Opgelucht dat ik ben gegaan. Kinderen en ouders over de kwaliteit en keuze van therapie bij VIT-kindertherapeuten in 2013

1 Opgelucht dat ik ben gegaan Kinderen en ouders over de kwaliteit en keuze van therapie bij VIT-kindertherapeuten in 2013

Colofon Auteur: drs. Anneke Dorrestein Zij is als senior onderzoeker en adviseur 21 jaar verbonden geweest aan het Provinciaal Onderzoeks- en ontwikkelingsinstituut in Noord-Brabant, het PON. Titel: Uitspraak van een kind uit het onderzoek van 2013 Illustratie: Katrien Holland, Tilburg 2014 Het auteursrecht van deze publicatie berust bij de Vereniging van Integraal Therapeuten. Gehele of gedeeltelijke overname van teksten is toegestaan, mits daarbij de bron wordt vermeld. Deze publicatie is te bestellen bij de Vereniging van Integraal Therapeuten. E-mailadres: secretariaat@vit-therapeuten.nl Internet: www.vit-therapeuten.nl

Inhoud 1 1 1 Inleiding 5 1.1 Opzet rapportage 6 2 Onderzoeksverantwoording 7 2.1 Doel 7 2.2 De vragenlijst en centrale thema s 7 2.3 Methode 8 2.4 Selectie cliënten 8 2.5 Tijd en organisatie 9 3 Beeld van respondenten 10 3.1 Respons 10 3.2 Achtergrondkenmerken 10 3.3 Keuze niet-reguliere hulp 11 3.4 Initiatief hulp zoeken 12 4 Ouders blikken terug 13 4.1 Goede keuze therapie 13 4.2 Gesignaleerde verandering 13 4.3 Aanmeldingsklachten volgens ouders 14 4.4 Doelen en resultaat volgens ouders 15 4.4.1 Negatief effect 16 4.5 Ondersteuning ouders 16 4.6 Beoordeling ouderondersteuning 16 4.7 Beoordeling therapie 17 4.8 Beleving van therapie door ouders 17 4.8.1 Kritische opmerkingen van ouders 19 5 Door de ogen van kinderen 20 5.1 Ervaren probleem 20 5.2 Resultaat volgens kinderen 21 5.3 Beoordeling therapie 22 5.4 Beoordeling kindertherapeut 22 5.5 Mening over de praktijkruimte 22 5.6 Uit eigen koker 23 6 Houding therapeut en informatie 24 6.1 Respectvolle bejegening 24 6.2 Deskundigheid 24 6.3 Informatie van therapeut 24 6.4 Op de hoogte 25 7 Waardering organisatie en praktijksfeer 26 7.1 Bereikbaarheid kindertherapeut 26 7.2 Tijdsduur 26 7.3 Tijdstip van sessies 27

7.4 Wachten 27 7.5 Bereikbaarheid praktijk 28 7.6 Waardering praktijkruimte 28 8 De keuze 29 8.1 Vergoeding van de hulp 29 8.2 Motivatie toegang hulpvorm 29 8.3 De weg er naartoe 30 9 Conclusie 31 9.1 Kwaliteit hulp en therapeut 31 9.2 Beoordeling van hulp door kinderen 32 9.3 Beoordeling ondersteuning ouders 32 9.4 Informatie 33 9.5 Praktijkvoering 33 9.6 Toegang hulpverleningsvorm 34 9.7 Conclusie en aanbeveling 34 Bijlage 1 Achtergrondkenmerken ouders - kind 35 VIT CTO Ouders en kinderen 2013 Rapportage: Opgelucht dat ik ben gegaan. Pagina 4 van 36

1 Inleiding Al vanaf 2005 vraagt de Vereniging van Integraal Therapeuten, de VIT, cliënten naar hun mening over de therapie die zij bij een VIT-therapeut hebben gevolgd. Dit is het cliënttevredenheidsonderzoek, oftewel het CTO. Dit heeft zich ontwikkeld tot een continu online cliëntenonderzoek, waarvan elk jaar een rapportage verschijnt. De VIT is een beroepsvereniging van gekwalificeerde therapeuten die werkzaam zijn in de geestelijke gezondheidszorg. Zij hebben minimaal een hbo-vooropleiding en hebben voor het vak dat zij uitoefenen een door de VIT erkende beroepsopleiding met een diploma afgerond. Daarnaast wordt met kandidaatsleden een toelatingsgesprek gevoerd, waarin wordt nagegaan hoe de praktijk is georganiseerd, of de therapeut in staat is binnen zijn therapeutschap zijn kwaliteiten te benutten, zijn valkuilen te signaleren en hier actie op te ondernemen en of de therapeut de openheid heeft collega s te raadplegen. Verder wordt nagegaan hoe de houding van de therapeut is tegenover de reguliere hulpverleners en of hij een netwerk heeft waarbinnen doorverwijzing mogelijk is. Het kwaliteitsbeleid van de VIT laat zich ook zien in het toetsen van de na- en bijscholing en het visiteren van de praktijk van de leden van de vereniging. De VIT realiseert zich dat deze aandacht geconcentreerd is op de leden. Zij stelde zich de vraag: wat merken cliënten hiervan? Zijn zij tevreden over de hulp of begeleiding die onze therapeuten bieden? Wat is hun oordeel over de praktijk en de organisatie van onze therapeuten? Wat vinden zij belangrijk? Om daar duidelijkheid over te krijgen heeft de VIT in 2005 een pilotstudie uitgevoerd, waarvan in 2006 de publicatie Alles naar wens verscheen. Op basis van de pilotstudie is besloten een continu online-tevredenheidonderzoek onder cliënten uit te voeren. De VIT heeft als leden, therapeuten die met kinderen werken, de kindertherapeuten, en therapeuten die met volwassen cliënten werken. Voor u ligt de rapportage van het tevredenheidonderzoek over het jaar 2013 onder cliënten van kindertherapeuten, de kindcliënten, en de ouders van de kindcliënten. Van het onderzoek onder volwassen cliënten is een aparte rapportage verschenen. We spreken in dit rapport over kindcliënten om hen te onderscheiden van volwassen cliënten. Vanuit juridisch perspectief gezien is dit wellicht een onjuist gebruik van de term cliënt, omdat, afhankelijk van de gezinssituatie, de ouders of één ouder van het kind dat therapie krijgt, de wettelijke vertegenwoordigers zijn van het kind. Voor het cliënttevredenheidonderzoek vinden wij de term echter wel op zijn plaats, omdat de kindertherapeut het kind en niet de ouders op therapeutische basis behandelt. VIT CTO Ouders en kinderen 2013 Rapportage: Opgelucht dat ik ben gegaan. Pagina 5 van 36

1.1 Opzet rapportage We zetten in hoofdstuk twee de wijze uiteen waarop het onderzoek is uitgevoerd en geven in hoofdstuk drie een beeld van de respondenten. In hoofdstuk vier gaan we in op de vraag hoe ouders de hulpverlening aan hun kind hebben ervaren. Was deze therapievorm een goede keuze voor hun kind? Wat ervaren zij als resultaat bij hun kind? Hoe is hun waardering van de ouderondersteuning? Welk rapportcijfer geven zij het werk van de kindertherapeut? In hoofdstuk vijf laten we de kinderen aan het woord. Zij geven hun mening over de therapie, de therapeut en de praktijkruimte. Dan vervolgen we in hoofdstuk zes met de mening van ouders over de houding, deskundigheid en de informatieverstrekking van de kindertherapeut. In hoofdstuk zeven laten we zien hoe zij de organisatie van de praktijkuitvoering en de praktijkruimte beoordelen. In hoofdstuk zeven vertellen ouders waarom zij voor deze hulpverleningsvorm hebben gekozen en wat hun mening is over de toegankelijkheid van deze hulpvorm binnen de geestelijke gezondheidszorg. Ook komt naar voren hoe zij op het spoor kwamen van deze hulpverleningsvorm of praktijk. Ten slotte geven we in hoofdstuk acht een overzicht van de resultaten en formuleren we enkele conclusies. De genoemde percentages in dit rapport zijn bij 0,5 en hoger naar boven afgerond en bij 0,4 of minder naar beneden. Daardoor kan het totale percentage soms net boven of net onder 100% uitkomen. Wanneer in een tabel meerkeuzevragen worden weergegeven zijn de afzonderlijke percentages niet tot een totaal op te tellen. VIT CTO Ouders en kinderen 2013 Rapportage: Opgelucht dat ik ben gegaan. Pagina 6 van 36

2 Onderzoeksverantwoording In dit hoofdstuk zetten we uiteen hoe het onderzoek is uitgevoerd. Wat is het doel van het onderzoek en waarover zijn vragen gesteld? Welke methode is gebruikt en hoe zijn respondenten geworven? 2.1 Doel Het onderzoek is opgezet om te achterhalen wat de mening van cliënten is over de hulp die zij van VIT-kindertherapeuten hebben ontvangen. Met de uitkomsten stelt het bestuur van de VIT het kwaliteitsbeleid van de vereniging bij of scherpt het aan. Daarnaast krijgen de kindertherapeuten de feedback van hun cliënten toegestuurd, indien respondenten de naam van de praktijk of therapeut hebben vermeld. Zij kunnen op grond hiervan zien wat goed verloopt en waaraan zij in hun werk (extra) aandacht moeten geven. We zien dat zorgverzekeraars invloed willen uitoefenen op de kwaliteitscriteria voor scholing van therapeuten in de zogenaamde nietreguliere hulp. Immers veel cliënten met een aanvullend pakket krijgen sessies van deze therapeuten (voor een deel) vergoed. Men wil er zeker van zijn dat er goede hulp wordt geboden en dat de therapeut met zijn scholing in staat is de grenzen van zijn eigen kunnen in het contact met cliënten aan te voelen, het zogenaamde pluis-/ niet-pluisgevoel. Voor dit laatste zou de therapeut in het bezit moeten zijn van psychosociale en/of medische basiskennis. Met dit onderzoek willen we hen, maar ook andere buitenstaanders inzicht geven in de kwaliteit van ons werk en laten zien dat we openstaan voor feedback en dat de cliënt voor ons centraal staat. 2.2 De vragenlijst en centrale thema s In 2013 zijn de tot dan gebruikte vragenlijsten herzien. We wilden met de resultaatmeting van de therapie beter aansluiten bij onderzoeken van andere hulpverleningsvormen, zodat gelijke informatie verstrekt kan worden. Er is daarom opnieuw bronnenonderzoek gedaan naar vragenlijsten die door andere hulpverleningsinstellingen gebruikt worden. Zo is gekeken naar: Zinvol Rommen LSC; de GGZ-Thermometer voor waardering door cliënten; Vragenlijst Ervaringen met de kortdurende ambulante geestelijke gezondheidszorg of verslavingszorg, CQ-index Kortdurende ambulante GGZ Versie 4.1. Deze specifieke vragenlijst is gebaseerd op de CAHPS vragenlijst en ontwikkeld door het Trimbos instituut. Het basisontwerp van de CQI meetinstrumenten is ontwikkeld door het NIVEL in samenwerking met de afdeling Sociale Geneeskunde van het AMC. Verder is bezien: de Richtlijnen voor metingen met de CQI Kortdurende ambulante GGZ in het kader van de Jaarlijkse Maatschappelijke Verantwoording, Verslagjaar 2011; Kernset prestatieindicatoren 2012 Geestelijke gezondheidszorg en verslavingszorg; Handboek Kwaliteitskader Verantwoorde Zorg, Verpleging Verzorging & Thuiszorg - Het meten van Verantwoorde Zorg in de VV&T; en Health of the Nations Outcomes Scales Scoreformulier (HoNOS). VIT CTO Ouders en kinderen 2013 Rapportage: Opgelucht dat ik ben gegaan. Pagina 7 van 36

Ook is de wijziging van de Wet cliëntenrechten zorg en andere wetten in verband met de taken en bevoegdheden op het gebied van de kwaliteit van zorg bezien. De relevante informatie die hieruit naar voren kwam is, naast de eigen criteria en vragen die de beroepsvereniging van belang vindt, gebruikt voor de vragenlijst voor ouders en kind in 2013. De onderzoeksvragen in de vragenlijst voor ouders zijn gecentreerd rond de thema s informatieverstrekking, organisatie van de praktijk, werkwijze van en bejegening door de therapeut en de waarde die de behandeling heeft gehad. We hebben in de vragenlijst voor ouders ook gevraagd naar hun mening over de plaats van niet-reguliere hulpverlening binnen het zorgstelsel en welke reden zij hebben gehad om voor hun kind deze hulp te kiezen. In de vragenlijst voor kinderen zijn vragen gesteld naar hun mening over de houding van de kindertherapeut, het tijdstip van therapie, de praktijkruimte en vragen naar hun mening over het resultaat van de therapie. 2.3 Methode De kindcliënten en diens ouders zijn bevraagd aan de hand van een onlinevragenlijst. De vragenlijst voor de ouders is half-gestructureerd. Dit betekent dat er naast gesloten vragen -vragen waarop de antwoordmogelijkheden zijn aangegeven- er vaak de mogelijkheid is om een antwoord te formuleren dat op de eigen situatie betrekking heeft en niet terug te zien is in de antwoordmogelijkheden. Ook zijn in de vragenlijst een aantal open vragen opgenomen. Voor de kinderen is het voornamelijk een gestructureerde vragenlijst. De ouders die geen internetaansluiting of computer hebben, kunnen de vragenlijst toegestuurd krijgen met een retourenveloppe. In 2013 is daar geen gebruik van gemaakt. Het voordeel van een digitale vragenlijst is dat de vragen die niet op de situatie van toepassing zijn automatisch worden overgeslagen, zodat respondenten niet belast worden met irrelevante vragen en de lijst makkelijk kunnen invullen. Een ander voordeel is dat het weinig extra werk van de respondent vraagt: eenmaal ingevuld hoeft men niets meer te doen. Voor de verwerking van de gegevens is deze vorm eveneens tijdbesparend, omdat de gegevens niet nog eens handmatig in het SPSS-programma ingevoerd hoeven te worden. De gegevens zijn verwerkt en geanalyseerd met het statistisch programmapakket SPSS. 2.4 Selectie cliënten Ouders bij wie de therapie van hun kind in 2013 is afgerond, zijn per e-mail door de onderzoeker uitgenodigd de online vragenlijst te beantwoorden. De e-mailadressen zijn zonder naam door de kindertherapeuten aan de onderzoeker doorgegeven, mits de cliënt hiervoor toestemming heeft gegeven via het behandelingscontract. VIT CTO Ouders en kinderen 2013 Rapportage: Opgelucht dat ik ben gegaan. Pagina 8 van 36

Therapeuten zijn verplicht in het behandelingscontract de cliënt hiervoor toestemming te vragen. Als voorbeeldvraag is gesteld: Vindt u het goed dat uw e-mailadres na afloop van de therapie voor het cliënttevredenheidonderzoek wordt doorgegeven aan de beroepsvereniging waarbij ik als therapeut ben aangesloten? Ja nee. U weet dat u dan na beëindiging van de therapie een e-mail krijgt met de vraag of u de onlinevragenlijst wilt invullen. Ouders bepalen dus zelf of zij mee willen doen aan het onderzoek. Als ze ja hebben aangegeven, krijgen ze per mail een verzoek de online-vragenlijst in te vullen. Maar ook op dat moment kunnen ze zelf besluiten of ze aan dit verzoek gehoor geven. Elk kwartaal stuurt de onderzoeker alle VIT-kindertherapeuten een reminder om e-mailadressen door te geven van ouders van kindcliënten die de therapie hebben afgerond en hiervoor toestemming hebben gegeven. VIT-therapeuten zijn verplicht aan het onderzoek mee te werken. De kindcliënten zijn en worden niet via de e-mail benaderd. Kindertherapeuten geven hen bij beëindiging van de therapie een uitnodigingskaartje mee waarop de link naar de vragenlijst staat. Wel worden ouders die aan het onderzoek meedoen in de uitnodigingsmail geattendeerd op de vragenlijst voor hun kind. 2.5 Tijd en organisatie Het cliënttevredenheidonderzoek is een continu onderzoek. De vragenlijst staat voor kindcliënten en hun ouders online. De gegevens in deze rapportage betreffen kindcliënten en ouders die in de periode 1 januari 2013 tot en met 7 januari 2014 de vragenlijst hebben ingevuld. VIT CTO Ouders en kinderen 2013 Rapportage: Opgelucht dat ik ben gegaan. Pagina 9 van 36

3 Beeld van respondenten In dit hoofdstuk geven we een beschrijving van de kindcliënten en de ouders die aan het onderzoek hebben meegedaan. 3.1 Respons In totaal hebben 377 ouders van kindcliënten per e-mail een uitnodiging gekregen aan het onderzoek mee te doen, omdat ze de kindertherapeut hiervoor toestemming hadden gegeven. Daar hebben 178 ouders gehoor aan gegeven. Zij hebben de online-vragenlijst (gedeeltelijk) ingevuld. Dat is 47%. Er zijn 32 kindcliënten die de online-vragenlijst (gedeeltelijk) hebben ingevuld. Kijken we naar het aantal sessies dat kinderen hebben gehad, dan ligt dat met name tussen de 6 en 10 sessies, 48%. Tussen 1 en 5 sessies geldt voor 29% van de kinderen en tussen de 11 en 15 sessies is voor 15% van de kinderen. Een aantal kinderen heeft meer dan 20 sessies gehad. Tabel 1: Aantal sessies van kind Aantal sessies van kind Antwoord ouders (N=175) 1 tot en met 5 sessies 29% 6 tot en met 10 sessies 48% 11 tot en met 15 sessies 15% > 15 sessies 8% 3.2 Achtergrondkenmerken De leeftijd van de kindcliënten die de vragen hebben beantwoord ligt vooral tussen 10 jaar en 14 jaar (63%). Van hen is 45% jongen en 54% meisje. Het zijn vooral de moeders die de vragenlijst hebben beantwoord 89%. De meeste ouders vallen in de leeftijdscategorie tussen de 40 en 50 jaar, 65% en zijn gehuwd of samenwonend, 83%. Een tiende van de ouders is gescheiden, en één ouder gaat scheiden (anders), 4% is alleenstaand en bij 2% van de ouders is de partner overleden. Kijken we naar de opleiding van de ouders dan hebben de meeste van hen een opleiding op hbo-niveau gevolgd, 41%. En heeft een kleinere groep een universitaire opleiding gehad (22%). Ouders met een vmbo-opleiding zijn er maar weinig, 3%. Een kwart van de ouders heeft het mbo als hoogst genoten opleiding aangegeven (25%). De meeste ouders hebben een inkomen dat boven de 2.000 netto per maand ligt (61%). Dit keer was het mogelijk geen antwoord op deze vraag te geven. Bijna een kwart van de ouders heeft hiervan gebruikgemaakt. VIT CTO Ouders en kinderen 2013 Rapportage: Opgelucht dat ik ben gegaan. Pagina 10 van 36

3.3 Keuze niet-reguliere hulp Was het voor ouders een bewuste keuze om te kiezen voor hulp die buiten de structuur van de reguliere hulpverlening staat? Zo n 60% van de ouders heeft inderdaad bewust gekozen voor deze vorm van hulp. Dan is er 40% van de ouders die hier geen bewuste keuze voor heeft gemaakt. Hoe zijn zij bij deze hulpverlening gekomen? Deze ouders hebben de therapie vooral gekozen vanwege de positieve verhalen die zij hebben gehoord over de therapeut 61%, of over de therapievorm, 24%. Ook is bijna een kwart van deze ouders op de praktijk geattendeerd. Vaak door school. Zo schreef een ouder: Ik kreeg een tip van de nieuwe school van mijn zoon. Een ander zegt: Naam genoemd door school; of, Op advies van schoolmaatschappelijk werk. Maar ook jeugdzorg kwam voor: Suggestie van bureau jeugdzorg, schrijft een ouder. Hoewel zij geen bewuste keuze voor niet-reguliere hulp maakten, hebben ouders, als zij niet zijn getipt, wel gezocht naar een therapeut waar hun kind of zij zich goed over voelden. Soms waren zij op een andere manier al bekend met de therapeut, zo blijkt uit de aanvullende opmerkingen. Ik was bekend met therapeut door mijn werk; Eerder oudercursus bij haar gevolgd; Mijn zoon was al bekend met deze therapeut. Hij vond dit erg prettig. Sommige ouders zijn zelf op zoek gegaan en hebben zich georiënteerd, veelal via de website. Zo schrijven zij: Aantal therapeuten benaderd en bij deze therapeute het beste gevoel; Vergelijking van verschillende therapeuten; Positieve indruk door de website en het eerste contact. Na zoektocht op internet; Via website; Op internet gezocht. Een ouder omschrijft zijn vergelijkende indruk: Meer laagdrempelig dan een psycholoog. Ook blijkt dat ouders, naast de positieve geluiden over de therapeut, het prettig vinden dat de hulp in de leefomgeving van hun kind geboden wordt. Zo is opgemerkt om de keuze te motiveren: Dichtbij huis; Dichtbij school, goede reputatie. Tabel 2: Reden niet-reguliere hulp (meerdere antwoorden mogelijk) Redenen niet-reguliere hulpverlening Ouders (N=67) Positieve verhalen over praktijk/therapeut 61% Verwezen door anderen 24% Positieve verhalen over deze therapie 24% Wachttijd in reguliere zorg --- Hulp binnen reguliere zorg had geen effect 3% Anders 28% VIT CTO Ouders en kinderen 2013 Rapportage: Opgelucht dat ik ben gegaan. Pagina 11 van 36

3.4 Initiatief hulp zoeken Wie nam volgens de kinderen het initiatief om hulp bij een kindertherapeut te zoeken? Kwamen zij zelf op het idee, was het afkomstig van hun ouders, of gebeurde dat in overleg met hen? De meeste kinderen geven aan dat de ouders het initiatief namen en in overleg met hen hulp hebben gezocht (n=23). Bij zes kinderen namen de ouders het initiatief, maar had het van hen niet gehoeven. Ze hebben ook niet tegengestribbeld. Eén kind kwam zelf met het idee en één kind ging omdat het moest van zijn ouders, maar zag het zelf echt niet zitten. Twee kinderen hebben een eigen antwoord geformuleerd. Het ene kind zegt het advies van ouders na het eerst te weigeren, toch te hebben opgevolgd. Hij zag in dat hij wel hulp nodig had: Mijn ouders wilden dit. Van mij hoefde het eigenlijk niet, want ik wou het niet. Maar ik heb het er met mijn ouders nog eens goed over gehad en ik zat echt niet lekker in mijn vel, dus heb ik het wel gedaan. Het andere kind zegt gestuurd te zijn. Zijn eigen mening hierover komt niet naar voren. Tabel 3: Initiatief hulp zoeken Reden Kinderen (N=33) Ik ben zelf op het idee gekomen 1 Dat wilden mijn ouders en ik vond het een goed idee (dus 23 samen of in overleg) Dat wilden mijn ouders, van mij hoefde het niet, maar ik heb 6 wel meegedaan Dat wilden mijn ouders, maar ik zag dat echt niet zitten 1 VIT CTO Ouders en kinderen 2013 Rapportage: Opgelucht dat ik ben gegaan. Pagina 12 van 36

4 Ouders blikken terug In dit hoofdstuk laten we zien hoe ouders terugblikken op de hulp die hun kind heeft gehad. Was de gevolgde therapie een goede keuze? En zien zij dat het hun kind verder geholpen heeft? Nu terugkijkend welk rapportcijfer geven zij de therapie? En dan hun aandeel als ouder, hoe is de kindertherapeut hiermee omgegaan? Kregen ze ondersteuning hierbij? 4.1 Goede keuze therapie Een overgrote meerderheid van de ouders, 91%, vindt dat de gevolgde therapie een goede manier was om de problemen die hun kind ervoer aan te pakken. Een aantal ouders geeft aan zich hierover geen mening te kunnen vormen, 7%. En er zijn drie ouders die achteraf vinden dat het geen goede keuze was (2%). 4.2 Gesignaleerde verandering We hebben ouders gevraagd nu ze terugkijken op de therapie of hun kind door de therapie meer greep op zijn problemen heeft (gekregen) en of hij nu beter in staat is zijn leven te leiden, zoals hij dat wil. Ook is gevraagd of hun kind door de therapie beter kan omgaan met mensen met wie hij eerder problemen had en met situaties waar hij eerder problemen mee had. Deze vragen zijn afkomstig uit de GGZ-thermometer voor waardering door cliënten. Tabel 4: Gesignaleerde verandering door therapie* Gesignaleerde verandering door therapie ja Niet van toepassing Weet ik niet Nee Meer greep op problemen (gekregen) Beter in staat leven te leiden naar eigen wens Beter omgaan met mensen met wie eerder problemen Beter omgaan met situaties waarmee eerder problemen 89% 1% 6% 5% 83% 2% 9% 6% 61% 23% 12% 5% 86% -- 8% 6% * Door afronding van percentages is het totaal soms net onder of net boven 100% Om gerichter te vragen naar het effect van de therapie is het belangrijk te weten met welke klachten of problemen kinderen bij een kindertherapeut kwamen en welke doelen met de therapie zijn gesteld. We hebben in de vragenlijst een aantal klachten of problemen aangegeven. Ook konden ouders en kinderen een eigen antwoord formuleren. VIT CTO Ouders en kinderen 2013 Rapportage: Opgelucht dat ik ben gegaan. Pagina 13 van 36

4.3 Aanmeldingsklachten volgens ouders Wat zijn de klachten of problemen waarvoor ouders voor hun kind hulp zochten bij een kindertherapeut? De meeste kinderen hebben klachten als: onzeker voelen, een negatief zelfbeeld hebben, gedragsproblemen en faalangst, respectievelijk 60%, 29%, 28% en 27%. Daarna volgt moeilijk contact maken met andere kinderen en het gepest worden. Concentratieproblemen, het verwerken van echtscheiding van de ouders en/of spanning in het gezin, maar ook een onverklaarbare angst kunnen spelen. Ook zoeken ouders ondersteuning in hun ouderschap bij het probleem dat hun kind heeft. Er zijn veertien kinderen waarvan de ouders zien dat zij depressief zijn. Tabel 5: Klachten of problemen waarvoor ouders hulp zochten (men kon meerdere klachten aangeven) Klachten of problemen van het kind waarvoor ouders hulp zochten Ouders (N=178) Onzeker voelen 60% Negatief zelfbeeld 29% Gedragsproblemen, bijv woedeaanvallen 28% Faalangst 27% Moeilijk contact maken met andere kinderen 19% Gepest worden 18% Ondersteuning in ouderschap 16% Concentratieproblemen 15% Onverklaarbare angst 15% Echtscheiding ouders/spanning in het gezin 15% Perfectionistisch gedrag 12% Lichamelijke problemen 12% Depressieve klachten 8% Verwerking dood geliefd persoon, of hebben van ziekte 7% Verwerken trauma, nare ervaring 5% Bedplassen 2% Bij anders hebben 32 ouders iets ingevuld, omdat ze het niet terug zagen in de aangegeven categorieën, of om uitleg te geven. Een ouder zocht hulp voor haar kind, omdat het hoogbegaafd en hoogsensitief zou zijn en met deze kwaliteiten moest leren omgaan binnen een omgeving die hier niet op afgestemd is. We zien dat meerdere ouders noemen dat hun kind niet meer naar school wil Weerzin om naar school te gaan of hier geen uitdaging vindt. Verandering van school vanwege hoogbegaafdheid en te weinig uitdaging oude school, schrijft een ouder. En een ander: Verveling op school en hierdoor niet meer naar school willen. VIT CTO Ouders en kinderen 2013 Rapportage: Opgelucht dat ik ben gegaan. Pagina 14 van 36

Ook in broek plassen en poepproblemen worden genoemd, of gedragingen die op het eerste gezicht niet verklaarbaar zijn, zoals friemelen aan plasser, of een tic. Niet kunnen slapen komt eveneens voor. Daarnaast worden moeilijkheden in de gezinssituatie genoemd, zoals een kind dat negatief reageert op de hoge eisen die zijn vader aan hem stelt. Ook adoptiegerelateerde problematiek wordt genoemd. 4.4 Doelen en resultaat volgens ouders Om gerichter te vragen naar het resultaat van de therapie hebben we ouders gevraagd wat zij wilden bereiken met de therapie voor hun kind. Ouders willen vooral dat hun kind weer lekker in zijn vel zit, zelfvertrouwen heeft, kan omgaan met zijn gevoelens, inzicht krijgt in wat er nu precies in hem of haar omgaat en kan omgaan met de situatie waarin hij of zij zit. En zien zij bij hun kinderen dat de therapie hieraan heeft bijgedragen? Vrijwel alle ouders kunnen hierop bevestigend antwoorden, hetzij voor honderd procent, hetzij gedeeltelijk. Er zijn een aantal ouders die vinden dat de kindertherapie dat niet heeft bereikt. Over de aanvullende doelen die dertien ouders hebben geformuleerd zegt slechts één ouder dat deze niet zijn bereikt. Ouders kunnen meerdere doelen voor hun kind hebben. Nadere analyse wijst uit dat twee ouders vinden dat de doelen die zij voor hun kind voor ogen hadden door de kindertherapie niet zijn gerealiseerd. Hun ervaren resultaat is ook terug te zien in het rapportcijfer dat zij gaven, een vier en een zes. De twee vijfgevers hadden drie doelen voor ogen. Beide ouders geven te kennen dat twee doelen gedeeltelijk zijn gerealiseerd en een niet. Tabel 6: Doelen en positief effect van de therapie volgens ouders (men kon meerdere doelen aangeven) Doelen therapie (N=177) Positief effect therapie in aantal ja gedeeltelijk nee weet niet Lekker in zijn/haar vel zitten 83% n=146 105 38 3 -- Omgaan met zijn/haar gevoelens 62% n=109 46 60 2 1 Zelfvertrouwen 61% n=107 64 38 3 2 Kind krijgt inzicht in wat er met 45% n=79 45 30 1 3 hem/haar gebeurt Situatie waarin hij/zij zit aankunnen 38% n=67 36 29 1 1 Opkomen voor zichzelf 32% n=56 27 27 -- 2 Plezier in het leven hebben 30% n=53 41 11 1 -- Zich kunnen ontspannen 19% n=34 18 16 -- -- Anders 7% n=13 8 4 1 -- VIT CTO Ouders en kinderen 2013 Rapportage: Opgelucht dat ik ben gegaan. Pagina 15 van 36

4.4.1 Negatief effect Drie ouders geven aan ook een nadelig effect van de therapie bij hun kind te hebben bemerkt. Bij twee van hen leek dit bij het proces te horen. Zo schrijft een ouder: Na de eerste sessies werden de klachten eerst heftiger, ze gedroeg zich zelfs wat meer kinds. Maar dit was blijkbaar nodig om te komen waar ze nu is. Maar voor ons, als ouders, was dat wel even heftig. Een ander zegt: Onze dochter sloeg af en toe door naar te veel voor zichzelf opkomen, was aan het oefenen met nieuw gedrag, wat ook niet altijd goed uitpakte. Ze heeft vervolgens balans weer gevonden. Uit wat de derde ouder schrijft zou je kunnen concluderen dat de aanpak van de kindertherapeute geen goede voor het kind was: Werd als erg belastend ervaren, met name het iedere keer maar praten. Met als gevolg misdraging om er onderuit te komen. 4.5 Ondersteuning ouders De therapie is gericht op het kind, maar uiteraard dient de kindertherapeut de opvoeder van het kind ook te betrekken bij de therapie en bij het oplossen van het probleem dat bij het kind speelt. We hebben ouders gevraagd op welke manier kindertherapeuten hen daarbij betrokken. En of zij hierover tevreden waren. De meeste ouders kregen tips en adviezen voor het ondersteunen van hun kind en ook waren er gesprekken ingeruimd om aandacht te geven aan de beleving van ouders en aan hun ouderschap. Tabel 7: Soort ondersteuning voor ouders (meerdere antwoorden mogelijk) Ondersteuning ouders (N=168) Tips en adviezen 82% Aandacht voor invulling ouderrol 69% Advies doorverwijzing van kind 4% Advies aan ouder voor zichzelf hulp te zoeken 3% Advies oudertraining volgen met andere 2% ouders 4.6 Beoordeling ouderondersteuning Op twee na zijn alle ouders tevreden met de ondersteuning die zij als ouders hebben gekregen. 67% van de ouders is 100 procent tevreden, 25% is 80 procent tevreden, 5% is 60 procent tevreden en 2% van de ouders is 50 procent tevreden. Twee ouders zijn ontevreden over de ouderondersteuning. Hebben ouders ook iets gemist in de ondersteuning bij hun aanpak van het probleem dat zij bij hun kind zien. Nee, zegt 92% van de ouders. Veertien ouders geven te kennen dat zij ook iets gemist hebben. En dat is vooral dat het inzicht, de tips, niet beklijven en ze deze graag op papier zien om er na het therapietraject mee door te kunnen. Een ouder schrijft: Echte concrete handvatten eventueel ook schriftelijk aan de hand van VIT CTO Ouders en kinderen 2013 Rapportage: Opgelucht dat ik ben gegaan. Pagina 16 van 36

praktijkvoorbeelden. Een ander merkt op: Een schriftelijk verslag wat je kunt gebruiken als naslagwerk. Of: het op papier zetten en meekrijgen als geheugensteun. En nog een ouder die dit uit: Kort verslag met beeld van dochter + tips voor haar en ons was behulpzaam geweest om dit vast te houden, nog eens te kunnen nalezen. En een ander punt dat in de opmerkingen naar voren komt, is hetgeen de therapeut aan ouders terugkoppelt. Sommige ouders vinden dat de kindertherapeut hen te weinig vertelt, of onvoldoende naar hen luistert. Iemand schrijft: We vonden de communicatie tussen ons als ouders en de therapeut niet optimaal. Therapeut lijkt sterker in communicatie met het kind dan met ouders. Een ander laat weten: Ik heb het idee dat er niet voldoende naar onze vragen en onze ideeën omtrent onze zoon is geluisterd. Of de opmerking: Wij wisten niet waar de therapeut mee bezig was, betreffende ons kind. Wij hadden het prettig gevonden om de sessies bij de therapeut ineen te laten lopen met de zorg thuis. Opmerkingen van soortgelijke strekking kwamen ook vorig jaar naar voren. 4.7 Beoordeling therapie Als ouders, terugblikkend, een rapportcijfer voor de gevolgde therapie geven dan is het voor drie ouders een onvoldoende. Twee van hen geven een vijf en één een vier. Voor zes ouders is het met een zes voldoende. En 8% geeft met een zeven een ruim voldoende. Echter het overgrote deel van de ouders beoordeelt de therapie met goed tot uitmuntend. Zo geeft 41% een acht, 36% een negen en 10% een tien. 4.8 Beleving van therapie door ouders Aan het einde van de vragenlijst krijgen ouders de mogelijkheid opmerkingen te maken die ze bij voorgaande vragen niet kwijt konden. Soms is men kort en krachtig om hun positieve waardering voor de praktijk uit te drukken, zoals deze citaten laten zien: Zeer waardevol en als prettig ervaren; Mijn zoon vond het geweldig fijn!; Het kind ging er graag naar toe; GEWELDIG!!!!!!!; Rustig en duidelijk, voelde onze zoon goed aan. Of men drukt zijn tevredenheid door de praktijk aan te bevelen. Ik kan de praktijk zeer aanbevelen in alle opzichten. Veel ouders waarderen de kindertherapeut om zijn attitude en kennis, zowel naar hen als ouders als naar hun kind. We zijn met 2 van onze kinderen bij deze betrokken therapeut geweest. Het was een positieve/'rustige' ondersteuning + grote betrokkenheid bij kind en gezin + heel stimulerende interactie therapeut-ouders. Wij zijn zeer tevreden. Met name hoe wij zelf als ouders anders naar het gedrag van onze zoon hebben leren kijken en hem beter kunnen ondersteunen vanuit zijn eigen verantwoordelijkheid. VIT CTO Ouders en kinderen 2013 Rapportage: Opgelucht dat ik ben gegaan. Pagina 17 van 36

De therapeut stelde zich professioneel betrokken op, heeft een prettige manier van communiceren met het kind en ouders. Wij zijn ook zeeeeeer tevreden en blij met de hulp die onze dochter gekregen heeft en ook wij hebben ons prettig gevoeld bij de gesprekken. En nieuwe inzichten gekregen. Heel fijn! Onze therapeute dacht daadwerkelijk met je mee en had veel geduld en altijd alle aandacht voor je. Wij, mijn zoon en zijn ouders, zijn ontzettend blij met het resultaat, ik heb mijn eigen kind weer terug, open en vrolijk, geweldig. We zijn zo blij dat we bij deze therapeut terecht zijn gekomen. Het heeft het leven van ons kind positief veranderd. Mijn complimenten!!! Mijn dochter heeft zich ontzettend op haar gemak gevoeld, geen druk en heeft goede inzichten meegekregen. Ze ging er met veel plezier heen! Onze dochter heeft veel geleerd en we zijn de therapeut erg dankbaar voor haar hulp! In een periode waarin mijn dochter behoefte had aan steun, die mijn inmiddels overleden echtgenote en ikzelf haar onvoldoende konden geven, nam de therapeute ook deels onze rol over. Ze deed dit vanuit ONZE levensvisie en het voelde erg vertrouwd. En de waardering voor het feit dat de kindertherapeute zich zo goed kon afstemmen op het kind. Het inlevingsvermogen om aan te sluiten bij mijn kind was positief. De therapeute geeft een heel veilig en vertrouwd gevoel. mijn zoon kon/durfde alles aan haar te vertellen en voelde zich heel fijn bij haar. De kinderen hebben het heel fijn gehad en zouden nog wel eens terug willen. Dat onze dochter een fijne vertrouwensband heeft opgebouwd met de therapeut waardoor de therapie succesvol werd! Dat de therapeute een goede balans had tussen ruimte geven en begrenzen, iets dat voor ons kind (en alle andere kinderen) o.i. heel belangrijk is. Maar ook dat als kindertherapie niet de oplossing bood, dit besproken werd met ouders en gezocht werd naar een andere of aanvullende oplossing. Goede begeleiding gehad met goede diagnose en eerlijke doorverwijzing voor onze zoon. We zijn erg blij met hoe het allemaal is gegaan, ook fantastisch dat het via de school kon, met bijbehorende korte lijnen en gezamenlijke aanpak, jammer dat we verder moeten zoeken. VIT CTO Ouders en kinderen 2013 Rapportage: Opgelucht dat ik ben gegaan. Pagina 18 van 36

Via medicatie is de verbetering bereikt. Verder een ouder die de sessies niet meer kon betalen en daar zijn spijt over betuigt. Wel heel jammer dat ik de therapie niet vergoed krijg door de Amersfoortse en nu vanwege financiële redenen hiermee moet stoppen! 4.8.1 Kritische opmerkingen van ouders Er zijn bij de aanvullende opmerkingen ook kritische geluiden naar voren gebracht. Zo vindt een ouder van de therapeut: Ze laat soms haar persoonlijke voorkeuren erg overheersen. Of hebben sommige ouders het gevoel dat de kindertherapeut iets over het hoofd heeft gezien. Therapie heeft voor het probleem waar wij primair mee gekomen zijn niet geholpen. Ik vind dat hier onvoldoende aandacht aan is besteed. Dochter had probleem met communicatie met therapeute, zij heeft zich niet opengesteld voor haar hulp. Het probleem wat speelt is juist dit - extreme verlegenheid. De sessies leverden weinig op behalve de bevestiging dat dit aan de hand is. Al met al een hoge prijs voor die bevestiging. En een ouder vindt dat de therapeute eerder had moeten zien dat vanuit haar deskundigheid geen mogelijkheden waren voor het kind. Dat had volgens deze ouder geld bespaard. Jammer dat we uiteindelijk voor zoveel sessies hebben moeten betalen. Ze had er eerder mee moeten stoppen. Dan de laatste opmerking van een ouder, die expliciet de betaling betreft en het gedrag van de kindertherapeut(e) hierin. Het financiële gedeelte vonden wij zeer slecht. Halverwege werden wij verzocht om de therapie direct contant af te rekenen. Dit kwam wel door faillissement van Europsyche, maar wij vinden dat wij als ouders daar niet mee lastig gevallen moeten worden. De eerste helft van de therapie werd ook opeens een nota ingediend voor onze verzekering met een bedrag dat vele malen hoger was, dan de 80,00 per sessie wat afgesproken was. Erg onprofessioneel. VIT CTO Ouders en kinderen 2013 Rapportage: Opgelucht dat ik ben gegaan. Pagina 19 van 36

5 Door de ogen van kinderen En nu de kinderen aan het woord. Wat vinden zij achteraf van de hulp die zij hebben gekregen van hun kindertherapeut? Heeft het hen geholpen? Wat hebben ze aan veranderingen ervaren? Maar eerst laten we zien wat zij als probleem ervoeren voordat ze bij de kindertherapeut kwamen. 5.1 Ervaren probleem De meeste kinderen voelden zich vaak verdrietig of gewoon niet fijn, sliepen slecht, of vonden het op school moeilijk. Ook zijn er kinderen die werden gepest, iets verdrietigs hadden meegemaakt, of die bang of boos waren. In onderstaande tabel hebben we de percentages en aantallen weergegeven. We kunnen de klachten die kinderen noemen niet vergelijken met wat ouders hebben aangegeven, omdat we de antwoorden van de ouder niet aan de antwoorden van zijn kind kunnen koppelen. De groepen worden op een andere wijze benaderd en daarnaast zijn er vanwege de anonimiteit geen gegevens van de respondenten bekend die koppeling mogelijk maken. Tabel 8: Klachten of problemen volgens kind (meerdere antwoorden mogelijk) Klachten of problemen Kinderen (N=32) Ik voelde me verdrietig 35% n=12 ik kon slecht slapen 32% n=11 Ik voelde me niet fijn 30% n=10 Ik vond het op school heel moeilijk 30% n=10 Ik werd gepest 24% n=8 Ik had iets ergs/verdrietigs meegemaakt 21% n=7 Ik was vaak bang 15% n=5 Ik was vaak boos 15% n=5 Ik had pijn van binnen 12% n=4 Ik had pijn ergens in mijn lichaam 12% n=4 Ik voelde me alleen 12% n=4 Ik had vaak ruzie 6% n=2 Problemen met mijn ouders 6% n=2 Ik had geen vriendjes 3% n=1 Ik plaste nog in bed 3% n=1 Ik weet het eigenlijk niet 9% n=3 VIT CTO Ouders en kinderen 2013 Rapportage: Opgelucht dat ik ben gegaan. Pagina 20 van 36