SLUIZEN, WATERWEGEN & LANDSCHAP 2e Nationale Sluizendag STOWA/HSSN, Gouda, 27 september 2007 (cse/evb) Dick de Bruin (rtd/fpu) dick.debruin@hetnet.nl ex-rijkswaterstaat ex-wereldbank momenteel: lid Q-team PKB-projecten Ruimte voor de Rivier
OPZET VOORDRACHT (zie 11 blz. A4-tekst) Inleiding Voorbeelden Epiloog opmaat 19e eeuw 1e helft 20e eeuw bezinning, moderne tijd geografisch sociaal economisch cultuur technisch uitersten de wereld op zijn kop klimaatverandering, bodemdaling ontwikkelingen elders
Opmaat naar de Industrialisatie waterverzadigde alluviale zachte bodem, vlak dammetjes (O-W), spuiwerken (N-Z); overtoom veengebied, houten sluizen wind- en spierkracht stapelplaatsen, tolheffing naijver steden; geen netwerk ontwikkeling passagiervaart en beurtvaart houtvlotten; vervuiling, drinkwater natuurlijke afwatering stagneert
Begin 19e - Begin 20e Eeuw veel variabelen, vele sluistypen slecht onderhoud wildgroei afmetingen lokale en regionale transporten defensiecriteria ontsluiting, stimuleren werkgelegenheid begin renovatie; industriële monumenten versnelde aanpassingen, uitbreidingen
Spreng Loenen (waterval); Apeldoorns kanaal
Oude sluis Vreeswijk; Keulse Vaart
Rondom WO-II; Interbellum en Wederopbouw omleidingen, uit de stad start standaardisatie, classificatie meerdere lagen infrastructuur naast/over elkaar werkgelegenheidsprojecten defensiecriteria vervallen; doorgaande routes waterkwaliteit, veiligheid, watersport sociaal economische her-oriëntatie; efficiency bezinningmomenten: Ramp 53 en Droogte 76
Sluis en Gemaal, Lemmer
Gemaal/Sluis Oude Rijn, Mobilion (na droogte 76)
Moderne Tijd beleidsnota s; planhorizon 25 jaar -----------------------x uniforme kunstwerken; doorgaande vaarwegen scheepvaart als efficiënte bedrijfstak; innovaties exploderende recreatie als gebruikssector sanering bediening en beheersvorm?? renovatie cultureel historisch erfgoed onderdeel integrale waterhuishouding veiligheid; anticiperen op lange termijn (bodemdaling, klimaatverandering)---------x
4 x vb.: Capelle, Wemeldinge, Zoutkamp, Nijmegen
Voorbeelden (a) Amsterdams havenbekken ingesloten stabiel peil -0,5 m NAP; midden-west Nederland N O Z Nederland, veengebieden ontginning woeste grond; turfvaart, mest; cultuurlandschap; kanalen en sluizen, veel in verval; herstel t.b.v. recreatie IJsselmeerpolders inrichting en verkaveling ontwikkeld vanuit waterwegen/sluizen en ringdijken scheiding Maas en Waal sluizen door scheidingsdammen bochtafsnijdingen, stuwen en sluizen, afgravingen Rijnkanalisatie stuwen, sluizen, bochtafsnijdingen, afgravingen
Voorbeelden: Leek, Flevoland, St.Andries, Amerongen
Voorbeelden (b) vaarverbinding Amsterdam Rijn Keulse Vaart, waterhuishouding, middeleeuws polderlandschap, defensie-eisen tot jaren 70; industriële monumenten; sleep/duwvaart landschap bepaald door sociaal economische aspecten werkgelegenheid, stimuleren industrie; Twentekanaal, Julianakanaal van agrarisch naar industrieel landschap kanaal Gent Terneuzen, veranderingen Sas van Gent, kanaal Zuid Beveland, veranderingen sluizen kanaal Zwolle IJssel, Spooldersluis Hartelkanaal, Hartelsluis; tracé hoogwaterkering sluis beeldbepalend element in cultuurlandschap deuren, heftorens; spaarkommen; vistrappen, materiaalkeus, kleur
VB.: Plofsluis, Tw.Kanaal, Sas v. Gent, Spoolde
2 voorbeelden: Hartel, Kreekrak Grote Hartelsluis: Sluis bestaat nog, nu buiten gebruik voor reguliere vaart. Kreekraksluizen: Schelde-Rijn verbinding, markante heftorens.
Holland op zijn malst? Constatering: geen éénduidige vaarweg ontwikkeling tussen de twee grootste bevolkingscentra en werkgelegenheidcentra, R dam en A dam. Plus géén deel van het primaire vaarwegennet. Uitzondering: de staande mast route. Vraag: hoe is dat zo gekomen? Suggestie: PhD aansturen door STOWA?
Markante heftorens in Gouwe Rijn verbinding; (staande mast route)
Aansprekende Uitersten (alle voorbeelden hebben een bewezen en erkende landschappelijke impact) meest onbekende sluis Bergen meest onderschatte sluis Leidschendam enige laagwatersluis Eefde enige hoogwatersluis Ravenswaay enige windsluis Terherne sluis met de duurste land-voorzieningen Rozenburg sluis met de duurste water-voorzieningen Krammer sluis waar het meeste zout naar binnen komt IJmuiden de meest bijzondere sluis Naviduct, Enkh. de sluis met het grootste verval Born en dan ook nog de.. belangrijkste sluis???
4 vb. uitersten; Bergen, Eefde, Terherne, R burg
2 vb. uitersten: Naviduct Enkhuizen, Born Naviduct Enkhuizen: Scheiding beroepsvaart en recreatievaart, onbelemmerd wegverkeer; opgenomen in hoogwaterkering. Julianakanaal: Born, Maasbracht, 11 m (Twentekanaal): Hengelo (O) 9 m
Volkerak sluizen
De wereld in NL op zijn kop Sluis Harderwijk, inmiddels weer gesloopt Maaiveldhoogte op de lijn van Sluis naar Eemshaven, door waterland
Een ander uiterste: wat staat ons te wachten? Hoe daarop anticiperen? bodemdaling, zeespiegelrijzing, klimaatverandering
EPILOOG. Het tempo waarin Nederland wordt vernieuwd komt globaal overeen met het tempo waarin de menselijke populatie van ons land wordt ververst. Tachtig jaar. Met een gemiddeld tempo van 400 km 2 per jaar zijn we dan ruim binnen een eeuw rond (Dirk Frieling, intreerede TUDelft, 1991) Een recent gebouwde sluis is al weer gesloopt (sluis Harderwijk, recreatie tussen de randmeren). Wie had dat kunnen voorzien? Een lijn onder 45 0 van Sluis (Zeeuws Vlaanderen) naar Eemshaven door Waterland toont de wereld in Nederland op zijn kop. Innovaties nodig. Kijken over de grens. Hobbels nemen met een sluis. Is Nederland feasible naar de normen van de Wereldbank?
Kijken over de grens; D, F, India, Panama
Scheiding van recreatievaart en beroepsvaart
Innovaties Grootschalig; tegengaan toenemend zoutbezwaar Kleinschalig; Zuidplaspolder, ringvaart groot hoogteverschil
GOUDA, vaarwegen en sluizen; Toekomst?