Discussienotitie Toekomstvisie Nieuwegein 2025 Ten behoeve van de besluitvormingsfase Inleiding Bij de opzet van het traject Toekomstvisie is het proces zodanig ingericht dat elke fase de input levert voor de volgende fase. De uitkomsten van de dialoogfase (april-juli 2015) hebben geleid tot zes uitgewerkte thema s. Op de Dag van de Toekomst bleek dat aan alle thema s belang werd gehecht. Er zijn toen veel elementen en speerpunten naar voren gebracht, maar nog geen echte ambities uitgesproken. De uitkomsten zijn daarom vertaald naar vier scenario s, die elk een ander speerpunt uit de dialoogfase omarmen. Hier was een prominente rol weggelegd voor de Denktank Toekomstvisie: een groep betrokken Nieuwegeiners die gedurende het hele proces hebben meegedacht over vorm en inhoud. De scenario s zijn een uitvergroting van een aantal mogelijke toekomstrichtingen en vertegenwoordigen een ander aspect van Nieuwegein. Ieder scenario neemt de vaste basis als uitgangspunt: de gemeente zorgt voor voldoende voorzieningen, komt op voor het algemeen belang en voert wettelijke taken uit. Er is een vangnet voor wie dat nodig heeft. Doel van de scenario s was om scherpte aan te brengen in de voorkeuren van Nieuwegeiners, om zo beter de prioriteiten te kunnen bepalen. De scenario s dienen om op basis van de voorkeuren 1
van inwoners een koers te kunnen bepalen in de uiteindelijke Toekomstvisie. De scenario s zijn daarmee een middel om te komen tot de uiteindelijke visievorming. De campagne (november 2015) had tot doel om: Mensen hun voorkeuren uit te laten spreken Ondervertegenwoordigde doelgroepen aan het woord te laten Aan te zetten tot discussie over voor- en nadelen van de scenario s Tijdens de camapgne konden inwoners hun voorkeur uitspreken voor één van deze scenario s door te stemmen op de site. Zij werden hierbij ondersteund door de online stemhulp. Ook is eind november de Vooravond van de Toekomst georganiseerd waar mensen vragen konden stellen over de vier scenario s en met elkaar hebben nagedacht over voor- en nadelen. Al deze onderdelen vormen samen de input voor de Toekomstvisie. Dit document geeft inhoudelijke duiding van de resultaten van de campagne. De analyse is niet gebaseerd op wetenschappelijke onderzoeksmethodiek, maar op een uitgebreid participatietraject. De analyse is bedoeld om de raad een zo scherp mogelijk beeld te geven van de input die is gegeven in het participatietraject, door langs diverse lijnen dwarsdoorsneden te presenteren.we hebben de elementen in beeld gebracht die mensen als voordeel zien in de verschillende scenario s. Die duiding leidt in dit stuk uiteindelijk tot een eerste aanzet tot een koers waarin nog keuzes gemaakt kunnen worden. Aan de hand van deze ruwe koers kan een debat worden gevoerd over de richting van de Toekomstvisie Nieuwegein 2025. 2
Uiteenzetting van de scenario s Om scherp te duiden wat de verschillende scenario s in zich hebben, is hieronder een uitwerking per scenario opgenomen van de belangrijkste kenmerken en implicaties. Dorpse Stad Fijne Woonstad Kenmerken Implicaties Kenmerken Implicaties Rustige wijken Dienstverlening neemt Diversiteit Complementair in regio toe woningaanbod Kleinschalig, vertrouwd, Minder draagvlak voorzieningen Centrumgericht Meeliften op populariteit regio gemoedelijk Nabijheid Complementair in regio Praktisch en Consumptieve insteek voorzieningen m.b.t. doelgroep functioneel Wijkgericht Risico wegtrekken jongeren Rustige woonwijken Vrijwillige inzet: voor wat hoort wat Zorginnovatie Vaste groep vrijwilligers Grootschalige voorzieningen buiten Nieuwegein Vergrijzing omarmen Overheid ontzorgt Kindvriendelijk, gericht op gezinnen Ondernemers vraaggericht Aantrekkingskracht versterken Langer thuis wonen Risico op krimp Bereikbaarheid Overheid basis en Groen gebruikt voor rust en recreatie Ons kent ons Groen gebruikt voor sport en spel faciliterend Beperkte groei Stad van Ontmoeting Bruisende Stad Kenmerken Implicaties Kenmerken Implicaties Netwerkstad Afhankelijk van initiatieven uit de stad Wonen en werken gemengd Overheid actief faciliteren + promotie/acquisitie Voor elkaar, door elkaar Vertrouwen nodig in inwoners Gericht op activiteiten en evenementen Duurzaam Niet maakbaar Intensief gebruik openbare ruimte (incl. groen) Maatschappelijk verantwoord ondernemen Loslaten Bouwopgave binnenstedelijk verdichten Kans op buiten de boot vallen Afhankelijk van initiatieven Niet maakbaar Sociale innovatie Gemeente als partner Centrumgericht Wordt drukker, overlast accepteren Stad voor iedereen, jong en oud Regio als netwerkpartners Ruimte voor ondernemerschap Complementair regio economisch profiel Wijkgericht Deeleconomie Groen gebruikt als ontmoetingsplek Activiteiten gericht op ontmoeting Ondernemers en scholen partners Gelijkblijvende populatie Praktische innovatie Gericht op starters en ondernemers Groeiende populatie 3
Uitslag stemmen scenario s De uitslag van de stemmen biedt inzicht in welke voorkeuren de inwoners van Nieuwegein hebben. Uit de stemming komen twee scenario s het meest prominent naar voren: de Fijne Woonstad en de Bruisende Stad. Echter, ieder scenario heeft elementen in zich waar mensen zich tot aangetrokken voelen. Dit blijkt uit de gesprekken tijdens de straatinterviews, uit de stemhulp, op de scholen en tijdens de Vooravond van de Toekomst. 300 250 35 17 200 4 150 100 246 249 25 198 vooravond website 50 91 0 Bruisende Stad Fijne Woonstad Stad van Ontmoeting Dorpse Stad Resultaat stemhulp In de stemhulp zijn negen vragen gesteld waarbij ieder antwoord correspondeert met een scenario. In de bijlage treft u een overzicht van de beantwoording per vraag. Hier volstaan we met een aantal opvallende uitkomsten. Deze uitkomsten nemen we mee in de aanzet tot de Toekomstvisie. Stemadvies na negen vragen 125 205 78 Fijne woonstad Bruisende stad Stad van ontmoeting Dorpse stad 52 4
Gemiddeld aantal gegeven antwoorden per scenario 121 171 Fijne Woonstad Bruisende Stad Stad van Ontmoeting Dorpse Stad 98 70 Mensen hebben niet altijd het advies van de stemhulp gevolgd. Dit blijkt ook uit de feitelijke stemming. Er is minder vaak op de Dorpse Stad gestemd dan dat deze als stemadvies uit de stemhulp is gekomen. In het onderste cirkeldiagram is een iets genuanceerder beeld geschetst. Hierin wordt weergegeven voor welk scenario in totaal gemiddeld het betreffende antwoord het meest is gekozen. Opvallende uitkomsten Nieuwegeiners hechten waarde aan een groene stad. Veel inwoners willen graag door de gemeente onderhouden groen op een aantal strategische plekken. Ook zijn veel mensen bereid om wat extra te betalen om het groen in stand te houden. Inwoners willen graag dat Nieuwegein een stad is waar mensen fijn oud kunnen worden en waar je ook op hogere leeftijd met wat hulp nog zelfstandig thuis kunt wonen. Veel Nieuwegeiners hechten er aan dat (basis)voorzieningen dichtbij huis te vinden zijn. Niet-alledaagse voorzieningen zien zij graag in de binnenstad van Nieuwegein. Zij gaan daarvoor bij voorkeur niet naar andere gemeenten. Duurzaamheid heeft voor veel Nieuwegeiners weinig prioriteit. Inwoners hechten waarde aan sociale contacten en plekken waar men elkaar kan ontmoeten. Vrijblijvendheid is daarbij wel belangrijk. Uit de stemhulp ontstaat het beeld dat slechts een kleine minderheid zelf activiteiten of faciliteiten wil organiseren. 5
Resultaat Vooravond van de Toekomst Tijdens de Vooravond van de Toekomst is aan de bezoekers gevraagd om aan te geven wat zij zien als voor- en nadelen van ieder scenario. Dit is opgeschreven door de deelnemers. Hieruit volgt het volgende beeld van veelgenoemde positieve en negatieve elementen van ieder scenario. Dorpse Stad Aansprekende elementen tijdens Vooravond: Fijne Woonstad Aansprekende elementen tijdens Vooravond: Zorginnovatie Menselijke maat, kleinschaligheid Alles dichtbij Langer zelfstandig thuis wonen Groen Goede voorzieningen Bereikbaarheid Rust en veiligheid Meer diversiteit woningaanbod Genoemde nadelen van dit scenario Genoemde nadelen van dit scenario Slaapstad Vergrijzing/eenzijdige focus op ouderen Saai Teveel focus op wonen Stad van Ontmoeting Aansprekende elementen tijdens Vooravond: Bruisende Stad Aansprekende elementen tijdens Vooravond: Ruimte voor initiatief (activiteiten voor) ontmoeting Jong en oud Groen Ambitie Sterk profiel Levendigheid / veel te doen Innovatie Activiteiten Positie in de regio Nieuwe doelgroepen, vergroening Genoemde nadelen van dit scenario Genoemde nadelen van dit scenario Er wordt teveel initiatief gevraagd van bewoners Overlast Verdichting Concurrentie met Utrecht Opvallende uitkomsten De combinatie van rustige woonwijken met veel groen en een sterke binnenstad wordt gewaardeerd. De meeste Nieuwegeiners zijn erg tevreden over de stad, die willen ze behouden en op onderdelen versterken, bijvoorbeeld met een levendiger centrum en meer diversiteit in de woonwijken. Nieuwegein mag wel wat meer ambitie en lef tonen en zich sterker profileren naar buiten toe, bijvoorbeeld op het vlak van praktische innovatie en nieuwe zorgconcepten. De bezoekers roepen op tot veel ruimte voor initiatief, zowel van bewoners als ondernemers. Zij zagen daarin kansen om ontmoeting te stimuleren en de gewenste gezelligheid samen te creeëren. 6
Opmaat naar de Toekomstvisie Op basis van de opgehaalde voorkeuren kan de Toekomstvisie over de scenario s heen gevisualiseerd worden. Dorpse Stad Fijne Woonstad Stad van Ontmoeting Bruisende Stad De voorkeuren die in de campagne zijn opgehaald laten zien dat de toekomstbeelden van Nieuwegeiners niet onder één noemer te vangen zijn. De kwaliteit van Nieuwegein bestaat uit het hebben van een dubbele identiteit: de combinatie van rustige woonwijken met veel groen en een sterke binnenstad. Afhankelijk van waar men is - in de woonwijk, bedrijventerrein, park of binnenstad - heeft men behoefte aan een andere beleving. Velen kwamen hier ooit met de gedachte hier een tijdje te wonen, maar de meesten willen nu niet meer weg en zien Nieuwegein als de stad waar ze oud willen worden. Veel mensen vinden het prettig dat Nieuwegein ruime woonwijken heeft, waar het rustig en veilig is. Ze hechten veel waarde aan het groen: veel Nieuwegeiners hebben er best iets voor over om dat te behouden. Op loop- en fietsafstand willen ze graag de basisvoorzieningen, zoals de supermarkt en eerstelijnszorgvoorzieningen. Veel mensen geven aan behoefte te hebben aan meer contacten, zowel voor gezelligheid als voor veiligheid. Wat meer diversiteit in het woningaanbod, voor verschillende doelgroepen, zien mensen als opgave voor Nieuwegein. Wanneer inwoners naar de binnenstad gaan, om te winkelen, eten of een terrasje te pakken dan zijn ze blij met het aanbod van voorzieningen. Ze geven aan dat het mooi geworden is, maar zien graag dat er wat meer te doen is in het centrum. Nieuwegein mag best wat meer ambitie en lef tonen. Meer gezellige (avond)horeca, kleinschalige evenementen voor jong en oud, een gevarieerd winkelaanbod en een levendiger straatbeeld. Werken doen veel mensen buiten de stad en veel mensen van buiten komen hierheen om te werken. De goede bereikbaarheid zien zowel inwoners als ondernemers als een kwaliteit van de stad, die zeker behouden moet blijven. Mensen vinden dat Nieuwegein niet moet proberen concurrent van Utrecht te zijn, maar juist aanvullend. Dat kan door bijvoorbeeld te kiezen voor een profiel gebaseerd op praktische innovatiekracht, wat past bij een werkstad als Nieuwegein. 7
Nieuwegeiners zijn over het algemeen erg tevreden over de stad. De meeste mensen willen Nieuwegein behouden zoals het is en de stad op onderdelen versterken om zo een nog fijnere stad te worden om te wonen, werken en recreëren. Prioriteiten voor Nieuwegein De prioriteiten die mensen hebben meegegeven geven het inzicht dat de identiteit van Nieuwegein in 2025 niet eenduidig is, maar juist tweeledig. Mensen waarderen dat er Nieuwegein een samenspel is van rustige woonwijken en een gezellig centrum. Dit wordt juist als een kracht ervaren. In de prioriteitstelling betekent dit ook dat mensen andere prioriteiten voor Nieuwegein als geheel, specifieke prioriteiten die voor de wijken van belang zijn, en ambities voor de binnenstad. In onderstaande woordwolken is aangegeven welke aspecten daarin terug moeten komen. Deze aspecten zijn daarna uitgewerkt en hierbij is aangegeven welke trend moet worden omarmd of welke kans er moet worden gepakt om Nieuwegein hierop te versterken. 8
Wat moet Nieuwegein zijn in 2025? Een fijne woonstad met een levendig centrum Dat betekent dat zowel voorzieningen als levendigheid vooral in de binnenstad te vinden zullen zijn. Ook op de bedrijventerreinen en in gemengde gebieden is meer reuring te vinden. Hier laten we meer los en is veel ruimte voor ondernemerschap, experimenten en activiteiten. Omliggende wijken worden vooral als woonwijk beschouwd. Waar dat nodig is krijgen ze een kwaliteitsimpuls en mogen zij diverser worden. Praktisch en functioneel Nieuwegein is vooral praktisch en functioneel: een stad met weinig poespas, basisvoorzieningen dichtbij, goed bereikbaar, schoon en veilig. Wij zijn een randgemeente, nabij een grote stad, daar concurreren we niet mee maar zijn we complementair aan. Nieuwegein biedt de ruimte en betaalbaarheid op een goede locatie. Jong en oud Nieuwegein is er voor iedereen, alle leeftijdsgroepen moeten zich hier thuis voelen. Om de diversiteit te behouden en versterken is het belangrijk om nieuwe doelgroepen aan onze stad te binden. Zo houden we de stad toekomstbestendig. Alles dichtbij In Nieuwegein vind je alles wat je in het dagelijkse leven nodig hebt. Er is een volwaardig centrum met prima voorzieningen, maar de stad kent ook een zeer groen karakter en een tweetal historische kernen. Bovendien zijn water en natuur nooit ver weg. Voorzieningen en activiteiten die niet in Nieuwegein zijn vinden we in omliggende gemeenten. Verbondenheid Mensen kennen elkaar en voelen zich onderdeel van hun buurt, wijk of stad. Samen zorgen ze voor nieuwe verbindingen, minder eenzaamheid en kansrijke initiatieven. Dit vraagt vooral iets van de stad zelf. Samenwerking Onderwijs is een grote werkgever, evenals de zorgsector (Sint Antoniusziekenhuis) en de overheid (gemeente, politie). Ondernemers zien Nieuwegein als interessante investeringslocatie. Dit biedt kansen voor samenwerking aan innovatieve concepten, bijvoorbeeld op het gebied van zorg of duurzaamheid. Sterke regio Nieuwegein heeft een strategische ligging: de stad ligt centraal in het land, midden in de provincie Utrecht en schurkt tegen de stad Utrecht aan. De bereikbaarheid is uitstekend door ontsluiting van snelwegen, water en openbaar vervoer. We liften mee op de populariteit van de regio als woon en werkgebied. 9
Gezellige Binnenstad in 2025 Levendigheid De binnenstad is straks een bruisend centrum waar veel te doen is. Meer gezellige (avond)horeca, kleinschalige evenementen voor jong en oud, een gevarieerd winkelaanbod en een levendiger straatbeeld. De binnenstad wordt dan stedelijker. We accepteren dan dat het in de binnenstad drukker is en dat de bewoners van de binnenstad dit zullen merken. Inwoners en ondernemers worden aangemoedigd om hier leuke dingen te organiseren. Bedrijvigheid In de binnenstad, in gemengde woonwerkgebieden en op bedrijventerreinen is ruimte om te ondernemen. Wonen en werken kunnen hier naast elkaar plaatsvinden. Hier is ook ruimte om invulling te geven aan de duurzaamheidsopgave en onze bouwopgave om te voorzien in voldoende woningen, vrijetijdsbesteding en werkgelegenheid. Aantrekkingskracht In de levendige binnenstad zijn veel bezoekers, zowel Nieuwegeiners als mensen uit de regio. De kwaliteitsimpuls die de binnenstad heeft gehad valt op en heeft invloed op de uitstraling en aantrekkingskracht. Wanneer we hier meer gebruik van maken binden we meer bezoekers aan het centrum en is er meer economisch draagvlak voor het versterken van de gewenste diversiteit en levendigheid in het centrum. Rustige woonwijken in 2025 Rust en ruimte De woonwijken zijn rustig, veilig en groen. Hier is weinig overlast en kan men elkaar er op aanspreken wanneer er iets aan de hand is. Mensen hechten veel waarde aan een goed onderhouden groene omgeving en hebben hier ook iets voor over. Basis aan voorzieningen In de wijken vind je wat je nodig hebt voor je dagelijkse boodschappen, onderwijs, eerstelijnszorg en kleinschalige ontmoetingsruimte. Sport en spel tref je vooral aan in de grotere groengebieden van de stad. Voor de rest ben je zo in de binnenstad. Hiervoor zijn goede veilige fietsverbindingen belangrijk. Elkaar kennen Veel mensen geven aan behoefte te hebben aan meer contact met de buren, zowel voor de gezelligheid als om het gevoel van veiligheid te versterken. Eigen initiatief van bewoners wordt aangemoedigd. In de ene wijk ontstaat dit spontaan vanuit de bewoners en in de andere wijk zal dit meer ondersteuning vragen. Kwaliteit en diversiteit Om de woonwijken ook in de toekomst aantrekkelijk te houden is een kwaliteitsimpuls in sommige delen van Nieuwegein nodig. Wanneer we een aantrekkelijke stad voor jong en oud willen zijn betekent dit dat we in moeten zetten op een divers en kwalitatief goed woonmilieu. Een verduurzaming van de bestaande woningen en toekomstbestendige nieuwe woningen. 10
Toekomstvisie Op basis van bovenstaande kan de definitieve Toekomstvisie worden vormgegeven. Die Toekomstvisie zal het karakter krijgen van een richtsnoer, waarmee niet zozeer een stip aan de horizon wordt geplaatst, maar wel alvast een gezamenlijke koers is bepaald. Toekomstige keuzes worden hieraan afgewogen: passen ze binnen de koers en het profiel dat we met elkaar hebben vastgesteld? Uiteraard laat de toekomst zich niet voorspellen: we houden daarom in onze koers ruimte voor nieuwe ontwikkelingen en kansen. Deze discussienotitie vormt het fundament van de uiteindelijke visie. Deze zal verder ingekleurd en vormgegeven worden om te komen tot een volwaardige Toekomstvisie. De Toekomstvisie van en voor Nieuwegein zal in maart 2016 worden aangeboden aan de gemeenteraad. We vragen u om aan de hand van dit discussiestuk te benoemen: Of u kunt instemmen met de daarin benoemde kenmerken en kansen; Of er nog kenmerken zijn die meer voor het voetlicht gebracht moeten worden in de uiteindelijke visie; Of er kenmerken zijn waarmee u de visie aangevuld wil zien; Welke koers u terug wilt zien in de uiteindelijke visie. 11