Verslag leer-en werkbijeenkomst Lokale Duurzame Energie Initatieven: leren van Grunneger Power Amsterdam Zuidoost, Anand Joti, 21 maart 2012 Frans Stokman van Grunneger Power Frans opent met de felicitatie van de oprichting van de Energie Academie vandaag. En dat hij vereerd is de openingslezing te verzorgen. Hij vertelt dat op de Community of Practices van Agentschap ruim een jaar geleden -mede dankzij de p/krachtvrouwen van Amsterdam- de aanzet gegeven is om Grunneger Power echt op te richten. Wat er op het moment gebeurt is niets nieuws. In Amerika zijn er zo n 2.000 energie coöperaties die lokale duurzame stroom leveren aan zo n 43 miljoen coöperanten. We hebben geen energieprobleem. De zon geeft genoeg energie om ons te voorzien in onze behoeftes. Echter we gebruiken de verkeerde verhouding. Om naar een juiste verhouding te komen moeten we door een revolutie. Dit is geen technologische revolutie maar een sociale revolutie. We hebben nu een eenzijdige afhankelijkheid gecreëerd tussen de consument en bedrijven. Deze verandering is ook gebeurd in de communicatie revolutie. De mensen hebben zelf de productiemiddelen toegeëigend. Mensen kunnen nu zelf en overal zelf produceren, op blogs, websites, comments forums etc., etc.. Deze communicatiemiddelen zijn niet ontstaan omdat grote bedrijven dit wilden, dit is ontstaan omdat er vraag naar was, omdat wij dat wilden. 1
Daarnaast is bewezen dat zelfproductie gelukkig maakt, het goed is voor de sociale omgeving en ook nog goed voor de portemonnee. Dat is de sociale revolutie! Maar we kunnen dat niet alleen. Door samen te werken creëer je investeringskracht maar je draagt ook gezamenlijk de risico s. Door samen te werken zonder winstoogmerk kan je ook informatie maken dat geen kleur heeft. Bedrijven met een winstoogmerk geven soms verkeerde informatie. Grunneger Power geeft soms ook verkeerde informatie, maar niet omdat we door geld gedreven worden. GrunnegerPower geeft onafhankelijk advies, dat creëert vertrouwen. GrunnegerPower heeft de volgende doelen: Energie Coöperatie zonder winstoogmerk voor de gemeentes Groningen, Haren en Ten Boer Beoogt burgers en bedrijven in staat te stellen producent van duurzame energie te worden Levert energie met als doel winsten te herinvesteren in lokale duurzame energieproductie Bevorderen van een sociaal economisch leefmilieu belangrijke drijfveer GrunnegerPower is begonnen op 31 maart 2011 tijdens een bijeenkomst. Daar waren 160 mensen aanwezig en hebben zich direct 50 leden aangemeld voor 10,- per huishouden. De grote groei is ontstaan door het betrekken van organisaties en instanties. Een organisatie kan voor 100,- per jaar lid worden + 1 euro per werknemer. Zo is bijvoorbeeld een VvE geheel lid en elke eigenaar in de vereniging voor 1 euro lid. De organisatie heeft maar 1 stem in de vereniging. Dit zorgt ervoor dat als een heel groot bedrijf in 1 keer lid zou worden hun werknemers niet direct de meerderheid van stemmen hebben. 2
GrunnegerPower heeft nu na een jaar al 2800 leden: Ruim 450 huishoudens 26 organisaties en bedrijven met in het totaal ongeveer 2300 werknemers, waaronder, de gemeente Haren, met 185 werknemers, de Rabobank Groningen met bijna 300 werknemers,woningcorporatie Nijestee met 220 werknemers, en sinds kort het Dienstengebouw met 1100 werknemers en het Waterbedrijf Groningen met ongever 250 werknemers, Een 7-tal Verenigingen van Eigenaren met ruim 300 eigenaren. De grote aanwas van leden moet je dus ruim zien, echter door organisaties aan je te binden en de werknemers lid te maken heb je een groot communicatiebereik. Alle nieuws over GrunnegerPower wordt verspreid onder die werknemers/leden. In GrunnegerPower is veel vrije tijd gestopt. Er zijn 4 bestuursleden 2 dagen in de week mee bezig. 2 van de 4 zijn grijze bestuursleden. Veel mensen die met pensioen zijn of minder werken hebben veel vrije tijd om aan zulke projecten te besteden. Andere mensen doen mee naast hun voltijdbaan. Zo kregen ze gratis juridisch advies, site, communicatie-advies. Er is een Doetank. Dit is wat we sociale power noemen. De groei van GrunnegerPower komt door twee dingen: 1. Zorg dat je eerst waarde creëert, dan komt het geld vanzelf. Zorg dat dit zichtbare waarde is, bijvoorbeeld door arrangementen met zonnepanelen aan te bieden. Als coöperatie heb je dan het voorwerk gedaan. Je bouwt vertrouwen op. Je ontzorgt 2. Zorg voor lokaal zichtbare waarde. Dan zien mensen wat er gebeurt. Je bent aanwezig. Zo komt er een versnelling door zichtbaarheid. De Noord Hollandse Energie Cooperatie is begonnen met elektriciteit te leveren, dat zie je niet. Zonnepanelen wel. GrunnegerPower is begonnen met diensten aan te bieden, zo hebben ze goede zonnepanelen uitgekozen. Niet alleen met een goede prijs, maar ook waar komen de panelen vandaan, wie heeft ze in elkaar gezet? Bestaat de leverancier over tien of twintig jaar waarschijnlijk nog? etc. GrunnegerPower is niet begonnen bij een business model. Het is veel belangrijker om aan de voorkant (mensen, klanten) te beginnen. Als je eenmaal zichtbaar bent, dan kan je gaan werken aan de achterkant. Er zijn gemeentelijke cooperaties of lokale duurzame energiebedrijven, daar worden duizenden euro s aan belastingcenten ingepompt om tot een businescase te komen. Geen van die bedrijven draait al. Maar op een gegeven moment moet je naar stap 2. Een vrijwilligersclub houd je 2 tot 3 jaar vol, maar dan is de rek eruit. Je moet professionaliseren. Die stap kun je maken door energie te gaan verkopen zodat je voldoende winsten kan binnenhalen om te investeren. 3
De grote energiebedrijven pakken nu 70 tot 140 kale winst per huishouden. Dat lijkt niet veel maar als je een miljoen klanten hebt gaat het om veel geld. Dit geld kan je zelf gebruiken voor je coöperatie en met name voor herinvestering in lokale duurzame energieopwekking. Samen met smart grids creëer je zo een duurzaam lokaal netwerk waarbij je aan elkaar energie kan gaan leveren. En zo creeer je lokale werkgelegenheid en weet je zeker dat je geld niet gaat naar projecten die je niet wilt (zoals kolencentrales) en naar aandeelhouders. Je hoeft ook niet meteen een miljoen leden te hebben om rendabel te zijn, met een paar duizend kan het er ook uit. Bij GrunnegerPower vragen ze een iets hoger vastrecht. Dit wordt ook helder uitgelegd: dat dit ten goede komt van de coöperatie voor verdere investeringen in lokale energieprojecten. Vanaf nu komen er 2 betaalde werknemers. In 2016 hoopt GrunnegerPower 4.000 klanten te hebben waar winst op de verkoop van stroom wordt gemaakt. Zelfs dan zijn maar 6 betaalde personeelsleden nodig. Enkele tips ter afsluiting: Doe niet alleen energie leveren, maak je zichtbaar. Grunneger Power heeft meer dan 30 keer in het Dagblad van het Noorden gestaan met nieuwe projecten. Zoek een gebied van zo n 100.000 huishoudens Maak er geen energiecoöperatie van waar leden geld inleggen en hoge rentes verwachten aan het eind van het jaar. Werk met een jaarlijks te behappen contributie. Het kapitaal van de coöperatie mag niet aan de leden toevallen, dat voorkomt dat mensen hoge verwachtingen hebben en hun geld terugtrekken na enkele jaren. Mensen doen dan mee omdat zij dit sociaal ondersteunen. Kwaliteit belangrijker dan concurrerende prijzen Lage jaarlijkse contributie en collectief lidmaatschap via bedrijven/organisaties (itt inleg gelden) Nauwe contacten met lokale pers Ondersteuning door gemeente Sluit je aan in de kraamkamer van Grunneger Power Grunneger Power biedt de mogelijkheid voor verschillende initiatieven om in je eigen regio stroom te leveren onder je eigen energie coöperatie. Vanaf het begin hevelt Grunneger Power een deel van de 4
winst over naar die coöperatie en dat bedrag wordt steeds groter naarmate er meer zijn. Als dit een succes is en je hebt genoeg leden en afnemers van energie om het zelf te doen worden alle leden en de volle winst uit een bepaald gebied overgeheveld aan dat lokale initiatief zodat die geheel zelfstandig verder kan gaan. De grote energiebedrijven pakken nu 70 tot 140 kale winst per huishouden. Dat lijkt niet veel maar als je een miljoen klanten hebt gaat het om veel geld. Dit geld kan je zelf gebruiken voor je coöperatie of herinvestering. Je hoeft ook niet meteen een miljoen leden te hebben om rendabel te zijn, met een paar duizend kan het er ook uit. Bij GrunnegerPower vragen ze een iets hoger vastrecht. Dit wordt ook helder uitgelegd: dat dit ten goede komt van de coöperatie voor verdere investeringen. Vamaf nu komen er 2 betaalde werknemers. In 2016 hoopt GrunnegerPower 4.000 klanten te hebben waar winst op de verkoop van stroom wordt gemaakt. Dan zijn er 6 betaalde personeelsleden. Enkele tips ter afsluiting: Doe niet energie leveren alleen, maak je zichtbaar. Grunneger Power heeft meer dan 30 keer in het Dagblad van het Noorden gestaan met nieuwe projecten. Zoek een gebied van zo n 100.000 huishoudens Maak er geen energiecoöperatie van waar leden geld inleggen en hoge rentes verwachten aan het eind van het jaar. Werk met een jaarlijkse te behappen contributie. Het kapitaal van de coöperatie mag niet aan de leden toevallen, dat voorkomt dat mensen hoge verwachtingen hebben en hun geld terugtrekken na enkele jaren. Mensen doen dan mee omdat zij dit sociaal ondersteunen. Kwaliteit belangrijker dan concurrerende prijzen Lage jaarlijkse contributie en collectief lidmaatschap via bedrijven/organisaties (itt inleg gelden) Nauwe contacten met lokale pers Ondersteuning door gemeente 5
Sluit je aan in de kraamkamer van Grunneger Power Grunneger Power biedt de mogelijkheid voor verschillende initiatieven om in je eigen regio stroom te leveren onder je eigen energie coöperatie. Als dit een succes is en je hebt genoeg leden en stroom afnemers om het zelf te doen wordt de winst van de leden uit een bepaald gebied overgeheveld aan dat lokale initiatief om zelfstandig verder te gaan. 6
Reflectie op het verhaal van Frans Stokman door Martijn Messing van de Stichting Energie Transitie (SET) en de binnenkort op te richten vereniging van energiecoöperaties. We willen allemaal betaalbare energie: hoe willen we dat bereiken. Iedereen roept dan opeens coöperatief! Het is daarom belangrijk om te weten hoe dat in zijn werk gaat. Het is interessant om te kijken hoe de mens in elkaar steekt. De volgende 5 eigenschappen van mensen (benoemd door van Mark van Vught) zijn in het verleden faalfactoren geweest maar kunnen succesfactoren zijn. 1. Mensen zetten het eigen belang voorop: je moet dus een eigen belang creëren. Eigenbelang voor jezelf, je vrienden, je familie. Je moet daarom kleine kringen maken. De grootte van een familie is de grens van een energiecooperatie. Anders is de basis voor samenwerking weg. 2. Mensen zetten de korte termijn boven de lange termijn. Behalve als het gaat om familie. Duurzaamheid geeft een status, het maakt je herkenbaar. We doen wel aan planning, maar zorg dat de korte termijn ingevuld is. 3. Status en reputatie, mensen willen er bij horen. Verleen aan de cooperatie en de duurzaamheid een bepaalde status. 4. Gelijkluidendheid, mensen doen aan kuddegedrag. Mensen moeten dus ergens aan mee kunnen doen. Straks is het niet meer stoer er niet bij te horen. 5. Oerbehoeftes: we zijn verzamelaars. Ook van energie. Als je kijkt naar de drie voorwaarden die de Rabobank stelt, dan passen die op deze 5 factoren 1: What s in it for me: een weloverwogen eigenbelang voor alle betrokkenen. 2: Zijn mijn partners te vertrouwen? Spreken ze dezelfde taal (familiebanden, lokale identiteit etc) 3: Mensen doen alleen mee als ze er van overtuigd zijn dat ze het niet alleen voor elkaar krijgen. Zoals de VPRO documentaire over het Spaanse plaatsje Mondragon liet zien: de vitaliteit van het systeem is afhankelijk van de onderlinge verbindingen die het heeft. We leven nu in een platte energiemarkt waar de enige verbinding is dat je een consument bent. Je bent een handelsgoed. Ook volgens Herman Wijffels ea is de energietransitie een machtsvraagstuk. Overal kom je de bestaande machtstructuur tegen. Als je nu een coöperatie opricht om heel groot te worden dan bestaat er het risico dat het niet lukt maar je wel vast zit aan vaste kosten. Het behoud van de coöperatie wordt dan het doel. Kijk uit om je in een concurrentiepositie te gaan begeven met de grote energieleveranciers. Gedragsverandering is 10% bewustwording en 90% beinvloeding. Dit moeten we samen gaan organiseren! 7
Vragen? (De antwoorden kwamen niet allemaal aan bod. Die komen de komende maanden bijvoorbeeld op een bijeenkomst op 31 mei as en op het internet.. volg dit op www.wijkrijgenkippen.nl ) 1. Samenwerking in Nederland Wat vindt Frans Stokman ervan dat men gaat samenwerken in een netwerk als SET/Vereniging? Frans: Dit is het organiseren aan de achterkant. Aan de voorkant moet je lokaal blijven. Je moet een verbinding met elkaar hebben zonder je identiteit te verliezen. Belangrijk punt is joint production and motivation. De motivatie ontstaat als we het zien als ons eigen doeleinden. Daarvoor heb je een aantal condities nodig. Geen grote verschillen in beloning en status zijn daarvoor nodig. Hoe verhoudt SET en de vereniging van coöperaties zich met E-Decentraal? Wat moet je op centraal niveau regelen en wat moet je binnen de coöperatie regelen? Hoe zorg je dat er landelijk samenwerking tussen al die rare kikkers krijgt? 2. Hoe ga je met de gevestigde machtsorde om mbt concessies en netwerken. Met de Allianders en de Stedins? En over de favorieten Trianel en Greenchoice: Hoe zie jij die ontwikkeling? (Gericht aan Martijn) Frans: De belangrijkste reden is: niet elk bedrijf is geïnteresseerd in klanten. Greenchoice is een mooi bedrijf maar met een beperkt aantal aandeelhouders, Trianel is een samenwerking van verschillende dorpen en steden. In de onderhandelingen heeft Gr. Power goede condities gekregen. Martijn: De verandering komt van buiten. We hebben Trianel, van buiten Nederland. Aan de andere kan Trianel is een dochterbedrijf en zou morgen verkocht kunnen worden. Ik wil een heel transparante energienota. 2 dingen op de factuur. Kosten van de energie en de levering. Er zit veel risico in de energiekosten, veel mensen betalen hun rekening niet meer. Dit risico moet niet bij de coöperatie liggen. Trianel heeft een betere trackrecord vergeleken met Anode. Trianel GhB produceert, Trianel Nederland niet. Het is de enige organisatie die toelaat dat de rechten van de EAN code eigendom blijft van de coöperatie. Frans: Transparantie zo groot mogelijk maken. Het vastrecht hoeft bij GrunnegerPower niet afgedragen te worden aan Trianel. Dit hebben we verhoogd voor de leden met een uitleg dat we het willen investeren. 3. Frans, je hebt het over leveren maar er is te veel te besparen met besparen, waar blijft je bestaansrecht als iedereen gaat besparen? Frans: ik zou graag willen dat we zsm niet meer nodig zijn. 4. Schaalgrootte Frans, wat is de ideale schaalgrootte, je mikt op een gebied met 100.000 leden en botst dat met kleinschaligheid? Metropool Amsterdam heeft genoeg energie voor Amsterdam, Almere, Alkmaar en de dorpen er omheen. Hebben jullie ook over dat concept van de geografische kracht nagedacht (bos voor hout, land voor biogas, plantaardige olie en wind, stad voor panelen en haven voor wind?) Hoe verhoudt het met een internationaal bedrijf zoals de zuivel coöperaties waar de menselijke maat verdwenen is. 5. Ik snap niet in waarom coöperaties niet zelf beginnen met produceren? 6. Hoe hou je het spannend? Energie is niet spannend. 8
Frans: Dit is een van de belangrijke punten. Je houdt het spannend als je je eigen mogelijkheden op een innovatieve manier kan benutten. Neem bijvoorbeeld de smart grids. Trek de parallel met het internet. Daar worden ook steeds nieuwe interessante dingen ontwikkeld. Martijn: Over een aantal jaar zitten mensen opgescheept met een onbetaalbare woning. Dat is spannend. Het verdelen van winst lokt valsheid uit, het verdelen van verlies brengt mensen samen. De innovatieslag waar we voor staan maakt het spannend. Wat als er veel duurzame energie opgewekt wordt kan dat met het huidige net enz. Frans: Het vliegwiel is een heel oud en werkt nog steeds. Verhalen dat het straks allemaal lastig wordt zijn verhalen van de gevestigde orde. 7. Partners: Hebben jullie overwogen om een coöperatie op te richten voor burgers, bedrijven en overheid? Hoever is samenwerking met de gemeente nu noodzakelijk? Ik wil niet subsidie afhankelijk worden. 8. Van leden naar klanten is niet hetzelfde. Hoe ga je daar mee om? 9. Er zijn clashes met de realiteit mbt tot investeerders hoe ga je daar mee om? 10. Eisen van de overheid die voor energiebedrijven gelden, worden die aan jullie gesteld en kunnen jullie die garanderen? Trianel, levert de energie aan de klanten voor nog een jaar van Grunnerger Power mochten we omvallen dan kunnen leden eventueel nog overstappen. Laatste punt op de agenda: aan de zaal: welke leerpunten neem je mee? Waarde creatie aan de voorkant (mensen, zichtbaar) Houd het op kleine schaal (sociale kring) Schaalgrootte (energievoorziening in de omgeving) Geen winstoogmerk Wat mensen motiveert Wees op je hoede voor de gevestigde orde Benader organisaties om mee te doen Het maakt niet uit wat je doet als je maar wat doet (zorg dat je in de picture staat) Jezelf overbodig maken is de missie (stoelpoten mogen eraf!) Borrel en napraten met k/prachtig netwerk van aanwezigen uit hele land. 9