Kalverdiarree. Inleiding
|
|
- Gijs Simons
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Kalverdiarree Inleiding Verschillende ziekteverwekkers kunnen de oorzaak zijn van diarree bij jonge kalveren: bacteriën, parasieten, virussen en op wat latere leeftijd ook wormen. Bij kalveren tot twee maanden oud komen E. coli, Cryptosporidium parvum, corona- en rota-virussen het meeste voor als veroorzakers van diarree. Diagnose Voor het instellen van een behandeling is het belangrijk de veroorzaker te kennen. Wij hebben de beschikking over een sneltest waarmee we de mest kunnen onderzoeken op E. Coli, Rota-corona virus en Cryptosporidiose. De te volgen stappen zijn afhankelijk van de primaire veroorzaker. Er kan ook sectie worden gedaan op een dood kalf om de oorzaak van diarree te achterhalen. Naast deze verwekkers kunnen onder andere voedingsfouten, BVD virus en coccidiose de diarree bij kalveren veroorzaken en op latere leeftijd ook wormen. Meer problemen in herfst en winter In de herfst en vroege winter worden meer kalveren geboren dan in de rest van het jaar. De kans op diarreeproblemen neemt daardoor toe. Mogelijk dragen de klimatologische omstandigheden in die periode ook bij aan een hogere infectiedruk. Toch zijn er bedrijven die het jaar in jaar uit klaarspelen geen problemen te hebben met kalverdiarree. De kalversterfte na de eerste levensdag is op die bedrijven dan ook een stuk lager. Het is dus mogelijk problemen met kalverdiarree en de daarmee samenhangende schadeposten, extra werkzaamheden en ergernissen te voorkomen. Tips tegen kalverdiarree De meeste verwekkers van kalverdiarree zijn met een goede hygiëne, optimaal stalklimaat en de juiste huisvesting op veilige afstand te houden. Denk hierbij aan de volgende maatregelen. Goede hygiëne rond de geboorte. Een schone afkalfruimte. Alleen geboortehulp bieden als dat noodzakelijk is en dan zo schoon mogelijk werken. Het kalf direct na de geboorte in een schone eenlingbox of iglo plaatsen. Eenlingboxen mobiel maken, zodat ze na gebruik buiten de stal schoon te maken zijn. Laat ze minimaal een week drogen en leegstaan. Pasgeboren kalveren minimaal de eerste 5 dagen apart houden van oudere kalveren. Dat voorkomt besmetting tussen de leeftijdsgroepen. In de kalverstal van jong naar oud werken en nooit omgekeerd. Draag daarbij altijd schone werkkleding en schoeisel. Zorg ervoor dat de drinkemmers en spenen altijd goed schoon zijn en laat ze goed drogen. Groepjes maken van ongeveer dezelfde leeftijd, bij voorkeur met maximaal vijf dagen leeftijdsverschil.
2 Behandeling Telkens de gehele groep verplaatsen naar een volgende afdeling (all-in/all-out). Maak het lege hok eerst goed schoon en droog (en het liefst aantal dagen leeg laten) voordat er nieuwe kalveren in komen. Zelf de biest toedienen aan het kalf (dus niet laten drinken bij de koe). Melk direct 6 liter biest uit en geef daarvan meteen 2 liter aan het kalf. Geef binnen 12 uur nog eens 2 liter, zodat ieder kalf tenminste 4 liter biest op heeft binnen 12 uur. Geef op de eerste dag nog 1,5 liter. Op de tweede dag drie maal 1,5 liter geven van het tweede melkmaal. Daarna overschakelen op kunstmelk. Als kalveren toch diarree krijgen, reageer dan snel en adequaat. Zo wordt voorkomen dat een probleem bij een enkel dier uitgroeit tot een koppelprobleem. Zorg voor een niet te koude omgeving (15 tot 20 C, bijvoorbeeld met een warmtelamp). Geef gedurende één dag elektrolytenmix. Geef daarna in principe de normale hoeveelheid melk, maar verdeel die over kleine porties (4 tot 5 porties per dag). Geef daarnaast elektrolytenmix om het verhoogde vochtverlies te compenseren. Neemt het aantal kalveren met diarree toe, raadpleeg dan tijdig uw dierenarts om de oorzaak vast te stellen en de behandeling daaraan aan te passen. Er zijn immers verschillende verwekkers van kalverdiarree die elk een specifieke behandeling vereisen. Wordt de diarree veroorzaakt door rotavirus, verstrek dan langer biest. Geef twee maal daags 200 ml biest van de eerste melking en voeg dit toe aan de gewone melkvoeding gedurende de eerste tien levensdagen. Ga tevens de koeien enten 3-12 weken voor het kalven om de hoeveelheid antistoffen in de biest te verhogen. Is het kalf uitgedroogd, slap en onderkoeld bel dan uw dierenarts om het kalf te laten behandelen met o.a. een infuus. Voor meer informatie over de verschillende verwekkers kijk hieronder. Cryptosporidiose De parasiet Cryptosporidium parvum komt voor bij vele zoogdieren. Bij kalveren veroorzaakt de parasiet in de eerste levensmaand diarree. Ongeveer twintig procent van de gezonde koeien scheidt oöcysten (soort eitjes) van Cryptosporidium uit, met een piek rondom afkalven. Kalveren kunnen deze oöcysten opnemen en als dit aantal hoog is, krijgen zij diarree. Aangetaste kalveren scheiden op hun beurt zeer grote hoeveelheden oöcysten uit, gedurende één tot dertien dagen. De oöcysten kunnen in de mest worden aangetoond. Oöcysten van Cryptosporidium zijn resistent tegen bijna alle desinfectiemiddelen. Met preventieve managementmaatregelen kan cryptosporidiose echter goed worden bestreden. Dit vereist een consequent hygiënisch management op het gebied van voeding en huisvesting. Op die manier wordt de infectiecyclus op een bedrijf doorbroken. Het aantal parasieten, en daarmee het aantal uitgescheiden oöcysten, wordt drastisch verlaagd. Hierdoor ontstaat er geen diarree meer.
3 Bij problemen met cryptosporidiose kunnen kalveren preventief met medicijnen worden behandeld. Deze medicijnen doden de parasiet niet, maar hebben een remmende werking. Als er minder oöcysten in de omgeving zijn en het kalf ouder wordt, neemt de gevoeligheid voor cryptosporidiose af. Rotavirusdiarree Veel bedrijven hebben in de loop van het stalseizoen te kampen met ernstige diarreeproblemen bij de groep jonge kalveren. De kalveren worden op steeds jongere leeftijd ziek, naarmate het stalseizoen vordert. De primaire veroorzaker is vaak het rotavirus. Verschijnselen Rotavirusdiarree is te herkennen aan een waterige tot slijmerige mest, vaak bruingeel tot geelwit van kleur. De kalveren zijn niet doodziek, maar drinken vaak moeizaam. Rotavirussen vernielen een groot deel van de wand van de dunne darm. Als reactie hierop worden er nieuwe darmcellen aangemaakt. Het duurt echter drie weken voordat deze hun taak volledig kunnen uitvoeren. Tijdens deze periode genezen kalveren slecht van de diarree en zullen sterk vermageren (slijten). De diagnose wordt gesteld aan de hand van het ziektebeeld en gericht mestonderzoek. Doordat besmette dieren het virus slechts kort uitscheiden, wordt het virus in veel gevallen niet aangetoond. Het beste resultaat wordt verkregen door mest van acuut zieke dieren te onderzoeken. Pleeg voor het stellen van de diagnose altijd overleg met uw dierenarts. Komt veel voor Het rotavirus dat de diarree veroorzaakt, komt op bijna alle rundveebedrijven voor. Rotavirus kan lang in het milieu overleven en is weinig gevoelig voor desinfectie-middelen. Het virus laat zich heel gemakkelijk verslepen en kleeft aan laarzen, melkemmers en dergelijke. Aangezien een kalf met diarree extra aandacht krijgt, verspreidt het virus zich snel over het hele bedrijf. Afhankelijk van de besmettingsdruk (hoeveel virussen er aanwezig zijn in de omgeving) ontstaan er ziekteverschijnselen. Afweerstoffen Kalveren zijn vanaf de geboorte gevoelig voor het rotavirus. De meeste ziektegevallen vinden tussen de vijfde en tiende dag plaats. Bij een hoge infectiedruk en een slechte biestopname krijgen de kalveren op steeds jongere leeftijd diarree. Een kalf kan in principe vanaf de geboorte besmet raken. Via de biest krijgt het kalf echter afweerstoffen tegen het rotavirus binnen. Deze afweerstoffen werken direct in de darm van het kalf en remmen virussen in hun groei. Dit is de zogenaamde passieve afweer van het kalf. Na twee dagen vermindert deze afweer echter al, waarna de virussen zich kunnen gaan vermeerderen. Het duurt dan nog twee dagen voordat een besmet kalf massaal virus kan gaan uitscheiden. Vanaf een leeftijd van vijf dagen is een kalf dus een mogelijke nieuwe besmettingsbron voor de andere kalveren. Na een infectie bouwt het kalf snel eigen afweer op tegen het rotavirus, de zogenaamde actieve afweer. Deze zorgt ervoor dat massale vermenigvuldiging van het virus in de darm stopt. Als een kalf op latere leeftijd wordt besmet met het virus, dan wordt het dier dus minder ernstig ziek en zal het bovendien minder virus uitscheiden.
4 Preventie Om problemen te voorkomen, is het zaak het moment van besmetten uit te stellen en zodoende massale uitscheiding van virus te voorkomen. Het moment van besmetten kan worden uitgesteld door de biestperiode te verlengen. De eerste dag wordt volgens advies vlug, vaak en veel biest gegeven. De tweede tot en met de vijfde levensdag krijgen de kalveren naast het gewone rantsoen 250 ml eerstemelks biest van de eigen moeder. Zo wordt de passieve afweer van het dier langer in stand gehouden. Als de biestopname voldoende is, kunnen kalveren jonger dan vijf dagen geen grote hoeveelheden virus verspreiden. Door deze dieren volledig te scheiden van kalveren van zes dagen en ouder, komen zij niet in contact met grote hoeveelheden virus en hebben tijd om hun actieve afweer op te bouwen. Aanpak diarreekalf Zodra een kalf diarreeverschijnselen heeft, is het verstandig het kalf een dag van de melk te halen. Geef het kalf in plaats van melk een elektrolytenmix of een ander preparaat met voldoende vocht (vier tot vijf liter). Na één en bij zeer ernstige diarree twee dagen, moet het kalf opnieuw melk krijgen. In het begin mag het rantsoen voor een derde uit melk bestaan en voor de rest uit elektrolytenmix. Geef de melk en de elektrolytenmix apart. Voer de melkgift langzaam op. Door de aangetaste darmen zal de mest van het kalf afwijkend blijven, maar het kalf kan zijn voedingsstoffen niet missen. De darmen functioneren zo slecht, dat de benutting van de voeding ver onder de behoefte ligt. Aanvullend op melk kan gedurende vijf dagen kleine porties biest worden gegeven. De afweerstoffen in de biest helpen de virussen in de darm te doden. Dit geldt overigens alleen voor eerstemelks biest. Bedrijven met paratbc doen er goed aan biest van onverdachte koeien in te vriezen. Daarnaast kan begonnen worden met het enten van de koeien voor het afkalven om de hoeveelheid antistoffen in de biest op te hogen. Roulerend hoksysteem Het strikt gescheiden huisvesten van kalveren kan de infectieketen doorbreken. Hierbij moeten ook de materialen (bijvoorbeeld emmers) gescheiden worden gehouden. Dit kan met behulp van een roulerend hoksysteem. Dit betekent dat blokken van bijvoorbeeld drie eenlinghokjes aan elkaar worden vastgemaakt en deze blokken verrijdbaar worden gemaakt. Ieder blok heeft daarbij zijn eigen emmers. Een blok hokjes is bedoeld voor kalveren die binnen een periode van vijf dagen worden geboren. Als op maandag het eerste kalf in het eerste hok wordt geplaatst, mag het laatste kalf er uiterlijk op vrijdag in. Vanaf de zaterdag (vijf dagen later) wordt dan met het volgende blok gewerkt. Houd verder rekening met de volgorde van voeren. Begin bij de jongste dieren en ga vervolgens naar de oudere dieren. Afhankelijk van de bedrijfsgrootte en het afkalfpatroon worden de blokken groter of kleiner gemaakt. Door voldoende blokken te maken, kan een reserveblok leeg staan. Dit biedt de mogelijkheid het blok buiten schoon te spuiten en in de buitenlucht te laten drogen. Zo wordt voorkomen dat bij het schoonspuiten van de hokken kiemen worden verspreid. Bovendien kunnen de virussen slecht tegen droogte.
5 Zoogkoeien Op zoogkoeienbedrijven is het extra moeilijk van een rotabesmetting af te komen. Ook hier geldt dat een optimale biestvoorziening een eerste vereiste is. Wanneer biest wordt ingegeven, heeft het kalf sneller een hoge opname van afweerstoffen dan wanneer het bij de moeder drinkt. Probeer de biestperiode te verlengen. Een voorraad ingevroren biest in kleine porties kan hierbij welkom (of onmisbaar) zijn. Het scheiden van leeftijden vergt extra planning en geeft in de praktijk wel eens problemen. De pas afgekalfde koeien moeten immers vaak in zeer kleine groepjes worden ondergebracht, zodat hun kalveren niet meer dan vijf dagen in leeftijd verschillen. Als een kalf een ernstige vorm van diarree heeft, kan het nodig zijn het kalf tijdelijk van de koe af te halen. Een andere methode is om de kalveren extra elektrolytenmix te verstrekken. Zij zullen dan minder melk opnemen. E.Coli E-coli diarree treedt over het algemeen alleen op in de eerste levensdagen (dag 2 tot dag 7). Door de combinatie van diarree, verminderde drinklust en koorts kan het kalf zeer snel uitdrogen. Een aantal typen E-coli bacteriën zijn in staat gifstoffen te produceren. Deze gifstoffen zorgen voor een ernstig tot fataal verloop van de ziekte. Verschijnselen De kalveren hebben vaak koorts of erger, onderkoeling, en hebben over het algemeen een matige tot slechte drinklust. De dunne lichtkleurige mest is vlokkerig en niet samenhangend van samenstelling. Oorzaak E-coli diarree wordt veroorzaakt door de bacterie Escherichia coli. Er bestaan vele typen E-coli bacteriën waarvan er een aantal ziekten veroorzaken zoals diarree. E-coli diarree is zeer infectieus. Verminderde hygiëne rondom kalveropfok zoals bij de melkverstrekking en voeraanmaak geven een verhoogde kans op een coli-uitbraak. Kalveren met een verminderde weerstand als gevolg van matige biestverstrekking zijn vatbaarder. Behandeling De behandeling is erop gericht om uitdroging te voorkomen en daarna de darmflora snel weer normaal te laten functioneren. Het is belangrijk om op tijd, d.w.z. bij de eerste verschijnselen, te starten met de behandeling. Hoe eerder de behandeling, des te beter het resultaat. bij ernstig uitgedroogd, slap en onderkoeld kalf uw dierenarts bellen voor behandeling op peil brengen van de vocht- / elektrolytenbalans: de melk vervangen door elektrolytenmix de eerste dag toedienen van antibiotica en darmontspanner in overleg met uw dierenarts 2e dag weer kleine porties melk voeren met daar tussendoor de elektrolytenmix voorkom onderkoeling door het kalf op een rubbermat of in het stro te leggen en eventueel bij te verwarmen met een warmtelamp.
6 Conclusie langzaam overschakelen van elektrolytenmix naar melk door meermaal daags kleinere porties te voeren afmaken antibiotica kuur Bij een kalf met diarree is het belangrijk direct een behandeling te starten. Om een correcte behandeling te starten, is het belangrijk de verwekker te kennen. Verzamel daarom wat van de mest van het kalf en laat een sneltest uitvoeren op onze praktijk. Met een paar minuten is vervolgens bekend of Coli, Cryptosporidiose of Rota-coronavirus de veroorzaker(s) zijn. Uw dierenarts kan u vervolgens aan de hand van de uitslag adviseren wat te doen. Als kalverdiarree op uw bedrijf vaak voorkomt, is het verstandig dit probleem te bespreken met uw bedrijfsbegeleidend dierenarts. Er kan dan gekeken worden of er preventieve maatregelen te nemen zijn zoals bijvoorbeeld een enting. Daarnaast kan het management eens goed nagelopen worden om te kijken of het met hygiëne, huisvesting etcetera wel goed zit. Bij een ernstig ziek/uitgedroogd kalf moet u onmiddellijk uw dierenarts laten komen voor o.a. een infuus.
Kalverdiarree. Hoe los ik het op? Author/location
Kalverdiarree Hoe los ik het op? Author/location Situatie Nederland Het voorkomen van afwijkende mest op 108 bedrijven verspreid over heel Nederland Onderzocht door de GD Onderscheid mest: waterig vla
Nadere informatieAlles wat u moet weten over diarree bij kalveren
Alles wat u moet weten over diarree bij kalveren Er sterven meer jonge kalveren aan diarree dan aan alle andere ziekten samen Neonatale diarree vormt een grote bedreiging in de eerste weken van het leven
Nadere informatieKalverdiarree voorkomen en aanpakken
Kalverdiarree voorkomen en aanpakken Uit onderzoek onder ruim 400 kalveren blijkt dat meer dan 40% in de eerste drie levensweken een afwijkende mestscore laat zien. Diarree bij kalveren is een veelvoorkomend
Nadere informatieResultaten van een veldproef met betrekking tot neonatale kalverdiarree
Auteur: Vanessa Meganck Inleiding Resultaten van een veldproef met betrekking tot neonatale kalverdiarree Voor het vermijden van diarree bij de jongste kalfjes dient er een evenwicht gevonden te worden
Nadere informatieNieuwsbrief. > 04 winter voor ondernemende melkveehouders. Uw eerste keuze in uiergezondheid
Nieuwsbrief voor ondernemende melkveehouders > 04 winter 2011 Uw eerste keuze in uiergezondheid Editoriaal Editoriaal Geachte lezer, Uiergezondheid Waarop letten bij het behandelen van een uierontsteking?
Nadere informatieNieuwsbrief Rundvee Januari 2018
Nieuwsbrief Rundvee Januari 2018 Inhoud: Nieuwe producten Cryptosporidium Salmonellose Aanpak IBR en BVD Voorwoord Allereerst willen we jullie als praktijk en herkauwerteam een gelukkig en voorspoedig
Nadere informatiePorcilis ColiClos. Samen de juiste E. coli / Clostridium vaccinatiestrategie bepalen
Porcilis ColiClos Samen de juiste E. coli / Clostridium vaccinatiestrategie bepalen Porcilis ColiClos Percentage secties van zuigende biggen waarbij infectie met Clostridium perfringens werd vastgesteld,
Nadere informatieBiestvoorziening, waaróm is het zo belangrijk? Anja Smolenaars GD Dierenarts Herkauwersgezondheidszorg 15 januari 2015
Biestvoorziening, waaróm is het zo belangrijk? Anja Smolenaars GD Dierenarts Herkauwersgezondheidszorg 15 januari 2015 Biestvoorziening Veel te Vaak Vlug aan voorbijgegaan! Waarom is het zo belangrijk?
Nadere informatieAlgemene gegevens (1)
Bedrijf A Algemene gegevens (1) Afkalven: Groepshok (stro) voor droge koeien, 2 weken voor afkalven. 75% van de kalveren binnen kwartier bij koe weg. 25% tussen 1 a 5 uur bij koe weg. Biest: 80% van de
Nadere informatieSommige infecties bij runderen blijven gedurende lange tijd aanwezig op een rundveebedrijf
Moeilijk te ontdekken infectieuze ziekten bij runderen Sommige infecties bij runderen blijven gedurende lange tijd aanwezig op een rundveebedrijf vooraleer ze ontdekt en aangepakt worden. Het gaat om besmettelijke
Nadere informatieBVD, het aanpakken waard! Monique Driesse en Ruben Tolboom Januari 2015
BVD, het aanpakken waard! Monique Driesse en Ruben Tolboom Januari 2015 Voorstellen Monique Driesse Rundveedierenarts 7 jaar praktijk, 5 jaar in Canada Sinds 2007 bij Boehringer Ingelheim Ruben Tolboom
Nadere informatieNieuwsbrief 4 Demonstratieproject Schapenhouder zoekt rendabiliteit
COLOFON Verantwoordelijke uitgever Nieuwsbrief 4 Demonstratieproject Schapenhouder zoekt rendabiliteit J A A R G A N G 1 0, N R. 3 3 A P R I L, 2 0 1 7 Vlaamse Schapenhouderij vzw Ieperseweg 87 8800 Rumbeke/Beitem
Nadere informatieVaccineren van honden Voorkomen is beter dan genezen!
INFORMATIE Vaccineren van honden Voorkomen is beter dan genezen! Vaccineren Als eigenaar verzorgt u uw hond natuurlijk zo goed mogelijk. Immers, een goede voeding en de juiste verzorging houden uw dier
Nadere informatieStreven naar een goed producerende koe met lange levensduur
Melkveebedrijf van nu naar... Streven naar een goed producerende koe met lange levensduur Efficiënte jongveeopfok: ALVA laag vervangings % + impact mestbeleid Preventief management: risico s vermijden
Nadere informatieDierenArtsenCentrum Noordwolde Voorjaar 2012
DierenArtsenCentrum Noordwolde Voorjaar 2012 Beste paardeneigenaar, Op het moment is het rhinopneumonievirus volop in het nieuws. Het virus is vastgesteld op verschillende plaatsen in Nederland. Aangezien
Nadere informatieVragen en opdrachten. Vragen bij de wikiwijspagina Jongveeopfok
Vragen en opdrachten Vragen bij de wikiwijspagina Jongveeopfok Vragen bij boekje Jongvee blz 4 t/m 7 (Bekijk voor het maken van vraag 1 t/m 11 Wikiwijs: Jongvee opfok, hoofdstuk Introductie jongvee opfok.)
Nadere informatie1. Inleiding. 1.1 Achtergrond en aanleiding. 1.2 Doelstelling
Afstudeeronderzoek: homeopathie en kalverdiarree 1. Inleiding 1. Inleiding 1.1 Achtergrond en aanleiding In de praktijk van de biologische melkveehouderij blijkt dat het gebruik van homeopathische middelen
Nadere informatieHet belang van een degelijk biestmanagement op moderne. rundveebedrijven
Auteur: Vanessa Meganck Het belang van een degelijk biestmanagement op moderne rundveebedrijven Een kalf wordt zonder antistoffen geboren door de specifieke bouw van de placenta (moederkoek) van het rund.
Nadere informatieBVD, het aanpakken waard! Ruben Tolboom Intervisie 2014
BVD, het aanpakken waard! Ruben Tolboom Intervisie 2014 Voorstellen Ruben Tolboom Tot 1 mei 2014: rundveedierenarts Vanaf heden: Field Technical Service Manager Technische achtergrond produkten-dierziekten
Nadere informatiePraktische kalveropfoktips van 0 tot 3 maanden. Ger v. Wersch Rayonmanager Nutrifeed 2. Onderwerpen. Nutrifeed onderdeel van Royal FrieslandCampina
Nutrifeed onderdeel van Royal FrieslandCampina 1 Praktische kalveropfoktips van 0 tot 3 maanden Ger v. Wersch Rayonmanager Nutrifeed 2 Onderwerpen Management rond geboorte Volle melk of melkvervanger Meest
Nadere informatieHet Adeno-Coli complex. Voorjaarsdag NBS 17 febr. 2018
Het Adeno-Coli complex Voorjaarsdag NBS 17 febr. 2018 Adenovirus infectie Klassieke vorm (type 1): De zgn. klassieke vorm komt vooral bij de jonge duiven onder het jaar voor (= Jongeduivendiarree) Lever
Nadere informatieOnder de huid Subcutaan s.c. Gebruikt bij veel medicijnen, In de ader Intraveneus i.v. Melkziekteinfuus in melkader
Medicijngebruik In dit hoofdstuk zullen de medicijnen besproken worden die gebruikt worden bij het melkvee, jongvee en de droge koeien. Daarbij is er een belangrijke rol voor de antibiotica. Het antibioticagebruik
Nadere informatieGRIEPVACCINATIE 2012. Waardoor komt het? Wat zijn de verschijnselen? Adviezen
GRIEPVACCINATIE 2012 De griepprik zal dit jaar op woensdag 14 november worden gegeven, tussen 15 en 18 uur. Mensen die ervoor in aanmerking komen krijgen ongeveer 2 weken van tevoren een uitnodiging toegestuurd.
Nadere informatieADLO demoproject "Verbetering van de rendabiliteit in de vleesveehouderij door beperking van de kalversterfte"
ADLO demoproject "Verbetering van de rendabiliteit in de vleesveehouderij door beperking van de kalversterfte" Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling: Europa investeert in zijn Platteland
Nadere informatieErvaringen van een salmonella expert
Ervaringen van een salmonella expert Bijeenkomst Friesland Campina 14 februari 2018 Oostmahorn Introductie Gerrit Hegen Rundveedierenarts sinds 1983 3 jaar DAP Menaldum 28 jaar dierenarts in Zuid Oost
Nadere informatieParatuberculose. in (melk)geiten. Nieuwe inzichten en praktische handvatten
Paratuberculose in (melk)geiten Nieuwe inzichten en praktische handvatten Paratuberculose in geiten Introductie Paratuberculose is een langzaam voortschrijdende, infectieuze ontsteking van de dunne darm
Nadere informatieNa volledig invullen van de enquête neemt een assistente of uw bedrijfseigen dierenarts contact met u op om een afspraak te maken voor het BGP 2017.
Inleiding Beste veehouder/ veehoudster, Binnenkort bent u weer toe aan de update van uw BGP en BBP! Om zoveel mogelijk uit uw BGP te halen en kosten zo laag mogelijk te houden verzoeken we u vriendelijk
Nadere informatieDE BASIS VOOR EEN GEZONDE BIGGENOPFOK
KENNISDOCUMENT DE BASIS VOOR EEN GEZONDE BIGGENOPFOK Wat beïnvloedt de afweer van biggen tijdens de biggenopfokperiode? Waarom is biestmanagement zo belangrijk? Voor een gezonde biggenopfok is een goede
Nadere informatieZiekteverwekkers. Bacteriën. 3.2 Virussen
Ziekteverwekkers Bij melkvee komen diverse ziektes en aandoeningen voor. De oorzaak hiervan is verschillend. Er wordt onderscheid gemaakt in besmettelijke/ infectieuze ziektes en niet besmettelijke/ niet
Nadere informatieHygiëne Algemeen. Nemen van Hygiënische maatregelen
Hygiëne Algemeen Nemen van Hygiënische maatregelen Dieren in het wild houden nest, vacht enz schoon Dieren die gehouden worden op veehouderijbedrijven of voor gezelschap Door dieren in huizen en/of hokken
Nadere informatiePREVENTIE EN ZIEKTEN BIJ OPFOK VAN JONGVEE VOOR DE MELKVEEHOUDERIJ
PREVENTIE EN ZIEKTEN BIJ OPFOK VAN JONGVEE VOOR DE MELKVEEHOUDERIJ Deze brochure wordt u aangeboden door: Vlaamse overheid Departement Landbouw en Visserij Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling (ADLO)
Nadere informatieNiet technische samenvatting. 1 Algemene gegevens. 2 Categorie van het project
Niettechnische samenvatting 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Respiratoir Syncytieel Virus (RSV) in kalveren 1.2 Looptijd van het project 1.3 Trefwoorden (maximaal 5) Oktober 2015 oktober 2020
Nadere informatieNiet altijd treden ziekteverschijnselen op. Als er ziekteverschijnselen optreden, gebeurt dat meestal 3-4 dagen na de besmetting.
E. coli infecties (EHEC = Enterohemorragische Escherichia coli ) 1 Wat is het De E-coli bacterie is meestal een onschuldige darmbewoner bij de mens. Er zijn echter ook E.coli bacteriën waarvan je ziek
Nadere informatieGeschreven door Diernet Team woensdag, 12 januari 2011 00:00 - Laatst aangepast woensdag, 12 januari 2011 23:21
Omschrijving Oorzaken Verschijnselen Diagnose Therapie Prognose Omschrijving Een infectie met parvovirus is een acute (plotselinge en hevige) generaliseerde (systemische) ziekte bij honden. De aandoening
Nadere informatieZorgprotocol. Groep B-streptokokken bij de pasgeborene. 1. Introductie
Groep B-streptokokken bij de pasgeborene 1. Introductie Een klein aantal pasgeborenen wordt ernstig ziek door een infectie met de Groep B- streptokokkenbacterie (GBS-ziekte). Deze ziekte kan goed worden
Nadere informatiethe total feed business Lammerenopfok ForFarmers Hans Kolk
the total feed business Lammerenopfok ForFarmers Hans Kolk Agenda Voorstellen Geboorte en belang van biest Lammeren opfok en management Belang van goede voeding Ziektes; diagnose en preventie Rondvraag
Nadere informatieHuisregels zieke kinderen Peuterspeelzaal Tamarinde
Huisregels zieke kinderen Peuterspeelzaal Tamarinde 2016 2017 Huisregels zieke kinderen Peuterspeelzaal Tamarinde is niet berekend op de opvang van zieke kinderen. Ziekte is echter een nogal rekbaar begrip.
Nadere informatieDiergeneeskundige bedrijfsadvisering bij melkvee
Diergeneeskundige bedrijfsadvisering bij melkvee Pieter Passchyn AMCRA seminarie: Vaccinatie, bioveiligheid en management als tools voor een verminderd antibacterieel gebruik, Brussel, 10-11 oktober 2013
Nadere informatieBiestmanagement, zo kan het ook. Inge Nijhoving MSD Animal Health - NL
Biestmanagement, zo kan het ook Inge Nijhoving MSD Animal Health - NL Biest Zorgt voor specifieke (IgG) en aspecifieke afweer (witte bloedcellen) Eigen veestapel bedrijfsspecifieke ziektekiemen Bevat op
Nadere informatieKindergeneeskunde. Patiënteninformatie. Buikgriep bij kinderen. Slingeland Ziekenhuis
Kindergeneeskunde Buikgriep bij kinderen i Patiënteninformatie Slingeland Ziekenhuis Algemeen Uw kind is opgenomen in het ziekenhuis omdat het een buikgriep heeft. Lang niet alle kinderen worden opgenomen
Nadere informatieGroep-B-streptokokken en zwangerschap
Groep-B-streptokokken en zwangerschap Inleiding De groep-b-streptokok is een bacterie die bij veel vrouwen in de vagina (schede) aanwezig is. Meestal kan deze bacterie geen kwaad voor een zwangere en
Nadere informatieBiestmanagement op Vlaamse melkveebedrijven
Biestmanagement op Vlaamse melkveebedrijven Inleiding Het verzekeren van een goede gezondheid van het kalf start met het uitvoeren van een goed biestmanagement. In een thesis ter behaling van het diploma
Nadere informatieBescherm uw huisdier en uw gezin
Ontwormen van honden en katten Bescherm uw huisdier en uw gezin Waarom ontwormen? Honden en katten maken deel uit van ons gezin. We aaien ze, knuffelen en spelen met ze. Maar dit is niet altijd zonder
Nadere informatieKinderdagverblijf. Duckie. Ziektebeleid
Kinderdagverblijf Duckie Ziektebeleid Ziektebeleid Kinderdagverblijf Duckie is niet berekend op de opvang van zieke kinderen. Ziekte is echter een nogal rekbaar begrip. Er ontstaat daardoor voor de ouders
Nadere informatieInentingen bij huisdieren deel 2: honden
Inentingen bij huisdieren deel 2: honden Door Marije Blok Het is verstandig uw huisdier(en) te laten inenten tegen verschillende dierziekten. Maar waartegen worden ze nu eigenlijk ingeënt? En waarom is
Nadere informatiePRAKTISCH Toxoplasmose
PRAKTISCH Toxoplasmose l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n over houden van huisdieren Toxoplasmose is een belangrijke zoönose. Dat betekent dat deze ziekte
Nadere informatieNieuwsbrief februari Boerenavond donderdagavond 25 februari Studiegroep Voorstellen nieuwe dierenarts Sanne Journee
Nieuwsbrief februari Beste veehouder, In deze nieuwsbrief zal een gevarieerd aantal onderwerpen worden besproken. Deze betreffen: Boerenavond 25 februari 2010 Door ons verzorgde studiegroep Voorstellen
Nadere informatiegroep-bstreptokokken en zwangerschap patiënteninformatie Inleiding Wat zijn Groep-B-streptokokken Hoe vaak komt GBS voor bij zwangere vrouwen
patiënteninformatie groep-bstreptokokken en zwangerschap Inleiding De groep-b-streptokok is een bacterie die bij veel zwangere vrouwen in de vagina (schede) aanwezig is. Meestal kan deze bacterie geen
Nadere informatiePraktijkopdrachten Gezondheid en Welzijn
Praktijkopdrachten Gezondheid en Welzijn Opdracht 1 - Controle van gezondheid Het vee goed bekijken is één van de belangrijkste dingen op een melkveebedrijf. Het is namelijk de enige manier om zieke dieren
Nadere informatieAllereerst wensen wij iedereen natuurlijk een beestachtig en gelukkig 2014 toe!
Nieuwsbrief Januari 2014 Allereerst wensen wij iedereen natuurlijk een beestachtig en gelukkig 2014 toe! Wij staan in het nieuwe jaar weer voor u en uw huisdieren klaar! Ik wilde het over het nut en het
Nadere informatieZorgprotocol GBS bij de pasgeborene
Zorgprotocol GBS bij de pasgeborene 1. Inleiding 1 Zwangere vrouwen hebben deze bacterie soms in de vagina (schede). Dat kan meestal geen kwaad, maar een klein aantal baby s wordt ernstig ziek door een
Nadere informatiePraktische kijk op droogstandsmanagement bij Vlaamse melkveebedrijven. Samenvattend rapport
Praktische kijk op droogstandsmanagement bij Vlaamse melkveebedrijven Samenvattend rapport 1 ENQUÊTE 1.1 Opstellen van de enquête In kader van het demo-project verantwoord gebruik van antibiotica in de
Nadere informatietoch ziektetekens opwekken. Anderzijds kunnen om dezelfde reden de symptomen van een ziekte erger worden dan ze zouden zijn zonder de bijkomende
De BVD Boviene virale diarree of BVD is een aandoening bij runderen die zwaar onderschat wordt.de besmetting brengt veel meer schade toe aan de veestapel dan men over het algemeen aanneemt, maar komt ook
Nadere informatiegroep-b-streptokokken en zwangerschap
patiënteninformatie groep-b-streptokokken en zwangerschap De groep-b-streptokok is een bacterie die bij veel zwangere vrouwen in de vagina (schede) aanwezig is. Meestal kan deze bacterie geen kwaad voor
Nadere informatieDermatologie. Gordelroos. Afdeling: Onderwerp:
Afdeling: Onderwerp: Dermatologie 1 Wat is gordelroos (herpes zoster) is een aandoening, veroorzaakt door een virus, die gekenmerkt wordt door blaasjesvorming en pijn, meestal op de borstkas of rond de
Nadere informatieMastitis is gewoon irritant
Mastitis is gewoon irritant Yvette de Geus Introductie Dierenartsenpraktijk Krommerijnstreek in Schalkwijk Boerinnenclub Zoönose kennisnetwerk Antibiotica 1 Programma workshop uiergezondheid Introductie
Nadere informatieJongvee opfok. Vragen en opdrachten bij bundel Jongvee
Jongvee opfok Vragen en opdrachten bij bundel Jongvee 1 Planning: Datum Huiswerk 29 / 31 jan Af vragen hoofdstuk 1 af t/m vraag 20 5 / 7 feb Af vragen hoofdstuk 1 vanaf vraag 21 t/m hoofdstuk 2 vraag 10
Nadere informatiePatiënteninformatie. Groep-B-streptokokken en zwangerschap
Groep-B-streptokokken en Patiënteninformatie Groep-B-streptokokken en 1 Inleiding De groep-b-streptokok is een bacterie die bij veel zwangere vrouwen in de vagina aanwezig is. Meestal kan deze bacterie
Nadere informatieGroep B streptokokken en zwangerschap
Groep B streptokokken en zwangerschap Informatie voor patiënten F0538-3415 oktober 2015 Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl MCH Antoniushove, Burgemeester Banninglaan 1 Postbus 411, 2260 AK
Nadere informatieMijn kind heeft diarree
Mijn kind heeft diarree Beste ouders, Uw kind heeft diarree. In deze brochure vindt u een antwoord op de meeste vragen en ook praktische tips, opdat dit tijdelijk ongemak u geen onnodige hoofdbrekens zou
Nadere informatieInfectieziekten: Caprine arthritis encephalitis (CAE) Caseous Lymphadenitis (CL, pseudo-tuberculose) Paratuberculose
Infectieziekten: Caprine arthritis encephalitis (CAE) Caseous Lymphadenitis (CL, pseudo-tuberculose) Paratuberculose Caprine arthritis encephalitis (CAE) Oorzaak CAE virus, familie van de lentivirussen,
Nadere informatieBuikgriep bij kinderen
Buikgriep bij kinderen Buikgriep (gastro-enteritis) is een acute ontsteking van de maag- en darmwand. Uw kind heeft last van diarree, spugen en/ of buikkrampen. Ook kan het zijn dat uw kind koorts heeft.
Nadere informatieConditie, bevuiling, schurft..
Conditie, bevuiling, schurft.. Locomotiescore, lijn van de rug.. Mest consistentie Gedrag? Werkroutines 5 Werkroutines Weging Punten Werklijnen en kruislijnen Jong naar oud, kans op mestcontact 3 2
Nadere informatieNVOG Voorlichtingsbrochure GROEP B STREPTOKOKKEN EN ZWANGERSCHAP
NVOG Voorlichtingsbrochure GROEP B STREPTOKOKKEN EN ZWANGERSCHAP GROEP B STREPTOKOKKEN EN ZWANGERSCHAP 1. Inleiding 2. Wat zijn groep B streptokokken (GBS)? 3. Hoe vaak komen GBS voor bij zwangeren? 4.
Nadere informatieDiarree is een verstoring van het normale ontlastingpatroon. De ontlasting bevat meer water dan gewoonlijk en u moet vaker naar het toilet.
DIARREE In het dagelijks leven noemen we het liever buikgriep of voedselvergiftiging. Voor het woord diarree schamen we ons een beetje. Toch heeft iedereen er wel eens last van. Op vakantie of gewoon thuis.
Nadere informatieToolbox-meeting Het gevaar van naalden (van junks) in de liftput
Toolbox-meeting Het gevaar van naalden (van junks) in de liftput Inleiding Monteurs van vooral de service en reparatie&renovatie lopen een kans geïnfecteerd te raken met een virus, tengevolge van het (per
Nadere informatieZiekteverwekkende micro-organismen dringen via lichaamsopeningen het lichaam binnen:
IMMUNITEIT 1 Immuniteit Het lichaam van mens en dier wordt constant belaagd door organismen die het lichaam ziek kunnen maken. Veel van deze ziekteverwekkers zijn erg klein, zoals virussen en bacteriën.
Nadere informatieRS-virus. Albert Schweitzer ziekenhuis Kinderafdeling januari 2015 pavo 0059
RS-virus Albert Schweitzer ziekenhuis Kinderafdeling januari 2015 pavo 0059 Inleiding Uw kind is mogelijk besmet met het RS-virus. In deze folder leest u wat voor ziekte dit is en welke behandeling uw
Nadere informatieDE STREPTOKOK, TE TACKELEN?
Tekst: Sarah De Smet & Kelly Relaes (Varkensloket), Willem Van Praet en Tamara Vandersmissen (Dierengezondheidszorg Vlaanderen) DE STREPTOKOK, TE TACKELEN? Streptokokken worden aanzien als één van de belangrijkste
Nadere informatiePraktijkopdrachten Jongvee-opfok
Praktijkopdrachten Jongvee-opfok Een succesvolle opfok van jongvee is het resultaat van slim en gedisciplineerd werken. Doe de juiste dingen en doe ze altijd goed. Dit betekent: elke dag de behoefte van
Nadere informatieOp het diagram hieronder is schematisch weergegeven hoe de besmettingsroute van Neospora loopt. Bron: GD Diergezondheid
Neospora Neospora caninum is een van de belangrijkste besmettelijke oorzaken van verwerpen bij koeien. Een infectie met Neospora leidt niet tot ziekteverschijnselen bij de koeien. Wel kan de parasiet door
Nadere informatieInformatie over Clostridium difficile
Informatie over Clostridium difficile 2 Clostridium difficile is een bacterie die bij elk mens in de dikke darm voorkomt. Door toediening van antibiotica kan het evenwicht in de darmen verstoord raken.
Nadere informatieGroep-B-streptokokken (GBS) en zwangerschap
Groep-B-streptokokken (GBS) en zwangerschap 1 Groep-B-streptokokken (GBS) en zwangerschap De groep B streptokok is een bacterie die bij veel zwangere vrouwen in de vagina aanwezig is. Dat kan meestal geen
Nadere informatieVerantwoord Diergeneesmiddelengebruik
Verantwoord Diergeneesmiddelengebruik Dit is een gezamenlijke uitgave ter bevordering van verantwoord diergeneesmiddelengebruik van de vereniging van Fabrikanten en Importeurs van Diergeneesmiddelen in
Nadere informatieGroep-B-streptokokken en zwangerschap
Groep-B-streptokokken en zwangerschap Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding De groep-b-streptokok is een bacterie die bij veel vrouwen in de vagina (schede) aanwezig
Nadere informatieStudiemiddag Vaccinatie
Studiemiddag Vaccinatie Zin of onzin? December 2011 Opzet middag Inleiding Wat is het? Waarom vaccineren Geschiedenis Infectieziekten Mogelijke vaccinaties(schema s) Economie Actualiteiten Inleiding Achtergrond
Nadere informatieNetwerk Melkveehouderij antibioticavrij
Netwerk Melkveehouderij antibioticavrij Hoe worden veehouders antibioticavrij ABvrij: chaos of andere ordening Hoe worden veehouders antibioticavrij Willen is kunnen 1. Ze moeten het echt willen: redenen
Nadere informatiePRAKTISCH Hondsdolheid (rabiës)
PRAKTISCH Hondsdolheid (rabiës) l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n over houden van huisdieren Rabiës oftewel hondsdolheid is één van de bekendste zoönosen
Nadere informatiePaarden - Ontworming. Tel.: 033-2863276 info@devallei.com www.devallei.com
Paarden - Ontworming Vrijwel alle paarden in Nederland hebben wormen en wormlarven in hun lichaam. Wanneer er een beperkt aantal wormen in het lichaam verblijven, levert dit geen gezondheidsproblemen op.
Nadere informatieOnderwerp: preventie gezondheid bij paarden waarbij o.a. aan de orde kwamen het ontwormen, entingen en welke gevaren er zoal op de loer liggen.
Studieclub Het Friesch Paard Limburg Bezoek aan Dierenkliniek Landhorst, Grote Baan 9 Landhorst op maandag 18 maart 2013. Inleiding door de heer Rob Heijmans, dierenarts Onderwerp: preventie gezondheid
Nadere informatieRefaja Ziekenhuis Stadskanaal. Groep-B-streptokokken en zwangerschap
Refaja Ziekenhuis Stadskanaal Groep-B-streptokokken en zwangerschap GROEP-B-STREPTOKOKKEN EN ZWANGERSCHAP INLEIDING De groep-b-streptokok is een bacterie die bij veel zwangere vrouwen in de vagina (schede)
Nadere informatieHoe lang en hoe vaak op een dag krijgt u de antibiotica?
Antibiotica Antibiotica Antibiotica zijn medicijnen die worden gebruikt bij infecties die worden veroorzaakt door bacteriën. Deze infecties ontstaan doordat bacteriën het lichaam binnendringen en zich
Nadere informatieGroep-B-streptokokken en zwangerschap. Poli Gynaecologie
00 Groep-B-streptokokken en zwangerschap Poli Gynaecologie De inhoud van deze voorlichtingsfolder is samengesteld door de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG). Deze folder is zeer
Nadere informatiePRRS in vraag? en antwoord!
KENNISDOCUMENT Met kennis vooruit: PRRS in vraag? en antwoord! Veel varkenshouders en dierenartsen hebben vragen over PRRS. Daarom geven we in dit kennisdocument antwoord op de vier meestgestelde vragen
Nadere informatieRode Kruis ziekenhuis. Patiënteninformatie. Groep-B-streptokokken en zwangerschap. rkz.nl
Patiënteninformatie Groep-B-streptokokken en zwangerschap rkz.nl Inleiding De groep-b-streptokok is een bacterie die bij veel zwangere vrouwen in de vagina (schede) aanwezig is. Meestal kan deze bacterie
Nadere informatieDIARREE A P O T H E E K. N L
DIARREE WAT IS DIARREE WAT KUNT U ZELF DOEN WAT KAN UW APOTHEKER VOOR U DOEN WANNEER KUNT U BETER NAAR UW HUISARTS GAAN OP VAKANTIE: DIARREE VOORKOMEN APOTHEEK.NL D I A R R E E Iedereen heeft weleens last
Nadere informatieDROES STAPPENPLAN VOOR DE EIGENAAR
DROES STAPPENPLAN VOOR DE EIGENAAR DROES Droes wordt veroorzaakt door Streptococcus equi subsp. equi en is de meest voorkomende bacteriële luchtwegziekteverwekker bij paarden. Paarden van alle leeftijden
Nadere informatieOverzicht voor een geslaagde jongvee-opfok
Voeding tot 6 maand 1. Biest Overzicht voor een geslaagde jongvee-opfok Vlug: 1-1,5 liter direct na de geboorte, binnen de acht uur 4 liter Veel: minstens 4 liter per kalf per dag gedurende minstens de
Nadere informatieRSV Risicogroep Oorzaak Symptomen van RSV
RS virus Uw kind is opgenomen op de kinderafdeling van het VUmc in verband met een infectie van RSV. Opname in het ziekenhuis vindt plaats bij ernstige benauwdheid en als zich voedingsproblemen voordoen.
Nadere informatieNieuwsbrief Maart 2014
Nieuwsbrief Maart 2014 Beste Klant, Eerst graag uw aandacht voor het volgende: In Zoetermeer en Ypenburg zijn de afgelopen week, eind februari, verschillende honden ziek geworden door het Canine Distemper
Nadere informatieGynaecologie / obstetrie Groep-B-streptokokken en zwangerschap
Inleiding Gynaecologie / obstetrie Groep-B-streptokokken en zwangerschap De groep-b-streptokok is een bacterie die bij veel zwangere vrouwen in de vagina (schede) aanwezig is. Meestal kan deze bacterie
Nadere informatieTrastuzumab (Herceptin )
Trastuzumab (Herceptin ) Borstkanker (mammacarcinoom) De diagnose borstkanker is bij u vastgesteld. Dit wordt ook wel een mammacarcinoom genoemd. De behandeling van een mammacarcinoom bestaat uit een operatieve
Nadere informatielandbouw en natuurlijke omgeving 2011 dierhouderij en -verzorging productiedieren CSPE KB minitoets bij opdracht 13
landbouw en natuurlijke omgeving 2011 dierhouderij en -verzorging productiedieren CSPE KB minitoets bij opdracht 13 variant a Naam kandidaat Kandidaatnummer Meerkeuzevragen - Omcirkel het goede antwoord
Nadere informatieClostridium difficile
Clostridium difficile 2 Inleiding U heeft van uw arts gehoord dat bij u de ziekenhuisbacterie Clostridium difficile aanwezig is. Deze folder geeft informatie over deze bacterie. Ook leest u in deze folder
Nadere informatieVoeding van jonge kalveren Jean-François Lericq Product Manager Vleesvee Groep AVEVE Noord
WELKOM WILLKOMMEN Voeding van jonge kalveren Jean-François Lericq Product Manager Vleesvee Groep AVEVE Noord Plan van de voorstelling 1.Introductie 1.Vloeibare voeding 1.Types melkpoeders 1.Melkschema
Nadere informatieModerne Kalveropfok: Een nieuwe kijk op de zaak. F De Clercq Productmanager rundvee QUARTES
Moderne Kalveropfok: Een nieuwe kijk op de zaak F De Clercq Productmanager rundvee QUARTES Inhoud Doel van de voordracht Objectief opfok Cruciale momenten in opfok Klassiek opfok systeem Vernieuwend opfok
Nadere informatieRode Kruis ziekenhuis. Patiënteninformatie. R.S.-virus, wat is dat? rkz.nl kinderwebsite.rkz.nl
Patiënteninformatie R.S.-virus, wat is dat? rkz.nl kinderwebsite.rkz.nl Inleiding In de late herfst en de vroege winter worden veel mensen ziek, vaak zijn dit virale infecties. Een daarvan is het zogenaamde
Nadere informatieSerologische testen en interpretatie van testresultaten
Serologische testen en interpretatie van testresultaten Serologische testen Serologie is de leer van de stoffen die zich bevinden in het bloedserum. Bloedserum is het vocht dat verkregen is nadat bloed
Nadere informatieBetrouwbare bescherming. Vaccinatiegids voor de katteneigenaar
Betrouwbare bescherming Vaccinatiegids voor de katteneigenaar 2 Goede bescherming Inleiding Katten worden als zeer gewaardeerde huisgenoten gezien. Geen wonder dus dat het aantal katten de laatste tientallen
Nadere informatie