WIJZER OVER GEHEUGEN. over hersenen, vergeten & dementie GEORGIE DOM

Transcriptie

1 WIJZER OVER GEHEUGEN over hersenen, vergeten & dementie GEORGIE DOM

2 Wijzer over geheugen

3 GEORGIE DOM WIJZER OVER GEHEUGEN

4 1 e druk, september Consumentenbond en Alzheimer Nederland Auteursrechten op tekst, tabellen en illustraties voorbehouden Inlichtingen Consumentenbond Auteur: Georgie Dom Inhoudelijke adviezen: drs Josine van der Poel, medewerker Hulp & Informatie, en Dinant Bekkenkamp MSc, medewerker Wetenschappelijk Onderzoek (beiden van Alzheimer Nederland) Eindredactie: Vantilt Producties, Nijmegen Grafische verzorging: PUUR Publishers/Nanette van Mourik, Lian van Meulenbroek BNO Illustraties: Lian van Meulenbroek Foto s: Veer (p. 55), Lian van Meulenbroek (p. 66, 77, 136), Nationale Beeldbank (p.71), istockphoto, Shutterstock ISBN NUR 740 Behoudens uitzonderingen door de wet gesteld, mag zonder schriftelijke toestemming van de rechthebbende op het auteursrecht c.q. de uitgever van deze uitgave, door de rechthebbende(n) gemachtigd namens hem op te treden, niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of anderszins, hetgeen ook van toepassing is op de gehele of gedeeltelijke bewerking. De uitgever is met uitsluiting van ieder ander gerechtigd de door derden verschuldigde vergoedingen voor kopiëren, als bedoeld in artikel 17 lid 2, Auteurswet 1912 en in het KB van 20 juni 1974 (Stb. 351) ex artikel 16B Auteurswet 1912, te innen en/of daartoe in en buiten rechte op te treden. Hoewel de gegevens in dit boek met grote zorgvuldigheid zijn bijeengebracht, aanvaardt de uitgever geen aansprakelijkheid voor eventuele (zet)fouten of onvolledigheden. De uitgever heeft ernaar gestreefd de rechten van derden zo goed mogelijk te regelen; degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich tot de uitgever wenden.

5 INHOUD 01 Zo werkt ons geheugen Soorten geheugen a Kortetermijn- en langetermijngeheugen b Zintuigen, emoties en herinneringen c Nog meer soorten Waar zit ons geheugen? a De kleine hersenen en de (hypo)thalamus b De grote hersenen Hoe werkt het geheugen? Zo help ik mijn brein Niet roken a Hulpmiddelen b Liever niet c Naar de huisarts Gezond eten en drinken a Schijf van Vijf b Alcohol c Cafeïne d Water e Speciale middeltjes? Voldoende bewegen a Gewoon bewegen b Hoeveel precies? c Niet overdrijven Nieuwsgierig blijven Goed slapen a Tips voor lekker slapen Stress voorkomen Voorzichtig met medicijnen Geheugen & ouder worden Geheugenverschijnselen a Hoe noem je dat toch? b Hoe heet ze ook alweer? 59 INHOUD 5

6 3.1c Toch nog vergeten te doen d Waar blijft de tijd? Gewone vergeetachtigheid of iets ergers? a Verschillen Tijd voor een test Dementie Verschillende oorzaken en vormen Alzheimer Vasculaire dementie a Oorzaken b Verschijnselen en verloop Lewy body-dementie Frontotemporale dementie Ziekte van Creutzfeldt-Jakob Ziekte van Parkinson Andere oorzaken a Multipele sclerose b Contactsporten en ongelukken c Bacteriële of virale infectie Dementieachtige verschijnselen a Alcoholmisbruik b Medicijnen c Storing in het hersenvocht d Gebrek aan hormoon of vitamine B Diagnose & behandeling De diagnose a Naar de huisarts b Psychologisch en neurologisch onderzoek c Verder onderzoek naar de oorzaak Behandeling a Ziekte van Alzheimer b Vasculaire dementie c Lewy body-dementie d Frontotemporale dementie WIJZER OVER GEHEUGEN

7 06 Dementie: wat nu? Wat kan ik verwachten? a Irritaties over en weer b Soms betere momenten c Beter voordoen dan u bent d De relatie verandert e Overnemen van de regie f Onbegrip uit de omgeving g Machteloosheid Wat moet ik regelen? a Rust via een levenstestament b Geld en goederen c Welzijn en gezondheid d Hoe zit het met autorijden? e Praktische hulp Tips voor de omgeving Praktische tips a Informeer de omgeving b Pas de communicatie aan c Toon begrip bij apathie, angst en depressie d Wees voorbereid op agressieve reacties e Zorg voor structuur f Prikkel de zintuigen g Lichamelijke verzorging h Houd de persoon met dementie bezig i Wees bedacht op dwaalgedrag j Denk aan de veiligheid in huis k Zorg voor uzelf! Hulp bij dementie a Meer weten helpt 145 Begrippen 150 Register 153 INHOUD 7

8

9 INLEIDING Iedereen vergeet weleens wat. Soms is dat gevaarlijk, bijvoorbeeld wanneer we vergeten het gas uit te draaien of bij het oversteken er niet aan denken om op te letten. Maar meestal is het alleen vervelend, zoals wanneer we een verjaardag zijn vergeten of de sleutels niet meer kunnen vinden. Niettemin maken veel mensen zich zorgen over hun geheugen, vooral als ze wat ouder worden en de indruk krijgen dat ze steeds vaker dingen vergeten. Zeker als iemand in hun directe omgeving dementie heeft, spookt al gauw het beeld van alzheimer door hun hoofd. Zou ik ook? Dit boek vertelt onder meer of die angst gerechtvaardigd is, maar geeft ook handvatten om met dementie om te gaan. Hoofdstuk 1 bevat informatie over het geheugen, hoe het werkt en welke soorten geheugen er zijn. Hoofdstuk 2 vertelt hoe u zo goed mogelijk voor uw geheugen kunt zorgen, onder meer via een gezonde leefstijl: gezond eten, genoeg bewegen, niet roken en voldoende slapen. Aansluitend schenkt hoofdstuk 3 aandacht aan de veranderingen in ons geheugen naarmate we ouder worden. U leest dat het wel meevalt met de invloed van veroudering op het geheugen. Aan het eind van dit hoofdstuk kunt u via verschillende testjes nagaan hoe het met uw geheugen is gesteld. Hoofdstuk 4 is gewijd aan verschillende vormen van dementie, zoals de ziekte van Alzheimer. Daarnaast zijn er aandoeningen die gepaard gaan met verschijnselen van dementie, maar die wel kunnen worden behandeld. Denk bijvoorbeeld aan een depressie, of verwardheid ten gevolge van (over)medicatie. Een correcte diagnose is bij dementieverschijnselen erg belangrijk. U leest in hoofdstuk 5 hoe die diagnose wordt gesteld en ook wat de behandeling van alzheimer en andere dementievormen inhoudt. INLEIDING 9

10 In hoofdstuk 6 staat informatie voor iedereen die met de diagnose dementie wordt geconfronteerd. Hoofdstuk 7 gaat tot slot in op allerlei zaken waarmee de mensen in de omgeving van iemand met dementie te maken kunnen krijgen, en hoe zij daarmee om kunnen gaan. Een korte uitleg van de belangrijkste begrippen en een register om de informatie makkelijk terug te vinden, maken dit boek compleet. Dementie is geen gemakkelijk onderwerp. Maar het hoort bij het leven; veel mensen krijgen ermee te maken. Vaak zonder dat ze enig idee hebben van wat het inhoudt, het ziekteverloop en hoe om te gaan met de jaren tussen diagnose en overlijden. Jaren waarin de persoon met dementie veelal gewoon thuis woont. Dit boek geeft daarvoor veel praktische handgrepen en helpt hopelijk ook om iets van het taboe en schaamte rond deze ziekte weg te nemen. Georgie Dom schrijft al meer dan 25 jaar boeken over allerlei consumentenzaken voor de Consumentenbond. Met haar 63 jaar is geheugen op oudere leeftijd een onderwerp waarin ze ook persoonlijk is geïnteresseerd. 10 WIJZER OVER GEHEUGEN