Factsheet economische crisis 3 e kwartaal 212 O&S December 212
2
Kort samengevat Ieder kwartaal factsheet economische crisis Vanwege de voortdurende economische crisis is er behoefte aan inzicht in de gevolgen ervan voor de gemeente s-hertogenbosch. De afdeling Onderzoek & Statistiek brengt daarom ieder kwartaal een factsheet uit. Daarin komen drie thema s aan bod: economie, arbeidsmarkt en inkomen en woningmarkt en vastgoed. Per thema zijn de meest actuele feiten en ontwikkelingen weergegeven. Gevolgen recessie steeds zichtbaarder in s-hertogenbosch Volgens de meest recente raming van het CBS is de Nederlandse economie in het 3 e kwartaal gekrompen. Het consumentenvertrouwen is weliswaar iets toegenomen, maar blijft laag. Uit de voorliggende factsheet blijkt dat de gevolgen van de recessie in s-hertogenbosch steeds beter zichtbaar worden. De nieuwste cijfers laten zien dat: 1. De Nederlandse economie gekrompen is Ten opzichte van het 2 e kwartaal 212 is het BBP met 1,1% gekrompen. Dit terwijl er in de eerste twee kwartalen van het jaar nog sprake was van een lichte groei van,1%. Ten opzichte van een jaar geleden is de economie met 1,6% gekrompen. Het consumentenvertrouwen nam iets toe, maar blijft laag. 2. De groei van het aantal bedrijfsvestigingen afneemt De laatste cijfers laten zien dat het aantal werkzame personen tussen april 21 en april 211 is afgenomen 1 met 46 personen (-,5%) tot 96.1. In dezelfde periode is het aantal bedrijven iets toegenomen; met 19 (1,8%) tot 1.88. Uit de kwartaalcijfers van de Kamer van Koophandel blijkt dat in de eerste negen maanden van 212 de bedrijfsdynamiek hoog is met 1. starters. Mede door het lage aantal oprichtingen in het 3 e kwartaal (7) is het groeisaldo 2 lager dan in de eerste negen maanden van 211. 3. Het aantal niet werkende werkzoekenden sterk toeneemt Ten opzichte van het 2 e kwartaal 212 is het aantal bij het UWV WERKbedrijf ingeschreven niet werkende werkzoekenden sterk toegenomen. Eind september 212 waren er 4.866 personen ingeschreven. Het werkloosheidspercentage in s-hertogenbosch is met 7,2% hoger dan het landelijk gemiddelde van 6,2%. 3 Het aantal WWB en WIJ uitkeringen is in het 3 e kwartaal ongeveer op hetzelfde niveau gebleven. Het aantal WW uitkeringen blijft daarentegen toenemen. 4. De situatie op de woningmarkt zorgelijk blijft Ook in het 3 e kwartaal blijft de situatie op de woningmarkt zorgelijk. Eind september staan er nog steeds veel woningen te koop: 1.82. Bijna de helft hiervan (46%) zijn appartementen. De NVMcijfers laten ook zien dat er in het 3 e kwartaal weinig woningen verkocht zijn (16), en dat de transactieprijs vrij laag ligt. In de eerste negen maanden van 212 zijn er 35 nieuwbouwwoningen opgeleverd. Naar schatting zullen er in heel 212 ongeveer 5 nieuwbouwwoningen opgeleverd worden. 5. Er meer leegstand van kantoorruimte is Volgens de meest recente cijfers van DTZ is het leegstandspercentage van kantoren in s- Hertogenbosch toegenomen tot 1,4% (medio 212). Landelijk gezien is het 14,1%. 1 Bron: het vestigingenregister. Deze cijfers komen één maal per jaar beschikbaar. 2 Groeisaldo = starters + oprichtingen opheffingen. 3 De nieuwste cijfers laten een verdere stijging van het aantal niet werkende werkzoekenden zien; 5.177 eind oktober 212. 3
6 4 2-2 -4-6 BBP NL: % volumemutaties [Bron: CBS] T.o.v. jaar eerder T.o.v. vorig kwartaal 27 28 29 21 211 212 Index Consumentenvertrouwen NL [Bron: CBS] 4 3 2 1 j fmamj j asond j fmamj j asond j fmamj j asond j fmamj j asond j fmamj j asond j fmamj j asond -1 27 28 29 21 211 212-2 -3-4 Index Aantal bedrijven [Bron: LISA] Index Werkzame personen [Bron: LISA] 16 15 Nederland 125 12 Nederland 14 's-hertogenbosch 115 's-hertogenbosch 13 12 11 11 15 1 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 1 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 Nieuwe bedrijven [Bron: KvK] Bedrijfsopheffingen [Bron: KvK] 5 4 4 Starters 3 3 2 2 1 Oprichtingen 1 27 28 29 21 211 212 27 28 29 21 211 212 Hotelovernachtingen [Bron: afdeling Belastingen] 4. 3. 2. 1. 27 28 29 21 211 212 4
Economie Nederlandse economie krimpt in het 3 e kwartaal Volgens de meest recente raming van het CBS is de Nederlandse economie in het 3 e kwartaal van 212 met 1,6% gekrompen ten opzichte van een jaar eerder. De consumptie door huishoudens (-1,8%) en de investeringen (-6,4%) zijn gedaald. De uitvoer groeide nog licht (1,6%), maar minder dan in voorgaande kwartalen. Ten opzichte van het 2 e kwartaal van 212 is de economie in het 3 e kwartaal eveneens gekrompen: met 1,1%. In de eerste twee kwartalen van het jaar was er nog sprake van een lichte groei van,1%. Consumenten iets minder pessimistisch De stemming onder consumenten was in september iets minder negatief dan in augustus. De indicator van het consumentenvertrouwen steeg 3 punten, en kwam uit op -29. Ondanks deze lichte verbetering is het vertrouwen nog altijd laag. 4 Iets minder werkzame personen Uit het vestigingenregister blijkt dat tussen april 21 en april 211 het aantal werkzame personen in s-hertogenbosch is afgenomen met 46 personen (-,5%) tot 96.1. In dezelfde periode is het aantal werkzame personen in Nederland toegenomen met,3%. Tussen april 21 en april 211 is het aantal bedrijven in s-hertogenbosch toegenomen tot 1.88. Dit betekent een toename van 19 bedrijven (1,8%). De landelijke cijfers laten hier een toename zien van 3,2%. Afname groei aantal bedrijfsvestigingen In de 3 e kwartaal van 212 zijn er 32 starters bijgekomen. In de eerste negen maanden van 212 zijn er nu 1. bedrijven gestart. Het aantal overige oprichtingen 5 ligt in de 3 e kwartaal echter vrij laag. In het 3 e kwartaal zijn er in s-hertogenbosch 7 nevenvestigingen en dochterondernemingen van bestaande bedrijven opgericht. Dit is beduidend minder dan in de vorige twee kwartalen. Daarnaast zijn er in het 3 e kwartaal van 212 23 bedrijven opgeheven. Van deze opheffingen was ongeveer 7% het gevolg van een faillissement. Alles bij elkaar lag het groeisaldo 6 in de eerste drie kwartalen van 212 (57) lager dan in de eerste negen maanden van 211 (78). (Zakelijk) toerisme ongeveer gelijk In het 2 e kwartaal van 212 zijn er ruim 34.9 hotelovernachtingen geweest. Dit zijn er meer dan in voorgaande kwartalen; maar ongeveer gelijk aan het 2 e kwartaal van 211. Tot nu toe zijn de cijfers voor het eerste half jaar vrijwel identiek aan de cijfers van 211. Voor het 3 e kwartaal 212 zijn nog niet alle cijfers bekend. Die cijfers worden in de volgende factsheet - 4 e kwartaal 212 - gepresenteerd. 4 De nieuwste cijfers laten een verslechtering zien in oktober en november. 5 Dit zijn nevenvestigingen en dochterondernemingen van bestaande bedrijven. 6 Starters + oprichtingen opheffingen. 5
5. Niet werkende werkzoekenden [Bron: UWV Werkbedrijf] 8 % Niet werkende werkzoekenden in % van beroepsbevolking [Bron: UWV Werkbedrijf] 4.5 7 's-hertogenbosch 4. 3.5 6 Nederland 3. j f m am j j a s o n d j f ma m j j a s o n d j f ma m j j a s o n d j f ma m j j a s o n d j f m am j j a s o n d j f m am j j a s o n d 27 28 29 21 211 212 5 j fmam j j a s o nd j fmam j j a s o nd j fmam j j a s on d j fmam j j a s on d j fmam j j a s on d j fmam j j a s o nd 27 28 29 21 211 212 Index Ontwikkeling nww naar leeftijd [Bron: UWV Werkbedrijf] 18 15-27 jaar 16 14 12 1 27-45 jaar 8 45-65 jaar 6 j f mam j j a s o n d j f mam j j a s o n d j f mam j j a s o n d j f mam j j a s o n d j f mam j j a s o n d j f mam j j a s o n d 27 28 29 21 211 212 1.4 1.2 1. 8 6 4 2 Vacatures [Bron: UWV Werkbedrijf] Openstaand Ingediend j f mam j j a s o n d j f mam j j a s o n d j f ma m j j a s o n d j f ma m j j a s o n d j f mam j j a s o n d j f mam j j a s o n d 27 28 29 21 211 212 WW-uitkeringen [Bron: CBS] WWB-uitkeringen < 65 jaar + WIJ [Bron: AmSZ] 3.2 3.2 2.4 2.8 1.6 2.4 8 2. 27 28 29 21 211 212 1.6 j fmam j j a sond j fmam j j a sond j fmam j j a s ond j fmam j j as ond j fmam j j a sond j fmam j j a sond 27 28 29 21 211 212 6. 5. Aanvragen Bijzondere Bijstand [Bron: AmSZ] 28 29 21 211 212 6 5 Aanvragen schuldhulpverlening [Bron: AmSZ] 28 29 21 211 212 4. 4 3. 3 2. 2 1. 1 Hulpvragen Bureau Sociaal Raadslieden [Bron: BSR] 12. 28 29 21 211 212 1. 8. 6. 4. 2. 4 35 3 25 2 15 1 5 Gebruikers voedselbank [Bron: voedselbank] j fmamj j a s ond j fmam j j a s ond j fmamj j a sond j fmam j j a s ond j fmamj j a s ond j fmamj j a s ond 27 28 29 21 211 212 6
Arbeidsmarkt en inkomen Aantal niet werkende werkzoekenden flink toegenomen Het aantal bij het UWV WERKbedrijf ingeschreven niet werkende werkzoekenden (NWW) is in het 3 e kwartaal 212 flink toegenomen. Eind september 212 waren er 4.866 niet werkende werkzoekenden. Dit zijn er bijna 1. meer dan een jaar eerder (3.97). 7 Zowel het aantal niet werkende werkzoekende mannen als vrouwen neemt toe. Hetzelfde geldt voor de drie onderscheiden leeftijdsgroepen. Naar verhouding neemt de jeugdwerkloosheid de laatste maanden echter wel vrij snel toe. Het werkloosheidspercentage 8 in s-hertogenbosch is eveneens toegenomen. Aan het eind van het 3 e kwartaal 212 was 7,2% van de beroepsbevolking werkloos. Dit percentage is hoger dan het landelijk gemiddelde (6,2%). Ten opzichte van de vier andere grote Brabantse steden is dit percentage gemiddeld. 9 Minder openstaande vacatures bij het UWV WERKbedrijf Het aantal bij het UWV WERKbedrijf ingediende vacatures 1 lag in het 3 e kwartaal 212 (1.67) iets lager dan in het 2 e kwartaal (1.78). Desondanks zijn er naar verhouding - redelijk veel vacatures ingediend. Het aantal openstaande vacatures neemt na een piek in juni van 1.9 vacatures weer af. Eind september stonden er ruim 8 vacatures open. Aantal WW uitkeringen verder toegenomen In het 3 e kwartaal 212 is het aantal WWB 11 -uitkeringen ongeveer gelijk gebleven. Het aantal uitkeringen ligt wel iets hoger (4) dan een jaar geleden. Het aantal WW-uitkeringen is in het 3 e kwartaal weer verder toegenomen tot bijna 3.1. Een jaar geleden waren dit er 2.61. Minder aanvragen bijzondere bijstand In het 3 e kwartaal 212 zijn er wederom - minder aanvragen voor bijzondere bijstand binnengekomen dan in het kwartaal daarvoor. Het totaal aantal aanvragen in 212 ligt tot nu toe een stuk lager dan in voorgaande jaren. Dit komt waarschijnlijk vanwege de in 211 geïntroduceerde inkomenstoets. Ook het totaal aantal aanvragen voor schuldhulpverlening ligt tot nu toe lager dan in 21 en 211. In het 3 e kwartaal van 212 is er 11 keer schuldhulpverlening aangevraagd. Dat is meer dan in het voorgaande kwartaal. Minder hulpvragen Bureau Sociaal Raadslieden Het Bureau Sociaal Raadslieden (BSR) helpt burgers door ze te ondersteunen bij het vinden van hun weg in wet- en regelgeving. In het 1 e kwartaal 212 kwamen er relatief veel hulpvragen binnen. In het 3 e kwartaal was het aantal hulpvragen lager. Ook het aantal klanten was in het 3 e kwartaal van 212 iets lager dan in voorgaande kwartalen. Iets minder gebruikers voedselbank In het 3 e kwartaal 212 maakten in totaal ruim 78 volwassenen en kinderen gebruik van de voedselbank. Dat zijn er ongeveer evenveel als in het kwartaal daarvoor. De maandcijfers laten zien dat er na een piek in juli, in augustus en september sprake is van een afname. De voedselbank geeft aan dat dit vooral komt door een sterke daling van het aantal alleenstaande gebruikers. 7 De nieuwste cijfers laten een verdere stijging van het aantal niet werkende werkzoekenden zien; 5.177 eind oktober 212. 8 Uitgedrukt in percentage van de beroepsbevolking. 9 Breda 6,6%, Eindhoven 7,7%, Helmond 7,9%, Tilburg 6,5%. 1 Dit is naar schatting ongeveer 3% van het totale aantal vacatures. 11 Aantal uitkeringen in het kader van de Wet Werk en Bijstand. 7
2. Te koop staande woningen [Bron: NVM] 2 Verkooptijd woningen [Bron: NVM] 1.5 15 1. 1 5 5 27 28 29 21 211 212 27 28 29 21 211 212 5 Verkochte woningen [Bron: NVM] 3. Transactieprijs woningen [Bron: NVM] 4 28. 3 26. 2 24. 1 22. 27 28 29 21 211 212 2. 27 28 29 21 211 212 115 Prijsindex bestaande koopwoningen [25=1; bron: CBS] 11 15 1 95 9 27 28 29 21 211 212 1.5 1.2 Opgeleverde nieuwbouwwoningen [Bron: afdeling Bouwen] 28 29 21 211 212 1.5 1.2 Bouwvergunningen nieuwbouwwoningen [Bron: afdeling Bouwen] 28 29 21 211 212 9 9 6 6 3 3 Leegstandspercentage kantoren [Bron: DTZ] 16 12 's-hertogenbosch Nederland 8 4 27 28 29 21 211 212 8
Woningmarkt en vastgoed Aanbod bestaande koopwoningen groot Het aantal te koop staande woningen blijft hoog. Eind 3 e kwartaal 212 staan er 1.82 woningen te koop, zo blijkt uit cijfers van de NVM 12. Vooral het aantal te koop staande appartementen blijft hoog. Eind 3 e kwartaal was 46% van de te koop staande woningen een appartement. Weinig woningen verkocht Sinds het 2 e kwartaal van 29 schommelt het aantal verkochte woningen per kwartaal rond de 2 25. Het 1 e kwartaal 212 was hierop een uitzondering, met 15 verkochte woningen. Ook in het 3 e kwartaal zijn er slechts 16 woningen verkocht. De transactieprijs voor de gemiddelde woning schommelt van kwartaal tot kwartaal omdat het om vrij beperkte aantallen gaat. Sinds 29 varieert de kwartaalprijs tussen de 225. en 25.. Het 3 e kwartaal is hierop met 229. geen uitzondering. Volgens de Prijsindex Bestaande Koopwoningen van het CBS 13 dalen de huizenprijzen in s- Hertogenbosch sinds het 3 e kwartaal van 28. Deze daling zet ook in het 3 e kwartaal van 212 door. Sinds het 4 e kwartaal van 211 liggen de verkoopprijzen onder het niveau van 25. De verkooptijd van de in het 3 e kwartaal 212 verkochte woningen is weer toegenomen: gemiddeld 175 dagen. De verkooptijd van vrijstaande woningen (7 dagen) en hoekwoningen (9 dagen) was naar verhouding laag. Appartementen stonden in het 3 e kwartaal het langst te koop; gemiddeld 235 dagen. Weinig bouwvergunningen afgegeven In het 3 e kwartaal 212 zijn er bouwvergunningen afgegeven voor 15 woningen. Dit zijn er meer dan in het 1 e en 2 e kwartaal. In de eerste negen maanden van 212 zijn er nu in totaal 29 bouwvergunningen afgegeven. In het 3 e kwartaal zijn er relatief weinig woningen opgeleverd. In de eerste 9 maanden van 212 zijn er nu 35 woningen opgeleverd. Naar schatting zullen er in heel 212 ongeveer 5 nieuwbouwwoningen opgeleverd worden. In 211 lichte stijging aantal huisuitzettingen Uit cijfers van de drie grote woningcorporaties 14 in s-hertogenbosch blijkt dat het aantal huisuitzettingen de laatste jaren afneemt. In 27 en 28 vonden er in totaal 48 huisuitzettingen plaats. In 29 en 21 is dit gedaald naar respectievelijk 38 en 26. In 211 is weer een toename te zien: 34 huisuitzettingen. Deze zijn grotendeels het gevolg van huurachterstand. In de volgende factsheet (4 e kwartaal 212) volgen de cijfers over 212. Leegstandspercentage kantoren neemt toe Het leegstandspercentage van kantoren is in s-hertogenbosch toegenomen tot 1,4% (medio 212). Landelijk gezien is het 14,1%. Ter vergelijking: een jaar geleden was het leegstandspercentage van kantoren in s-hertogenbosch 8,3%. Landelijk was het toen 13,9%. 12 Het marktaandeel van de NVM is ongeveer 7 á 8% van alle te koop staande woningen. De NVM-cijfers over het laatste kwartaal zijn altijd voorlopige cijfers. 13 Het meetmoment van het CBS is later in de tijd (inschrijven hypotheekakte) dan het meetmoment van de NVM. Verder gaan de cijfers van het CBS over álle koopwoningen. 14 Zayaz, Brabant Wonen en De Kleine Meierij. 9