HANDBOEK internet voor juristen> MR. J.G.L. VAN DER WEES > ING. W.G. RENDEN > DRS. M. HERTZBERGER > RECHT.NL

HANDBOEK internet voor juristen> MR. J.G.L. VAN DER WEES > ING. W.G. RENDEN > DRS. M. HERTZBERGER > RECHT.NL DEEL 1 - ZOEKEN OP INTERNET DEEL 2 - INTERNET VOOR JURISTEN DEEL 3 - BETER INTERNETGEBRUIK 2006

2 HANDBOEK internet voor juristen> 2006 MR. J.G.L. VAN DER WEES > ING. W.G. RENDEN > DRS. M. HERTZBERGER > RECHT.NL RECHT.NL Den Haag - 2006 Ontwerp/layout omslag en binnenwerk: Aangenaam Ontwerp visuele communicatie, Utrecht

3 VOORWOORD Het internet als massamedium bestaat nog maar een jaar of dertien. In de jaren '60 van de vorige eeuw werd weliswaar een voorloper van het World Wide Web ontworpen door het Amerikaanse ministerie van Defensie, maar pas toen in 1993 gebruiksvriendelijke browsers op de markt kwamen, kreeg het internet grote publieke belangstelling. Juristen begonnen gebruik te maken van het web toen rond 1998 de eerste echte verzamelingen juridische informatie op het internet verschenen: Rechtspraak.nl voor jurisprudentie en Overheid.nl voor officiële overheidspublicaties bijvoorbeeld. Er zijn sinds die tijd meer en meer onmisbare elektronische bronnen voor juristen ontstaan, waardoor het internet een steeds groter potentieel krijgt. Potentieel. Want dezelfde ontwikkelingen hebben gezorgd voor een dusdanige toename van beschikbare informatie dat de gemiddelde jurist moeite heeft met het zoeken en vinden van bruikbaar materiaal. Voor wie weet waar Abraham de mosterd haalt, kan het internet echter beschouwd worden als volwaardige bron van (juridische) informatie. Dit e-book biedt u dan ook een overzicht van wat er voor u (veelal kosteloos) aan juridische informatie op het web te halen valt. Mr Leo van der Wees, ing.wijnand Renden en drs. Maurits Hertzberger zullen u rondleiden over het internet, waarbij onder andere aandacht zal worden besteed aan de fijne kneepjes van het zoeken met zoekmachines, tientallen juridische websites de revue zullen passeren en uitgelegd zal worden hoe u de gevaren van het web (virussen en dergelijke) het hoofd kunt bieden.

4

5 INHOUD DEEL 1 - ZOEKEN OP INTERNET Voorwoord 3 1 Wat is het internet? 9 1.1 Inleiding 9 1.2 De stappen van systematisch zoeken 11 2 Stap 1: het formuleren van uw informatievraag 12 2.1 De structuur van webadressen 13 3 Stap 2: het verkennen van de inhoud van het internet 16 3.1 Google 19 3.2 Waarom Google veel juridische infomatie niet kan vinden 21 3.3 Zoeken binnen websites 22 3.4 Booleaanse logica: operatoren AND, OR, en NOT 24 4 Stappen 3 en 4: evaluatie van gevonden informatie en het bewaren van tekst 28 4.1 Stap 3: evaluatie van gevonden informatie 28 4.2 Stap 4: het opslaan van geschikt bevonden informatie 29 4.2 Resumerend en afsluitend 32

6 DEEL 2 - WEBSITES VOOR JURISTEN Inleiding 40 5 Wet & Regelgeving 41 5.1 Parlando 41 5.2 Officiële Publicaties (Overheid.nl) 43 5.3 Eerste Kamer 45 5.4 Staatsblad (Overheid.nl) 48 5.5 Wetten.nl (Overheid.nl) 49 5.6 Overige wettensites 53 5.7 Bewaren informatie van Wetten.nl, Officiële publicaties, Parlando 54 6 Jurisprudentie 56 6.1 Rechtspraak.nl 56 6.2 Overige Rechtspraaksites 62 6.3 Bewaren van informatie van Rechtspraak.nl, HvJEG, EHRM 64 7 Verdragen 66 7.1 Tractatenblad (Overheid.nl) 66 7.2 Verdragen (Overheid.nl) 66 7.3 Ministerie van Buitenlandse Zaken 67 7.4 Overige verdragensites 69 8 Europa 72 8.1 EUR-Lex 72 8.2 Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen 77 8.3 Overige Europa-sites 81 9 Commerciële databanken 84 9.1 Kluwer Navigator Advocaat 84 9.2 Sdu Wet & Recht 87 9.3 Sdu Commentaar Arbeidsrecht 90 9.4. Attendering.nl 93 10 Portaalsites 96 11 Citeren van elektronische bronnen 101 11.1 Vuistregels 102 11.2 Algemene regels betreffende het citeren van webadressen 104 11.3 Standaard-verwijsmethode 108

7 DEEL 3 - BETER INTERNETGEBRUIK Inleiding 114 12 Het veranderende medialandschap 115 12.1 Van analoog naar digitaal; van consument naar producent 115 12.2 Generatiekloof 116 12.3 Privacy 116 12.4 De veranderingen 118 Geschreven / gedrukte media 118 Geluid 119 Beeld 120 12.5 Conclusie 121 13 Veilig op het internet 122 13.1 Bescherm uw computer tegen virussen 123 13.2 Bescherm uw computer tegen spyware 125 13.3 Laat uw gegevens niet aftappen 126 13.4 Vermijd spam. Ga zorgvuldig met uw e-mail adres om 128 13.5 Installeer updates van uw software 130 13.6 Bouw een muur 130 13.7 Koop geen marktleiders 131 13.8 Laat zo min mogelijk sporen na 132 13.9 Maak regelamatig een back-up van uw gegevens 132 13.10 Laat u door deze lijst niet afschrikken 132 14 Onmisbare software 134 14.1 Antivirus software 134 14.2 Spyware verwijderings-software 136 14.3 Firewalls 137 14.4 Audio bestanden beluisteren: itunes 139 14.5 Bewegende beelden bekijken: Real Player 140 14.6 PDF-documenten lezen: Adobe Reader 141 14.7 Chatten: Windows Live Messenger 142 14.8 Afbeeldingen bekijken: Irfan View 144 14.9 Software, films en muziek uitwisselen:emule 145 14.10 Online onderwijs: Blackboard 146 Appendix 147 Trefwoordenregister 150

8 DEEL 1 zoeken op internet> 1

9 # 1. WAT IS HET INTERNET 1 1.1 Inleiding Het internet is een wereldwijd netwerk van computernetwerken. Communicatie tussen deze duizenden netwerken en miljoenen computers is mogelijk vanwege een serie technische afspraken over de data-uitwisseling. Op die manier spreken alle computers dezelfde taal en is gegevensuitwisseling mogelijk. In 1957 bedacht het Amerikaanse ministerie van Defensie dat men een eventuele nucleaire aanval van de Russen beter zou kunnen doorstaan, indien men computers aan elkaar zou koppelen. Men wilde voorkomen dat er verbindingen tussen steden uit zouden vallen, als een communicatieknooppunt gebombardeerd zou worden. Door het aanleggen van een netwerk zou de informatiestroom in een dergelijk geval omgeleid kunnen worden via andere knooppunten (zie figuur 1). Figuur 1 A B C Indien stad B gebombardeerd wordt is stad C onbereikbaar geworden C A B D E Indien stad B gebombardeerd wordt, zorgt het netwerk ervoor dat stad D nog steeds bereikbaar is via steden C of E. Het Advanced Research Projects Agency (ARPA) kreeg de opdracht zo n netwerk te bouwen. Begin jaren 70 was het ARPAnet een feit. De Amerikaanse defensie had daarmee de beschikking over een betrouwbare netwerktechnologie die goede diensten zou kunnen bewijzen in tijden van oorlog. In 1973 werd de eerste internationale ARPAnet-verbinding, (tussen de VS en Londen) gerealiseerd. De Britse koningin stuurde haar eerste e-mailtje aan de president van de VS.

10 Toch heeft het nog tot het begin van de jaren 90 geduurd alvorens internet echt doorbrak. In 1992 werd namelijk het World Wide Web 'uitgevonden' door Tim Berners-Lee, werkzaam bij CERN (een Europese organisatie voor nucleair onderzoek) in Genève. Tot op dat moment bestond het internet nog slechts uit de mogelijkheid berichten te versturen en die berichten beschikbaar te maken door ze op te slaan. Tim Berners-Lee bedacht echter de hyperlink, of beter gezegd: het systeem van hypertext. Met hypertext wordt het mogelijk teksten aan elkaar te koppelen. Op die manier is het internet niet langer een verzameling van losse stukken informatie, maar kan al die informatie aan elkaar gekoppeld worden: het wordt een web. Berners-Lee schreef het protocol voor hypertext, het HyperText Transfer Protocol, kortweg HTTP. 1 Maar tot op dat moment was het web niet gebruikersvriendelijk (men moest behoorlijk van de programmeerkaas gegeten hebben om te kunnen surfen) en vooral heel saai: er was op het web uitsluitend tekst te vinden. In 1993 veranderde dat door de uitvinding van de eerste grafische web-browser ( bladeraar ): Mosaic. Hierdoor werd het World Wide Web getransformeerd van een tekstsysteem in een systeem dat afbeeldingen kon bevatten, eenvoudig pagina s kon weergeven en daarmee gebruikt kon gaan worden door mensen die weinig meer van computers hoefden te begrijpen. De browser is het computerprogramma op uw computer dat de taal van webpagina s spreekt (HTTP). Zoals u met uw Word-programma tekstdocumenten van anderen kunt openen, zo kan uw computer webpagina s lezen met behulp van de browser. Met dit computerprogramma kunt u dus door het web bladeren, ofwel over het web surfen. Vanaf 1993 (en vooral na 1996, toen Microsoft Internet Explorer introduceerde, dat door 95% van de internetters gebruikt wordt) toog de halve wereld aan het werk om diensten en producten op het internet aan te bieden. En niet zonder resultaat. Onderzoekers van de Universiteit van Berkeley, Californië (VS) becijferden onlangs dat het web 170 terabyte aan opgeslagen gegevens herbergt; ongeveer 17 keer de omvang van de grootste papieren bibliotheek ter wereld, de Amerikaanse Library of Congress.

11 1.2 De vier stappen van systematisch zoeken 1 Als het internet vergeleken wordt met een (enorme) bibliotheek, dan moet geconstateerd worden dat het een bibliotheek met enige beperkingen betreft. Van een bibliotheek wordt bijvoorbeeld verwacht dat aankopen niet lukraak gedaan worden, maar dat collecties doelgericht en professioneel samengesteld worden door vakreferenten. Een bibliotheek heeft daarnaast catalogi, helpdesks, een logische structuur en duidelijke bewegwijzering. Een bibliotheek is dus niet alleen een ruimte met boeken, maar is een dienstverlenende instantie die een ruimte met boeken toegankelijk en doorzoekbaar maakt. De minimale service die een bibliotheek biedt, is het zodanig indexeren van aanwezige informatie dat die informatie makkelijk en snel te lokaliseren is. Betere bibliotheken leveren bovendien nog veel meer diensten aan gebruikers; hebben state-of-the-art zoekmogelijkheden, attenderen gebruikers op relevante nieuwe aanwinsten, ondersteunen hen bij het gebruik van al deze diensten enzovoort. Als u naar informatie zoekt in een (papieren) bibliotheek, dan gaat u systematisch te werk. Een traditionele bibliotheek is echter een begrensde verzameling van informatie, terwijl het internet geen grenzen heeft, geen logische structuur en geen centrale autoriteit. Daarom is het, meer nog dan in traditionele bibliotheken het geval is, noodzakelijk bij het zoeken op het internet systematisch te werk te gaan. Dit voorkomt onder andere dat u zich tijdens het surfen zult laten afleiden door de honderdduizenden andere interessante onderwerpen en sites die u zult tegenkomen. Een gestructureerde zoekactie op het WWW kent vier stappen: 1 het formuleren van een informatievraag en het bedenken waar te (beginnen met) zoeken; 2 het verkennen van de inhoud van het internet; 3 evaluatie van gevonden informatie en; 4 het opslaan van geschikt bevonden informatie. In de volgende hoofdstukken zullen deze stappen een voor een behandeld worden.

12 # 2. STAP 1 / HET FORMULEREN VAN UW INFORMATIEVRAAG Zoeken naar informatie (of dat nu offline of online gebeurt), begint bij het formuleren van uw informatievraag: Wat zoekt u eigenlijk? De aard van de gezochte informatie bepaalt namelijk grotendeels waar u het beste kunt gaan zoeken en met welke trefwoorden u het meeste succes zult hebben bij zoekmachines. Het omschrijven van een informatievraag is minder rechtlijnig dan het lijkt. Zoekmachines zoeken namelijk uitsluitend op de letterlijke zoekterm(en) die u opgeeft; niet automatisch ook op synoniemen, spellingsvarianten, bredere termen enzovoort. Onjuiste keuze van trefwoorden levert daarom een ongewenst of onvolledig resultaat op! 2 Met het trefwoord faillissementsrecht vindt u bijvoorbeeld geen documenten waarin het woord insolventierecht gebruikt wordt en met trefwoord failissementsrecht vindt u slechts die documenten waarin exact dezelfde typfout gemaakt wordt. Zoekmachines kennen de betekenis van woorden niet; gezocht wordt slechts op de opeenvolging van lettertekens. We komen daar in het hoofdstuk over zoekmachines op terug. Ook het doel van uw onderzoek is van belang. Door namelijk vóór het zoeken te bedenken wát u eigenlijk gaat zoeken, kunt u de plaats waar u moet gaat zoeken, bepalen. Dat werkt op het web niet anders dan in de materiële wereld. Als u een telefoonnummer nodig heeft, dan haast u zich immers niet naar de openbare bibliotheek, maar dan pakt u het telefoonboek. Online is dat precies zo. Om de definitie van een woord te achterhalen is Google niet de eerst aangewezen website: <www.vandale.nl> helpt u in dat geval beter. Een heel groot deel van de informatie die het internet de professionele jurist (kosteloos) te bieden heeft, is te vinden op een handjevol websites. Deze sites staan beschreven in het tweede deel van dit boek. Het doel daarvan is dat u, de volgende keer dat u een bepaalde Europese Richtlijn zoekt, niet als een kip zonder kop naar Google gaat, maar onmiddellijk naar de meest geschikte bron: de website van de Europese Unie. Indien u een (juridische) informatievraag heeft die niet via de tien belangrijkste Nederlandse juridische websites te beantwoorden is, dan loont het zich om (voordat u naar Google gaat) eerst te bedenken welke instanties zich bezighouden met het onderwerp waarnaar u zoekt. Tien tegen één dat de websites van die instanties u van dienst kunnen zijn.

13 Zoekt u bestuursrechtelijke jurisprudentie? In het geval van bestuursrechtspraak ligt zoeken op de website van de Raad van State bijvoorbeeld voor de hand. En waar anders is de Raad van State online te vinden dan via <www.raadvanstate.nl>? Zoekt u een Algemeen Plaatselijke Verordening van de gemeente Rotterdam? Als die via <www.rotterdam.nl> niet te vinden is, dan vindt u m waarschijnlijk nergens! 2 Heel vaak zult u (zeker als u het web vaker gebruikt) niet lang na hoeven te denken over mogelijke vindplaatsen van informatie. Vraag betreft Wat is de bron? Dus ik surf direct naar... Telefoonnummer Telefoongids Telefoongids.nl Bestuursrechtelijke jurisprudentie Raad van State Raadvanstate.nl APV gemeente Rotterdam Gemeente Rotterdam Rotterdam.nl 2.1 De structuur van webadressen Elke pagina en ieder document op het internet heeft zijn eigen unieke adres. De officiële benaming voor webadressen is Uniform Resource Locator ( URL ). In deze paragraaf wordt uitgelegd hoe URL's in elkaar zitten. Als u namelijk een idee heeft van de logica achter URL s, dan wordt het vinden van webpagina s een stuk makkelijker. Normaal gesproken bestaan URL s uit de volgende onderdelen: 1 http://www. geeft aan dat het HTTP-protocol (HyperText Transfer Protocol, zie boven) van toepassing is. Dit gedeelte van URL s is onbelangrijk (en http:// hoeft u zelfs niet eens in te typen, dat vult uw computer vanzelf aan); 2 de naam van de website na het voorvoegsel www. volgt de naam van de website. Uit die naam is meestal goed af te leiden van wie de website is ( Heineken.nl ) of wat het onderwerp van de site is ( Puppy.nl ); 3.nl,.com, org,.net na de naam van de site volgt de zogenoemde top-level extensie. Deze extensie kan nietszeggend zijn (.com,.net,.info,.biz), maar kan ook de geografische oorsprong van de website weergeven (bijvoorbeeld.nl,.fr,.uk) of iets zeggen over het soort instelling van wie de website is (bijvoorbeeld.gov,.org,.int,.eu,.mil).

14 De top-level extensies kunnen dus een indicator zijn voor de herkomst van de informatie die u online aantreft. Zo is juridische informatie die u aantreft op een.be -website is met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid Belgische juridische informatie. 2 Er zijn 247 landen-extensies en 14 anderssoortige extensies. Hierna een paar voorbeelden..be België.de Duitsland.fr Frankrijk.it talië.lu Luxemburg.nl Nederland.an Antillen.aw Aruba.sr Suriname.uk Verenigd Koninkrijk.int betreft een website van een internationale organisatie.eu betreft een website van de Europese Unie.org betreft een website van een non-profitorganisatie.edu betreft een website van een Amerikaanse onderwijsinstelling.gov/.mil betreft een website van de Amerikaanse overheid.com is van oorsprong bedoeld om aan te geven dat het een commerciële website (webwinkel) betreft, maar in de praktijk betekent het dat een dergelijke site allerlei informatie kan bevatten..net,.biz,.info kan eveneens allerlei informatie bevatten; zegt niets over de herkomst van de website Meer extensies? Surf naar <www.iana.org> 4 het pad dat gevolgd wordt binnen de website indien achter de top-level domeinextensie een schuine streep (/, slash, duitse komma) én nadere indicaties volgen, dan betekent dat dat u zich dieper in een website bevindt. Aan de URL http://www.volkskrant.nl/binnenland.html is bijvoorbeeld onmiddellijk (zonder naar de pagina in kwestie te hoeven surfen) te zien dat het gaat om de sectie binnenland op de website van de Volkskrant; 5.html /.doc /.mp3 (enzovoort) het webadres eindigt vaak met informatie over het bestandstype ( formaat ) van het (web)document in kwestie. Dit is precies zoals met documenten op uw eigen computer:.doc is een Worddocument,.ppt een PowerPoint-presentatie,.xls is een Excel-spreadsheet enzovoort. Hiermee weet uw computer welk programma hij moet aanroepen om een bestand te kunnen openen.

15 De naam van de website en de top-level extensies zijn echter het belangrijkst: die zeggen vaak iets over het onderwerp of de maker van de informatie en over het land waar de informatie vandaan komt. Het webadres als indicator van betrouwbaarheid van gevonden informatie 2 Bij het bepalen van betrouwbaarheid van op het internet gevonden informatie kan het webadres een rol spelen. Zo zijn sites van internationale organisaties (.int) en non-profitorganisaties (.org) over het algemeen betrouwbaarder dan commerciele sites (.com). Een verdragstekst afkomstig van de webstek van het Asser Inistituut <www.asser.nl> of de Verenigde Naties <www.un.int> zal zonder twijfel betrouwbaar zijn. Van belang is dan nog wel te achterhalen hoe actueel de daar gevonden informatie is. Betreft het de meest recente versie van het verdrag?

# 3. STAP 2 / HET VERKENNEN VAN DE INHOUD VAN HET INTERNET 16 Als u de door u gewenste informatie niet meteen kunt vinden op websites die u kent, of als u niet weet waar u moet beginnen met zoeken, dan zult u te rade moeten gaan bij een zoekmachine. In een ideale wereld zouden zoekmachines precies begrijpen wat uw bedoeling is en ondanks uw (per definitie beperkte) zoekvragen tóch met de juiste informatie terugkomen. Maar helaas, machines begrijpen u niet. 3 In dit hoofdstuk staat de systematiek van zoekmachines centraal. Net als in een reguliere bibliotheek loont het zich om niet lukraak, maar om met enige achtergrondkennis over het systeem van opslag en ontsluiting van informatie te gaan zoeken. Er zijn grofweg twee soorten zoekmachines: algemene zoekmachines die het gehele internet doorzoeken (bijvoorbeeld Google, Ilse, Yahoo) en zoekmachines die één specifieke website of databank ontsluiten (bijvoorbeeld Overheid.nl of Rechtspraak.nl). Iedere algemene zoekmachine maakt gebruik van computerprogramma s die geheel automatisch het web afstruinen en alle pagina s die zij op hun weg tegenkomen, indexeren. Deze programmaatjes heten spiders of crawlers. Spiders herkennen alle zelfstandige naamwoorden die op een bepaalde website voorkomen, pakken die eruit en rapporteren de resultaten aan de zoekmachine. Op die manier onstaat een trefwoordenlijst (c.q. index), te vergelijken met een trefwoordenlijst achterin een boek. Hetzelfde geldt voor zoekmachines binnen een bepaalde website. De zoekmachine van Overheid.nl doorzoekt bijvoorbeeld uitsluitend de door de overheid beschikbaar gestelde overheidsdocumenten en de zoekmachine van Rechtspraak.nl doorzoekt slechts de binnen Rechtspraak.nl aanwezige jurisprudentie. Deze zoekmachines ontsluiten dus slechts alle informatie binnen een bepaalde website, maar werken technisch bezien op dezelfde manier als zoekmachines die het (gehele) internet indexeren. Als een trefwoord vaak op een webpagina voorkomt, dan gaat de zoekmachine ervan uit dat die webpagina veel informatie bevat over en rondom dat trefwoord.

17 Op die manier wordt bepaald welke sites belangrijk zijn en welke niet. Zo zal het woord recht op juridische sites vaak voorkomen en op medische websites minder. Zoekt men in een zoekmachine op het woord recht, dan staan de door de zoekmachine geïndexeerde juridische websites bovenaan. Ctrl-F Indien er op één bepaalde pagina die u op uw scherm hebt staan (of het nu een Word-document betreft of een webpagina) een grote lap tekst staat waarbinnen u naar een bepaald woord of een bepaalde zinsnede wilt zoeken, toets dan Ctrl +F ( Control Find ) in. Er verschijnt dan een zoekschermpje in uw beeld. Erg handig! 3 Bij de modernste zoekmachines, zoals Google, wordt ook gekeken naar het aantal links naar websites die geplaatst zijn op andere websites: hoe meer links er vanuit het internet naar een bepaalde website verwijzen, hoe belangrijker die site vermoedelijk is. Als dertig websites met het woord recht erin allemaal linken naar één andere website, dan betekent dat blijkbaar dat die ene site een spin in het web is. Die site zal bij de zoekresultaten ( hits ) van Google bovenaan staan. Zoekmachines halen dus die pagina s op waarin de door u opgegeven trefwoorden voorkomen. Zijn dat hele specifieke trefwoorden ( moeder-dochterrichtlijn ), dan is er een redelijke kans dat u snel vindt wat u zoekt. Zoekt u echter op algemene, veel voorkomende trefwoorden ( richtlijn ), dan krijgt u te veel treffers. Zoekmachines zoeken uitsluitend op de letterlijke zoekterm(en) die u opgeeft; niet automatisch ook op synoniemen, spellingsvarianten, bredere termen enzovoort. Onjuiste keuze van de zoekterm levert een ongewenst of onvolledig resultaat op. Daarom is het belangrijk de woorden waarmee u zoekt goed te spellen en/of te zoeken op meerdere spellingsvarianten.

18 Wat u moet onthouden over zoekmachines Zoekmachines zoeken alleen op de precieze lettercombinatie die u intypt. Zoekmachines kennen geen woorden, maar slechts opeenvolgingen van letters. Een typfout resulteert in het vinden van documenten waarin diezelfde typfout is gemaakt. Zeer vaak voorkomende woorden zoals lidwoorden en voorzetsels worden niet door zoekmachines geïndexeerd. Een zoekvraag dient dan ook in hoofdzaak te bestaan uit zelfstandige en bijvoeglijke naamwoorden, persoons- en plaatsnamen. Bij sommige zoekmachines maakt het uit of u hoofd- dan wel kleine letters gebruikt. Let er daarom op dat u in de regel kleine letters gebruikt, behalve als u bijvoorbeeld zoekt naar informatie met behulp van zaak- of documentnummers ('Publicatieblad EG, 2002 L 309 ). Gebruik dan de voorgeschreven notatiewijze (hoofdletter L). Bij sommige zoekmachines maakt het uit of u een spatie achter of voor uw trefwoord laat staan. Let er daarom op dat die er niet staat. Zoekmachines doorzoeken niet het hele internet, maar slechts de door hen geïndexeerde ( gespiderde ) websites of documenten. Als u via een zoekmachine niet kunt vinden wat u zoekt, dan wil dat niet zeggen dat de door u gevraagde informatie niet bestaat. Zoeken binnen websites van relevante instanties kan alsnog tot succes leiden. Vraagt u zich bij het gebruiken van een zoekmachine af: welke verzameling informatie doorzoekt deze zoekmachine eigenlijk? Zoekmachines hebben allemaal een eigen gebruiksaanwijzing, die meestal te vinden is onder de link Help. Zeker als u niet bekend bent met de zoekmachine of portaalsite, is het aan te raden eerst de helppagina's te raadplegen. De tijd die u hierin investeert, verdient u via betere zoekresultaten terug. Gebruik een minuut om een uur te besparen! Voor actuele informatie, zoals het nieuws, moet u niet bij een zoekmachine zijn. De kans dat dergelijke berichten zo kort na publicatie reeds door zoekmachines geïndexeerd zijn, is klein. U kunt zich voor nieuws beter tot gespecialiseerde nieuwssites wenden. Lees goed wat er bij de verschillende vakken ( velden ) en knoppen van de zoekmachine staat. Het maakt wat uit of u zoekt in de titel of zoekt in de tekst van documenten! 3

19 3.1 Google Er zijn honderden zoekmachines die het internet ontsluiten. Veel van deze zoekmachines doen hun werk uitstekend. Desondanks hebben wij ervoor gekozen om in dit boek slechts één algemene zoekmachine te behandelen: Google, <www.google.com>. Google is namelijk niet voor niets de meest gebruikte zoekmachine ter wereld het is zonder twijfel de beste en makkelijkste zoekmachine van dit moment, vanwege zijn snelheid en de hoge mate van relevantie van de gevonden sites. 3 Google werd in 1998 opgericht door twee studenten van de Universiteit van Stanford (VS). De naam Google is afgeleid van het woord 'googol', de term die wiskundige Edward Kasner in 1938 bedacht voor een 1 gevolgd door honderd nullen. De belangrijkste Zoekopties van Google U kunt natuurlijk gewoon (min of meer lukraak) uw trefwoorden in het zoekveld op de homepage van Google intypen. Negen van de tien keer werkt dat goed en vindt u (zelfs) op die manier wat u zoekt. Is dat niet zo, dan kan dat twee redenen hebben: de door u gezochte informatie zit niet tussen de zoekresultaten ( hits ), of er zijn veel te veel zoekresultaten om allemaal te kunnen bekijken. In het eerste geval dient u verder te zoeken met andere trefwoorden: wellicht dat die wél iets opleveren. In het tweede geval kunt u Google s geavanceerde zoekfunctie gebruiken. U vindt deze functie door rechts naast het zoekveld op de homepage te klikken op geavanceerd zoeken Eenvoudig zoeken via het zoekveld op de homepage van Google

20 Via het formulier dat u op de Geavanceerd zoeken -pagina aantreft, kunt u uw zoekresultaten inperken, door bijvoorbeeld taal, domein (.nl/.com/.edu enzovoort), bestandsformaat en termen die wel of niet op de pagina mogen voorkomen, te definiëren. 3 Geavanceerd zoeken met Google Zo kunt u Google gebruiken om slechts één bepaalde website te doorzoeken, door het adres van de homepage van de website die u wilt doorzoeken, te zetten in het veld alleen resultaten weergeven van de site of het domein. Vult u daar bijvoorbeeld europa.eu in, dan doorzoekt u enkel en alleen de website van de Europese Unie. Een andere handige functie van Google is het zoeken naar afbeeldingen. Op de homepage van Google ziet u boven het zoekveld een link met de naam Afbeeldingen. Klikt u daarop, dan kunt u zoeken naar plaatjes, illustraties en foto s (het woord zegt het eigenlijk al). Ook deze optie beschikt over een Geavanceerd zoeken-functie, waar u uw zoekresultaten kunt inperken op bijvoorbeeld kleur en formaat. Ten tweede ziet u onder het zoekveld de op het eerste gezicht raadselachtige knop Ik doe een gok. Geeft u een trefwoord in en drukt u op die knop, dan surft u direct naar de website die anders als eerste in de lijst van treffers zou hebben gestaan. Tot slot iets over twee elementen van de zoekresultaten die Google u voorschotelt. Achter iedere treffer die u bij het zoeken met Google te zien krijgt, ziet u altijd een linkje met de tekst Gelijkwaardige Pagina s en een linkje met de tekst In Cache staan.

21 Een willekeurig zoekresultaat uit de 4,3 miljard webpagina s die Google geïndexeerd heeft Door op Gelijkwaardige Pagina s te klikken zoekt Google automatisch naar (wat hij beschouwt als) verwante pagina's. 3 Klikt u op 'In Cache', dan komt u terecht bij een kopie van de gevonden website, zoals Google die in zijn database heeft opgeslagen. Het voordeel hiervan is dat een pagina bij Google nog beschikbaar is, indien de originele pagina om wat voor reden dan ook van het web verdwenen is. Zoeken met Google spreekt, zoals gezegd, eigenlijk voor zich. Veel lastiger is het effectief gebruiken van minder geavanceerde zoekmachines die in de overgrote meerderheid zijn. Voor gevorderden: de Google Toolbar Na installatie van de Google Toolbar in uw browser (gratis, ga naar <http://toolbar.google.nl/>) hoeft u niet meer steeds (actief) naar de website van Google toe, om uw zoekvragen uit te voeren. U hoeft na installatie van de Toolbar namelijk nog slechts een woord dat u aantreft op een website te selecteren en op zoek bovenaan uw scherm te klikken. Handig voor wie vaak zoekt. 3.2 Waarom Google veel juridische informatie niet kan vinden Het onzichtbare web is de wereld van websites die niet door zoekmachines geïndexeerd kunnen worden en die daardoor buiten het bereik van de standaard zoekmachines op het internet vallen. Hiervoor werd kort uitgelegd hoe zoekmachines het web indexeren: middels spiders die van hyperlink naar hyperlink springen en trefwoorden halen van alle pagina s die zij op hun weg tegenkomen.

22 Nu wil het feit dat lang niet alle internetpagina s via hyperlinks bereikbaar zijn. Neem de online telefoongids: er is weliswaar een hyperlink naar <www.telefoongids.nl>, maar er zijn geen hyperlinks naar alle individuele telefoonnummers die de telefoongids bevat. Met Google kunt u dus de online telefoongids vinden, maar u kunt met Google niet naar telefoonnummers zoeken, omdat de spiders van Google de telefoongids niet in kunnen. Hetzelfde geldt voor catalogi van bibliotheken. Met Google kunt u de website van een bibliotheek localiseren, maar niet zoeken in de bibliotheekcatalogus zelf. Want daar kan Google niet bij. 3 Dit soort databanken worden het onzichtbare Web genoemd, omdat deze niet geïndexeerd kunnen worden door de grote zoekmachines. De omvang van het onzichtbare web wordt zelfs talloze malen groter geschat dan het zichtbare web. Andere voorbeelden van voor Google onvindbare informatie zijn de ontelbare intranetten en tienduizenden elektronische tijdschriften waartoe alleen abonnees toegang krijgen, evenals dynamische informatie zoals ANWB file-meldingen, NS treintijden of real time beurskoersen. Om deze informatie te kunnen bereiken, moet u dus gaan zoeken in de desbetreffende databanken zelf. Voor u als jurist is dit van vitaal belang, want juist voor u bevat het onzichtbare web de nuttigste informatie. De wettendatabank van Overheid.nl en de jurisprudentie van Rechtspraak.nl behoren namelijk tot deze categorie. Evenals vrijwel alle andere verzamelingen jurisprudentie (EHRM, HvJEG enzovoort) en databanken als het Octrooiregister of de Kamer van Koophandel. Het heeft met andere woorden geen zin om met Google naar wet- en regelgeving te gaan zoeken. Hiervoor moet u direct bij de bron zijn, dat wil zeggen bij de wettenzoekmachine van Overheid.nl: <http://wetten.overheid.nl/>. Als jurist loont het zich om te leren waar Abraham de mosterd haalt. Daar gaat deel 2 van dit boek over. 3.3 Zoeken binnen websites Vrijwel iedere zichzelf respecterende website heeft een eigen zoekmachine. Het probleem met deze zoekmachines is echter dat deze meestal een eigen taal spreken (de Booleaanse Logica), dat de ene zoekmachine die taal weer nét even