Bouwen Alarminstallaties aanleggen > zie 8.1. Bijbehorende bouwwerken bouwen > zie 7.1. Dakkapel plaatsen > zie 5.3. Dakraam, lichtkoepel of lichtstraat plaatsen > zie 5.4. Nieuw kozijn plaatsen of bestaand kozijn of gevelpaneel veranderen > zie 4.1. Normaal onderhoud uitvoeren > zie 2.1. Privacyscherm plaatsen > zie 8.2. Woning bouwen > zie 7.2. Zonnepaneel of collector plaatsen > zie 8.5. Zonwering, rolluik of rolhek bevestigen > zie 8.6. Overig bouwwerk bouwen> zie 7.3. Overige veranderingen > zie 8.7. Opbouw plaatsen > zie 7.4. Slopen en/of asbest verwijderen Sloop > zie 8.8. Asbest verwijderen > zie 8.9. Terrein inrichten of veranderen Erf- of perceelafscheiding plaatsen > zie 8.10. Grondkering of damwand plaatsen > zie 8.11. Handelen in strijd met regels ruimtelijke ordening > n.v.t. Sport- of speeltoestel plaatsen > zie 7.5. Recreatiewoning. Tent, (sta)caravan, kampeerauto of trekkershut plaatsen > zie 7.6. Tuinmeubilair plaatsen > zie 7.7. Vlaggenmast plaatsen > zie 7.8. Zwembad met of zonder overkapping, whirlpool, jacuzzi of vijver plaatsen > zie 7.9. Veranderen van gebruik > zie 8.12. Veranderen gebruik naar kinderdagverblijf > zie 8.13. Overige werkzaamheden Monument onderhouden, restaureren of veranderen > zie 2.1. Reclame plaatsen > zie 8.14. Samenvoegen woningen > zie 8.15. Splitsen woningen > zie 8.16. Oprichten dakterras > zie 5.5.
1. Algemene richtlijnen - Bij monumenten is het uitgangspunt altijd dat behoud voor vernieuwen gaat. Dat houdt in dat historische bouwmaterialen, structuren en constructiewijzen zo veel mogelijk behouden dienen te worden; - Bij monumenten is het belangrijk om de bouwhistorie te respecteren. Door verandering van gebruik of functie van een gebouw kunnen in de loop der tijd wijzigingen of toevoegingen aan het pand uitgevoerd zijn. De bouwgeschiedenis is hieraan afleesbaar. Regelmatig wordt de wens geuit om het pand terug te brengen naar de situatie uit de bouwtijd. Er wordt dan weliswaar een historisch beeld opgeroepen, maar er moeten vaak ook veel historische onderdelen wijken. Juist de ontwikkelingen van een pand moeten gerespecteerd worden; - Indien het, bijvoorbeeld voor het gebruik, noodzakelijk is delen aan het monument toe te voegen of te veranderen, dan is het uitgangspunt dat de toevoeging en/of verandering weer ongedaan gemaakt kan worden, zonder de monumentale waarden aan te tasten; - hedendaagse bouwmaterialen en constructiewijzen zijn niet altijd geschikt voor historische materiaaltoepassingen en/of constructiewijzen en kunnen zelfs schade toebrengen; uitgangspunt is dat de toe te passen technieken geen schade aan het monument toebrengen. 2. Onderhoud 2.1. Normaal onderhoud uitvoeren Bij monumenten is het niet altijd voor iedereen helder of er sprake is van normaal onderhoud of dat het om restauratie gaat. Er is altijd een grijs gebied. Met normaal onderhoud worden in ieder geval de werkzaamheden bedoeld die erop gericht zijn om te behouden wat er is. Materiaalsoort, kleur, vormgeving, detaillering en profilering wijzigen niet. Het beperkt vervangen of herstellen van materiaal is technisch noodzakelijk. Aangezien het bij werkzaamheden aan monumenten altijd om maatwerk gaat, is het niet mogelijk om een totaal overzicht te geven van werkzaamheden waar wel of geen omgevingsvergunning voor de activiteit monumenten vereist is. Voor het schilderen in dezelfde kleur, en met behoud van onderliggende verflagen, en het rechtleggen van dakpannen is bijvoorbeeld geen omgevingsvergunning voor de activiteit monumenten vereist. Als de werkzaamheden invloed hebben op de structuur of het uiterlijk van het bouwwerk is er in ieder geval wel een omgevingsvergunning voor de activiteit monumenten vereist. 3. Gevels 3.1. Reinigen Bij reiniging wordt de gevel zowel in fysieke als esthetische zin gewijzigd. Ook brengt het reinigen veel risico s met zich mee. Veelal is de oppervlakte van het metselwerk, maar ook bij vele soorten natuursteen, na reiniging meer poreus. Hierdoor kan de gevel meer water opnemen en is er meer kans op vorstschade. Ook wordt de gevel weer sneller vuil. Alleen gevelreiniging met water onder lage druk om algen en mos te verwijderen voor bijvoorbeeld technisch herstel kan zonder omgevingsvergunning voor de activiteit monumenten uitgevoerd worden. Voor andere manieren van reiniging is wel een 3.2. Hydrofoberen Een gevel kan waterafstotend gemaakt worden door middel van hydrofoberen. Vaak wordt hiervoor gekozen om vochtproblemen op te lossen. In veel gevallen is het herstellen van voegwerk een betere oplossing voor het voorkomen van vochtdoorslag. Een eenmaal opgebrachte hydrofobeerlaag kan niet meer worden verwijderd. Jaren later kan door het aanbrengen nog onverwachte schade optreden, zoals het afschilveren van de steen. Voor hydrofoberen is altijd een omgevingsvergunning voor de activiteit monumenten nodig. 3.3. Voegwerk Het uitgangspunt bij het herstellen van voegwerk bij monumenten is dat alleen het deel hersteld wordt dat strikt noodzakelijk is. Het aanhelen of vernieuwen van het voegwerk moet gebeuren in dezelfde soort voeg als aanwezig. Daarnaast dienen ook de kleur en de samenstelling van de specie overeen te komen met bestaand. Het plaatselijk opnieuw voegen met dezelfde soort voeg is vergunningvrij. Voor volledige vervanging van het voegwerk is wel een omgevingsvergunning voor de activiteit monumenten vereist.
3.4. Metselwerk Bij monumenten is het uitgangspunt altijd het handhaven van het bestaande metselwerk. Alleen als herstel onmogelijk is door bijvoorbeeld ernstige scheurvorming, mag het metselwerk vervangen worden. De nieuwe stenen moeten qua hardheid, formaat, kleur en textuur aansluiten bij het bestaande metselwerk. Het metselverband en de soort voeg moeten overeenkomen met het bestaande werk. Het plaatselijk inboeten van het metselwerk kan zonder vergunning uitgevoerd worden. Voor volledige vernieuwing is wel een omgevingsvergunning voor de activiteit monumenten vereist. 3.5. Beton In beton is vaak wapening opgenomen. Door een geringe dekking en/of een slechte kwaliteit beton kan de wapening gaan roesten. Dit wordt in de praktijk vaak betonrot genoemd. Hierdoor kunnen scheuren ontstaan, maar scheuren in beton kunnen ook andere oorzaken hebben. Ze zijn vaak niet eenvoudig te verklaren. Er is specifieke kennis voor nodig. Het is aan te raden om een deskundige in te schakelen om de oorzaken te laten onderzoeken en een herstel- en conserveringsplan op te laten stellen. Voor het repareren van beton is een omgevingsvergunning voor de activiteit monumenten vereist. 3.6. Buitenpleisterwerk Buitenpleisterwerk is kwetsbaar en onderhoudsgevoelig. Een veel voorkomend probleem is scheurvorming. Scheuren kunnen ontstaan door temperatuurwisselingen of spanningen in de muur, maar ook door zetting. Door de scheuren kan vocht de achterliggende muur intrekken en hierdoor kan bijvoorbeeld bij bevriezing schade ontstaan. Als er sprake is van kleine scheurtjes, dan zit het pleisterwerk vaak nog vast op de ondergrond. Door het pleisterwerk te reinigen en zo snel mogelijk opnieuw te schilderen kunnen problemen vaak worden voorkomen. Bij grote scheuren is het van belang om voordat het pleisterwerk hersteld wordt, de oorzaak van die scheuren te achterhalen en de oorzaak van de gebreken weg te nemen. Daarna kan het pleisterwerk hersteld worden. De hardheid van het pleisterwerk moet afgestemd worden op de onderliggende baksteen. Voor het overschilderen van het pleisterwerk in dezelfde kleur is geen vergunning nodig. Voor grote reparaties is wel een omgevingsvergunning voor de activiteit monumenten noodzakelijk. 4. Gevelsparingen 4.1. Vensters en deurpartijen Aangezien oorspronkelijke vensters en deurpartijen beeldbepalend zijn voor het monument, dienen deze gehandhaafd te blijven. Vensters en deurpartijen die in het verleden vervangen zijn door een materiaal dat historisch gezien niet toegepast had mogen worden, zoals kunststof, dienen bij vernieuwing uitgevoerd te worden in een historisch verantwoord materiaal. Houten vensters en deurpartijen die nog hersteld kunnen worden, mogen niet volledig worden vervangen. Detaillering en afmetingen moeten gelijk zijn aan de bestaande detaillering en afmeting; ook de houtsoort moet gelijk zijn. Er moeten oude, beproefde verbindingstechnieken worden toegepast. Het verlijmen van verbindingen is niet toegestaan. Het vervangen van stalen vensters en deurpartijen is alleen toegestaan indien herstel niet mogelijk is. Voor het plaatsen van een nieuw kozijn of het veranderen van een bestaand kozijn of gevelpaneel is altijd een Ook als de materiaalsoort en vorm niet wijzigen is bij volledige vernieuwing een omgevingsvergunning voor de activiteit monumenten nodig. Voor herstelwerkzaamheden is mogelijk een omgevingsvergunning voor de activiteit monumenten nodig. Voor vervanging van verrot kozijnhout (door middel van aanlassen) is geen vergunning noodzakelijk. 4.2. Beglazing Uitgangspunt is altijd dat historisch glas zoveel mogelijk wordt gehandhaafd. Het aanbrengen van dun isolatieglas waarbij de bestaande roeden en profilering niet hoeft te worden aangepast is toegestaan als het om vervanging van niet historisch glas gaat. Hiervoor is geen vergunning vereist. Als voor het aanbrengen van isolatieglas de roeden en/of kozijnen wel moeten worden aangepast of vervangen is er echter wel een omgevingsvergunning voor de activiteit monumenten nodig. Er moet rekening mee gehouden worden dat het aanzicht, de dagmaten, negge, zwaarte en detaillering vanaf de buitenzijde ongewijzigd blijven. Als het interieur belangrijke monumentale waarden vertegenwoordigt, zal ook het uiterlijk aan de binnenzijde ongewijzigd moeten blijven.
Onder isolatieglas wordt zowel dubbel glas als gelaagd glas met isolerende eigenschappen verstaan. Het vervangen van kapotte ruiten (niet-historisch glas) is vergunningvrij. Voor de vervanging van historisch glas (verkleurd en/of getrokken) is wel een omgevingsvergunning voor de activiteit monumenten nodig. Voor het uitnemen en plaatselijk herstellen van glas-in-loodramen is geen vergunning nodig. Bij glasin-lood ramen is voor volledige vervanging van het lood (verloden) en vervanging van historisch glas wel een omgevingsvergunning voor de activiteit monumenten vereist. 5. Daken 5.1. Kapconstructie Bij de veel monumenten is de kapconstructie van hout. Bij jongere monumenten is ook wel beton en staal toegepast. Bij houten kapconstructies is vocht de grootste bedreiging voor de constructie. Schimmels en insecten kunnen goed gedijen in een vochtig klimaat en kunnen voor aantastingen zorgen. Hierdoor kan het draagvermogen van constructieonderdelen verminderen. Onderdelen mogen pas vervangen worden als ze onvoldoende draagvermogen hebben. Ook mag alleen het aangetaste hout vervangen worden. Door middel van aanlassen met dezelfde houtsoort en hetzelfde formaat kan de constructie hersteld worden. Hiervoor is wel een omgevingsvergunning voor de activiteit monumenten vereist. 5.2. Dakbedekking Er zijn vele soorten van dakbedekking. Dakpannen, leien en bitumen zijn waarschijnlijk de meeste bekende. Uitgangspunt is altijd dat de bestaande historische dakbedekking gehandhaafd wordt. Als het technisch noodzakelijk is om delen van de dakbedekking of de gehele dakbedekking te vervangen, dan moet eenzelfde type dakbedekking worden toegepast. Bij pannen houdt dat in dat eenzelfde type pan (zowel qua formaat, model als kleur) moet worden toegepast. Indien (een deel van) de pannen nog bruikbaar zijn, dan dienen deze te worden hergebruikt. Bij leien dient altijd de oorspronkelijke wijze van dekken te worden gehandhaafd en de afmeting van de leien moet gelijk te zijn. Voor het vervangen van delen van de dakbedekking is geen vergunning nodig. Ook voor het opstoppen van rieten daken is geen vergunning nodig. Voor het volledig vervangen van alle pannen, leien, riet of andere soort dakbedekking op een dakvlak of dak is wel een omgevingsvergunning voor de activiteit monumenten vereist. 5.3. Dakkapel plaatsen Een dakkapel mag het silhouet van het pand niet verstoren. Het is van belang dat de oorspronkelijke kapvorm gehandhaafd blijft. Uitgangspunt is dat de dakkapel ondergeschikt is aan het monument en er geen monumentale onderdelen van de kap worden aangetast. Er is altijd een omgevingsvergunning voor de activiteit monumenten nodig. 5.4. Dakraam, lichtkoepel of lichtstraat plaatsen Ook voor voorzieningen die niet zichtbaar zijn vanaf de openbare weg, is altijd een omgevingsvergunning voor de activiteit monumenten vereist. Het is niet toegestaan om monumentale onderdelen van de kap aan te tasten. Voorzieningen moeten altijd tussen de spanten worden aangebracht. 5.5. Oprichten dakterras Het is niet toegestaan om een dakterras op het hoofdvolume te maken. Een dakterras mag ook niet zichtbaar zijn vanaf openbaar gebied. Er is voor het oprichten van een dakterras altijd een 6. Inpandige wijzigingen Uitgangspunt is dat als er hak- en breekwerk in het casco wordt uitgevoerd, er een omgevingsvergunning voor de activiteit monumenten nodig is. Voor het wijzigen of verwijderen van recente, niet-historische onderdelen, bijvoorbeeld het verwijderen van een tien jaar oude trap of het stuken van recente binnenmuren is geen vergunning nodig. Voor alle wijzigingen van interieuronderdelen met monumentale waarden, zoals stucplafonds, historische wandbekleding, lambriseringen en haardpartijen is wel een omgevingsvergunning voor de activiteit monumenten noodzakelijk.
Hard- en zachtboard betimmeringen (niet uit de bouwtijd) en gipsplaten mogen zonder vergunning verwijderd worden. Voor het herstellen of verwijderen van eventueel achterliggende historische wandafwerkingen, zoals lambriseringen, behang en schilderingen is echter wel een Systeemplafonds mogen zonder vergunning worden verwijderd, maar voor het herstellen of verwijderen van eventueel tevoorschijn komende historische stucplafonds is wel een omgevingsvergunning voor de activiteit monumenten vereist. Niet-constructieve, recente scheidingswanden van bijvoorbeeld gasbeton of gipsplaten kunnen zonder vergunning worden verwijderd. Het verwijderen van recente scheidingswanden die tijdens een restauratie zijn aangebracht om de oorspronkelijke structuur van het pand te herstellen, mogen echter niet zonder omgevingsvergunning voor de activiteit monumenten worden verwijderd. Het vernieuwen van de keuken- of badkamerinrichting uit bijvoorbeeld de tachtiger jaren van de vorige eeuw is zonder vergunning toegestaan. Voor het wijzigen en/of verwijderen van sanitair of keukeninrichting uit de bouwtijd of een voor de monumentale waarde belangrijke latere bouwfase is echter wel een 7. Bouwen in, aan, op of bij een monument 7.1. Bijbehorend bouwwerk bouwen Aan- en uitbouwen, bijgebouwen en overkappingen, maar ook kleine bouwwerken zoals een plantenkas of volière, mogen het monument niet ontsieren. Er is altijd een omgevingsvergunning voor de activiteit monumenten nodig. 7.2. Woning bouwen Indien het plaatsen van een woning of een wijziging op een nog te bouwen nieuwe woning waarvoor al een vergunning is verleend het zicht op een monument verstoord, dan is een omgevingsvergunning voor de activiteit monumenten nodig. 7.3. Overig bouwwerk bouwen Indien het nieuw te bouwen bouwwerk het zicht op een monument verstoord, dan is een 7.4. Opbouw plaatsen Het plaatsen van een opbouw verstoort het beeld van het monument en is daardoor niet gewenst. Er is altijd een 7.5. Sport- of speeltoestel plaatsen Indien het sport- of speeltoestel het zicht op een monument verstoord, dan is een 7.6. Recreatiewoning. Tent, (sta)caravan, kampeerauto of trekkershut plaatsen Indien het plaatsen van een recreatiewoning het zicht op een monument verstoord, dan is een 7.7. Tuinmeubilair plaatsen Voor het plaatsen van verplaatsbaar tuinmeubilair is geen omgevingsvergunning voor de activiteit monumenten nodig. 7.8. Vlaggenmast plaatsen Indien het plaatsen van een vlaggenmast het zicht op een monument verstoord, dan is een 7.9. Zwembad met of zonder overkapping, whirlpool, jacuzzi of vijver plaatsen Indien door het zwembad met of zonder overkapping, de whirlpool, jacuzzi of vijver het zicht op een monument verstoord wordt, dan is een
8. Diversen 8.1. Alarminstallaties aanleggen Bij het aanleggen van alarminstallaties dienen historisch waardevolle interieurs en constructieve elementen gerespecteerd te worden. De visuele gaafheid van zowel het interieur als het exterieur mag niet worden aangetast. Indien er sprake is van een historisch waardevol interieur en/of er wijzigingen aan het exterieur plaatsvinden, is er een omgevingsvergunning voor de activiteit monument nodig. 8.2. Privacyscherm plaatsen Het plaatsen van privacyschermen beïnvloedt het beeld van een monument en is daardoor vaak niet gewenst. Er is altijd een 8.3. Schilderwerk Voor schilderwerk in de bestaande kleur en met behoud van onderliggende verflagen is geen Voor het schilderen in een afwijkende kleur en/of het verwijderen van onderliggende verflagen is wel een omgevingsvergunning voor de activiteit monumenten noodzakelijk. 8.4. (Schotel)antenne plaatsen Het plaatsen van (schotel)antennes beïnvloedt het beeld van een monument en is daardoor niet gewenst. Er is altijd een 8.5. Zonnepaneel of collector plaatsen Het plaatsen van zonnepanelen of collectoren is niet zondermeer toegestaan. Zonnepanelen of collectoren mogen in ieder geval niet zichtbaar zijn vanaf openbaar gebied. Er is altijd een 8.6. Zonwering, rolluik of rolhek bevestigen Zonwering aan de buitenkant van het bouwwerk, rolluiken en rolhekken zijn bij monumenten in beginsel niet toegestaan. Het beeld wordt te veel aangetast. Er dient bekeken te worden of de voorzieningen aan de binnenzijde opgelost kunnen worden. Er is altijd een omgevingsvergunning voor de activiteit monumenten nodig. 8.7. Overige veranderingen Voor alle veranderingen aan een monument is een omgevingsvergunning voor de activiteit monumenten nodig. Zie ook hoofdstuk 1. Algemene richtlijnen. 8.8. Sloop Voor het slopen in, aan of van een monument is mogelijk een omgevingsvergunning voor de activiteit monumenten nodig. Zie ook hoofdstuk 6. Inpandige wijzigingen. Aandachtspunt is dat bij het slopen de historisch waardevolle elementen beschermd worden tegen eventuele beschadigingen. Indien er tijdelijk stut- en stempelconstructies geplaatst moeten worden, moeten deze zodanig geplaatst worden dat er geen schade aan historisch waardevolle elementen kan ontstaan. 8.9. Asbest verwijderen Voor het verwijderen van asbest is mogelijk een omgevingsvergunning voor de activiteit monumenten vereist. 8.10. Erf- of perceelafscheiding plaatsen Voor het plaatsen van tuinmuren, schuttingen van beton of hout, vlechtschermen en andere kant-enklare afscheidingen is een 8.11. Grondkering of damwand plaatsen Bij het plaatsen van een grondkering of damwand is het belangrijk dat de grondwaterstand niet negatief beïnvloed wordt. Verlaging van de grondwaterstand kan negatieve gevolgen hebben voor de fundering. Houten palen kunnen bijvoorbeeld gaan rotten en daardoor hun draagvermogen verliezen. Hierdoor kan schade aan het gebouw ontstaan. Er is alleen een omgevingsvergunning voor de activiteit monumenten nodig als er gevolgen kunnen zijn voor het monument.
8.12. Veranderen van gebruik Indien voor het veranderen van het gebruik wijzigingen in, aan of bij een monument noodzakelijk zijn, is er een 8.13. Veranderen gebruik naar kinderdagverblijf Door de specifieke eisen die aan een kinderdagverblijf gesteld worden op onder andere het gebied van brandveiligheid, zullen er bijna altijd wijzigingen aan het pand plaats moeten vinden. Voor het veranderen van gebruik naar kinderdagverblijf is dan ook een omgevingsvergunning voor de activiteit monumenten nodig. 8.14. Reclame plaatsen Voor het plaatsen van reclame op monumenten is altijd een omgevingsvergunning voor de activiteit monumenten vereist. De bevestigingsmiddelen van de reclame-uitingen mogen bij metselwerk alleen in de voegen aangebracht worden. Bevestigingsmiddelen in natuurstenen onderdelen is niet toegestaan. 8.15. Samenvoegen woningen Indien voor het samenvoegen van woningen wijzigingen in, aan of bij een monument noodzakelijk zijn, is er een 8.16. Splitsen woningen Indien voor het splitsen van woningen wijzigingen in, aan of bij een monument noodzakelijk zijn, is er een