en kunnen we onze doelgroep beter bedienen. www.skiw.nl
130305 Energie besparen met de KSB SuPremE - motor. Met de nieuwe generatie KSB SuPremE motoren bespaart u maar liefst 70% energiekosten. De motor voldoet nu reeds aan het toekomstige efficiëntieniveau IE4 * en bevat geen magneetmaterialen. Daardoor heeft de motor een positievere milieubalans dan vergelijkbare permanent magneet-synchroonmotoren en asynchroonmotoren. De robuustheid van de gebruikte materalen en de uiterst betrouwbare bouw staan garant voor een lange levensduur. Investeer daarom nu reeds in de meest efficiënte aandrijving van morgen. De SuPremE is nu geschikt voor gebruik met o.a. Etanorm, Etabloc, Etaline, Sewabloc en Sewatec. KSB Nederland BV. infonl@ksb.com. www.ksb.nl Etaline Etanorm Pompen Afsluiters Service Al 25 jaar dé leverancier in innovatieve leklokalisering- en drukbeproevingsapparatuur voor waterleidingen. Bezoek onze stand op de Aqua Nederland Vakbeurs. Standnummer: 277 18, 19 en 20 maart te Gorinchem. Esders ontwikkelt, produceert en verkoopt:» Correlerende ruisloggers» Hydrostatische drukbeproevingspompen» Drukloggers» Digitale schrijvende meters Voor meer informatie kijk op www.esders.nl
20 HOE TRAINEN WATERSCHAPPEN OP CALAMITEITEN? T NÉT ECHT! OEFENEN IS GEEN SPELLETJE Waterschappen krijgen regelmatig met ernstige en minder ernstige calamiteiten te maken. Van bedreigend hoogwater tot kapotte zuiveringsinstallaties. Hoe trainen zij op zulke onverwachte gebeurtenissen? En wat kunnen ze daarbij van elkaar leren? Tekst Marloes Hooimeijer Beeld Waterschap Groot Salland