Nieuwsbrief voor ondernemende melkveehouders > 04 winter 2011 Uw eerste keuze in uiergezondheid
Editoriaal Editoriaal Geachte lezer, Uiergezondheid Waarop letten bij het behandelen van een uierontsteking? Inhoud Waarop letten bij het behandelen van een uierontsteking? 3 2 Mastitis is een belangrijke kostenpost op het melkveebedrijf. Niet alleen is er het verlies van de melk, maar er zijn ook kosten zoals opvolging, behandeling en soms afvoeren van dieren. Het is dan ook belangrijk om veel aandacht te hebben voor de eerste gevallen van mastitis, inclusief de milde vormen en deze accuraat te behandelen. Zo kan men voorkomen dat ze later hervallen en chronische probleemkoeien worden. Door nauwgezet te werken kan men erin slagen om de verliezen ten gevolge van mastitis te beperken en zo ook de arbeidsvreugde te verhogen. Het gebruik van ontstekingsremmers bij mastitis wordt steeds belangrijker, zowel vanuit het perspectief van dierenwelzijn als vanuit een sneller en volledig herstel van de zieke koe. In de winter breekt de typische periode aan voor problemen met kalverdiarree. In deze editie vindt Inhoud u een bijdrage over de oorzaken. In een volgend nummer zullen we de verschillende preventie- en behandelingsmethodes bespreken. Verder nodigen we u uit onze nieuwe website te bezoeken www.eerstekeuzeinuiergezondheid.be en deze in uw favorieten op te nemen. U kan hier onder andere alle vorige nummers van onze nieuwsbrieven terugvinden. Veel leesgenot, Albert Lens, Head of Animal Health België Boehringer Ingelheim blijft investeren in diergezondheid 5 Wat zijn de meest voorkomende oorzaken van kalverdiarree? 6 Snel behandelen is cruciaal Infectie van de uier ontstaat wanneer een bacterie via het slotgat de weg vindt tot in het uierweefsel. Als de omstandigheden gunstig zijn, zal ze zich voeden met melk en omliggende weefsels en zich zo kunnen vermenigvuldigen. Met antibiotica gaat men de kiem te lijf die zich in het uierweefsel genesteld heeft. Door de keuze van het juiste antibioticum zal de kiem zich niet verder kunnen vermenigvuldigen en afsterven. Op dat moment is de ergste schade echter al geleden: door haar aanwezigheid heeft de bacterie een onherroepelijke opeenvolging van reacties in gang gezet die verder blijven aanhouden, zelfs wanneer de bacterie volledig uit de uier verdwenen is. Door snel een antibioticabehandeling in te stellen, kan men de omvang en verspreiding van de ontstekingsreactie wel beperken, maar men kan ze geen halt toeroepen. De ontstekingsreactie Een bacterie wordt snel herkend door de witte bloedcellen van de koe. Deze gaan het lichaam in staat van alarm stellen door het verspreiden van ontstekingsstoffen. Deze stoffen : verwijden de bloedvaten zodat er genoeg bloed en dus witte bloedcellen ter plaatse kunnen komen. Het kwartier wordt rood en warm. door het uitzetten van de bloedvaten, gaat de wand dunner worden en kan er dus gemakkelijker vocht uit de bloedbaan treden: er is vochtopstapeling waardoor het kwartier hard wordt. roepen nog meer witte bloedcellen ter plaatse die de bacteriën rechtstreeks kunnen onschadelijk maken door ze op te eten. Ze ruimen ook afvalstoffen en dode cellen op. Een opeenstapeling van uitgetreden vocht, dode witte bloedcellen, afvalstoffen en bacteriën noemt men ook wel etter of pus. Geometrisch gemiddelde van het celgetal per kwartier (x1000) zetten weefselcellen aan om de aangetaste weefsels te herstellen. Vaak is de schade echter zo groot dat niet alle kliercellen kunnen vervangen worden door nieuwe, functionele kliercellen. De gaten zullen opgevuld worden door bindweefsel. Dit noemt men littekenweefsel. Het kwartier kan hierdoor blijvend vervormd of verhard zijn. Figuur 1: Celgetal van de melk tijdens de eerste 3 weken na een geval van milde uierontsteking. Het celgetal daalde sneller wanneer de koeien een ontstekingsremmer hadden gekregen. 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 7 14 21 Ontstekingsremmer Controlegroep Aantal dagen na de behandeling Ontstekingsremmers Meer en meer dierenartsen zijn ervan overtuigd dat het geven van een ontstekingsremmer bij mastitis nut heeft. Dit is zeker het geval voor de ergere gevallen van uierontsteking waarbij de koe koorts heeft, sloom is en minder eet. Het is bewezen dat een ontstekingsremmer in dit geval: de koorts kan doen dalen de koe sneller weer aan het voerhek krijgt de pens sneller weer op gang brengt zorgt voor vermindering van pijn, waardoor de koe zich gemakkelijker en volledig laat uitmelken. 3
Dit laatste argument telt zeker ook voor gevallen van milde mastitis. Het volledig en regelmatig uitmelken is immers ook hier een zeer belangrijk element. Dat ontstekingsremmers schade aan het uierweefsel voorkomen, bewijst een recente grootschalige studie. Hierbij werd onder andere gekeken naar het celgetal van koeien na een uierontsteking. Bij de koeien die een ontstekingsremmer hadden gekregen op het moment van de uierontsteking, bleek het celgetal sneller en meer te verminderen dan in de controlegroep (zie figuur 1). Het wordt algemeen aangenomen dat het celgetal van de melk een maat is voor de gezondheid van de uier. In deze studie heeft men de dieren bovendien tijdens de hele verdere lactatie opgevolgd. Op het einde van de lactatie bleek dat er nog meer koeien in leven waren in de groep die ontstekingsremmers hadden gekregen. % van de koeien die opgeruimd werden In de controlegroep waren veel meer dieren opgeruimd (zie figuur 2). De reden voor dit langdurig voordelig effect wordt nu verder onderzocht. Figuur 2: Het aantal koeien dat opgeruimd werd na de lactatie was kleiner in de groep met ontstekingsremmer dan in de controlegroep. 30 25 20 15 10 5 0 43% Ontstekingsremmer Controlegroep *p<0,001 Nieuws Boehringer Ingelheim blijft investeren in diergezondheid Hannover - 5 oktober 2010. Boehringer Ingelheim heeft de grondslag gelegd voor een nieuw Europees diergeneeskundig onderzoekscentrum. Hiermee legt onze firma zich verder toe op onderzoek en ontwikkeling van nieuwe diergeneesmiddelen en vaccins. Het familiebedrijf hoopt hiermee zijn onderzoeksen ontwikkelingsactiviteiten uit te breiden voor vaccins voor voedselproducerende dieren. Flexibel in gebruik Diakur plus vezels voor een natuurlijke balans in de darmflora Elektrolyten die in 3 fasen vrijkomen Optimaal energiegehalte Nieuwe website Uiergezondheid > Wenst u nog meer info over uiergezondheid? > Wenst u de vorige nieuwsbrieven nog eens te raadplegen? > Wenst u een Bedrijfsplan Mastitis te ontvangen? Surf dan naar onze website! www.eerstekeuzeinuiergezondheid.be Afwisselend met melk ofwel Opgelost in de melk Emmer van 10 kg Maxibox van 24 zakken Emmer van 3 kg Spreek erover met uw dierenarts 5
Vraag en antwoord Wat zijn de meest voorkomende oorzaken van kalverdiarree? Voedingsdiarree Indien de melk slecht opgelost is, een verkeerde verhouding gebruikt wordt of andere voedingsfouten gemaakt worden, kan de normale darmflora van de kalveren verstoord geraken. De diarree is in het begin mild en de kalveren zijn niet ziek. Een verstoorde darmflora is echter een ideale voedingsbodem voor andere bacteriën, virussen of parasieten. Deze situatie mag dus zeker niet te lang aanhouden. E. coli Infecties met E. coli treden vooral in de eerste levensdagen op. In typische gevallen is de mest geel of zeer waterig en er ontstaat snel dehydratatie. Dit soort van diarree kan snel tot de dood leiden. Voldoende biest geven van goede kwaliteit en een goede hygiëne bij het afkalven is zeer belangrijk om dit soort diarree te vermijden. Salmonella Deze bacteriële infectie komt af en toe voor op een melkveebedrijf. De kalveren besmetten zich meestal door het drinken van melk van koeien die zelf besmet zijn met Salmonella. De koe vertoont hier meestal zelf weinig of geen symptomen van. De diarree treedt pas op na de tweede levensweek. Virale diarree Er zijn twee virussen die diarree kunnen veroorzaken, namelijk Rotavirus en Coronavirus. Beide komen op vrijwel elk bedrijf voor. Meestal is de diarree vrij mild, tenzij de omstandigheden slecht zijn of er een extra bacteriële besmetting is door bijvoorbeeld E. coli. antistoffen voorkomen dat het virus zich kan vermenigvuldigen in de darmcellen van het kalf. Indien echter niet voldoende biest gegeven wordt, deze te laat aangeboden wordt, de biest verdund is (hoogproductieve koeien) of de koe nog onvoldoende weerstand heeft opgebouwd (vaarzen), kan het zijn dat het kalf toch ernstig ziek wordt. Wanneer veel kalveren tegelijk worden geboren, kan een explosieve situatie ontstaan. De eerste kalveren pikken het virus op, krijgen geen tot zeer milde diarree, maar scheiden hiermee wel nog meer virussen uit. De volgende kalveren die geboren worden zijn dus zwaarder besmet en zorgen bovendien voor een massale virusuitscheiding die de volgende generatie kalveren ernstig ziek kan maken. Dit noemt men het opbouwen van infectiedruk. Virale diarree kan optreden vanaf de 4 e dag tot ongeveer 3 weken. BVD-virus Het BVD-virus is een virus dat op het gehele bedrijf de weerstand verlaagt zodat andere ziekten meer impact hebben. Bij jonge kalveren kan het ook op zichzelf diarree veroorzaken. Indien diarree bij een kalf of op het bedrijf blijft aanslepen, is het aangeraden om een dierenarts te raadplegen. Cryptosporidiën Dit zijn eencellige diertjes, ook wel parasieten genoemd. De infectie kan diarree veroorzaken tussen de 10 e en 30 e levensdag, vooral als er sprake is van menginfecties met virussen. De volwassen koeien zijn drager en scheiden continu kleine hoeveelheden parasieten uit. Zij zorgen ervoor dat de eerste kalveren besmet geraken. Geïnfecteerde jonge kalveren gaan massale hoeveelheden parasieten Tabel: Overzicht van de oorzaken van kalverdiarree Virussen Bacteriën uitscheiden, waardoor de infectiedruk sterk toeneemt. Afzonderlijke huishouding in zeer hygiënische omstandigheden zijn dikwijls nodig om dit probleem te voorkomen of op te lossen. Coccidiose Dit is een andere eencellige parasiet die pas diarree zal veroorzaken bij dieren ouder dan 2 maanden. Groep Naam Wanneer diarree Eencellige parasieten Rota Corona BVD E. coli 1 e week Salmonella Cryptosporidiën Coccidiose 4 e dag tot 3 weken Aanhoudende diarree Na de 2 e week 10 e tot de 30 e dag Ouder dan 2 maanden Figuur: Een indicatie van de grootte-orde van de verschillende ziekteverwekkers Virus Bacterie Eencellige parasiet Oudere koeien hebben normaal voldoende antistoffen opgebouwd die ze aan hun kalf doorgeven via de biestmelk. Deze 6 7
Bovikalc Snelle werking dankzij calciumchloride Langdurige werking dankzij calciumsulfaat De bolus die het meeste calcium bevat Spreek erover met uw dierenarts SCS Boehringer Ingelheim Comm.V Animal Health Arianelaan 16 B-1200 Brussel www.boehringer-ingelheim.com Info: Kristine Van der Meirsch Tel.: 02 773 34 56 vetmedica@boehringer-ingelheim.com V.U.: Mark Connolly 2011/003