Herschikking wijkontmoetingscentra Realisatie taakstelling Hart van de Wijk 2012.0.058.547/2012-05-00595 Arnhem; mei 2012 1
Inhoudsopgave Samenvatting 3 Inleiding / leeswijzer 5 Uitgangspunten Denklijnen voor ontmoeting 6 Investeren in sociale kracht 6 Informatie en formule van een gebouw 7 Basisstructuur 7 Reorganisatie beheer en exploitatie 8 Onderscheid in type beheer & exploitatie 8 Ondernemen in relatie tot opgave in de wijk 8 Rechtstreekse financiering in plaats van subsidie 9 Sturen op zelfbeheer 9 Beschikbare accommodaties 10 Optimale benutting huidige aanbod 10 Onderscheid typen accommodaties 10 o Beheer 10 o Verantwoordelijkheid gebouw 11 o Voortgang proces 11 Overzicht realisatie taakstelling 12 Uitvoering 13 Planning 13 o Subsidiebeschikkingen / opdracht beheer 13 o Gebiedsgerichte aanpak 13 o Communicatie 14 Samenhang andere programma s 14 Bijlage: Model beheer & Exploitatie 15 Schema Proces apart 2
Samenvatting Ontmoeting is geen doel op zich maar kan bijdragen aan het verbeteren van de samenlevingsopbouw. De wijze waarop ontmoeting plaatsvindt is afhankelijk van de activiteiten en de doelstelling. De gemeente financiert de activiteiten die zij van belang acht voor de ondersteuning van de samenleving. Voorjaar 2011 heeft het college besloten tot een herijking van het beleid ten aanzien van wijkontmoetingscentra in de stad. De noodzaak hiertoe ligt in de veranderende samenleving, het effectief gebruik van de Multifunctionele Centra en de taakstelling van 500.000,-- op accommodaties voor de wijk. Voorzieningen horen bij een wijk. Denk aan scholen, winkels en mogelijkheden voor bijvoorbeeld sport. Een wijk moet ook ruimte bieden voor ontmoeting. Waar dat gebeurt is afhankelijk van de wijk en de behoefte daaraan van de wijkbewoners. Ontmoetingsruimten kunnen onderdeel zijn van een sporthal, zorginstelling of bijvoorbeeld een school. Maar ook een kerkgebouw, gebouwen van corporaties, of van een horeca ondernemer bieden ruimte voor ontmoeting. Wat betekent dit voor het beheer? Desgewenst kunnen bewoners organisaties het beheer en de exploitatie van wijkgebouwen in eigendom van gemeente of van bijvoorbeeld corporaties op zich nemen. De voorwaarden die hieraan verbonden worden zijn afhankelijk van de locale situatie. Het is wenselijk uniforme richtlijnen vast te stellen voor de mate en de duur van (financiële) ondersteuning. Het beroepsmatige beheer van mono functionele wijkcentra wordt afgebouwd. In de aandachtswijken, waar traditioneel een wijkcentrum gevestigd was, bevindt zich nu (met de toekomstige realisatie van de MFC s Klarendal en Geitenkamp) een Multifunctioneel Centrum (MFC) met een clustering van voorzieningen en voldoende ruimte voor de ontmoeting voor de wijk. De bestaande functie en activiteiten van de wijkcentra worden ondergebracht in de multifunctionele centra of andere daarvoor geschikte (satelliet) locaties. In de wijken waar geen gemeentelijk MFC gevestigd is vinden ontmoetingsactiviteiten plaats in de daarvoor geschikte accommodaties. Ook hier wordt meervoudig gebruik nagestreefd. Hierin stellen we twee belangrijke wijzigingen voor ten opzichte van de huidige situatie. 1. Huur- en servicekosten voor MFC s zoveel als mogelijk rechtstreeks te financieren. Subsidie ten behoeve van huur van eigen ruimte in het MFC of financiering van eigen accommodaties in de wijk vervalt. 2. Onderscheid maken in gebouw -, gebruik - en bedrijfsexploitatie ten behoeve van scherpe opdrachtformulering en heldere taakverdeling. 3
Huur-en servicekosten Welzijnspartners zoals Rijnstad en SWOA kunnen voor de activiteiten die zij initiëren voor de wijkbewoners gebruik maken van de beschikbare ruimte in het MFC. Het gebruik van een ruimte is vrij van huur wanneer het activiteiten betreft die bijdragen aan het welzijn binnen de wijk. Voor activiteiten waarbij het gebruik een winstdoelstelling voor de gebruiker heeft is wel een huurbijdrage verschuldigd. Clustering Per gebied worden maatschappelijke voorzieningen zo veel als mogelijk geclusterd op één locatie. Vanuit deze locatie is samenwerking met satelliet locaties in eigendom van derden mogelijk. Per gebied is het aanbod van en de behoefte aan ontmoetingsruimten in kaart gebracht. In de toekomst zal een (digitaal) makelpunt vraag en aanbod samenbrengen zodat er voor een activiteit altijd ruimte gevonden wordt. Verdeling beheer & exploitatie Voor de organisatie van het beheer wordt onderscheid gemaakt tussen - gebouw exploitatie; eigenaarschap, groot onderhoud en structurele verhuur ten behoeve van dekking kapitaallasten. - Gebruiksexploitatie; gericht op het gebruik: schoon, heel, veilig, ICT. - Bedrijfsexploitatie ten behoeve van gebruik door de wijk: programmering, promotie, roostering, Deze verdeling van beheervormen wordt in overleg met de huidige partners verder uitgewerkt. 4
Inleiding / leeswijzer - In mei 2011 heeft het college besloten tot een herschikking van de wijkontmoetingscentra in de stad. Deze herschikking heeft een taakstelling van 500.000,--. In dit uitvoeringsplan belichten we hoe de gemeente deze taakstelling kan realiseren. Daarvoor zijn beleidskaders ontwikkeld voor zowel de functie van Ontmoeting en voor Beheer & Exploitatie voor wijkontmoetingscentra. Belangrijke besparingen zijn namelijk te realiseren op de inzet van het beheer. De aanleiding om stil te staan bij het nut en de noodzaak van ontmoeting is ingegeven door een aantal factoren: - De ontwikkeling in het welzijnswerk (inzet op eigen kracht) - De veranderende samenleving met veranderende vraag naar ontmoetingscentra - De ontwikkeling van multifunctionele centra - De taakstelling om te bezuinigingen op de wijkaccommodaties, De discussie over dit onderwerp is gevoerd binnen de gemeentelijk organisatie en ook in overleg met de Arnhemse welzijnsorganisaties, bewoners(organisaties). De denklijnen die hieruit zijn ontstaan zijn getoetst en hebben geleid tot een voorstel om een nieuwe vorm voor de ontmoeting in de wijk te organiseren. Het totaal aan besprekingen over dit onderwerp heeft geleid tot deze notitie. De kaders waarbinnen de ontmoeting in wijkontmoetingscentra mogelijk is geeft richtlijnen voor het beheer en de exploitatie van de gebouwen. Daarom is er in deze notitie extra aandacht voor Beheer & Exploitatie met name in MFC s. Instemming met dit uitvoeringsplan maakt de weg vrij voor de volgende trajecten: 1. Herschikking per gebied Alvorens de voorgestelde maatregelen per gebied / wijk uit te voeren gaan we het gesprek hierover aan met het wijknetwerk. Hierbij is ruimte gecreëerd voor de daadwerkelijke invulling. Initiatief van bewoners(organisaties) om zelf het beheer van (een deel van) een gebouw op zich te nemen krijgt hiermee een kans. 2. Beheer en exploitatie MFC s De voorgestelde beheerconstructie kent een splitsing in vormen van beheer en exploitatie. Dit vraagt om verdere uitwerking van: a) Gebouwexploitatie (schoon, heel en veilig) voor MFC s b) Exploitatie van MFC s in relatie tot de maatschappelijke dienstverlening in de wijk (Welzijn Nieuwe Stijl / ontwikkeling Hart van de Wijk) Jongerencentra Hoewel de denklijnen in deze notitie deels ook van toepassing zijn op jongerencentra zijn deze op dit moment hiervan uitgesloten. De denklijnen rond ontmoeting en beheer van jongerencentra worden in een later stadium in het kader van de het tiener- en jongerenbeleid verder uitgewerkt. Binnen de totale taakstelling zal voor 100.000,- bespaard worden op jongerenaccommodaties. Note s: MFA-lab Deze beheerconstructie is onder meer geïnspireerd op kennis en ervaring die is gedeeld binnen het landelijke kennisnetwerk MFA-lab. Onder het paradigma: MFA s zijn organisaties met het karakter van een onderneming heeft het MFA lab een toolkit ontwikkeld voor succesvolle MFA s. Binnen het MFA-lab zijn gemeenten, corporaties en welzijnsinstellingen actief. Gemeente Arnhem neemt deel aan dit MFA-lab. 5
Uitgangspunten De nieuwe aanpak is gebaseerd op drie concrete uitgangspunten: 1. Aanscherping van de visie op ontmoeting in relatie tot gemeentelijke huisvesting. 2. Optimale benutting van het totale huidige aanbod van wijkaccommodatie door: o Afbouwen van subsidie overbodige locaties dan wel aanbieden voor zelfbeheer door bewoners. o fysieke clustering van functies. o Kansen voor multifunctioneel gebruik MFC s beter benutten, met ruimte voor Hart van de Wijk. 3. Reorganisatie van het beheer van alle wijkaccommodaties o Waar mogelijk verschuiving van beroepsmatig beheer naar zelfbeheer door bewoners. o Specifiek voor MFC s: ontwikkelen van een passende beheerconstructie. Denklijnen voor ontmoeting Investeren in sociale kracht Met de toenemende vraag naar zorg in verband met de komende vergrijzing van de samenleving is er een sterke behoefte om het welzijnsniveau te versterken. Een sterk welzijn niveau binnen buurten en wijken is dan gewenst. De Wet Maatschappelijke Ondersteuning gaat uit van wat mensen (1) op eigen kracht (2) wat ze met hun eigen netwerk kunnen en (3) waarvoor ze professionele ondersteuning nodig hebben. De Wet Maatschappelijke Ondersteuning gaat er van uit dat een beter welzijn, minder zorg (behoefte / consumptie veroorzaakt. Het investeren in een basisstructuur in de wijken is daarvoor noodzakelijk. Ontmoeting is geen doel op zich, maar een middel tot gemeenschapsontwikkeling. Voor de ontwikkeling van de gemeenschap is het belangrijk dat er netwerken ontstaan waarbinnen mensen elkaar ontmoeten en samen activiteiten ontwikkelen. Sterke netwerken zijn samengesteld uit verschillende doelgroepen waarbij het initiatief en de trekkersrol doorgaans ligt bij de sterke groepen in de samenleving. Het is niet wenselijk om zwakke doelgroepen (nog verder) te isoleren door ontmoeting alleen rond deze groep te organiseren. Ontmoeting is: o individuele ontmoeting, gelegenheid om contact te leggen; o ontmoeting ongeacht de doelgroep waartoe men behoort; o de eerste stap in of onderdeel van activering en participatieproces; o remedie tegen eenzaamheid en isolement. Via ontmoeting worden bepaalde doelgroepen met activiteiten verleid om deel te nemen aan actieve netwerken. Zo kunnen bepaalde doelgroepen (bijvoorbeeld eenzame ouderen) verleid worden deel te nemen aan sterkere netwerken wat perspectief biedt voor verdere participatie. Door verschillende groepen mensen met elkaar in contact te brengen zou zich een nieuwe groep kunnen vormen die samen sterker is dan de oorspronkelijke groep. Ook dit zou de gemeenschapsontwikkeling ten goede komen. Dit is echter niet vanzelfsprekend zo. Ervaring leert dat de zeer zwakke doelgroepen niet bereikt worden met ontmoeting in een centrum. (Bevordering van integratie en participatie kent een apart uitvoeringsplan en wordt daarin verder uitgewerkt. zie ook beleidsnota Integratie en participatie vastgesteld op 17 oktober 2011). Ontmoeting vindt ook plaats bij thematische activiteiten op school of bijvoorbeeld op het sportveld. Mensen ontmoeten elkaar namelijk in verschillende rollen. De ontmoeting beperkt zich echter vaak tot die gebeurtenis. De samenleving geeft altijd een bepaalde dynamiek in de omgeving. Welke activiteiten daaruit voortkomen wordt bepaald door de mensen in de wijk. Daarom ligt het voor de hand van de activiteit uit te gaan en daarna pas te bepalen hoe, door wie en waar deze moet plaatsvinden. 6
Informatie en formule van een gebouw Een gebouw waar veel mensen komen is bij uitstek een plek geschikt om informatie aan te bieden. Denk hierbij aan informatie over wijkactiviteiten, (zorg)vraag en -aanbod. Het stimuleert de loop naar een bepaald gebouw en het bereik van een grotere en meer diverse groep mensen. De situatie in de wijk bepaalt welke plekken voorzien in de ontmoeting. Daarnaast bepaalt de functie of formule van een gebouw (school, woonzorg centrum, bibliotheek, sporthal) hoe deze gebruikt kan worden en wie je daar ontmoet. Basisstructuur Waar dat nodig is investeert de gemeente in een basisstructuur om activiteiten rond ontmoeting te faciliteren. Een ontmoetingscentrum (traditioneel wijkcentrum of buurthuis) specifiek voor wijkbewoners zien we echter als een achterhaald concept. Wanneer men elkaar wil ontmoeten of gezamenlijk iets wil ondernemen is er meestal wel een plek te vinden. In de aandachtswijken waar veel bewoners door hun leefsituatie voor contacten zijn aangewezen op hun buurt voorziet het aanbod van activiteiten en een actieve benadering overigens wel in een behoefte. Een laagdrempelige mogelijkheid tot inloop of het aansluiten bij activiteiten leiden ertoe dat mensen een betekenisvolle rol of contacten hebben. Nu zijn de wijkontmoetingscentra vooral gevestigd in de aandachtwijken en maken daar onderdeel uit van de Multifunctionele Centra. (uitgaande van realisatie MFC s Klarendal en Geitenkamp). Hier is ook een directe koppeling met de ondersteuning van welzijnsorganisaties die vanuit deze centra plaatsvindt. In de wijken waar welzijnsorganisaties geen of weinig ondersteuning bieden financiert de gemeente geen wijkontmoetingscentrum als mono functioneel gebouw. De wijkfunctie is daar gekoppeld aan een accommodatie met een andere functie (bijvoorbeeld een sportcentrum, kerkgebouw, school, café). Het is wel mogelijk dat de gemeente activiteiten waaronder kosten voor de huur, door subsidie financiert. In de huidige situatie zijn er nog twee mono functionele wijkgebouwen in eigendom van de gemeente. Dat zijn de boerderijen De Kroon (De Laar) en t Duifje (Malburgen). Uit succesvolle initiatieven rond de buurtcentra ( t Huukske en De Lommerd) waarbij bewoners het beheer op zich hebben genomen blijkt dat er wel potentie zit in de kracht van de samenleving. Daarvoor is ondersteuning nodig. De gemeente dient dit op passende wijze te faciliteren met een mix van fysieke ruimte en financiële ondersteuning. Waar ook hulp nodig is om als bewonersgroep zelf activiteiten op te zetten is erg afhankelijk van de situatie in de wijk. 7
Reorganisatie beheer en exploitatie Multifunctionele Centra Onderscheid in type beheer & exploitatie (zie ook model in bijlage 1) Voorgesteld wordt het model te hanteren waarbij type van beheer & exploitatie expliciet gescheiden worden; namelijk exploitatie van: o Gebouw voor groot onderhoud, verhuur aan vaste gebruikers en de kapitaallasten. o Gebruik: schoon, heel en veilig, o Bedrijf: omvat de ontwikkeling en promotie / positionering van het programma. De focus ligt in dit model op Bedrijfsexploitatie. Daar wordt bepaald wat het programma is voor die wijk. Dit sluit nauw aan op de maatschappelijke opgaven die gemeente heeft in die wijk. De bedrijfsexploitatie bepaalt de opdracht van de Gebruiksexploitatie en niet andersom. Beheer volgt programma! Dit onderscheid maakt het mogelijk de taken en verantwoordelijkheden die horen bij deze driedeling te benoemen. In de huidige situatie is er geen sprake van dit onderscheid op typen beheer. Door de taken te benoemen en te onderscheiden worden de overlap en de lacunes in de huidige situatie zichtbaar. Afhankelijk van eigenaarschap, omvang en functie van een gebouw worden taken opnieuw belegd. Het is mogelijk de taken te splitsen en voor de Gebruiksexploitatie apart een opdracht te verlenen. De opbrengst van deze organisatie van beheer & exploitatie is: Betere focus op de opgave voor de wijk en de inhoud van het programma. Versterken van de formule van het MFC. Geen overlap inzet beheerders door verschillende organisaties. Inzet vrijwilligers op taken die nu door beroepskrachten worden uitgevoerd. Coördinatie en aansturing op locatie in plaats van aansturing door een centrale organisatie. Creëren van leer werkplekken. Huurinkomsten door actieve verhuur (ondernemen!). Verhuur op locatie met eventueel een centrale back office. Betere bezetting van het MFC door meervoudig gebruik van ruimte. Betere samenwerking professionals onderling en professionals èn bewoners. Inzicht in rendement van het MFC in relatie tot de kosten daarvan. Vormgeven aan het concept Hart van de Wijk: meedoen, ontmoeting, informatie. Ondernemen in relatie tot opgave in de wijk De bedrijfsexploitatie is afhankelijk van de formule van het MFC en deze volgt de dynamiek van de wijk. In de huidige situatie is het gebouw en het aanbod van de vaste gebruikers bepalend voor wat er in het MFC te doen valt. De wijze waarop de bedrijfsexploitatie wordt ingevuld bepaalt het gebruik van een accommodatie. Ook hierbij weer onderscheid maken tussen een MFC en een traditioneel wijkcentrum. Maar in beide gevallen vraagt dit om een bedrijfsmatige aanpak met een ondernemende beheerder die het begrip gastvrijheid hoog in het vaandel heeft staan. Overwogen wordt een trekker of coördinator aan te stellen die verantwoordelijk is voor de bedrijfsexploitatie. Dit kan mogelijk een combinatie zijn met een bestaande functie. Een andere mogelijkheid is dat de vaste gebruikers zich verenigen en uit hun midden een coördinator aanstellen. Wijkprofiel Voor een succesvolle exploitatie is kennis van de wijk nodig. De vraag uit de wijk bepaalt de behoefte van de (potentiële) gebruikers. De vraag uit de wijk bepaalt ook de formule van het MFC. Hoe is de opbouw van de bevolking in deze wijk? Wonen er vooral kinderen of ouderen? Wat zijn hun interesses? Is het MFC vooral een school of een gemeenschapsgebouw? Pijlers van het Hart van de Wijk zijn: Ontmoeting; Participatie (meedoen) en Informatie. Tegemoet komen aan de vraag uit de wijk bepaalt hoe het Hart van de Wijk wordt vormgegeven. 8
Wijkeconomie De exploitatie van het MFC kan een bijdrage leveren aan de wijkeconomie. Denk voor gebruik aan een mix van maatschappelijke voorzieningen (subsidie) en private ondernemingen. (scherpe huurtarieven of aantrekkelijke arrangementen). Op deze wijze kunnen ruimten maximaal multifunctioneel gebruikt worden. Dit versterkt de formule van het MFC en draagt bij aan de aantrekkelijkheid van de accommodatie en genereert extra inkomsten. Rechtstreekse financiering wijkaccommodaties Voorgesteld wordt de subsidie aan welzijnsorganisaties voor huisvesting en beheer in MFC s, te laten vervallen om deze vervolgens rechtstreeks in te brengen ten behoeve van de gebouwexploitatie. Daarmee is de exploitatie van het gebouw gedekt en wordt meervoudig gebruik van het gebouw gestimuleerd. Welzijnsorganisaties huren geen ruimte maar reserveren op programma. Vaak hebben zij de ruimte maar enkele dagdelen nodig. Waar het programma dit toelaat is de ruimte ook voor derden bruikbaar. Zo gebruiken meer maatschappelijke instellingen op andere tijden dezelfde ruimte. Dan blijft er ruimte beschikbaar voor activiteiten voor de wijk zonder dat hier huurinkomsten voor nodig zijn. Voor zakelijke activiteiten van bewoners wordt wel huur in rekening gebracht. Het geeft aan de welzijnsorganisaties de vrijheid te kiezen voor het meest passende onderkomen van hun activiteiten. Zij krijgen evenwel geen subsidie meer om een eigen wijkgebouw in stand te houden. In de wijken waar geen MFC staat, huren de welzijnsorganisaties ruimte in accommodaties die eigendom zijn van derden. Het is wenselijk om in deze gevallen de subsidie constructie te handhaven. Enige concentratie van activiteiten is nog wel mogelijk. Dit is echter zeer afhankelijk van de vraag en de mogelijkheden in de wijk. Enkele wijkorganisaties (nieuwe wijken) ontvangen subsidie om activiteiten voor de wijk te organiseren. Daarvan betalen zij ook de huur voor gebruik van accommodaties. In geval de accommodaties eigendom van de gemeente zijn kan ook hier de subsidie rechtstreeks ingebracht worden aan de gebouwexploitatie. Er zijn twee gebouwen die mono functioneel gebruikt worden voor wijkactiviteiten. Dat zijn de boerderijen De Kroon (De Laar) en t Duifje (Malburgen). De overige accommodaties zijn gecombineerd met een sportaccommodatie. Ook hier is enige concentratie van activiteiten mogelijk. Sturen op zelfbeheer Het streven is om zelfbeheer door bewonersorganisaties verder te stimuleren en de beroepsmatige ondersteuning af te bouwen. Dit is in alle type gebouwen mogelijk en ook wenselijk. De reorganisatie van het beheer & exploitatie moet hier de mogelijkheden voor bieden. Wanneer bewonersorganisaties dat willen kunnen zij het beheer en de exploitatie van een gebouw op zich nemen wanneer dit aan hen wordt verhuurd of ter beschikking gesteld Alvorens bewoners kiezen voor deze vorm van zelfbeheer moet voor hen duidelijk zijn welke ondersteuning zij kunnen verwachten en hoe lang deze duurt. Om mogelijke risico s te benoemen moet op voorhand helder zijn wat er gebeurt met de accommodatie wanneer bewoners niet de verantwoordelijkheid hiervoor op zich nemen of dit op termijn niet kunnen waarmaken. Zowel de gemeente als corporaties kunnen op deze wijze investeren in deze vorm van maatschappelijk vastgoed om een impuls te geven aan de sociale samenhang in de wijk. Kostendekkende exploitatie van een gebouw door de wijk is alleen mogelijk bij een gebouw waarbij geen hoge afschrijving of kapitaallasten opgebracht hoeven te worden. De te verwachten inkomsten uit wijkactiviteiten zijn namelijk onvoldoende om deze kosten te dekken. Kostendekkende exploitatie is ook afhankelijk van de inzet van vrijwilligers en meervoudig gebruik. (Voor de kansen voor de boerderijen t Duifje en De Kroon is overleg met bewoners gaande. Hiervoor volgt ter besluitvorming een aparte notitie.) 9
Beschikbare accommodaties Optimale benutting huidige aanbod Een inventarisatie van gebouwen voor de wijk leert dat er in Arnhem geen gebrek is aan aanbod. Afhankelijk van de activiteit is er een ruime keuze om hiervoor de juiste plek te vinden. De MFC s in de aandachtswijken bieden een aantrekkelijk onderdak voor uiteenlopende activiteiten voor de wijk. Satelliet locaties completeren het aanbod. In een aantal wijken is ruimte voor wijkactiviteiten gecombineerd met de sportaccommodaties. Verder zijn er de scholen, sportkantines, café s maar ook de kerkgebouwen waar ruimte gehuurd kan worden tegen een aantrekkelijke tarief. In Arnhem hebben de woningbouw corporaties in de wijken waarin zij sterk vertegenwoordigd zijn met hun vastgoed soms een wijkgebouw ter beschikking gesteld aan de wijk. Makelpunt Om vraag en aanbod goed op elkaar af te stemmen is het voorstel om naar Utrechts voorbeeld een Makelpunt in te richten. Het Makelpunt bemiddelt op het gebied van vraag en aanbod van ruimtes en activiteiten in de stad. Het koppelt inwoners en (vrijwilligers)organisaties die ruimte zoeken voor maatschappelijke activiteiten aan organisaties die hun accommodaties niet volledig benutten. Het Makelpunt bestaat als interactieve website maar kan ook als functie in het MFC vorm krijgen. Dit voorstel moet verder worden uitgewerkt om de voordelen en consequenties inzichtelijk te krijgen. Onderscheid typen accommodaties voor de wijk en verdeling van beheer & exploitatie Beheer A, Wijkgebouw(tjes) in zelfbeheer van bewoners ten behoeve van wijkactiviteiten Gebouwexploitatie De eigenaar Gebruiksexploitatie Wijkbewoners* Bedrijfsexploitatie Wijkbewoners B, Accommodaties die beschikken over ruimte voor wijkactiviteiten Gebouwexploitatie De eigenaar Gebruiksexploitatie eigenaar regelt de facilitaire dienstverlening* Bedrijfsexploitatie eigenaar bepaalt de bedrijfsexploitatie C, Multifunctionele centra waarin ruimte beschikbaar is voor activiteiten voor de wijk. Gebouwexploitatie Indien eigendom gemeente: vastgoedbedrijf Arnhem (VBA) Gebruiksexploitatie Keuze in prijs / kwaliteit, vaste partner alle MFC s** Bedrijfs- of MFC exploitatie De bedrijfsexploitatie is afhankelijk van de formule van het MFC. Deze volgt de dynamiek van de wijk. Het ligt voor de hand de bedrijfsexploitatie te beleggen bij een vereniging van gebruikers. *** *Professioneel beheer van wijkcentra wordt afgebouwd en zoveel als mogelijk, overgedragen aan sport- of vrijwilligersorganisaties. ** In de huidige praktijk wordt deze vorm van beheer ten behoeve van de multifunctionele en sportcentra uitgevoerd door het Sportbedrijf Arnhem. Voor deze dienstverlening worden nieuwe afspraken gemaakt. *** Omdat het programmeren bepaalt hoe het gebouw gebruikt wordt ligt het voor de hand om de Gebruiksexploitatie af te stemmen op de Bedrijfsexploitatie. In de huidige situatie worden de taken rond Bedrijfsexploitatie verdeeld onder het Sportbedrijf Arnhem en stichting Rijnstad. Het voorstel is om voor deze exploitatie per locatie, afhankelijk van de dynamiek in de wijk, naar de juiste invulling te zoeken. 10
Verantwoordelijkheid gebouw De verantwoordelijkheid voor de gebouwexploitatie van een omvangrijk multifunctioneel centrum ligt bij de gemeente en wordt uitgevoerd door het Vastgoedbedrijf Arnhem (VBA). Bij een openbaar toegankelijk gebouw is de gemeente verantwoordelijk en worden er eisen gesteld aan het beheer. Waar bewoners organisaties zelf een gebouw exploiteren is minder strenge regelgeving mogelijk. Verder is bepalend wie het pand in eigendom heeft en wie het onder welke voorwaarden gebruikt. Om aan de noodzakelijke regelgeving ten behoeve van veiligheid te kunnen voldoen is het nodig aanvullende ondersteuning te verlenen. Denk hierbij aan bedrijfshulpverlening (BHV) of regels die voortkomen uit de Drank- en horecawet of eisen die voorgeschreven zijn door de Keuringsdienst van Waren. Voortgang proces Beheer & Exploitatie Het expliciete onderscheid in typen beheer maakt de overlap en de lacunes in de huidige praktijk zichtbaar. Knelpunten kunnen mogelijk op een andere manier worden opgelost. Een rol voor de wijkbewoners om een meerwaarde te geven aan zowel beheer als exploitatie wordt mogelijk. De andere organisatie van beheer moet leiden tot besparingen om een deel van de taakstelling te realiseren. Deze lijn van verdeling van taken- en verantwoordelijkheden wordt besproken met de partners in de stad die nu een rol hebben bij het beheer en de exploitatie van de MFC s. Hier is een start mee gemaakt en blijkt veel duidelijkheid en kansen voor een betere exploitatie te geven. Voorgesteld wordt om deze lijn in samenwerking met betrokkenen verder uit te werken en hiervoor nieuwe werkrelaties aan te gaan. De nieuwe vorm van Gebruiksexploitatie zal vanaf 2013 van kracht gaan. In 2012 vindt voor dit traject een marktconsultatie plaats. Sportbedrijf Arnhem, de huidige beheerder, kan op basis van de nieuwe inzichten hiervoor een aanbod doen. 11
Financiële effecten Overzicht realisatie taakstelling De taakstelling 500.000,-- op wijkontmoetingscentra wordt als volgt gerealiseerd. (Hierbij is uitgegaan van de gegevens en inschatting zoals deze nu bekend zijn. Het gaat om taakstellende bedragen. In het vervolgtraject, waarin ook het gesprek met de wijk plaatsvindt, kunnen de bedragen en het tijdstip waarop deze gerealiseerd worden mogelijk veranderen. Het totaalbedrag van de taakstelling blijft gelijk. 2012 (deze taakstelling wordt in 2012 gerealiseerd; conform B&W besluit 2-8-2011) - Korten op beheervergoeding Rijnstad voor de wijkontmoetingscentra. - Verlagen beroepsmatig beheer Wijkcentra de Kroon (de Laar) en Rijkerswoerd - Afbouwen beheerkosten Facilitair Centrum De Oosthof (Presikhaaf) - Opheffen beroepsmatig beheer wijkcentrum t Duifje Totaal 125.000,-- Besparing door wegvallen huisvestings- en beheerkosten voor te verlaten locaties kan in Geitenkamp in 2013 en in Klarendal en St.Marten in 2014 gerealiseerd worden. De huisvestingskosten komen (deels) weer terug in de vorm van huurkosten van de MFC s. Besparingen door een andere organisatie van beheer en exploitatie in MFC s kan in 2013 gerealiseerd worden in het MFC Geitenkamp en vanaf 2014 in Klarendal. In de bestaande MFC s zullen deze besparingen vanaf 2013 merkbaar zijn. Het ondernemen vanuit het MFC heeft een aanlooptijd nodig. Vanaf 2014 verwachten we een beter resultaat. (noot 1) 2013 - Afbouwen beroepsmatige beheerkosten wijkcentra - Opheffen drie locaties in Geitenkamp na verhuizing naar het MFC Geitenkamp. - Clusteren van functies en waar mogelijk onder brengen in bestaande wijkaccommodaties (waaronder MFC s) Totaal 75.000,-- 2014 - Opheffen wijkcentrum en wijkwinkel in Klarendal na verhuizing naar het MFC Klarendal. - Andere bestemming voor wijkcentrum St. Marten na verhuizing naar het MFC Klarendal. - Verdere concentratie van wijkfuncties (noot 2). - Beter exploitatieresultaat door reorganisatie beheer bestaande MFC s Totaal 145.000.-- 2015 - Opheffen beheer Wijkcentrum Rijnkant (Centrum) - Opheffen huur wijkcentrum Rijkerswoerd (cf. B&W besluit 2-8-2011) - Opheffen beheer wijkcentrum Rijkerswoerd (noot 3) - Sluiten Jongerencentra (invulling afhankelijk beleid hierover) Totaal 155.000,-- Noten: 1. Het is nu niet mogelijk bedragen te noemen voor een beter resultaat van Bedrijfsexploitatie. Dit is onder meer afhankelijk van de prijsafspraken voor Gebruiksexploitatie en de kosten voor coördinatie op locatie. De genoemde bedragen zijn taakstellend en moeten gerealiseerd kunnen worden. 2. Indien mogelijk; afhankelijk van gesprek met de wijk. 3. Mogelijk al eerder te realiseren. Het ritme van bezuinigingen wijkt om deze reden af van de beoogde realisatie van 125.000,-- per jaar. De frictiekosten 2012 schuiven mee naar 2013. Uitvoeringsplanning (Zie voor het proces schema bijlage 2) 12
Het project waarin de taakstelling Hart van de wijk / Wijkontmoetingscentra wordt gerealiseerd kent een aantal fasen: 2012 - Bezuinigingen op inzet van beroepsmatig beheer om de taakstelling van 125.000,-- voor 2012 te realiseren. (is gerealiseerd) - Beleidskader ten behoeve van een nieuwe beheerconstructie wijkaccommodaties (met nadruk op MFC s) Met een nieuwe beheer constructie kan een deel van de taakstelling gerealiseerd worden. - Doorrekenen en implementeren van het Exploitatiemodel voor het MFC. - De maatregelen die voortkomen uit de nieuwe beheerconstructie worden in een ander traject maar in nauwe samenhang met het project taakstelling Hart van de Wijk uitgevoerd. 2012-2014 o Voorbereiden en implementeren van nieuwe beheerconstructie; voor eind 2012. o Verbeteren van het meervoudig gebruik van de ruimten in het MFC o Aanpassingen subsidiebeschikkingen en opdracht voor gebruiksexploitatie. - Gebiedsgericht aanpak voor mogelijke clustering van voorzieningen in de wijk. - Herhuisvesting van activiteiten en voorzieningen. - Gesprek met het wijknetwerk over mogelijkheden van clustering en eigen inzet. - Uitwerken en implementeren van Bedrijfs exploitatie binnen de MFC s - Realiseren van de functie Hart van de Wijk binnen de MFC s. 2014 - Nazorg - Borgen van afspraken Activiteiten die hier uit voortvloeien: Subsidiebeschikkingen / opdracht beheer / gebruiksexploitatie Nieuwe taakverdeling van het beheer van wijkontmoetingscentra leidt tot aanpassing van de opdracht aan de huidige partners. De lijn van verdeling van taken- en verantwoordelijkheden wordt besproken met de partners in de stad die nu een rol hebben bij het beheer en de exploitatie van de wijkaccommodaties. Hier is een start mee gemaakt en blijkt veel duidelijkheid en kansen voor een betere exploitatie te geven. Voorgesteld wordt om deze lijn in samenwerking met betrokkenen verder uit te werken en hiervoor nieuwe werkrelaties aan te gaan. De nieuwe vorm van gebruiksexploitatie zal vanaf 2013 van kracht gaan. In 2012 zal voor dit traject een marktconsultatie plaatsvinden. Sportbedrijf Arnhem, de huidige beheerder, kan op basis van de nieuwe inzichten hiervoor een aanbod doen. Gebiedsgerichte aanpak De totale taakstelling wordt gedifferentieerd door per gebied de behoefte aan accommodatie te bepalen. Hierbij is afstemming met andere programma s belangrijk. Uitgangspunt hierbij is de maatschappelijke voorzieningen zoveel als mogelijk te clusteren en door ook de capaciteit van gebouwen te benutten die door derden ter beschikking gesteld worden. Dit wordt in de periode 2012-2014 verder uitgewerkt in overleg en samenwerking met het wijknetwerk en leidt tot een voorstel per gebied. 13
Nieuwe vormen samenwerking Nieuwe vormen van samenwerking binnen de wijkaccommodaties worden in overleg met de partners in de wijk vorm gegeven en in beschikkingen vastgelegd. Denk hierbij aan (financiële) ondersteuning wanneer een bewonersorganisatie een gebouw wil exploiteren dat hen tegen aantrekkelijke voorwaarden ter beschikking is gesteld door bijvoorbeeld gemeente of woningcorporatie. Communicatie Zorgvuldige communicatie over veranderingen rond wijkaccommodaties vraagt om grote zorgvuldigheid. Het communicatieplan hierover gaat uit van: Algemene communicatie (persbericht) over: - de uitgangspunten (zelfbeheer en clustering) - de maatregelen over beheer (in hoofdlijnen) - concentratie van activiteiten in bestaande accommodaties - invulling in overleg met de wijk Hierna volgt nadere invulling per wijk / gebied in overleg met het wijknetwerk van bewoners en beroepskrachten. Deze communicatie is zoveel als mogelijk persoonlijk en wordt ondersteund met informatiebijeenkomsten. Samenhang andere programma s - Programma Brede School - Welzijn Nieuwe Stijl - Wijkgericht Werken - Wijkgerichte informatie voorziening - Werken naar vermogen - Bevordering participatie - De Kanteling en van individuele naar collectieve zorg (Zorg ontmoet Welzijn) 14
Bijlage 1 Beheer & Exploitatie Vraag uit de wijk staat centraal B e d r i j f s e x p l o i t a t i e Programmabeheer Inkoop contracten Faciliteiten Uitwerken formule Gebruiksexploitatie Receptie / ontvangst Activiteiten / dienstverlening Catering Marktbewerking (doelgroep analyse) Communicatie Ontwikkeling arrangementen Tariefontwikkeling Verhuurcontracten Ruimte beheer Structurele verhuur Ruimte behoefte Exploitatieverantwoording Arrangementen Reserveringen Programma verhuur Openingstijden Roostering Bedrijfsexploitatie bepaalt wijze van gebruiksexploitatie G e b r u i k s e x p l o i t a t i e Technisch facilitair beheer Administratief beheer Faciliteren Klein onderhoud energie + water Inventaris / Inrichting Schoonmaak verzekeringen gebruiker Sleutelplan Logistiek (afval en opslag) belastingen en heffingen gebruiker Beveiliging (risicobeheer) ICT bekabeling administratie & contracten Postverzorging Storing- / alarmmeldingen back office voor ruimte beheer Kantoor / werkplek Repro Gemeente sluit een raamcontract voor de gebruiksexploitatie. Invulling van deze opdracht wordt per locatie afgestemd waarbij de bedrijfsexploitatie leidend is. G e b o u w e x p l o i t a t i e Technisch vastgoedbeheer Groot onderhoud / vervanging Terreinonderhoud Storingen en klachtenafhandeling Administratief beheer financiering verzekeringen eigenaar belastingen en heffingen eigenaar Administratie & contracten E i g e n d o m 15