2010 Jaarverslag monumenten Afdeling Leefomgeving 1
Inhoudsopgave Inleiding... 3 Rijksmonumenten... 4 Gemeentelijke monumenten... 5 Vergunningverlening... 6 Subsidies... 7 Commissies... 8 Overig... 9 Bijlage I monumentenlijsten 2
Inleiding Hierbij treft u het tweede jaarverslag monumenten aan. Wij hopen u met behulp van dit verslag inzicht te geven in de ontwikkelingen en de werkzaamheden op het gebied van de monumentenzorg. Achtereenvolgens komen in dit jaarverslag aan de orde de rijksmonumenten binnen de gemeente Barneveld, de gemeentelijke monumenten, de vergunningverlening, de gemeentelijke subsidies en de adviescommissies. Het laatste hoofdstuk behandelt nog een aantal overige zaken en kijkt vooruit naar 2011. 3
Rijksmonumenten Algemeen Gebouwen, terreinen met hoge archeologische waarde of stads- en dorpsgezichten kunnen beschermd worden als rijksmonument. Voorwaarde is wel dat zij minimaal vijftig jaar oud zijn. Ook moeten zij voldoen aan andere criteria van de Monumentenwet 1988. Aantal rijksmonumenten in Barneveld Het aantal rijksmonumenten is ongewijzigd. De gemeente Barneveld telt 32 gebouwde rijksmonumenten. Hoge Boeschoterweg 78 4
Gemeentelijke monumenten Algemeen De gemeente kan gebouwen, terreinen of andere zaken die een bijzondere cultuurhistorische waarde hebben, aanwijzen als beschermd monument op grond van de Monumentenverordening 2003. De bijzondere waarde van een object blijkt uit de redengevende beschrijving die de gemeente maakt voor de aanwijzing. Net als bij rijksmonumenten overlegt de gemeente met de eigenaar van het pand. Dit overleg is erg belangrijk, omdat de eigenaar uiteindelijk zorg draagt voor een goed onderhoud van zijn of haar pand. Vervolgens brengt de CHAC advies uit en neemt de gemeente een besluit over het plaatsen van een pand op de lijst van beschermde gemeentelijke monumenten. De gemeenteraad heeft op 29 juni 2010 de verordening gewijzigd vastgesteld. De verordening is op 1 oktober 2010 in werking getreden. Aantal gemeentelijk monumenten De gemeente Barneveld telt eind 2010 160 gemeentelijke monumenten. In 2010 zijn zeven objecten aangewezen. Er zijn geen bezwaarschriften tegen de aanwijzingen ingediend. Verbindingsweg 4 5
Vergunningverlening Algemeen Voor bouwkundige wijzigingen aan een beschermd monument was tot 1 oktober 2010 naast een bouwvergunning een monumentenvergunning noodzakelijk. Sinds 1 oktober 2010 een omgevingsvergunning vereist, die beide (en eventueel andere) vergunningen omvat. Is een aanvraag om een omgevingsvergunning ingediend, dan brengt de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed in een aantal gevallen advies uit aan het bevoegd gezag. Het gaat daarbij om de volgende ingrepen: sloop of gedeeltelijke sloop van ingrijpende aard, of daarmee in impact vergelijkbare wijziging van het rijksmonument, functiewijziging van het rijksmonument en reconstructie. Gedeputeerde staten hebben een adviesbevoegdheid indien het rijksmonument gelegen is buiten de bebouwde kom. De gemeentelijke monumentencommissie adviseert burgemeester en wethouders over de aanvraag om een omgevingsvergunning. Aantallen In 2010 zijn er negen monumentenvergunningen aangevraagd. In 2009 waren dat er 21. Daarvan waren er zeven voor gemeentelijke monumenten en twee voor rijksmonumenten. Er zijn zes monumentenvergunningen voor gemeentelijke monumenten verleend en één voor rijksmonumenten. één monumentenvergunning voor een gemeentelijk monument is geweigerd en één aanvraag voor een rijksmonument was aan het einde van het jaar nog in behandeling. Er zijn nog geen omgevingsvergunningen aangevraagd. 6
Subsidies Algemeen De gemeente Barneveld kan subsidie verlenen voor het verrichten van onderhoud en voor het restaureren van monumenten. De subsidieregeling is vastgelegd in de Subsidieverordening Cultuurhistorie Barneveld 2009. Gemeentelijke monumenten Onderhoud In 2010 is op 11 subsidieaanvragen voor het onderhoud van gemeentelijke monumenten in Barneveld een subsidie toegekend. Vanaf de maand mei zijn er een flink aantal aanvragen voor onderhoudssubsidie geweigerd op grond van het ontbreken van de benodigde middelen op de gemeentelijke begroting, volgens artikel 9 van de Subsidieverordening Cultuurhistorie Barneveld 2009. Voornamelijk waren de weigeringen mondeling, er werd aangegeven dat er vanaf januari 2011 weer subsidieverzoeken in behandeling worden genomen. Voor het onderhoud van gemeentelijke monumenten is een subsidie beschikbaar van maximaal 3.000,- per object per jaar. Het subsidiebedrag wordt berekend op basis van 30% voor het schilderwerk en 25% voor de overige onderhoudswerkzaamheden van het totaal van de door het college subsidiabel geachte kosten. Er is een bezwaarschrift ingediend tegen een geweigerde subsidieverzoek voor het restaureren van gemeentelijk monument. Dit bezwaar is niet ontvankelijk verklaard. Restauratie Er zijn in 2010 voor restauraties van gemeentelijke monumenten drie subsidieverzoeken ingediend en toegezegd. Er zijn geen aanvragen voor restauratiesubsidie op grond van het ontbreken van de benodigde middelen op de gemeentelijke begroting geweigerd. Voor het restaureren van gemeentelijke monumenten is een subsidie beschikbaar van maximaal 45.000,- per aanvraag. Dit wordt berekend op basis van 20% van de door het college subsidiabel geachte kosten. Budget Het budget voor het verstrekken van subsidies (onderhoud en restauratie) is in 2010 70.000,-. In totaal is er in 2010 125.315,46 toegezegd aan subsidie en 43.673,76 is uitbetaald. Van 2010 en voorgaande jaren staat er nog een bedrag open van 278.905,12 aan toegezegde subsidies. De subsidiereserve voor monumenten bedraagt 288.000,-. Provinciale subsidies De provincie Gelderland heeft ook in 2010 bijgedragen aan de instandhouding van het cultureel erfgoed in Barneveld. De provincie Gelderland kent op grond van de Verordening Cultuurhistorie Gelderland een koppelsubsidie met de gemeente. Als de gemeente een subsidie toezegt, stuurt zij de aanvraag door naar de provincie Gelderland. De provincie kan een onderhoudssubsidie toekennen van 20% van het totaal van de door gedeputeerde staten subsidiabel geachte kosten. Voor onderhoudssubsidies geldt een maximum van 5.000,- per aanvraag, met dien verstande dat de provinciale subsidie niet meer kan bedragen dan de door de gemeente verstrekte subsidie. Voor restauratiesubsidies gelden dezelfde voorwaarden, behalve dat het maximum subsidiebedrag 50.000,- per aanvraag bedraagt. 7
Rijksmonumenten Algemeen In de verordening Cultuurhistorie Barneveld 2009 is een hoofdstuk opgenomen voor de instandhouding van rijksmonumenten. Deze subsidiemogelijkheid is in 2009 in de subsidieverordening opgenomen en is voornamelijk bedoeld voor het wind- en waterdicht houden van kerkgebouwen. Van deze subsidiemogelijkheid is er een aanvraag binnengekomen, maar nog in behandeling. Commissies De cultuurhistorische adviescommissie (CHAC) is in 2003 ingesteld met als doel het college van burgemeester en wethouders te adviseren over de toepassing van de Monumentenwet en de Monumentenverordening en over andere zaken betreffende de monumentenzorg. De CHAC bestaat uit zeven externe leden. In 2010 waren dit mevrouw W. van Duijn, mevrouw B.T. Overbeek, mevrouw M.A. Prins-Schimmel en de heren G.J. Crebolder, G. Derks en A.G.H.J. Rijneveld. De heer H. van den Top trad op als voorzitter. Ambtelijk secretaris was mevrouw J.M.T. Merkenij. De CHAC heeft in 2010 drie keer vergaderd. Het grootste deel van de uitgebrachte adviezen betrof de aanwijzing van objecten als beschermd monument. De beoordeling van vergunningaanvragen (onderhoud/restauratie en verbouwingen) is gemandateerd aan de monumentencommissie, bestaande uit mevrouw W. van Duijn, mevrouw B.T. Overbeek, mevrouw M.A. Prins-Schimmel en de heer A.G.H.J. Rijneveld. Ambtelijk secretaris was de heer M. van Huizen. De monumentencommissie heeft in 2010 zes keer vergaderd. In 2009 was dit acht keer. 8
Overig Schildjes Sinds april 2005 brengt de gemeente op gemeentelijke monumenten een herkenningsteken aan, indien de eigenaar daarmee instemt. Het herkenningsteken is een geëmailleerd schildje, waarvan de vormgeving is afgestemd op de schildjes die ook voor rijksmonumenten worden gebruikt. De kleuren komen overeen met die van de vlag van de gemeente Barneveld. Op het onderste veld van het schildje zijn de drie zuiltjes aangebracht, die ook in het gemeentewapen Barneveld voorkomen. In het voorjaar van 2010 zijn 25 objecten voorzien van een gemeentelijk schildje. Aan de betreffende eigenaren is een certificaat uitgereikt. Open Monumentendag Op zaterdag 11 september 2010 is de landelijke Open Monumentendag gehouden. De gemeente Barneveld stond die dag in het teken van het centrale thema De smaak van de 19e eeuw. De gemeente Barneveld en veel vrijwilligers vulden met groot enthousiasme het thema met zang, dans, gedichten en culinaire gerechten uit de 19e eeuw. In 2010 werd Barneveld winnaar van de Rabo Vastgoedgroep Trofee. De jury van de Rabo Vastgoedgroep Trofee beoordeelde de originaliteit, creativiteit en lokale betrokkenheid van het programma van de Open Monumentendag 2010 in de gemeente Barneveld als beste van de provincie Gelderland. De gemeente organiseert de Open Monumentendag en heeft daartoe een werkgroep Open Monumentendag gevormd, met daarin vertegenwoordiging van de verschillende gemeentelijke onderdelen: Cultuur, Archief, Monumenten, Communicatie en Museum Nairac. Onder deze werkgroep zijn ook vrijwilligers actief van: - Nationale Orgeldag; - Nationale Molendag; - Vrienden van De Schaffelaar/vertegenwoordigers van De Schaffelaar. Museum Nairac mocht 249 bezoekers welkom heten. In 2009 waren er 551 bezoekers. Gekoppeld aan de Open Monumentendag op zaterdag 11 september, vond op vrijdag 10 september de eerste landelijke Open Monumenten Klassendag plaats voor de twee hoogste klassen van het basisonderwijs. Zeven scholen in de gemeente Barneveld namen hieraan deel. In totaal ging het om 473 kinderen die een programma volgden in Museum Nairac, de Grote Kerk of de Catharina kerk. Archeologie Per 15 oktober 2009 is een regionaal archeoloog aangesteld, in de persoon van de heer P. Schut. De regionaal archeoloog werkt voor de gemeenten Barneveld, Ede, Nijkerk, Scherpenzeel en Wageningen. De gemeente Barneveld heeft aangegeven minimaal een dag per week van zijn diensten gebruik te willen maken. In regionaal verband zal een jaarverslag archeologie worden opgesteld. Daarom wordt hier volstaan met de opmerking dat in 2010 44 archeologische onderzoeken zijn uitgevoerd. Gemeentelijk eigendommen Bij de afdeling Vastgoed en Infrastructuur, team gebouwen, is een aantal monumentale gebouwen in beheer, te weten 10 rijksmonumenten en 15 gemeentelijke monumenten. De rijksmonumenten zijn zes torens, een molen en een drietal objecten bij kasteel De Schaffelaar. Bij de gemeentelijke monumenten gaat het om een aantal begraafplaatsen, het raadhuis en diverse andere gebouwen en objecten. Er heeft met name regulier onderhoud plaatsgevonden. Ontwikkelingsfonds platteland In het kader van het ontwikkelingsfonds zijn diverse projecten op het gebied van cultuurhistorie uitgevoerd. Naast projecten op het gebied van archeologie was er geld beschikbaar voor herstel van historische begraafplaatsen en kon een haalbaarheidsonderzoek naar de herbouw van de Puurveense molen worden uitgevoerd. Ontwikkelingen 2011 In het coalitieakkoord 2010-2014 is ten aanzien van het monumentenbeleid als uitgangspunt 9
geformuleerd: Monumentenzorg is belangrijk maar is geen kerntaak van de gemeente. Wij versoberen het gemeentelijk monumentenbeleid. In het afdelingsplan van Leefomgeving is voor 2011 de volgende prestatie opgenomen: - Onderzoek versobering monumentenbeleid. In het kader van de bezuinigingen is besloten om het monumentenbeleid te versoberen. Daarbij is een taakstellend bedrag van 90.000,- genoemd. De afdeling onderzoekt op welke manier deze bezuiniging in de praktijk te realiseren is. In 2011 vindt naar verwachting onderzoek plaats naar beeldbepalende panden. In de beleidsbrief Modernisering Monumentenzorg heeft de minister aangegeven dat cultuurhistorische belangen meegewogen moeten worden in de ruimtelijke ordening. Dat betekent dat gemeenten een analyse moeten verrichten van de cultuurhistorische waarden in het bestemmingsplangebied en daar conclusies aan moeten verbinden die in een bestemmingsplan verankerd worden. Hoe dit zich verhoudt tot de versobering van het beleid zal nog duidelijk moeten worden. 10
Bijlage I monumentenlijsten 11