Behandelwijzer Locatie Arnhem/Ede Bestralingsbehandeling Kanker in het hoofd-halsgebied
Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 De voorbereiding 5 3 De bestraling 9 4 Bijwerkingen 12 5 Adviezen 15 6 Ondersteunende zorg 17 7 Nazorg 18 8 Aanvullende informatie 19 2 Behandelwijzer locatie Arnhem/Ede
1 Inleiding U heeft kanker in het hoofd-halsgebied en bent voor een bestralingsbehandeling verwezen naar de Radiotherapiegroep. In dit deel van de behandelwijzer vindt u informatie over de bestralingsbehandeling en de voorbereidingen daarop. Hoofd-halstumoren zijn tumoren voornamelijk gelegen in het slijmvlies van de keel-, neus- en mondholte met mogelijke uitzaaiingen naar de lymfklieren in de hals. Patiënten met een tumor in het hoofd-halsgebied worden behandeld door een gespecialiseerd team. In dit team zijn niet alleen de primaire behandelaars, zoals uw KNO-arts, kaakchirurg, internist en radiotherapeut-oncoloog vertegenwoordigd, maar ook ondersteunende specialismen zoals de mondhygiënist, logopedist, diëtist, fysiotherapeut en sociaal-maatschappelijk werker. In gezamenlijk overleg formuleren zij het behandeladvies. Een groot deel van alle hoofd-hals patiënten wordt bestraald in de loop van hun behandeling. De bestraling kan worden gegeven nadat eerst een operatie is uitgevoerd, maar vaak is de bestraling ook de enige behandeling. Soms wordt een bestralingsbehandeling gecombineerd met medicijnen (chemotherapie of cetuximab). De bestraling vindt twee tot zes keer per week, van maandag tot en met vrijdag, plaats. In het weekend hoeft u niet te komen en kunt u herstellen van de behandeling. Al met al duurt de gehele behandeling ongeveer drie tot zeven weken. Dat is voor iedereen anders. Ingang behandellocatie Arnhem Bestralingsbehandeling 3
Tijdens uw eerste bezoek aan uw radiotherapeut-oncoloog krijgt u uitgebreide en speciaal op uw situatie toegespitste informatie over het bestralingsgebied, aantal bestralingen, bijwerkingen en andere praktische zaken. Mijn behandelschema Naam behandelend radiotherapeut-oncoloog Totaal aantal bestralingen Aantal bestralingen per dag Aantal bestralingen per week Behandellocatie Bijzonderheden 4 Behandelwijzer locatie Arnhem/Ede
2 De voorbereiding Gesprek over uw behandeling Bij uw eerste bezoek aan ons instituut heeft u een gesprek met uw behandelend radiotherapeut-oncoloog gehad. Aan de hand van de beschikbare gegevens en eventueel een lichamelijk onderzoek heeft de radiotherapeut-oncoloog met u besproken wat het behandelplan gaat worden. Deze radiotherapeut-oncoloog ziet u regelmatig tijdens de bestralingsbehandeling terug om vragen te beantwoorden en bijwerkingen te behandelen. Eventuele controles na de behandeling zullen ook door dezelfde radiotherapeut-oncoloog verricht worden. Voordat de bestraling begint, zijn enkele voorbereidingen noodzakelijk. Deze voorbereidingen zijn niet voor iedere patiënt hetzelfde. De voorbereiding wordt uitgevoerd door MBB ers (Medisch Beeldvormings- en Bestralingsdeskundigen). Hieronder volgt een overzicht van de voorbereidingen. In gesprek met de radiotherapeut-oncoloog Bestralingsbehandeling 5
Mouldroom Hulpmiddelen Het is van groot belang dat u tijdens iedere bestraling in precies dezelfde houding ligt. Om dit zo goed te kunnen doen, maken wij op de mouldroom een masker. Het masker wordt gemaakt van thermoplastisch materiaal, dat na verwarming soepel wordt en dan makkelijk te vormen is. Met uw hoofd komt u in een passende hoofdsteun te liggen. Daarna wordt het verwarmde maskermateriaal over uw hoofd en schouders gelegd. Vervolgens wordt het rondom uw gezicht, hals en schouders aangedrukt zodat het de juiste vorm van uw hoofd en schouders aanneemt. Met bevestigingspallen wordt het masker vastgeklikt aan het tafelblad waar u op ligt. Omdat het materiaal waarvan het masker gemaakt wordt veel gaatjes bevat, kunt u gewoon blijven ademen in het masker. Na zeven minuten is het masker voldoende afgekoeld en wordt het van uw gezicht gehaald. Bij sommige patiënten wordt er een mondmould gemaakt. Dit is een op maat gemaakte afdruk van de mond, die ervoor zorgt dat uw kaak en tong tijdens iedere bestraling in de juiste positie blijven. De hulpmiddel worden speciaal voor u gemaakt en worden tijdens iedere bestraling gebruikt. Hiermee is uw houding gewaarborgd en kan mede daardoor zoveel mogelijk gezond weefsel gespaard worden. Het maken van een masker 6 Behandelwijzer locatie Arnhem/Ede
CT-scan Ter voorbereiding op de bestraling wordt er een CT-scan gemaakt. Een CT-scan is een röntgenonderzoek waarbij nauwkeurig de plaats van de tumor en de omliggende organen in het lichaam in beeld gebracht worden. Deze beelden zijn nodig om tot een goed bestralingsplan te komen en hebben geen diagnostische waarde. U ontvangt dus geen uitslag van de foto s. De CT-afspraak duurt ongeveer een half uur. Markeringen Bij de CT-scan worden hulplijnen op het masker aangebracht. Indien nodig worden tatoeagepuntjes op uw huid aangebracht (veelal op uw zij en borst). Deze puntjes zijn klein (ongeveer een millimeter) maar blijven wel altijd zichtbaar. Met behulp van deze lijnen en tatoeagepuntjes controleren wij iedere keer uw ligging tijdens de bestralingsbehandeling. Contrastvloeistof Het kan zijn dat u voor de CT-scan een infuus in uw arm krijgt. Via dit infuus krijgt u tijdens de CT-scan een contrastvloeistof toegediend dat ervoor zorgt dat de bloedvaten, lymfeklieren en organen beter zichtbaar worden. Het is mogelijk dat u een warm gevoel krijgt van de contrastvloeistof. De CT-scanner Bestralingsbehandeling 7
Contrastvloeistof kan soms nadelige gevolgen hebben voor uw nierfunctie. Daarom wordt, als dat niet kort daarvoor in uw verwijzend ziekenhuis reeds gedaan is, voorafgaand aan de CT-scan bloed afgenomen. Sommige medicijnen (NSAID s, diuretica, aminoglycoside) kunnen beter niet gecombineerd worden met contrastvloeistof. Mocht u deze toch gebruiken dan zal de arts beoordelen of deze gestopt dienen te worden. Hebt u hierover vragen, heeft u eerder een overgevoeligheidsreactie gehad of weet u dat u een verhoogd risico loopt, geeft u dat dan voor de CT-scan bij uw radiotherapeutoncoloog of de MBB er aan. Het is belangrijk dat u gedurende de rest van de dag veel drinkt om ervoor te zorgen dat het contrastmiddel het lichaam weer snel verlaat. Aarzel niet om contact met ons op te nemen als u in de loop van de dag thuis alsnog iets merkt van de toediening van het contrastmiddel. Het bestralingsplan Met de gegevens van de CT-scan en de gegevens van de eerder uitgevoerde onderzoeken wordt een bestralingsplan voor u gemaakt. Bij het maken van een bestralingsplan beoordelen wij zorgvuldig vanuit welke posities u bestraald gaat worden en hoe lang de bestraling per richting gaat duren. De benodigde hoeveelheid stralingseenheden wordt berekend. Daarbij bekijken wij hoe het tumorgebied zo goed mogelijk bestraald kan worden en hoe tegelijkertijd het omliggende weefsel zo min mogelijk straling krijgt. Het kan enige dagen tot twee weken duren voordat wij met de bestralingsbehandeling kunnen beginnen vanwege de complexiteit van de berekeningen en de benodigde controles hiervan. Als uw bestralingsplan klaar is, bellen wij u om de afspraak voor de eerste bestraling door te geven. Voorbeeld van een bestralingsplan. De lijnen geven de bestralingsdosis weer. 8 Behandelwijzer locatie Arnhem/Ede
3 De bestraling Op onze behandellocatie Arnhem hebben wij 6 bestralingstoestellen met elk hun eigen naam: Roos, Zwaluw, Rietkraag, Lijster, Hert en Kikker. De bestraling wordt uitgevoerd door minimaal 2 MBB ers. Zij zijn speciaal opgeleid om de bestralingstechnieken toe te passen. De MBB ers begeleiden u dagelijks tijdens de hele behandeling. U kunt hen altijd al uw vragen stellen. Als het nodig is, kunnen zij uw vragen doorgeven aan de radiotherapeut-oncoloog. Daarnaast ziet u uw behandelend radiotherapeut-oncoloog elke week tijdens de bestralingsperiode voor het bespreken/behandelen van eventuele bijwerkingen en het beantwoorden van uw vragen. Op de dag van de eerste bestraling kunt u zich melden bij de balie van de polikliniek. Voorlichtingsgesprek Voordat u voor de eerste keer bestraald wordt, krijgt u een voorlichtingsgesprek. Een MBB er, gespecialiseerd in het geven van voorlichting, geeft u tijdens dit gesprek aanvullende uitleg over uw behandeling. Na dit gesprek loopt de MBB er met u mee naar het bestralingstoestel. Polikliniek behandellocatie Arnhem Bestralingsbehandeling 9
Afsprakenlijst Bij uw eerste bestraling krijgt u een afsprakenlijst mee. Op deze lijst staan zowel uw afspraken voor de bestralingen als de afspraken met uw radiotherapeut-oncoloog, de verpleegkundig consulent en de diëtist. Op uw afsprakenlijst staat ook het bestralingstoestel vermeld. Bij de volgende bestraling hoeft u zich niet meer te melden bij de balie van de polikliniek. U kunt dan direct plaatsnemen in de wachtruimte van het bestralingstoestel. Heeft u echter een afspraak met uw radiotherapeut-oncoloog of met een andere hulpverlener binnen onze organisatie, dan verzoeken wij u zich wel bij de balie van de polikliniek te melden. Identificatie In het kader van kwaliteit en veiligheid zijn wij verplicht om vóór iedere behandeling een vorm van identificatie aan u te vragen, hiervoor gebruiken wij uw afsprakenlijst. Hiermee zorgen we dat de juiste bestralingsgegevens voor uw behandeling worden gebruikt. De bestraling Als u zich in een kleedkamer (deels) heeft uitgekleed, loopt u samen met een MBB er naar het bestralingstoestel. U kunt een sjaal of een vest omslaan als u dit prettig vindt. De juiste positie Tijdens de bestraling is het belangrijk dat u steeds weer op precies dezelfde manier op de bestralingstafel ligt als tijdens de voorbereiding van de bestraling. Dit controleren wij met behulp van de lijnen op het masker en de eventuele tatoeagepuntjes die op uw lichaam zijn aangebracht. Controlescans Het kan zijn dat wij tijdens de bestralingsbehandeling controlescans maken. Door deze scans te vergelijken met de CT-scan die tijdens de voorbereiding is gemaakt, controleren we uw ligging. Mocht het nodig zijn, dan kunnen we uw ligging corrigeren. Zo wordt u altijd op de juiste plaats bestraald. De scans zeggen niets over de uitwerking van de bestraling en u ontvangt hiervan dan ook geen uitslag. Communicatie Probeert u zich zo goed mogelijk te ontspannen als u op de bestralingstafel ligt. Op het moment dat u helemaal goed ligt, starten de MBB ers de bestraling vanuit de bedieningsruimte. Pas als de MBB ers aangeven dat de bestraling is afgelopen, hoeft u niet meer stil te liggen. 10 Behandelwijzer locatie Arnhem/Ede
Tijdens de bestraling mag er niemand bij u in de ruimte zijn. Met camera s houden wij u continu in de gaten. Bovendien is er een intercomverbinding, waarmee wij met u kunnen praten. Mocht er tijdens de bestraling iets met u aan de hand zijn (bijvoorbeeld als u moet hoesten en u dit niet langer kunt inhouden), dan onderbreken wij de bestraling onmiddellijk en zijn dan binnen een paar seconden bij u. Iemand laten meekijken tijdens de bestralingsbehandeling Wij geven iedereen die bestraald wordt de gelegenheid iemand uit hun nabije omgeving een keer mee te laten kijken tijdens de bestralingsbehandeling. Wanneer u daar gebruik van wilt maken kunt u, aan de MBB ers die u die dag helpen, vragen of het mogelijk is. Bij de eerste 3 bestralingen wordt er de voorkeur aan gegeven dat er niet wordt meegekeken. Hoe lang duurt de bestralingsbehandeling? De hoeveelheid bestralingsbundels en de precieze duur van iedere bestralingsbundel zijn bepaald in uw bestralingsplan en zijn per patiënt verschillend. De bestraling wordt vanuit meerdere richtingen gegeven. Doorgaans duurt de bestraling per richting ongeveer veertig seconden. De MBB ers zorgen dat u goed op de behandeltafel ligt en u bestraald wordt vanuit de verschillende richtingen. Als de bestralingsdosis is gegeven, slaat het toestel automatisch af. De straling is dan meteen uit de ruimte verdwenen. Eén bestralingssessie, inclusief uit- en aankleden, duurt in totaal twintig tot dertig minuten. Één van onze bestralingsruimtes De bedieningsruimte Bestralingsbehandeling 11
4 Bijwerkingen Tijdens en na de bestralingsperiode kunnen bijwerkingen optreden. Sommige mensen hebben hier veel last van, anderen merken weinig van de bestraling. Wij kunnen vooraf niet altijd aangeven in hoeverre u last zult gaan krijgen van bijwerkingen. Bestraling is een plaatselijke behandeling. De reacties van het lichaam op de bestraling hangen sterk samen met het bestraalde gebied. De mate van de bijwerkingen zegt niets over de werking van de bestraling op de tumor. Bijwerkingen bespreken U kunt tijdens de behandeling uw klachten en bijwerkingen bespreken met één van onze MBB ers of tijdens een controle-afspraak met uw radiotherapeut-oncoloog. Deze afspraken kunt u op uw afsprakenlijst terugvinden. Uw radiotherapeut-oncoloog houdt tijdens deze controles in de gaten hoe u de behandeling verdraagt en behandelt zo nodig de bijwerkingen. Algemene reacties op bestraling Een reactie die bij veel mensen voorkomt is vermoeidheid. Dit komt niet alleen door de bestralingen. Ook de emotionele stress die de ziekte en de behandeling met zich meebrengen, is vermoeiend. Daarnaast heeft u misschien nog andere behandelingen ondergaan. Ook het regelmatig reizen naar onze locatie kan voor u een extra belasting zijn. Meer rust nemen en de dagelijkse bezigheden in een lager tempo uitvoeren, kunnen u helpen om u minder vermoeid te voelen. Na de bestraling kan de vermoeidheid nog enige tijd aanhouden. Specifieke bijwerkingen bij bestraling in het hoofd-halsgebied Huid Vanaf de derde bestralingsweek kan er huidirritatie optreden. Er ontstaat roodheid, droogheid en gevoeligheid in het bestraalde gebied. Hiervoor kunt u een advies over een crème van de radiotherapeut-oncoloog krijgen. Soms gaat de huid stuk en is er een aangepaste wondverzorging nodig. De doktersassistentes en verpleegkundig consulent helpen hierbij. De huid geneest meestal binnen drie weken na het einde van de behandeling. Haarverlies Op de bestraalde plekken treedt haarverlies op (bijvoorbeeld geen baardgroei). Soms verliest u ook uw haar op de plek waar de bestralingsbundels het lichaam verlaten (bijvoorbeeld uw hoofdhaar, voornamelijk achter de oren of op uw achterhoofd). Dit haar groeit vaak weer aan. 12 Behandelwijzer locatie Arnhem/Ede
Mond- en keelholte Door de bestraling raken de slijmvliezen beschadigd waardoor tijdelijk een pijnlijke mond en pijn bij het slikken kan ontstaan. Vaak gaat dit gepaard met de vorming van taaislijm. Het is belangrijk om de mond en keel goed te spoelen/gorgelen/stomen om dit slijm zoveel mogelijk te verdunnen. Een goede pijnstilling kan ook helpen. Uw radiotherapeut-oncoloog helpt u hierbij. U kunt last krijgen van een droge mond. Soms is dit blijvend. Dit is afhankelijk van de grootte van de bestralingsvelden en de gebruikte techniek. Door een droge mond wordt het eten moeilijker, maar ook bijvoorbeeld het praten (u kunt hees worden). Tandbederf treedt eerder op in een mond zonder speeksel. De mondhygiëniste adviseert u over goede tandverzorging en de plaatsing van fluoridekappen. Ook na de bestralingsbehandeling is regelmatige controle bij de tandarts belangrijk. Enkele weken na het starten van de bestraling treedt vaak smaakverlies op. De smaak keert over het algemeen weer grotendeels terug na het einde van de behandeling. Dit kan enige maanden duren. Door bovenstaande bijwerkingen kunt u in meer of mindere mate last krijgen van verminderde eetlust. Om te zorgen dat u voldoende voedingsstoffen binnenkrijgt, wordt u begeleidt door een diëtist. Soms wordt besloten om vooraf een voedingssonde te plaatsen. Het is heel belangrijk zoveel mogelijk gewoon te blijven eten om uw slikspieren in conditie te houden. Normaal slikken is moeilijk weer aan te leren als u deze spieren een tijd niet heeft gebruikt. Oog In de meeste gevallen treedt er geen oogirritatie op, tenzij uw radiotherapeut-oncoloog dit met u heeft besproken en u bijvoorbeeld op de bijholten of het ooglid bestraald wordt. Schildklier Als uw schildklier in het bestralingsgebied ligt kan deze na een aantal maanden tot jaren minder gaan functioneren. Als dit bij u het geval is, zal bij de controles bloed worden geprikt om uw schildklierfuncties te controleren. Bestralingsbehandeling 13
Hypofyse De hypofyse is een klier in uw hoofd die hormonen uitscheidt. Als de hypofyse in het bestralingsgebied ligt kunnen op lange termijn meerdere hormonale problemen ontstaan, vaak enkele jaren na de behandeling. Bij patiënten die een hoge bestralingsdosis op de hypofyse hebben ontvangen, worden daarom soms controles bij een endocrinoloog afgesproken. Dit is een internist die zich gespecialiseerd heeft in de hormoonhuishouding. Toename van de bijwerkingen Gedurende de behandeling nemen de bijwerkingen geleidelijk aan toe. Dit kan tot 1,5 tot 2 weken na de behandeling nog gestaag blijven toenemen. In de weken daarna zullen de bijwerkingen geleidelijk minder worden. 14 Behandelwijzer locatie Arnhem/Ede
5 Adviezen Het is van belang dat u een gezonde leefwijze volgt om uw weerstand op te bouwen en te behouden. Voldoende en verantwoord eten, drinken en bewegen is aan te bevelen. Start geen nieuw dieet zonder dit te overleggen met uw arts. Roken en alcohol Roken heeft een nadelig effect op het resultaat van radiotherapeutische behandelingen. Ondanks een optimale bestralingsbehandeling hebben rokers een lagere genezingskans. Tevens hebben rokers meer bijwerkingen van de bestraling dan nietrokers. Door te stoppen met roken zal de bestraling effectiever zijn en het herstel na de behandeling voorspoediger verlopen. Ook het drinken van alcohol kan de bijwerkingen van bestraling verergeren. Overmatig alcoholgebruik vermindert de conditie en de weerstand en irriteert de slijmvliezen. Het gebruik van (sterke) drank tijdens de bestralingsbehandeling raden wij dan ook af. Huidverzorging Huidreacties door de bestraling zijn niet te voorkomen. U mag tijdens de bestraling uw huid blijven verzorgen met de zeep, deodorant en crème die u gewend bent. Zo lang uw eigen producten prettig aanvoelen op de bestraalde huid kunt u deze blijven gebruiken. Huidreacties herstellen spontaan in twee tot vijf weken na de bestraling. Om extra irritatie en last van de huid in het bestraalde gebied te voorkomen, geven we u onderstaande adviezen. kort en niet te warm douchen of baden voorzichtig wassen, niet scrubben zeepresten goed afspoelen deppend drogen en de huidplooien goed drogen elektrisch scheren de huid bedekken in de zon stugge, knellende en schurende kleding vermijden crèmes of verbandmaterialen waarin metalen zitten niet gebruiken, bijvoorbeeld geen zinkzalf of sudocrème geen pleisters plakken op de bestraalde huid geen aftershave, parfum, ontharingsmiddelen, haarverf, permanent of make-up niet krabben of wrijven bij jeuk niet zonnebaden of op de zonnebank niet zwemmen of naar de sauna (of bespreek dit met uw radiotherapeut-oncoloog) na volledig herstel van de huid, deze nog een jaar lang beschermen tegen de zon d.m.v. zonnebrandcrème (factor 30+) of kleding. Bestralingsbehandeling 15
NB. Als u een medicinale crème gebruikt, meldt dit dan bij uw radiotherapeut-oncoloog. Bij wie kunt u terecht voor vragen? Vragen over de huidverzorging kunt u bespreken met de doktersassistent, verpleegkundig consulent of radiotherapeut-oncoloog. Na de behandeling kunt u bij vragen over huidverzorging gebruik maken van het telefonisch spreekuur van de verpleegkundig consulent (zie behandelwijzer Algemene Informatie ). 16 Behandelwijzer locatie Arnhem/Ede
6 Ondersteunende zorg Verpleegkundig consulent Uw ziekte en de behandeling zijn ingrijpende gebeurtenissen die veel emoties bij u kunnen losmaken. Ook kunnen lichamelijke veranderingen, beperkingen en ongemakken optreden. Allerlei zaken die voorheen voor u vanzelfsprekend waren, zijn dat niet meer. Zaken die u voorheen zelf regelde, lukken soms niet meer en thuis kan extra hulp en ondersteuning gewenst zijn. Vragen, zorgen en ervaringen kunnen u en uw naasten bespreken met de verpleegkundig consulent. Zij zal u tijdens de bestralingsperiode zo goed mogelijk steunen en begeleiden. De afspraken met de verpleegkundig consulent worden gecombineerd met een afspraak voor een bestraling, zodat u niet extra naar onze locatie hoeft te komen. Het gesprek duurt ongeveer een half uur. Vindt u het prettig om iemand mee te nemen naar het verpleegkundig spreekuur, dan is deze persoon van harte welkom. Diëtist Voeding vormt een belangrijk onderdeel van de totale zorg voor mensen met kanker. Gezonde voeding is natuurlijk voor iedereen belangrijk, maar zeker als u ziek bent, dient u extra alert zijn op wat u eet en drinkt. Als gevolg van de ziekte en de behandeling kunnen problemen met eten ontstaan. Uw vragen en problemen rondom voeding kunt u bespreken met de diëtist. Zij kan u persoonlijke adviezen geven, waarbij zij rekening houdt met uw ziekte, behandeling en individuele wensen en mogelijkheden. De afspraken met de diëtist worden gecombineerd met de afspraken van de bestraling, zodat u niet extra naar onze locatie hoeft te komen. Ook kunt u meer informatie vinden in de folder Voeding bij kanker van het KWF. Verwijderen tatoeagepuntjes Tijdens het maken van de CT scan kan het zijn dat er tatoeagepuntjes op uw lichaam zijn aangebracht om de juiste positie te bepalen. Wanneer u dit als storend ervaart, kunnen deze markeringen 6 maanden na de laatste bestralingsbehandeling met lasertechniek worden verwijderd. U kunt hierover contact opnemen met onze medewerkers van de polikliniek. Zij informeren u waar en wanneer u terecht kunt om de puntjes te laten verwijderen. De kosten van het verwijderen van de tatoeagepuntjes worden in het algemeen niet door uw zorgverzekeraar vergoed. Wij raden u daarom aan om vooraf te informeren bij uw eigen zorgverzekeraar. Bestralingsbehandeling 17
7 Nazorg Herstel De eerste 2 maanden na de laatste bestralingsbehandeling staan in het teken van herstel. Dat wil zeggen, uw lichaam zal in die periode gaan herstellen van de bijwerkingen. Over het algemeen begint het herstel in de 2e week na de bestraling en verloopt het herstel bij de ene patiënt voorspoediger dan bij de andere. De begeleiding die u tijdens de bestralingsbehandeling hebt gehad worden gecontinueerd door de diëtist, verpleegkundig consulent en de radiotherapeutoncoloog. Afspraken hiervoor zult u mee krijgen in de laatste week van uw bestralingsbehandeling. Controle Na deze 2 maanden van herstel zijn de slijmvliezen van mond- en keelholte vaak ver genoeg genezen, zodat er voor het eerst gekeken kan worden of de tumor verdwenen c.q. weggebleven is. Vaak is lichamelijk onderzoek voldoende betrouwbaar om hier een goede indruk van te krijgen. Bij twijfel zullen we eventueel aanvullende diagnostiek nodig hebben in de vorm van een scan. Deze controle-afspraken vinden in het eerste jaar na de behandeling om de 2 maanden plaats. Daarna verruimen we de tijd tussen de controles en na 5 jaar beëindigen we de controles als blijkt dat de tumor niet teruggekomen is. Lastmeter Kanker zal uw leven in allerlei opzichten veranderen. Zowel tijdens de behandeling maar ook daarna. De nazorg kan beter worden afgestemd op uw klachten als de behandelend artsen op de hoogte zijn hoe u zich voelt. Zo kan ook aanvullende hulp worden ingeschakeld. In Nederland wordt de lastmeter gebruikt om e.e.a. inzichtelijk te maken. Dit betreft een korte vragenlijst die bij u het begin van de ziekte invult en vervolgens 3 keer per jaar tot het moment van uw laatste vervolgcontrole. 18 Behandelwijzer locatie Arnhem/Ede
8 Aanvullende informatie Lotgenoten Verschillende patiëntenverenigingen organiseren regelmatig contactavonden voor lotgenoten. Mocht u hierin interesse hebben, dan kunt u hierover meer informatie krijgen bij één van onze medewerkers. In de grote wachtruimte kunt u ook foldermateriaal van diverse verenigingen krijgen. Specifieke informatie over hoofd-hals kanker Meer informatie over hoofd-hals kanker kunt u vinden op onderstaande websites: www.hoofdhalskanker.info Op deze website vindt u informatie over de verschillende vormen van kanker in het hoofd-halsgebied en de behandeling daarvan. www.stichtingklankbord.nl Dit is een website van de contactgroep voor mensen met kanker in het hoofd-hals gebied. www.rokeninfo.nl Deze website geeft informatie over roken en stoppen met roken. Algemene informatie over kanker en bestraling Meer informatie over kanker en bestraling vindt u op websites als: www.kanker.nl www.kwfkankerbestrijding.nl Hiernaar wordt ook verwezen in het Algemene Informatieboekje dat u in deze behandelwijzer aantreft. Bestralingsbehandeling 19
Behandellocatie Arnhem/Ede Wagnerlaan 47, Arnhem Postbus 60160, 6800 JD Arnhem T +31 (0)26 371 24 12 F +31 (0)26 371 24 03 Radiotherapiegroep heeft behandellocaties in Arnhem, Deventer en Ede E info@radiotherapiegroep.nl www.radiotherapiegroep.nl BB-hoofdhals-AE-2016-001