Het geheugen en dementie Presentatie gemaakt door M.J. te Hennepe-van Vulpen MSc. ing. Preventiefunctionaris/psycholoog GGNet Preventie
Lezing over Geheugen en Dementie Programma: Hoe zit het geheugen in elkaar? Soorten dementie Praktische tips 2
Geheugen en vergeten Normale geheugenklachten 1. Namen vergeten 2. Niet op woorden kunnen komen 3. Spullen kwijtraken 4. Vergeten wat iemand net tegen je gezegd heeft 5. Vergeten van plannen of voornemens
Wat is aan de hand bij normale veroudering van het geheugen? Oudere volwassenen letten meer op geheugenfouten Het geheugen gaat langzamer werken als je ouder wordt.
We zeggen: het geheugen wordt langzamer. Hoeveel geheugens heeft u eigenlijk? Goede antwoord: 256 Inclusief geur en emotie
Soorten geheugens Autobiografisch geheugen: Herinneringen aan uw eigen levensloop Persoonlijk Dimensie: tijd
Soorten geheugens Procedureel geheugen Geheugen voor hoe je iets doet Leren door te doen Tot op hoge leeftijd!
Soorten geheugens Ruimtelijk geheugen Leren door te doen Dimensie: ruimte - afstand
Soorten geheugens Declaratieve geheugen Geheugen voor feiten Actief leren Niet persoonlijk Geen ruimte en geen tijd
Informatie opslaan en terughalen 1. Zintuigelijk geheugen - goed horen, goed zien 2. Werkgeheugen - hippocampus - leervermogen 3. Langetermijngeheugen - Herhalen - Ophaalsteuntjes 10
Ziekte van Alzheimer Geheugen - werkgeheugen probleem én (!) Problemen met óf de weg vinden óf de tijd óf hoe je een voorwerp moet gebruiken én Problemen met ADL (algemeen dagelijkse levensverrichtingen) Moeite met volgorde keuzes - initiatief (plannen maken) Zelfverzorging ( bijv. aankleden, koken) Geen moeite met vertellen over vroeger
Ziekte van Alzheimer Langzame start Geheugenklachten voorop (bij ouderen) Varianten: taal - zien/herkennen - gedrag Ziekte-inzicht Sun-downing Omdraaien dag en nachtritme Achterdocht Onmacht/Agressie Ontremming Onrust
Vasculaire dementie Bloedvaatjes Schade heel verschillend Niet noodzakelijk geheugenklachten Ziekte-inzicht vaak aanwezig Plotselinge start Vaak al hart- en vaatziekte aanwezig
Fronto-temporale dementie (ziekte van Pick) Hoofdprobleem: gedragsproblemen Ontremd Ongepast in sociale situatie Passief - dwangmatig Bijkomend: moeite met hogere functies: plannen initiatief nemen ordenen (raken alles kwijt) keuzes maken 14
Lewy-body dementie Wisselende helderheid (Visuele) Hallucinaties Geassocieerd met de ziekte van Parkinson
Dementie Soorten dementie overlappen elkaar Gemeenschappelijke kenmerken: Overgevoelig voor prikkels Afwisselen actief en rust Structuur Niet overbelasten Geen dementerende hetzelfde 16
Dementie - stadia Mild: gewoon met gekke dingen Matig: gewone dingen lukken niet meer Ernstig: geen gesprek meer mogelijk Omgekeerde volgorde van het leven - kinds 17
Erfelijkheid Ziekte van Alzheimer Jong: ja Oudere leeftijd: nee - beschermend gen Vasculaire Dementie Nee Maar wel de onderliggende mechanismes: Hoge bloeddruk Verhoogd cholesterol Suikerziekte enz. Fronto-temporale dementie Ja, er zijn erfelijke vormen Lewy body dementie Nee 18
Tips deel 1 Positieve sfeer - vrolijk - humor Maar wees niet te druk = prikkels Vermijd stress Let op wat goed gaat Denk aan eigenwaarde Niet mopperen: helpt niet Wel helpen - ondersteunen Voldoende mensen om te helpen Let op wat je zelf aankan - wissel af
Tips deel 2 Neem de tijd Houd het prikkelarm (weinig drukte) Laat mensen niet kiezen Verwacht geen initiatief - wel activeren Breng structuur aan Eet en drink lekker en gezond Beweeg voldoende Liefst in de buitenlucht (dag- en nachtritme) Stimuleer sociale contacten Denk aan leuke dingen van vroeger
Activiteiten Traditie: oud en vertrouwd Muziek - Geur Beperkt in tijd Structuur: even naar buiten Beperkt gezelschap Diner wellicht s middags vroeg in de avond (of brunch?) Voldoende helpers Rust voorkom overbelasting
Communicatie Praat zo dat uw gezicht te zien is (niet achter iemand) Niet corrigeren Vriendelijk, respectvol, niet dwingend Niet te druk praten Kort, één opdracht per keer Pas op met uitdrukkingen Sluit aan bij persoon: dialect of juist chique Grappen maken gaat vaak wel 22
Helpt geheugentraining? Ja, maar alleen heel specifiek: niet alle 256 tegelijk ZvA: procedureel geheugen Beter: veel bewegen! En door het zelfvertrouwen te behouden. Zelfrespect Niet testen Niet corrigeren Geheugentraining - puzzels - spelletjes: kan ook geen kwaad!
Hulpmiddelen Bord met programma Geef steeds hintjes om te oriënteren Kijk, het is lente: ziet u de lammetjes? We zijn nu in de stal. Herhaling Respect Naambordjes Wegwijzers
Laatste tips Wees niet perfectionistisch: voldoende is goed genoeg Zoek tijdig hulp Blijf (sociale) activiteiten doen waar je energie van krijgt Geniet van alles wat wel gaat Geniet van kleine dingen En vooral: VEEL HUMOR
Informatie en hulp Alzheimer Nederland Mezzo, vereniging voor mantelzorgers Sociale wijkteams, Perspectief Zutphen GGNet POM-gesprekken 26
Boekentips Zorgwijzer Geheugen 5,- hersenstichting.nl Help me even herinneren + dvd (tweedehands) Had ik het maar geweten Ruud Dirkse, Caro Petit Het alzheimer mysterie Wiesje van der Flier, Philip Scheltens 27
Dank voor uw aandacht! 28