Stereotactische Radiochirurgie

Transcriptie

1 Radiotherapie Stereotactische Radiochirurgie Eenmalige bestraling van een aandoening in het hoofd Universitair Medisch Centrum Groningen Hanzeplein 1 Postbus , 9700 rb Groningen Patiënteninformatie vlm 685/0805

2 Colofon Belangrijke telefoonnummers Algemeen nummer UMCG (050) UMCG-Informatie (050) U kunt hier terecht met algemene vragen over het UMCG. Bijvoorbeeld over de bereikbaarheid van het UMCG, het parkeren, op welke (verpleeg)afdeling een patiënt ligt of wat de bezoektijden zijn. Patiënteninformatie (050) U kunt hier onder andere terecht met vragen over de gang van zaken in het UMCG, vragen over andere gezondheidszorginstellingen, verwijsprocedures en patiëntenverenigingen. Ook kunt u hier terecht voor opmerkingen en klachten. Bereikbaar maandag t/m vrijdag van 9.00 tot uur. Het (web)adres voor informatie over het Universitair Medisch Centrum Groningen. Vormgeving Eden, Amsterdam Lay-out Gravis Ontwerpers, Groningen Fotografie Jean Paul Yska en Bert Barelds, Groningen Zetwerk Letter & Lijn bv, Groningen Druk Zalsman, Groningen Universitair Medisch Centrum Groningen, UMC-staf, Communicatie Groningen Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder uitdrukkelijke toestemming van UMC-staf, Communicatie.

3 Radiotherapie Stereotactische Radiochirurgie Eenmalige bestraling van een aandoening in het hoofd 1

4 Stereotactische Radiochirurgie 2

5 Radiotherapie U heeft een aandoening in uw hoofd. De arts die u behandelt, heeft met u besproken dat stereotactische radiochirurgie mogelijk een geschikte behandeling voor u is. Uw situatie is daarom besproken in de werkgroep Stereotaxie van het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG). Deze werkgroep, bestaande uit een neuroloog, neurochirurg, radioloog, klinisch fysicus, radiotherapeutisch laborant en een radiotherapeutoncoloog, heeft op basis van uw medische gegevens vastgesteld dat u in aanmerking komt voor de behandeling stereotactische radiochirurgie. Uw behandelend arts heeft u in het kort verteld hoe de behandeling er uit gaat zien. In deze brochure vindt u meer informatie over de stereotactische radiochirurgie. U én uw omgeving kunnen zo thuis alles nog eens rustig nalezen. Stereotactische radiochirurgie Stereotactische radiochirurgie maakt het mogelijk een aandoening in het hoofd met grote nauwkeurigheid te bestralen. Door de grote nauwkeurigheid waarmee de plaats van de aandoening is vastgesteld, ontvangt het gezonde weefsel rondom de aandoening weinig straling. Het is erg belangrijk dat u tijdens de bestraling uw hoofd niet beweegt. Daarom wordt vooraf een frame op uw hoofd geplaatst om uw hoofd te fixeren. Voorbereiding op de behandeling Voordat de stereotactische radiochirurgie kan plaatsvinden, ondergaat u een voorbereiding. U hoeft hiervoor niet nuchter te zijn. De voorbereiding vindt voor een groot deel plaats op één dag en bestaat uit: 3

6 Stereotactische Radiochirurgie Een MRI-scan Deze MRI-scan is nodig om te bepalen hoe u bestraald gaat worden. Aan de hand van de gegevens van de MRI-scan wordt het bestralingsplan vastgesteld. In de begeleidende brief, die u samen met deze brochure heeft gekregen, kunt u lezen hoe laat u voor de MRI-scan wordt verwacht. In de meegestuurde informatiebrief kunt u meer lezen over de MRI-scan. Naast de informatiebrief treft u een vragenlijst aan. Het is belangrijk dat u deze vragenlijst voor het onderzoek invult en ondertekent. U kunt de vragenlijst inleveren bij de laboranten die van u een MRI-scan maken. De MRIscan wordt gemaakt op de afdeling Radiologie, Fonteinstraat 6. Het gesprek met de radiotherapeutoncoloog Het kennismakingsgesprek met de radiotherapeut-oncoloog vindt plaats op de afdeling Radiotherapie, Fonteinstraat 18. In de begeleidende brief leest u hoe laat u zich kunt melden. Als u zich heeft gemeld, kunt u plaatsnemen in de wachtkamer. Als u aan de beurt bent, haalt de radiotherapeutoncoloog u op. In het gesprek maakt u kennis met de radiotherapeutoncoloog. Deze vraagt u naar uw medische gegevens en of u op dit moment medicijnen gebruikt. Daarna legt de radiotherapeutoncoloog u uit hoe uw behandeling er uit gaat zien. Ook vertelt de radiotherapeut-oncoloog u of u bijwerkingen kunt verwachten en zo ja, welke dat zijn. Als u zelf nog vragen heeft, kunt u deze natuurlijk stellen. Dag van behandeling Op de dag van de behandeling meldt u zich op het afgesproken tijdstip bij de balie van de afdeling Radiotherapie, Fonteinstraat 18. U neemt daarna plaats in de wachtkamer. Als u aan de beurt bent, haalt een radiotherapeutisch laborant u op en neemt u mee naar 4

7 Radiotherapie een behandelkamer. Om te zorgen dat uw hoofd tijdens de behandeling niet kan bewegen, wordt bij u eerst het stereotactisch frame geplaatst. Stereotactisch frame plaatsen Het plaatsen van het frame gebeurt door een neurochirurg en een radiotherapeutisch laborant. Voordat het frame geplaatst wordt, verdooft de neurochirurg vier plaatsen op uw schedel. Dit zijn de plaatsen waar het frame met pinnen aan uw schedel wordt bevestigd. Het verdoven kan pijnlijk zijn. Dit wordt door patiënten wisselend ervaren. Daarna plaatst de neurochirurg samen met de radiotherapeutisch laborant het frame over uw hoofd en zet het vast met vier pinnen, twee voor en twee achter op uw schedel. Het plaatsen van het frame zelf is niet pijnlijk, wel kan het zijn dat u tijdelijk een druk op uw hoofd voelt. Het plaatsen van het frame duurt ongeveer vijftien minuten. Nadat het frame is geplaatst mag u niet meer lopen. Door het frame op uw hoofd kunt u namelijk moeilijk uw evenwicht bewaren. U wordt daarom, nadat het frame geplaatst is, in een rolstoel of op een bed vervoerd. 5

8 Stereotactische Radiochirurgie CT-scan Als het frame is geplaatst, wordt er een CT-scan van u gemaakt. Dit gebeurt in een andere ruimte op de afdeling Radiotherapie. Een CT-scan kan zowel met als zonder contrastmiddel plaatsvinden. Tijdens het kennismakingsgesprek heeft de radiotherapeutoncoloog u verteld hoe de CT-scan bij u wordt uitgevoerd. Als u een CT-scan met contrastmiddel krijgt om de aandoening beter zichtbaar te maken, moet u nuchter komen. Dat betekent dat u drie uur voor de CT-scan niet meer mag eten en drinken. Een medewerker van de patiëntenservice plaatst voordat de CT-scan gemaakt wordt een infuusnaald in uw arm. Via deze naald wordt tijdens de CT-scan een contrastmiddel toegediend. De informatie van deze CT-scan is, gelijk als bij de MRI-scan, nodig voor het maken van het bestralingsplan. Voor het maken van de CT-scan gaat u zitten op de behandeltafel. Vervolgens schuift de radiotherapeutisch laborant een lokalisatiebox aan het frame. Daarna gaat u liggen. De lokalisatiebox wordt gebruikt voor het maken van de bestralingsplanning. De lokalisatiebox raakt uw hoofd niet en blijft tijdens de CT-scan zitten. Als dat voor u van toepassing is, wordt het contrastmiddel toegediend via de infuusnaald. U kunt hiervan over uw hele lichaam een warm gevoel krijgen. Dit komt door de samenstelling van het contrastmiddel en is niet verontrustend. U merkt dat het warme gevoel snel weer minder wordt. Het is belangrijk dat u tijdens de CT-scan stil blijft liggen. Het onderzoek duurt ongeveer twintig minuten. Als de CT-scan gemaakt is, verwijdert de laborant de lokalisatiebox en de infuusnaald. 6

9 Radiotherapie Bestralingsplanning Voordat de behandeling plaats vindt, maakt de radiotherapeutisch laborant in overleg met de radiotherapeut-oncoloog een bestralingsplan. In dit plan zorgen zij er voor dat de aandoening in uw hoofd zo nauwkeurig mogelijk bestraald wordt en dat het gezonde weefsel zo weinig mogelijk straling ontvangt. Het maken van het bestralingsplan duurt ongeveer vijf uur. Omdat u het frame tot na de bestraling moet dragen en het niet nodig is dat u tijdens het maken van het bestralingsplan aanwezig bent op de afdeling Radiotherapie, wordt u naar het Dagcentrum van het UMCG gebracht. U verblijft daar totdat uw bestralingsplan is gemaakt. Bestraling Een radiotherapeutisch laborant haalt u op van het Dagcentrum en brengt u naar de behandelruimte. 7

10 Stereotactische Radiochirurgie U gaat op uw rug op de behandeltafel liggen en de radiotherapeutisch laborant maakt het stereotactische frame aan de behandeltafel vast. Daarna plaatst de laborant de lokalisatiebox weer over uw hoofd. Vervolgens leggen twee radiotherapeutisch laboranten u in de juiste houding, zoals vooraf is berekend en verwijderen de lokalisatiebox weer. Het is erg belangrijk dat u tijdens de bestraling stil blijft liggen. Om te bepalen of u op de goede plek bestraald gaat worden, maken de radiotherapeutisch laboranten ter controle röntgenfoto s. Zonodig corrigeren zij uw houding door de positie van de behandeltafel te veranderen. Als dit gebeurd is, ligt u precies goed voor de bestraling. Als de bestraling van start gaat, draait het bestralingstoestel om u heen. U ziet of voelt de straling niet. De bestraling vindt plaats vanuit verschillende richtingen. Voordat het bestralingstoestel van richting verandert, zet een laborant de behandeltafel en het bestralingstoestel in de goede positie. Tijdens de bestraling zijn de laboranten niet in de behandelruimte aanwezig, maar ze houden u continu in de gaten met behulp van camera s. Als er tijdens de bestraling iets is, u moet bijvoorbeeld niezen, dan steekt u uw hand op. De laborant onderbreekt dan onmiddellijk de bestraling en komt bij u in de behandelruimte. De bestraling duurt ongeveer dertig minuten. U wordt één keer bestraald. 8

11 Radiotherapie Na de bestraling Na de bestraling verwijdert de radiotherapeut-oncoloog het frame en de pinnen. Op de plaats van de pinnen zijn mogelijk kleine wondjes ontstaan, die door de radiotherapeut-oncoloog worden gedesinfecteerd. Het is verstandig om de wondjes de dagen na de behandeling enkele minuten te masseren met de vingers. Dit bespoedigt het herstel. Na de bestraling krijgt u een controleafspraak mee. Bijwerkingen Als gevolg van de bestraling treden soms bijwerkingen op, zoals vermoeidheid, misselijkheid en hoofdpijn. Om deze bijwerkingen te voorkomen krijgt u, als dat nodig is, medicijnen die u tijdelijk moet innemen. Als u door de bestraling kans heeft op een andere bijwerking dan hier genoemd, dan stelt de radiotherapeutoncoloog u hiervan op de hoogte. 9

12 Stereotactische Radiochirurgie Vervoer Wij adviseren u na de behandeling niet zelf te rijden. U kunt in aanmerking komen voor vergoeding van de reiskosten. Hiervoor kunt u een formulier aanvragen bij uw zorgverzekeraar. Praktische tips - Neemt u iemand mee, als u dat prettig vindt. - Draag gemakkelijk zittende kleding. - Neem eventueel een boek/puzzelboek of iets dergelijks mee. - Neem als u dat wilt, een CD mee. Het is mogelijk om tijdens de bestraling naar uw eigen muziek te luisteren. Vragen Als u na het lezen van deze brochure vragen heeft, kunt u op werkdagen tussen uur telefonisch contact opnemen met de medewerkers van patiëntenservice. U kunt hen bereiken via telefoonnummer (050) Als dat nodig is kan een medewerker u doorverbinden met uw behandelend radiotherapeut-oncoloog. Voor meer informatie kunt u terecht op de website van de afdeling Radiotherapie: www. radiotherapiegroningen.nl. 10

13 Radiotherapie Aantekeningen 11

14 Stereotactische Radiochirurgie 12