Agri & Food Bijlagen
2
vii Samenvatting Businessplan Meeting Point Pluimvee Pluimvee (Midden en Zuid Nederland) Het Meeting Point Pluimvee maakt onderdeel uit van het Poultry Expertise Centre, waarin 13 bedrijven uit de pluimveeketen en kennisinstellingen samenwerken. Het Poultry Expertise Centre is een netwerk gevestigd in Barneveld en omvat o.a. het lectoraat Pluimvee van CAH Vilentum en het daaraan gekoppelde innovatie- onderzoek, de internationale pluimveecursussen van PTC+ en de MBO pluimvee- opleiding van Groenhorst. Het Meeting Point bevordert de macrodoelmatigheid door verdere uitbouw van het gemeenschappelijke onderwijs door Groenhorst (Barneveld), Citaverde (Horst) en CAH Vilentum (Dronten) van MBO 2-4 tot en met eerste jaar HBO. Er worden speciale modules ontwikkeld voor gemeenschappelijke leerroutes voor studenten technisch onderwijs (Bouw, ICT, Mechatronica) en niet- productierichtingen van het agrarisch onderwijs (Diveto en Paraveterinair). Een nieuwe praktijktrainingsfaciliteit wordt ontwikkeld waarin dierenwelzijn en toepassing van moderne technieken op het gebied van klimaatregeling, voer, water en milieu geïntegreerd zijn. Het resultaat van het Meeting Point in 2017 is een verdubbeling van het aantal studenten met Pluimvee als hoofdrichting (van 25 naar 50 per jaar), en 100 studenten van andere opleidingen die specifieke modulen en masterclasses volgen. 1. Profiel Het Nederlandse pluimveecluster is breed en gespecialiseerd, met een jaaromzet van ruim 3 miljard Euro en een toegevoegde waarde op de primaire bedrijven van 800 miljoen Euro (2010). Er zijn 2.000 primaire bedrijven die 1.500 medewerkers in dienst hebben. In de toeleverende industrie, distributie en handel werken daarnaast nog ca. 15.000 mensen. De sector is sterk internationaal gericht (b.v. wereldmarktleider export verse eieren). Het Meeting Point Pluimveehouderij richt zich samen met het Meeting Point Varkens- houderij op de intensieve veehouderij. Thema s als b.v. huisvesting, dierenwelzijn en precisieveehouderij zijn gemeenschappelijk. Voor de herkenbaarheid voor de Nederlandse pluimvee- respectievelijk varkenssector zijn twee Meeting Points gewenst - en deze kunnen ook op steun van het bedrijfsleven rekenen. Het MP Pluimveehouderij werkt in twee regio s (Midden en Zuid). Het MP Pluimveehouderij richt zich naast de primaire sector (legpluimvee en vleeskuikens) nadrukkelijk ook op de toeleverende industrie, dienstverlening en handel. In de legpluimveesector tekent zich een groeiende specialisatie af tussen bedrijven die voor de consumentenmarkt (verse eieren) produceren en bedrijven die zich richten op industriële verwerking. 53
Tabel 1: Bedrijfskolom legpluimvee (Rabobank, 2012) 2. Bijdrage aan innovatie werkveld en onderwijs Alleen in een opleidingsvorm die zelf innoverend is kunnen vaklieden opgeleid worden die innovaties mede vorm kunnen geven en ondersteunen. Innovatie in onderwijs en innovaties in de bedrijven zijn onverbrekelijk verbonden, in nauwe samenwerking met topondernemers en kennisinstellingen (b.v. lectoren van HAO, in het bijzonder de lector Pluimveehouderij, en de Animal Sciences Group- WUR). Er worden groepen van excellente ondernemers gevormd (uit de top- 20%). Zij definiëren de Kritische Prestatie Indicatoren (KPI s) die voor hun bedrijf van belang zijn om de resultaten te verbeteren. Voorbeelden van KPI s zijn: terugdringen antibioticagebruik; animal care (huisvesting, voeding, opfok); precisieveehouderij; dierenwelzijn/diergezondheid; duurzamere productie voor Nederlandse supermarkten. Bottom- up wordt zo de verbinding met de Innovatieagenda van de topsector gelegd. De programma s gericht op de KPI s gelden voor een beperkte tijd, daarna volgt een nieuwe ronde ter actualisering in een cyclus van 2-4 jaar. De innovatieve waarde voor het onderwijs is vooral gelegen in het bedrijfsgericht maken, en het laten werken van studenten aan concrete, relevante praktijkvragen. Met behulp van experts uit kennisinstellingen en bedrijven worden op basis van deze KPI s thema s voor onderwijs opgesteld, en ontwikkelen deze experts en docenten cursussen/modules om hiervoor op te leiden. Daaraan worden innovatieve praktijkopdrachten voor studenten gekoppeld. Het geheel wordt getoetst in Proeven van Bekwaamheid. Figuur: zie het algemene Businessplan CIV. 54
Een tweede innovatie is het invoeren van MBO- minoren voor studenten van ROC s en AOC s om beter te voorzien in de behoeften van de toeleverende industrie en handel aan medewerkers met een combinatie van technische, economische en teelt kennis. Hiertoe is een intentieverklaring getekend met de afdeling Techniek van ROC- A12. Het MP Pluimveehouderij werkt landelijk en wil door deelnemers uit zowel Midden als Zuid Nederland en onderwijsactiviteiten daar, de arbeidsmarkt in beide regio s voorzien. De Provincie Gelderland, de Regio Food Valley en de Gemeente Barneveld steunen het MP Pluimveehouderij vanwege het grote economische belang van het pluimveecluster in de regio. 3. Landelijke samenwerking Het Pluimveehouderijcluster is geconcentreerd in de regio s Midden (Food Valley, Barneveld) en Zuid (Zuid- Oost Brabant). Deze regio s worden gecoördineerd door respectievelijk Groenhorst en Citaverde. Voor onderwijsinstellingen is de roostering van doorslaggevend belang. Omdat de jaarplanning verschilt per locatie, wordt afgesproken één dag in de week in te roosteren voor top- Pluimveehouderij. Op dit moment is dat de woensdag voor de landelijke Pluimvee- opleiding. Landelijke themadagen, synchrone videolessen, bedrijfsbezoeken, docententrainingen etc. worden op die dag georganiseerd. Daarnaast zet het MP Pluimveehouderij, in samenwerking met de sociale partners, in op het ontwikkelen van flexibel leren, o.a. e- learning, zodat plaats en tijd veel minder een hinderpaal vormen. Flexibel leren is vooral van belang voor zij- instromers in de sector die geen deel kunnen nemen aan reguliere opleidingen, ook niet via het BBL- systeem. 4. Sectorvisie en arbeidsmarkt De periferie heeft de meeste werkgelegenheid Het verloop van de werkgelegenheid in het binnenlandse intensieve veehouderij- complex is weergegeven in figuur 1. Als vuistregel geldt dat ongeveer 1/3 van deze werkgelegenheid tot de pluimveesector gerekend kan worden. 55
Figuur 1: Werkgelegenheid van het intensieve veehouderijcomplex (uit: Het Nederlandse Agrocomplex 2011, LEI, 2012) In de pluimveehouderij bedraagt de behoefte aan bedrijfshoofden (MBO 4/HBO) ca. 70 personen en aan medewerkers ca. 150 per jaar. De totale uitstroom uit het pluimveeonderwijs bedraagt echter slechts 20-30 personen per jaar. In toelevering, verwerking, handel en dienstverlening voor de pluimveesector is daarnaast een veelvoud van vacatures waarvoor ook de ROC's onvoldoende gespecialiseerde afgestudeerden leveren. Grotere bedrijven starten hun eigen bedrijfsscholen, wat echter niet kostenefficîënt is door lage aantallen deelnemers. De sector innoveert voortdurend onder invloed van markt (keten) en maatschappij (consumenten). Dit vraagt om een beter ondernemerschap en grotere flexibiliteit (dierenwelzijn, diergezondheid, productdifferentiatie, maar ook expliciete aandacht voor relatie met de consument). Aequor ziet het beeld van een grotere vraag naar medewerkers op MBO- 3 niveau voor de gehele primaire veehouderijsector, dus inclusief intensieve veehouderij (figuur 2). Gerelateerd aan de huidige aantallen studenten ontstaan tekorten op niveau 2 en 3. Hierbij moet opgemerkt dat met de komende verbreding van kwalificaties ook instroom vanuit niet- gespecificeerde diergerichte opleidingen (b.v. niet- productiedieren) kan plaatsvinden. Voor de toelevering en handel in de Pluimveehouderijsector bestaan geen gespecialiseerde opleidingen. Het MP Pluimveehouderij wil voorzien in oriëntatie- mogelijkheden voor VMBO- leerlingen, en in minoren voor studenten van het technische en economische MBO. 56
Figuur 2: Vervangingsvraag en personeelstekorten in veehouderij per MBO niveau (Arbeidsmarkt 2016, Aequor, 2011) Specifiek voor hokdieren (intensieve veehouderij) zijn er duidelijke tekorten in arbeidskrachten in de concentratieregio s (figuur 3). Figuur 3: Regionale arbeidsmarkt hokdierenbranche (Aequor, 2011) 5. Ambitie en missie Bedrijven in de Pluimveesector hebben grote behoefte aan meer en aan betere werknemers op MBO- niveau. MP Pluimveehouderij stimuleert de vorming van top- leeromgevingen die werkenden en MBO- studenten laten leren in echte praktijksituaties. Zo worden zij beter inzetbaar, kunnen meer bijdragen aan praktische innovaties op de werkvloer en voldoen beter aan de behoeften van het bedrijfsleven. Jongeren die nieuwe technieken en werkwijzen kunnen helpen invoeren, oudere werknemers die vitaal blijven, en vooral, voldoende werknemers om alle orders af te handelen. 57
Voor de Pluimveehouderij speelt steeds de license to produce dierenwelzijn en milieu, en de relatie met de consument en diens zaakwaarnemers. De missie van het MP Pluimveehouderij is: Het opleiden van innovatieve MBO- studenten en werkenden voor de Pluimveehouderij- sector, in voldoende aantallen om de gewenste nieuwe ontwikkelingen in het bedrijfsleven, zowel in teelt, techniek als bedrijfsvoering, vorm te kunnen geven. Dit kan alleen bereikt worden als bedrijfsleven, onderwijs, kennisinstellingen en regionale overheden samenwerken. de bijdrage van het bedrijfsleven ligt in expertise, in faciliteiten en ook in het bieden van een aantrekkelijke werkomgeving met loopbaanperspectief aan jongeren, inclusief ontwikkelingsmogelijkheden. De bestaande bedrijfsopleidingen zullen hierbij betrokken worden; het onderwijs organiseert een flexibel, praktijkgestuurd leerproces van studenten en werkenden en schakelt hiervoor structureel experts van bedrijven en kennisinstellingen in. De opleidingen die van meet af betrokken worden zijn Productiedieren, Dierverzorging, Mechatronica, ICT, Bouw, en in een latere fase mogelijk Laboratorium, Procestechniek, Toegepaste Biologie, Detailhandel en Gezondheidszorg. De ambitie kan ook alleen bereikt worden als een nauwe samenwerking wordt aangegaan tussen teeltopleidingen en technische opleidingen. Dit kan via gemeenschappelijke minoren en masterclasses; kennisinstellingen vertalen onderzoeksresultaten in onderwijs, maar pikken ook praktijkvragen op voor hun onderzoek. Het lectoraat Pluimveehouderij van CAH- Vilentum vormt een belangrijke schakel; regionale overheden zorgen voor inbedding van het Pluimveehouderijonderwijs in de bredere kaders van het arbeidsmarktbeleid en gebiedsontwikkeling; de maatschappelijke bewustwording, dierenwelzijn, milieu en consument zijn een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor alle betrokkenen. Het innovatieve van het Meeting Point Pluimvee zit in drie onderdelen: het werken met KPI s van concrete ondernemers om onderwijs relevant te maken voor het verbeteren van bedrijfsprestaties; gezamenlijke onderwijspakketten groen en technisch onderwijs; een onderwijspakket dat gecertificeerd is met een Proeve van Bekwaamheid, gestuurd door het bedrijfsleven. 6. Organisatie LTO Nederland heeft als brancheorganisatie voor de primaire productie het initiatief genomen om via concentratie de kwaliteit van de opleidingen te garanderen met behoud van de instroommogelijkheid voor jongere leerlingen. Het Meeting Point Varkenshouderij zorgt voor bundeling van het vonderwijs en geeft daarmee vorm aan de door bedrijfsleven en onderwijs zelf geformuleerde macrodoelmatigheid. 58
Het MP Pluimveehouderij is een consortium dat voorlopig zonder rechtspersoonlijkheid wordt opgezet, met Citaverde als penvoerder en Horst als vestigingsplaats. Projectleider van het MP Pluimveehouderij is Harm Holleman, docent Groenhorst. Bij de mid- term review in 2015 zal deze netwerkvorm weer worden bezien. Het algemene beleid van het Meeting Point wordt besloten in het Partneroverleg. De relatie naar PBT en EZ verloopt via de penvoerder (figuur 6). Figuur 6: Governancemodel Meeting point Pluimveehouderij 59
7. Partners Het Meeting Point Pluimveehouderij gaat in september 2013 van start als een netwerk van bedrijven (meerderheid) en onderwijs. De Founding Fathers zijn: Landelijke organisaties LTO Nederland Dutch Poultry Centre Bedrijven De Heus Rabobank Jansen Poultry Denkavit MOBA Impex VDL Verbeek Ottevanger Pas Reform SHK Trading PTC + AOC s Groenhorst Citaverde ROC- partners A12 HBO, WO, kennisinstellingen CAH Vilentum STOAS Vilentum (Kenniscreatie en ecologisch denken) WUR- Animal Sciences Group Overheden Regio Food Valley Gemeente Barneveld Provincie Gelderland Het netwerk staat open voor scholen (met name ROC s) en overheden die willen aansluiten. Activiteiten staan open voor alle werkenden. Voor nieuwe bedrijfsleden geldt een toets op toegevoegde waarde. 8. Doelstellingen Het MP Pluimveehouderij is het samenwerkingskader voor het bovenregionale funderende Pluimveehouderijonderwijs, b.v. voor videolessen van bedrijfsexperts en vakdocenten (MBO Minoren). Deze lessen worden uitgewisseld via videoconferencing, en zullen ook te volgen zijn voor werkenden. De opbouw van het onderwijs kan daarmee samengevat worden als: basis (eerste jaar, per school apart ingericht); MBO- minoren (algemene pluimvee- inhoud, blokken van 20-40 uur over een thema). De minor bestaat uit een ordening van standaard leerstof, het hier- en- nu, gebruik apparatuur leren; masterclasses/specifieke stages (240 uur). De Master bevat extra leerstof (verdieping- verbreding- verzwaring), ontwikkeling, achtergronden/principes apparatuur. Dit is een te certificeren keuzepakket (via de paritaire commissie) voor herkenbaarheid in het bedrijfsleven. 60
De standaard opbouw van het Keuzepakket van 240 uur in het derde jaar is weergegeven in tabel 2. Inhoud Uren Theorie (50% afstand, 50% master) 60 Praktijktraining/masterclasses 40+20 Themadagen, excursies, events 20 Innovatieve praktijkstage 100 Afspraken over roostering zijn van groot belang om deelname van studenten van zoveel instellingen mogelijk te maken. Mogelijkheden hiervoor zijn b.v.: een vaste dag per week (landelijk in te vullen), zoals nu de vrijdag voor het 2 e jaar, de woensdag voor het 3 e jaar; een periode van 6 weken tegen het einde van het 3 e jaar, met innovatieve stage en 2 expertisedagen per week. De keuze zal in het uitvoeringsoverleg worden gemaakt. Het MP Pluimveehouderij zal een speciaal aanbod ontwikkelen voor alumni dat als geprofileerde cursus per school kan worden aangeboden. 9. Uitvoeringslocaties MP Pluimvee heeft het zwaartepunt in Barneveld, met een nevenlocatie in Horst. 10. Duurzaamheid De duurzaamheid van het Meeting Point wordt verzekerd door het keuzedeel te certificeren via de paritaire commissie met een Proeve van Bekwaamheid zodat deelnemende scholen het gehele pakket aanbieden, en roostertechnische bereikbaarheid gegarandeerd blijft. Daarnaast wordt vanaf 2015 nagegaan of in andere CIV s gehanteerde preferentiële plaatsing van afgestudeerden bij bedrijfspartners tegen een succespremie een mogelijkheid is. 61
11. Deelnemersaantallen groen BOL minoren master afstand BBL AOC in 2013 17 27 uit 2013 19 0 0 27 18 in 2017 65 52 uit 2017 59 79 62 65 41 (aantal studie- uren) 720 120 40 Instroombevordering: (van gezelschap=>productie)1e jaars dierverzorging praktijkopdrachten in diervriendelijke stallen; VMBO'ers snuffelstages aanbieden opdrachten voor VO ers b.v. van Technasium Uitstroombevordering: 1e baan aantrekkelijker maken (met werkgevers pakket training- on- the- job aanbieden) 62
12. Samenvatting begroting Meeting Point Pluimvee Uitgaven 2013 2014 2015 2016 2017 Totaal Menskracht (in kind) 24.500 99.320 110.920 128.460 128.460 491.660 Menskracht (in geld) 12.000 42.000 44.000 46.000 48.000 192.000 Huur (in geld) 750 1.000 1.000 1.000 1.000 4.750 Inkoop ontwikkeling 15.000 60.000 60.000 60.000 40.000 235.000 Directe onderwijsverzorging 0 29.160 59.940 74.520 85.860 249.480 Flexibel onderwijs / levenlang leren 0 0 2.400 5.200 8.000 15.600 PR etc 1.500 5.870 6.680 6.690 6.270 27.010 Totaal geld 29.250 108.870 114.080 118.890 103.270 474.360 Totaal in kind 24.500 99.320 110.920 128.460 128.460 491.660 Inkomsten 2013 2014 2015 2016 2017 Totaal Bijdrage bedrijven geld 0 0 12.000 21.000 30.000 63.000 Bijdrage bedrijven in kind 21.000 81.800 93.400 105.100 105.100 406.400 Bijdrage onderwijs geld 0 32.400 66.600 82.800 95.400 277.200 Bijdrage onderwijs in kind 3.500 17.520 17.520 23.360 23.360 85.260 Bijdrage overheid e.a. in geld 0 50.000 25.000 0 0 75.000 Bijdrage landelijk CIV 30.000 35.000 30.000 30.000 0 125.000 Totaal geld 30.000 117.400 133.600 133.800 125.400 540.200 Totaal in kind 24.500 99.320 110.920 128.460 128.460 491.660 Totaal 54.500 216.720 244.520 262.260 253.860 1.031.860 Saldo geld 750 8.530 19.520 14.910 22.130 65.840 Saldo kind 0 0 0 0 0 0 63