leven met een heupprothese

leven met een heupprothese Dienst Orthopedie Dr. L. Van den Daelen Dr. P. Gunst Dr. L. MissinNe Dr. S. Muermans Dr. K. Willems Dr. P. Verdonk Dr. P. D Hooghe Dienst Fysiotherapie Dr. P. Linden Dr. A-M. Buyse Dr. M. Snoecx Dr. P. Rombauts Dr. V. Lefevere Dit boekje is van: Opm. heupprothese_ergo_ok.indd 1 20-02-2009 20:34:35

2009 Stedelijk Ziekenhuis Roeselare (dienst orthopedie) Brugsesteenweg 90, 8800 Roeselare - www.orthopedie-roeselare.be Foto's: Tom Desnoeck (Unitas) Illustraties: Biomet Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op welke wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Opm. heupprothese_ergo_ok.indd 2 20-02-2009 20:34:35

Voorwoord Het leven met een heupprothese is zeker in het begin een ingrijpende verandering voor uzelf en uw omgeving. Het laat u toe om terug deel te nemen aan uw normale dagdagelijkse acti viteiten en contacten. Via deze brochure wensen we u met praktisch uitgewerkte situaties, verder te begeleiden in het omgaan met uw prothese, nadat u het ziekenhuis hebt verlaten. Deze brochure omvat vooral nuttige tips die voor u een leidraad kunnen zijn voor een verdere optimale revalidatie.wij wensen u dan ook een dynamisch herstel toe en hopen dat deze bijlage u hierbij van dienst kan zijn. Namens het heupteam van de Dienst Orthopedie Stedelijk Ziekenhuis Roeselare Af te raden houdingen... 4 Stappen... 6 Bed... 8 Stoel en zetel... 10 Wassen... 11 Toilet... 12 Aan- en uitkleden... 13 Huishouden... 14 Tuinieren... 15 Sporten... 16 Auto... 17 LEVEN MET EEN heupprothese 3 Opm. heupprothese_ergo_ok.indd 3 20-02-2009 20:34:35

Af te raden houdingen Volgende houdingen moeten vermeden worden om ontwrichting (luxatie) gedurende de eerste 6 weken na de operatie te vermijden. Na deze periode mag u terug overgaan naar een normale levenswijze. fig. 1: kruisen van de benen fig. 2: Draaibeweging Kruisen van de benen Plaats nooit uw geopereerde been voorbij de middellijn (zie fig. 1). Draaibeweging Bij het stappen draait u beter stapsgewijs en best niet op het geopereerde been, waarbij u de voeten steeds optilt. Ook bij het zitten, gaat u beter niet overdwars op een stoel zitten (zie fig. 2). 4 LEVEN MET EEN heupprothese Opm. heupprothese_ergo_ok.indd 4 20-02-2009 20:34:38

fig. 3: zijwaarts vooroverbuigen fig. 4: langdurig rechtop staan Zijwaarts vooroverbuigen vanuit zit Als u op een stoel zit (o.m. bij het wassen of aankleden) buigt u beter niet voorover naar de voeten (zie fig. 3). Langdurig rechtop staan Vermijd langdurig rechtop staan. Ga regelmatig zitten. Als u staat, zorg er dan voor dat u op beide benen steunt. Vermijd doorzakken (zie fig. 4). LEVEN MET EEN heupprothese 5 Opm. heupprothese_ergo_ok.indd 5 20-02-2009 20:34:41

Stappen Gedurende de eerste 6 weken mag u slechts beperkt steunen op het geopereerde been. De eerste 3 weken bedraagt deze steun maximum 30 kg. De volgende 3 weken is dit maximum 60 kg. Na 6 weken mag u volledige steunen. Zorg er bij het stappen steeds voor dat u zich rechthoudt en dat u recht voor u kijkt. Wanneer u draait, hef dan steeds uw voeten op. Draai niet op het geopereerde been. Probeer uw loopafstand geleidelijk te vergroten. Dit kan door steeds vaker een stukje te gaan wandelen. Een correcte hoogte van de krukken is van belang. Deze zijn goed afgesteld als u kunt steunen met de handen op de handgrepen en met de ellebogen bijna gestrekt. Het is tevens belangrijk te zorgen dat u onder de krukken doppen plaatst met een voldoende profiel, zodat u niet uitglijdt. Bij thuiskomst dient u het valrisico zo klein mogelijk te houden. Zorg voor voldoende ruimte om te stappen. Verwijder losliggende zaken (vb. elektriciteitssnoeren en tapijten), verder kan u in en voor de douche ook gebruik maken van een antislipmat. Stappen met krukken (zie fig. 5 en 6) Van 0 tot 3 weken met 2 krukken (30 kg steunen): Beide krukken gelijktijdig vooruit, dan het geopereerde been tussen de krukken en vervolgens het goede been voor de krukken. Van 3 tot 6 weken met 1 kruk (60 kg steunen): De kruk wordt gehouden aan de nietgeopereerde zijde, dan plaatst u de kruk en het geopereerde been samen vooruit. fig. 5 en 6: stappen met krukken 6 LEVEN MET EEN heupprothese Opm. heupprothese_ergo_ok.indd 6 20-02-2009 20:34:44

Trappen stappen (zie fig. 7 en 8) Gebeurt steeds trede per trede. Beide voeten staan naast elkaar op dezelfde trede alvorens u aan een volgende trede begint. Met één hand neemt u de leuning vast, in de andere hand houdt u de beide krukken. Opstappen: Steun stevig op beide handen en zet de voet van het niet-geopereerde been op de eerste trede. Vervolgens plaatst u de kruk en de voet van het geopereerde been erbij. Afstappen: Zet de kruk eerst één trede lager. Breng dan de voet van de geopereerde zijde op de trede waar de kruk reeds staat. Vervolgens brengt u de tweede voet naast de eerste. fig. 7: trappen opstappen fig. 8: trappen afstappen LEVEN MET EEN heupprothese 7 Opm. heupprothese_ergo_ok.indd 7 20-02-2009 20:34:46

Bed Alvorens in bed te stappen is het belangrijk te kijken of het bed wel voldoende hoog is. Wanneer het te laag is, kan dit moeilijkheden opleveren bij het opstaan uit het bed. Een ideale hoogte bereikt men als de bovenrand van de matras tot boven de knieholte komt. Indien het bed te laag zou uitvallen, kan u dit tijdelijk oplossen door blokken onder de voeten van het bed te plaatsen, een dubbele ma tras te leggen of een ziekenhuisbed in huis te halen. Deze en andere hulpmiddelen kan u bekomen bij uw mutualiteit. Ook een te zachte matras is af te raden. Dit zal problemen opleveren bij het in en uit het bed stappen. Instappen Ga op de rand van het bed zitten en dit net onder het hoofdkussen. Duw uzelf met beide handen op om verder achteruit te zitten tot de knieën ondersteund zijn. Draai vervolgens beide benen en het bekken in één keer het bed in. Vermijd hierbij te bruuske zijwaartse bewegingen. Uitstappen Ga overeind zitten en steun op beide handen. Draai bekken en benen samen naar de rand van het bed. Schuif verder naar voor totdat u met beide voeten kunt steunen op de grond. Mogelijke hulpmiddelen bij het inen uitstappen Haak de voeten in elkaar, waarbij de voet van de gezonde zijde onder de voet van de geopereerde zijde gaat (zie fig. 9). Zeker niet met het geopereerde been over de middellijn gaan. Maak gebruik van een sling (vb. grote handdoek), breng deze onder de voet van de geopereerde zijde en haal met beide handen het been in bed (zie fig. 10). Slaaphouding Op de rug slapen vormt geen enkel probleem. Wanneer u op de goede zijkant slaapt, moet u een kussen tussen de knieën plaatsen. Zo kan u de benen niet kruisen als u zich draait. Op de geopereerde zijde slapen lukt nog niet gedurende de eerste weken (zie fig. 11). 8 LEVEN MET EEN heupprothese Opm. heupprothese_ergo_ok.indd 8 20-02-2009 20:34:47

fig. 9: in- en UITSTAPPEN fig. 10: in- en UITSTAPPEN fig. 11: SLAAPHOUDING LEVEN MET EEN heupprothese 9 Opm. heupprothese_ergo_ok.indd 9 20-02-2009 20:34:51

Stoel en zetel Vermijd het zitten in een te diepe zetel of stoel. Desnoods legt u nog een kussen op de zitting. fig. 12: GAAN ZITTEN en opstaan fig. 13: GAAN ZITTEN en opstaan Als u wilt gaan zitten, stap dan achterwaarts naar de stoel of zetel tot u deze met de achterkant van de benen voelt. Zet voor u gaat zitten beide krukken weg of neem beide krukken in één hand vast. Steun dan met beide of 1 hand op de leuning. Plaats ver volgens het geopereerde been een stap naar voor en ga langzaam zitten. Bij het opstaan, verplaatst u zich naar de rand van de zitting. Zorg ervoor dat u uw geopereerde been iets naar voor zet tijdens het opstaan. Duw u af op de leuning (zie fig. 12 en 13). Probeer nooit op te staan door u op te drukken op beide krukken: dit is onstabiel waardoor u kunt vallen. 10 LEVEN MET EEN heupprothese Opm. heupprothese_ergo_ok.indd 10 20-02-2009 20:34:53

Wassen Tijdens de eerste weken neemt u best een douche. Om verkeerde bewegingen te vermijden gaat u beter niet in bad. fig. 14: WASSEN IN DE DOUCHE fig. 15: wassen VAN DE VOETEN Voornamelijk het in- en uitstappen zal gedurende de eerste 6 weken het grootste probleem vormen. In en voor de douche kan u eventueel een antislipmat gebruiken. Ook een steunstang aan de muur installeren kan u helpen mocht u het evenwicht verliezen. Een plastieken krukje in de douchecel plaatsen, helpt om niet langdurig te moeten staan (zie fig. 14). Er bestaan ook zitjes, klapstoeltjes die aan de wand kunnen worden vastgemaakt. Bij het wassen aan de lavabo zit u best neer. Het wassen van de voeten zal voor elke persoon het grootste probleem opleveren. Hulp van partner of extern (vb. thuisver pleging) is aan te raden. Ook kan men gebruik maken van een spons die op een lange steel be vestigd is of een grote handdoek die u nat maakt en inzeept. Om u af te drogen gebruikt u ook beter een grote badhanddoek (zie fig. 15). LEVEN MET EEN heupprothese 11 Opm. heupprothese_ergo_ok.indd 11 20-02-2009 20:34:55

Toilet fig. 16: toilet Als het toilet te laag is, en u problemen ondervindt bij het neerzitten of opstaan van het toilet, kan een toilet verhoger hierbij een grote hulp zijn. Een steunstang aan de muur installeren helpt bij het opstaan. Dit hulpmiddel kan u bekomen bij uw mutualiteit (zie fig. 16). 12 LEVEN MET EEN heupprothese Opm. heupprothese_ergo_ok.indd 12 20-02-2009 20:34:58

Aan- en uitkleden Alle kledij van het onderlichaam aan- en uitdoen zal voor de grootste moeilijkheden zorgen o.m. onderbroek, broek, rok, kousen, schoenen. fig. 17: aan- en uitdoen van schoenen fig. 18: aan- en uitdoen van schoenen Bij het aan- en uitdoen dient u er steeds voor te zorgen dat u geen verkeerde bewegingen uitvoert (vb. kruisen van de benen bij aandoen van kousen of het diep vooroverbuigen in zit om de schoenveters dicht te knopen: zie fig. 3 pag. 5: Af te raden houdingen ). Wel kunt u de voet op een stoel plaatsen en op die manier het diep vooroverbuigen vermijden (zie fig. 17). Hulp van partner of externe hulp (vb. thuisverpleegster) kunnen hierbij zeer handig zijn. Voorts zijn er ook een aantal hulpmiddelen die u het werk kunnen verlichten. U kan bijvoorbeeld gebruik maken van een kousenaantrekker, een sliplift of een lange schoenaantrekker (zie fig. 18). Draag verder steeds stevige schoenen, dus schoenen waarin men vastzit, met een hielstuk of een riempje om uw hiel goed op zijn plaats te houden. Pantoffels leiden vaak tot valpartijen en worden de eerste weken best vermeden. LEVEN MET EEN heupprothese 13 Opm. heupprothese_ergo_ok.indd 13 20-02-2009 20:35:00

Huishouden Zolang u met krukken stapt, voert u best nog geen grote taken uit in het huishouden. Van zodra u geen krukken meer hoeft te gebruiken, kan u progressief starten, zonder hierbij te forceren. fig. 19: ZIT OP EEN KRUK OF LEUNING fig. 20: EEN VOORWERP OPRAPEN Tijdens de eerste weken is het behoorlijk lastig om langdurig te staan (vb. bij strijken, afwassen of groenten snijden). Ga hiervoor beter zitten en kies een hoge en stabiele kruk, of de leuning van een stoel (zie fig. 19). Veel heffen moet in de eerste fase zeker vermeden worden, zeker zolang u nog met krukken stapt vb. heffen van emmer, wasmand. Om een voorwerp op te rapen of een werkje uit te voeren dicht bij de grond, werkt u best als volgt: Steun met de hand van de geopereerde zijde op een vaste steun (vb. stoel, tafel) en breng uw lichaamsgewicht over op het niet-geopereerde been. Buig het lichaam naar voor en zwaai gelijktijdig het geopereerde been naar achter. Uw vrije hand kan nu zonder probleem het voorwerp oprapen (zie fig. 20). 14 LEVEN MET EEN heupprothese Opm. heupprothese_ergo_ok.indd 14 20-02-2009 20:35:02

Tuinieren Net als bij huishouden dient u dit op een laag pitje te houden, zolang u met krukken stapt. Het gras afrijden kan bijgevolg pas na 6 weken uitgevoerd worden. Zorg er in een latere fase voor dat u steeds aandacht besteedt aan uw geopereerde been. Indien u op de knie gaat zitten om te werken, doet u dit beter op de knie van de geopereerde zijde. Werk dan steeds recht voor u en zorg ervoor dat uw materiaal voor u ligt, zo hoeft u zich niet om te draaien tijdens het werken (zie fig. 21). fig. 21: tuinieren LEVEN MET EEN heupprothese 15 Opm. heupprothese_ergo_ok.indd 15 20-02-2009 20:35:03

Sporten fig. 22: wandelen fig. 23: fietsen Wandelen Wandelen is de beste sport tijdens de re validatie. Voer de afstand gelijk tij dig op naargelang uw con ditie. Let buitens huis steeds op voor on effenheden op het voetpad en voor stoep randen. Vermijd in het begin best hobbelige, glibberige of zachte bodems (zie fig. 22). Fietsen Het fietsen op een hometrainer kan gerust gestart worden na een 3 à 4 tal weken, dit afhankelijk van uw mogelijkheden. Na on geveer 6 à 8 weken kunt u dan terug buiten gaan fietsen. Heren starten best met een damesfiets omwille van de lage instap. Doe dit altijd in overleg met uw orthopedisch chirurg, huisarts of kinesitherapeut (zie fig. 23). Zwemmen U kan gerust gaan zwemmen vanaf de 6de week na de operatie. Dit is een zeer gezonde sport, maar vermijd overdreven draaibewegingen bij het uitvoeren van de schoolslag. 16 LEVEN MET EEN heupprothese Opm. heupprothese_ergo_ok.indd 16 20-02-2009 20:35:06

Auto fig. 24: in- en uitstappen fig. 25: in- en uitstappen Als u voldoende controle heeft over uw geopereerde been kunt u na 6 weken weer gaan autorijden. Raadpleeg wel vooraf de voorwaarden van uw autoverzekering. Als de wagen te laag is, kan dit problemen geven bij het uitstappen. Daarom kan een kussen leggen in de zetel u het uitstappen makkelijker maken. Om het draaien te verbeteren zijn er in de handel draaischijven te verkrijgen. Ook kan u gebruik maken van 2 harde plastic zakken. Door deze op elkaar te leggen, gaat u eenvoudiger draaien in de autozetel. In en uit de wagen stappen Bij het instappen zet u de zetel zo ver mogelijk achteruit. Steun met één hand op het dashboard en met de andere tegen de rugleuning van uw zetel. Ga zitten met de benen buiten de wagen. Draai dan benen en romp samen in één keer naar binnen. Zet dan vervolgens uw zetel weer in de goede stand. Bij het uitstappen gaat u net omgekeerd te werk. Zet uw zetel achteruit. Draai benen en romp samen naar buiten. Sta op en steun hierbij opnieuw op de zetel en het dashboard (zie fig. 24 en 25). LEVEN MET EEN heupprothese 17 Opm. heupprothese_ergo_ok.indd 17 20-02-2009 20:35:08

Hebt u na het lezen van deze brochure nog vragen, stel ze gerust aan iemand van het team. Succes met uw revalidatie! Notities 18 LEVEN MET EEN heupprothese Opm. heupprothese_ergo_ok.indd 18 20-02-2009 20:35:08

Opm. heupprothese_ergo_ok.indd 19 20-02-2009 20:35:08

Stedelijk Ziekenhuis Roeselare (dienst orthopedie) Brugsesteenweg 90, 8800 Roeselare Tel. 051 23 64 06 Fax 051 23 66 77 www.orthopedie-roeselare.be Opm. heupprothese_ergo_ok.indd 20 20-02-2009 20:35:08