Mededeling aan het AB

IPP Mededeling aan het AB Van Dagelijks Bestuur Corsanr. geraed/2013.11086 Onderwerp Zonnepanelen Agendapuntnr. 3.2 AB-vergadering 11-12-2013 Samenvatting In het AB van 6-12-2012 is het voorstel pilot met zonnepanelen op de rwzi s Roermond, Venlo, Hoensbroek, Susteren en Limmel behandeld (agendapunt 10 ). De terugverdientijd van 24 jaar werd te lang bevonden. Een terugverdientijd van 10-12 jaar is bespreekbaar. Het AB heeft o.a. gevraagd te onderzoeken of samenwerking met energie service companies (ESCo s) mogelijk is. Hierbij worden meerjarige afspraken gemaakt waarbij de ESCo investeert en gebruik kan maken van subsidies en fiscale regelingen welke voor WBL alleen niet mogelijk zijn. Dit levert mogelijk een voordeligere situatie op en een snellere terugverdientijd dan bij zelf investeren. Deze oplossingsrichting is nader uitgewerkt. Het resultaat hiervan is dat samenwerking met een ESco geen betere oplossing biedt dan zelf investeren. Toelichting Bij het onderzoek is de externe expertise ingeschakeld van Aranco. Aranco heeft onderzocht of middels een ESCo-route een duurzaamheidsproject op basis van zon-pv beter haalbaar gerealiseerd kan worden dan middels een WBL investeringsproject. Hiertoe heeft Aranco enerzijds een business case vanuit het perspectief van een ESCo opgesteld en anderzijds een marktverkenning uitgevoerd, met als doel de best passende opzet en bijbehorende haalbaarheid van een ESCo-duurzaamheidsproject te bepalen. De belangrijkste conclusies van het onderzoek zijn: Vanuit perspectief van een ESCo liggen er momenteel uitsluitend kansen als de ESCo-eigenaar gedurende een lange looptijd maximaal gebruik kan maken van subsidies en fiscale regelingen. Op basis van de ontvangen info en gevoerde gesprekken met de diverse partijen is het niet de verwachting dat er op dit moment een voor WBL en de aanbieders haalbare business case te realiseren is, waarbij kan worden voldaan aan de eisen gesteld door het AB. De belangrijkste redenen hiervoor zijn: De lage energie-inkoopprijs van WBL in de periode 2013-2018 en de onzekerheid omtrent de ontwikkeling van de energieprijs na 2018. Een ESCo-looptijd van 12 jaar is te kort. De risico s aangaande kosten voor een ESCo-aanbieder zijn groot. De belangrijkste risicofactoren zijn : o De kostprijs van zonnepanelen (mede door de EU-importheffingen). 1

o Verkrijgen subsidies (met name SDE +) en de afhankelijkheden van toekomstige politieke keuzes hierin. o Het verkrijgen van een laag rentepercentage. Bij de marktverkenning door Aranco zijn de ESCo-aanbieders vrijgelaten in de mogelijkheid om aanvullend windenergie-installaties te plaatsen, indien dit naar oordeel van de ESCo-aanbieders tot een betere businesscase zou leiden. De ESCo-aanbieders hebben aangegeven dat windenergie niet tot een betere oplossing leidt en hebben geen voorstel gedaan waarin windenergie is opgenomen. In 2014 zal worden onderzocht of andere vormen van duurzame energieopwekking tot een haalbare businesscase kunnen leiden zoals de voorbehandeling en vergisting van slib alsmede kleinschalige decentrale slibeindverwerkingstechnieken. Hierbij zal worden bekeken of deze technieken mogelijk gecombineerd met zonne-energie tot een betere case kunnen leiden. Aanbevelingen. Het advies van Aranco is om momenteel geen ESCo-project te concretiseren op basis van de gedefinieerde scope, omdat er momenteel geen haalbare business case (voor WBL en aanbieders) gerealiseerd kan worden. Het is aan te bevelen de ontwikkelingen op ESCo-vlak te volgen om te kijken of de situatie verbetert. Het rapport van Aranco is als bijlage opgenomen. 2

Verduurzaming RWZI s d.m.v. een ESCo Project: WBL-ESCo 3

Doc.: 13.009.4 rev. A dd. 16-08-2013 4

INHOUDSOPGAVE 1. Inleiding, aanpak & doelstellingen... 6 2. Marktverkenning ESCo route... 8 3. Business Case Esco... 10 4. Conclusies, risico s, kansen & aanbevelingen... 14 5. Samenvatting... 17 5

1. Inleiding, aanpak & doelstellingen WBL Het Waterschapsbedrijf Limburg (WBL) is een samenwerkingsverband van Waterschap Peel en Maasvallei en Waterschap Roer en Overmaas. Tot de kerntaken van WBL horen het transporteren en zuiveren van afvalwater volgens de wet en de normen van de waterschappen, alsook het zuiveringsslib milieu-hygiënisch verwerken. Bij deze processen wordt veel energie gebruikt. WBL is een organisatie die duurzaamheid en maatschappelijke verantwoordelijkheid hoog in het vaandel heeft en is dan ook continu op zoek naar duurzame verbeteringen in haar bedrijfsvoering. Inleiding & achtergrond ESCo project. WBL heeft een aantal duurzaamheidsdoelstellingen bepaald en de ambitie uitgesproken om via het realiseren van zonne-energie installaties op 5 rwzi locaties een bijdrage aan deze duurzaamheidsdoelstellingen te bewerkstelligen. Hiertoe heeft WBL een onderzoek uitgevoerd uitgaande van eigen investeringen in deze zonne-energie installaties met als conclusie dat de terugverdientijden te lang zijn. Nadere toelichting: Initieel zijn door WBL een aantal (5) leveranciers van zonne-energie installaties benaderd om een budgettaire offerte uit te brengen voor installaties op 5 rwzi-locaties. Op basis hiervan is een eerste WBL business case en een voorstel pilot met zonnepanelen op de rwzi s Roermond, Venlo, Hoensbroek, Susteren en Limmel opgesteld en voorgelegd aan het AB. In dit voorstel wordt uitgegaan van terugverdientijden van de installaties van 24 jaar hetgeen door het AB als te lang werd beoordeeld. Door het AB werd daarbij gesteld dat een terugverdientijd van 10-12 jaar bespreekbaar zou zijn. Als mogelijke oplossingsrichting om tot een verkorting van de terugverdientijden te komen zijn 4 leveranciers van zonnepaneelinstallaties benaderd om oplossingen aan te dragen voor het verlagen van de investering. Het resultaat van deze marktconsultatie is dat met (technische) optimalisaties, reductie van het aantal locaties en een tussentijdse verdere daling van de prijs van zonnepanelen slechts een beperkte reductie van de terugverdientijd haalbaar is. In geval van een eigen investering kan WBL niet voldoen aan de door het AB gestelde voorwaarden. Als andere oplossingsrichting is door WBL een beperkte eerste verkenning uitgevoerd uitgaande van een ESCo constructie. De 4 leveranciers van zonnepaneelinstallaties zijn gevraagd te onderzoeken of zij een aanbieding kunnen doen als ESCo. Hiervoor zijn geen passende voorstellen ontvangen. Uitleg Energy Services Company (ESCo): een samenwerking met een ESCo heeft als doel het verhogen van de energie efficiency, verduurzamen van het energieverbruik en het ontzorgen van de klant. De ESCo neemt hierbij het initiatief, investeert in de installaties en levert deze turn-key. De ESCo bepaalt zelf als specialist op welke manier hij hieraan (technische en financiële) invulling geeft. De klant hoeft niet te investeren (geen krediet nodig) en verduurzaamt tegen gelijke of mogelijk lagere kosten. In de specifieke WBL situatie is de toegevoegde waarde van de ESCo vooral gebaseerd op financiële voordelen waarbij de ESCo functioneert als investeerder en maximaal gebruik maakt van de fiscale regelingen (EIA, KIA, VAMIL) waarbij de investeringen door de ESCo eigenaar fiscaal kunnen worden afgetrokken van de bedrijfswinst (voor WBL niet mogelijk). WBL heeft Aranco gevraagd haar te ondersteunen in de verdere uitwerking van de ESCo route om vast te stellen of dit in de geschetste WBL situatie wel een haalbare optie kan zijn en na een eventueel positief besluit de ontwikkeling van de ESCo-constructie mee vorm te geven. De aanpak van het ESCo-onderzoek is gericht op het ontwikkelen van een WBL ESCo business case gebaseerd op input vanuit best passende partijen uit een gerichte en selectieve marktverkenning. 6

Doelstellingen ESCo-onderzoek. Specifieke doelstelling van het uit te voeren onderzoek is: Te bepalen of het mogelijk is middels een ESCo constructie en daarbij te maken meerjarige afspraken de gemiddelde energiekosten over de ESCo-periode voor WBL gelijk of lager te krijgen dan bij reguliere energieafname van de huidige leverancier(s). Targetlevel voor energieprijzen periode 2013-2018 (incl. BTW): Jaar W BTW 2013 0,1005 2014 0,0975 2015 0,0955 2016 0,0925 2017 0,0965 2018 0,0995 Voor de periode 2019-2040 wordt als referentiewaarde uitgegaan van een gemiddelde stijging tussen de 2 en 5% (verschillende opties overwegen). Te bepalen wat de totale jaarlijkse CO2 besparing is van de beoogde verduurzaming in de ESCoopzet. Dit als extra element in te brengen bij de onderbouwing van een verduurzamingsvoorstel aan het AB van WBL. De hiervoor te gebruiken uitgangspunten zijn rekengegevens van klimaatmonitor WBL/WRO en WPM van 2011, zijnde: o CO2 uitstoot van groene elektriciteit (inkoop) = 150 gram CO2 / kwh o CO2 uitstoot van elektriciteit van zonnepanelen = 80 gram CO2 / kwh o CO2 uitstoot WBL = 4883 ton CO2 o CO2 uitstoot WRO = 3872 ton CO2 (incl. rwzi's) o CO2 uitstoot WPM = 7176 ton CO2 (incl. rwzi's) o CO2 uitstoot WRO + WPM niet WBL gerelateerd = 1000 ton CO2 Als rekenvoorbeeld is dan een berekening te maken als volgt: Energiemaatregel Besparing elektriciteit (kwh) Besparing alle energie- dragers (GJ) Vermeden CO2 uitstoot inkoop groene elektriciteit(to n) CO2 uitstoot Reductie CO2 Energie- efficiencyzonne-energie uitstoot totaal verbetering (%) (ton) vermeden CO2 uitstoot (%) Toepassing van zonne-energie 150.000 1.350 23 12 11 0,230% 0,070% De technische scope waar in dit onderzoek van uitgegaan wordt is: Enerzijds zonne-energie installaties mogelijk op de 5 bepaalde rwzi-locaties, waarbij de grootte en opstelling van de installaties kan variëren naar keuze van de ESCo aanbieder wat passend en haalbaar is met als ondergrens voor een locatie een installatie van 20 kwp. De bovengrens wordt bepaald door wat technisch en economisch haalbaar is binnen de aangewezen contouren per locatie. Indien een ESCo aanbieder na evaluatie van de locaties een voorkeur heeft om niet alle 5 de locaties te benutten, is men daar vrij in. Mogelijk als aanvullende technische scope het plaatsen van windenergie-installaties op dezelfde 5 locaties, indien dit naar oordeel van ESCo-aanbieders tot een betere business case (en daarmee een beter voorstel aan WBL) kan leiden. Het advies van de ESCo aanbieder hierin is bepalend voor de keuze wel/geen windenergie. 7

2. Marktverkenning ESCo route Uitgangspunten marktverkenning Samen met WBL is bepaald wat in de onderhavige situatie de meest kansrijke wijze is van het betrekken van de markt bij het voldoende scherp krijgen van de ESCo business case. Bij de marktverkenning is een belangrijk criterium dat ESCo-aanbieders meerjarige energieprijzen moeten kunnen garanderen om een business case vanuit het perspectief van WBL goed te kunnen opmaken. In afstemming met WBL zijn als te benaderen partijen vastgesteld: Drie grote installateurs met ervaring in duurzame energie (zon vrije veld/bijzondere opstellingen & wind) & ESCo constructen. Eén grote all-round bouwer met ervaring in duurzame energie (zon vrije veld/bijzondere opstellingen & wind) & ESCo constructen. Eén gespecialiseerde organisatie in duurzame energiesystemen. Als verificatieoptie één ESCo gespecialiseerd ingenieursbureau. Geen van de eerdere door WBL gesproken aanbieders van zon PV. Resultaten marktverkenning WBL-ESCo De ontvangen voorstellen en feedback van de diverse marktpartijen zijn kort samengevat: 1. Drie grote installateurs Volgende voorstellen ontvangen: a) Voorstel voor een ESCo PV-installatie (geen wind), waarbij ook is aangegeven dat men de technische scope graag breder zou zien (biomassa) waardoor er een betere case te realiseren is. Kernpunten van het voorstel zijn: Uitgegaan is van een PV-installatie van 440 kwp. Bij een looptijd van 17 resp. 20 jaar (afh. van de financiering) is de ESCo energieprijs initieel 0,10 per kwh met een jaarlijkse stijging van 5%. Na afloop van de ESCo periode wordt de installatie voor 0,- overgedragen aan WBL. Indien er toegewerkt moet worden naar een looptijd van 12 jaar zou de installatie niet om niet, maar tegen NCW overgedragen worden. b) Voorstel voor een ESCo PV-installatie (geen wind), waarbij de kernpunten zijn: Uitgegaan is van een PV-installatie van 170 kwp. Meerdere scenario s zijn doorgerekend met verschillende variabelen voor looptijd (12 resp. 20 jaar), indexering (2% resp. 5%) gekoppeld aan een jaarlijks vastrecht. In de financieel gunstigste oplossing wordt bij een looptijd van 20 jaar, de ESCo energieprijs initieel 0,083 per kwh (excl. BTW) vast tot 2017, waarbij er daarnaast een vastrecht van 10.000,- in rekening gebracht wordt. Vanaf 2017 wordt uitgegaan wordt van jaarlijkse indexering (energieprijs en vastrecht) van 5% c) In eerste instantie had de installateur zich teruggetrokken omdat de ESCo-unit opgeheven werd, maar later alsnog contact gezocht en een voorstel uitgebracht. Hierin is aangegeven dat een ESCo met zon en wind (alleen) in hun ogen een te laag rendement zou behalen met relatief grote ontwikkelrisico s. Indien hierbij alternatieve ESCo-projecten met vergisting en ev. slibverbranding in 8

meegenomen kunnen worden zijn de mogelijkheden veel groter. Ze gaan daarbij uit van variabele looptijden van de ESCo-projecten (zon/wind: min. 20 jaar; vergisting min. 12 jaar). 2. Grote all round bouwer. Heeft niet aangeboden 3. Gespecialiseerde organisatie in duurzame energiesystemen. Een jonge organisatie die zich specialiseert in duurzame energiesystemen en besparingsoplossingen. Focus ligt op (groot)zakelijke energieverbruikers en maatschappelijk vastgoed. Voorstel ontvangen voor het gevraagde ESCo project en aangegeven zeer geïnteresseerd te zijn in het project. Kernpunten van het voorstel zijn: Gebaseerd op een eigen ontwikkeld ESCo-verdienmodel waar ze voor opdracht geen inzage in kunnen geven (concurrentieoverwegingen) Uitgegaan is van alleen een PV-installatie van 125 kwp. Windenergie wordt niet economisch haalbaar geacht. Er wordt uitgegaan dat WBL participeert in de ESCo-BV (aandeelhouder) en een lening verstrekt voor de realiseren investering alsook de installatie overneemt na afloop van de ESCo-periode. Dit laatste tegen een bedrag afhankelijk van de jaarlijkse indexering van de energieprijzen Bij een looptijd van 15 jaar is de ESCo energieprijs initieel 0,115 per kwh (incl. BTW) waarbij de deze prijs licht daalt in de eerste 3 jaar en vervolgens stijgt met een percentage (verschillende scenario s tussen de 2% en 8% gemaakt) 4. Esco gespecialiseerd ingenieursbureau. Heeft aangegeven dat ze niet de initiatiefnemer van een ESCo zullen zijn, maar willen wellicht in combinatie met andere partijen wel optreden als sub-consultant. Geven ook aan dat het project relatief klein is voor hun. In het volgende hoofdstuk zullen we eerst mogelijke initiële business cases schetsen vanuit het perspectief van een ESCo, waarna we aansluitend de voorstellen zoals ontvangen hiermee zullen matchen en conclusies trekken welke voorstellen van de diverse partijen kansrijk zijn in relatie tot de voorgestelde ESCoroute voor WBL 9

3. Business Case Esco Met als vertrekpunt de in paragraaf 1 verwoorde uitgangspunten is een initiële opzet gemaakt (high-level) voor een business case vanuit het perspectief van een ESCo. Specifiek zijn een 2-tal hoofdopties naast elkaar gezet beide voor zonne-energie. De optie wind is buiten beschouwing gelaten omdat er (zie ook feedback vanuit de marktverkenning) momenteel geen financieel haalbare ESCo business case voor wind (binnen de gedefinieerde scope van WBL) te realiseren is. De bepalende aspecten bij een business case voor een ESCo PV-installatie zijn enerzijds de kosten van de te realiseren installatie(s) en de stichtingskosten van de ESCo alsook de jaarlijkse kosten (afschrijving, onderhoud, financieringskosten en operationele ESCo kosten) en anderzijds de te verwachten (financiële) opbrengsten in de vorm van een vergoeding voor de geleverde energie aan de klant, eventuele subsidies op de PV-installatie of opgewekte stroom c.q. belastingvoordelen voor de investeerder ( bv SDE+ of EIA). In alle ESCO-business cases zijn de stichtingskosten en operationele kosten meegenomen, echter er is geen winst & risico meegenomen. Dit zal uit de positieve opbrengsten van een business case gedekt moeten worden. Uiteraard is ook de looptijd waarover de business case bepaald wordt een belangrijk aandachtspunt. In de WBL situatie zijn hiertoe 2 hoofdopties uitgewerkt. Optie 1 met een ESCo looptijd van 20 jaar en optie 2 met een ESCo looptijd van 12 jaar. Binnen de 2 hoofdopties zijn enkele deelvarianten doorgerekend, waarbij de basisoptie is zonder subsidies en fiscale voordelen en daarnaast met (beperkte) subsidie en gebruik kunnen maken van fiscale regelingen. Ook is de impact van de stijging van WBL energieprijzen na 2018 variërend tussen de 2% en 5 % doorgerekend. Hieronder worden enkele opties en de constateringen hierbij toegelicht. Business case ESCo PV optie 1 looptijd 20 jaar De resultaten van de berekeningen met een looptijd van 20 jaar zijn in onderstaande grafiek weergegeven. Resultaat basiscase: geen positieve ESCo-business case te realiseren over de looptijd van 20 jaar. Basiscase optie 1 Bij de berekening van de basiscase zijn de belangrijkste uitgangspunten: Grootte PV-installaties totaal 270 kwp Looptijd beschouwing: 20 jaar Afschrijving: 20 jaar Volledige financiering, lineair, looptijd: 20 jaar Rentepercentage financiering: 2% (laag, bijzondere afspraak nodig) Gemiddelde E-prijs WBL jaar 1 0,081 all-in (excl. BTW) = prijs 2014 Indexering energieprijzen per jaar: 4% na 2018 (2014-2018 = opgave WBL) Geen subsidie noch belastingvoordelen 10

Business case optie 1 met SDE+ subsidie en EIA De overheid heeft voor investeringen in duurzame energie een stimuleringsregeling welke vanaf 2011 onder de naam SDE+ uitgevoerd wordt. Er zijn een reeks voorwaarden hierbij gesteld waar een project moet voldoen en er is een staffeling aangaande indientijdstippen en de bijbehorende subsidies. Subsidiebedragen zijn een bedrag per geproduceerde hoeveelheid electriciteit over een looptijd van max. 15 jaar, waarbij de bedragen hoger zijn als een later indientijdstip gekozen wordt. Risico daarbij is echter als het jaarmaximum van de regeling bereikt is dat er geen subsidie meer verkregen kan worden. Omdat het PV-project in essentie in aanmerking kan komen voor de SDE+ regeling is ook een business case berekening uitgevoerd met een aangenomen toegekend SDE+ subsidiebedrag. Hierbij zijn we in de berekening uitgegaan van 2 indienmomenten (2e en 6e fase 2013) Deze laatste gaat uit van een maximaal subsidie bedrag, maar is op grond van ervaringen in afgelopen jaren minder kansrijk. Naast de SDE+ regeling kunnen investerende organisaties gebruik maken van de Energie Investeringsaftrek regeling (EIA). Kenmerk hiervan is dat het een fiscale compensatie is waarbij een deel van de investeringskosten ( in 2013: 41,5%) aftrekbaar zijn van de fiscale winst. Bij een winstbelasting van 25% is het netto-voordeel voor de investerende organisatie ruim 10% van de investeringskosten. Het ESCo project kwalificeert in principe voor EIA, maar cruciaal is dus wel dat de eigenaar/investeerder winst maakt om hier baat bij de te hebben. Alle overige aannames en uitgangspunten zijn ongewijzigd t.o.v. de basiscase. Resultaat van deze business case is positief (over de looptijd van 20 jaar), maar sterk afhankelijk van de te verkrijgen SDE+ subsidie met alle gerelateerde onzekerheden (kans op max. SDE+ subsidie is zeer gering). ROI gem. is 3,3% per jaar. ROI gem. is 0,5% per jaar. Verder zijn er nog enkele doorrekeningen gemaakt waarbij de indexering van de energieprijzen varieert tussen de 2% en 5%. Constateringen hierbij zijn dat in de case met SDE+ en EIA uitgaande van 2% indexering energieprijzen na 2018 een beperktere positieve case te behalen is en met 5% indexering wordt de case nog iets positiever. Indien we uitgaan van alleen EIA (geen SDE) is er over de gehele looptijd geen positieve business case te realiseren. Constateringen. Voor een ESCo eigenaar is er in principe een haalbare business case mogelijk mits er maximaal ingespeeld kan worden op subsidie & fiscale regelingen. De onzekerheid die gekoppeld is aan de SDE + regeling maakt het echter lastig om hierop te kunnen bouwen. Daarnaast zijn er een aantal aspecten die grote impact hebben op de ESCo business case en die allemaal goed geregeld moeten kunnen worden voor een haalbare case. De belangrijkste zijn: 11

1. Vergoeding voor de door de ESCO geleverde energie door WBL is aangenomen als hetzelfde bedrag dat WBL aan inkoop energie betaalt (periode 2014-2018). Financieel is er voor WBL dus geen directe korte termijn incentive om een dergelijke stap te maken. 2. De financiering is met 2% laag aangenomen. Beeld hierbij is dat met de juiste MVO-partners en de stabiele gegarandeerde WBL situatie een scherpe financiering onder de markt haalbaar is. 3. De kostprijs van de PV-installatie is gebaseerd op marktinfo (scherp prijsniveau) eerste helft 2013. In de afgelopen periode is er veel discussie geweest over de EU importheffingen op Chinese zonnepanelen. E.e.a. heeft een prijsverhogend effect hetgeen de onzekerheid over de investeringskosten sterk heeft doen toenemen. Business case ESCo PV optie 2 looptijd 12 jaar De resultaten van de berekeningen met een looptijd van 12 jaar zijn in onderstaande grafiek weergegeven. Resultaat basiscase: geen positieve ESCo-business case te realiseren over de looptijd van 12 jaar Basiscase optie 2. Bij de berekening van de basiscase zijn de belangrijkste uitgangspunten: Grootte PV-installaties totaal 270 kwp Looptijd beschouwing: 12 jaar Afschrijving: 12 jaar Volledige financiering, lineair, looptijd: 12 jaar Rentepercentage financiering: 2% (laag, bijzondere afspraak nodig) Gemiddelde E-prijs WBL jaar 1 0,081 all-in (excl. BTW) = prijs 2014 Indexering energieprijzen per jaar: 4% na 2018 (2014-2018 = opgave WBL) Geen subsidie noch belastingvoordelen 12

Business case optie 2 met SDE+ subsidie en EIA Als we dezelfde benadering hanteren als bij optie 1 dan blijkt dat voor een ESCo eigenaar met maximale SDE+ subsidie (geringe kans) ook in deze optie een beperkt positieve business case te bewerkstelligen is ROI gem.= 0,94% per jaar). Met beperkte SDE+ is dit al niet meer mogelijk (ROI is negatief). ROI gem. is 1,0% per jaar. ROI gem. is -2,8% per jaar. De grote onzekerheden hierbij maken het echter onwaarschijnlijk dat dit (optie 2 met max SDE +) voor een ESCo-eigenaar een houdbare case zal blijken te zijn. 13

4. Conclusies, risico s, kansen & aanbevelingen Als we de ontvangen voorstellen van de diverse marktpartijen matchen met de info uit de ESCo business cases uit de vorige paragraaf, dan zijn de belangrijkste conclusies samengevat: Voor een ESCo route binnen WBL, gebaseerd primair op zonne-energie liggen er uitsluitend kansen als de ESCo-eigenaar maximaal gebruik kan maken van subsidies en fiscale regelingen. Anders is geen positieve ESCo business case te realiseren en (indirect) is er daarmee voor WBL vanuit financieel perspectief geen voorstel te verwachten dat voldoet aan de gestelde doelstellingen. Voor een ESCo-route (mede) op basis van windenergie is er geen haalbare case te maken en zijn geen voorstellen vanuit de markt ontvangen. Na analyse van de ontvangen voorstellen vanuit de markt, blijkt er geen voorstel te zijn dat voldoet aan de vraagstelling van WBL (gemiddelde energiekosten over de ESCo-periode voor WBL gelijk of lager dan bij reguliere energieafname van de huidige leverancier). De ontvangen voorstellen zijn moeilijk vergelijkbaar omdat de partijen deels verschillende benaderingen gekozen hebben. Om toch tot een ranking te komen is een afwegingskader opgesteld dat hieronder weergegeven wordt. Afhankelijk aan welke criterium het meeste gewicht wordt toegekend kan de ranking van de ontvangen voorstellen variëren. De voorstellen 1c, 2 en 3 zijn vanwege de lage score buiten beschouwing gelaten. Op basis van de ontvangen info en gevoerde gesprekken met de diverse partijen is het niet de verwachting dat er op dit moment een voor WBL en de aanbieder haalbare business case met een van de partijen te realiseren is. De belangrijkste redenen hiervoor (risico s en randvoorwaarden vanuit het perspectief van de ESCo-aanbieder) zijn: o De maximale ESCo energieprijs (opbrengsten) is de WBL energie-inkoopprijs. Deze is nu heel laag, waardoor een ESCo business case zeer scherp ingezet moet worden. De ontwikkeling van de energieprijzen in de ESCo-periode is uiteraard ook een risicofactor waar men rekening mee houdt. o De huidige onzekerheden aangaande kosten voor een ESCo-aanbieder zijn groot. De belangrijkste risicofactoren zijn: Kostprijs PV panelen (mede door de EU-importheffingen) Opzet subsidieregelingen (met name SDE +) en de afhankelijkheden van toekomstige politieke keuzes hierin voor de toekomst Financiering en haalbaarheid lage rentepercentages hierop (afh. van risico profiel project en betrokken partijen) o Een ESCo-looptijd van 12 jaar is te kort. Kansen aangedragen door de markt. De drie grote installateurs hebben nadrukkelijk aangegeven dat een ESCo opzet voor WBL op dit moment veel aantrekkelijker uitgevoerd kan worden als er andere duurzame technologieën, met name (bio)vergisting en ev. slibverbranding meegenomen kunnen worden. We ondersteunen dit beeld. Dit is uiteraard een strategische afweging die geheel bij WBL ligt en buiten de scope van dit onderzoek valt. 14

Business case en risico s perspectief WBL. Indien we vanuit het perspectief van WBL kijken naar een business case dan zijn er een aantal overwegingen die belangrijk zijn om te noemen. Bij de business case beschouwingen in hoofdstuk 3 is primair uitgegaan van een prijs die WBL in de ESCo periode betaalt voor energie die gelijk ligt aan de reguliere inkoopprijs (het NMDA= niet meer dan anders principe). Indien de installatie na afloop om niet wordt overgedragen aan WBL is deze insteek te vergelijken met een investeringsproject vanuit WBL dat aan het eind van de ESCo periode zich terugverdient heeft. In een aantal opzichten heeft een ESCo aanpak voordelen t.o.v. een klassiek investeringsproject. Mits er goede, sluitende afspraken gemaakt worden met de ESCo aanbieder wordt het investeringsrisico geheel bij de aanbieder gelegd. Noodzakelijke technische kennis en expertise om de installatie te realiseren liggen eveneens primair bij de ESCo-aanbieder waardoor de (interne) technische projectkosten lager kunnen zijn en daarnaast maximaal geprofiteerd kan worden van de innovatie-expertise van de markt. De stichtings- en operationele kosten van een ESCo (ervan uitgaand dat WBL geen aandeelhouder wordt) liggen daarbij geheel bij de ESCo-aanbieder, waardoor er voor WBL geen kosten hiervoor gemaakt hoeven te worden. Wel dient WBL rekening te houden met het inhuren van externe expertise (en de daaraan gerelateerde kosten) om de ESCo-aanpak en afspraken goed voor te bereiden en contractueel passend in te regelen. Voor WBL kan een business case in de ESCo route ook positief zijn als er over een langere ESCo-looptijd (bv 25 jaar) afspraken gemaakt kunnen worden waarbij de energieprijzen lager dan het inkoopniveau. Door hiermee te variëren (langere ESCo looptijd versus lagere kosten gedurende de looptijd) kan een ESCo case voor beide partijen (WBL en aanbieder) geoptimaliseerd worden. Gekwalificeerde marktpartijen blijken duidelijk interesse te hebben om met WBL samen te werken aan en in een ESCo route en mee te willen denken over de best passende opzet. De belangrijkste risico s vanuit het perspectief van WBL bij het realiseren van een ESCo-project zijn vervolgens gelegen in: De keuze voor de best passende partij(n), die enerzijds pro-actief meedenkt vanuit het belang van WBL en anderzijds alle benodigde kennis (technisch, juridisch, financieel & fiscaal) in huis heeft om een ESCo goed op te zetten en de dienst (energielevering) adequaat en efficiënt uit te voeren. Belangrijk hierbij is ook een langere termijn zekerheid betreffende de continuïteit levering. Het maken van passende contractuele afspraken met de geselecteerde ESCo-partij, zodanig dat performance geborgd en operationele risico s voor WBL geminimaliseerd zijn De te maken keuzes voor technologieën en omvang duurzaamheidsprojecten passend bij de huidige situatie maar ook de ontwikkelingen op de (middel)lange termijn binnen WBL. Een ESCo-contract is per definitie een samenwerking voor een langere periode en belangrijke wijzigingen in bv de afname van energie van een ESCo op een locatie, kunnen grote impact hebben. 15

Doorkijk 2018. Als we een aantal jaren vooruit kijken aangaande de haalbaarheid van duurzaamheidsprojecten via de ESCo-route is het per definitie lastig stellige uitspraken te doen. Enerzijds zijn er de ontwikkelingen op het gebied van duurzame energie opwekking die zullen leiden tot lagere kostprijzen per hoeveelheid duurzaam geproduceerde energie (elektriciteit, warmte). Een sprekend voorbeeld zijn zonnepanelen, waarvan de rendementen in de afgelopen periode toegenomen en kostprijzen sterk gedaald zijn. Dat er in 2013 mede door politieke keuzes (EU-heffingen) de prijzen van zonnepanelen gestegen zijn, is naar onze overtuiging een tijdelijk effect. De verwachting is dat over meerdere jaren de prijs per duurzaam geproduceerde kwh zonnestroom consequent zal blijven dalen, hetgeen de economische haalbaarheid positief zal beïnvloeden. Een ander aspect is de ontwikkeling van de prijs van traditioneel geproduceerde energie. Momenteel bevindt deze zich op een laag niveau door de (zeker in Europa) aanwezige overcapaciteit. Ook dit heeft uiteraard een negatief effect op een duurzaamheidsproject op dit moment. De verwachting is echter dat met het aantrekken van de wereldeconomie de vraag naar energie structureel zal blijven groeien. We gaan ervan uit dat de vraag naar energie op middellange termijn het (ook groeiende) aanbod van energie zal overstijgen waardoor prijzen van conventionele energie dan ook zullen stijgen in lijn met het langjarig gemiddelde (orde grootte 5%). Ook dit heeft een positief effect op de business case voor duurzame energieprojecten. Een derde belangrijke factor is het subsidiebeleid van de overheid. De Nederlandse overheid is in de afgelopen jaren niet altijd even consequent geweest in zijn beleid op dit vlak, hetgeen tot onzekerheid geleid heeft die niet bevorderlijk is voor de realisatie van duurzame energieprojecten. De ESCo benadering krijgt hierbij momenteel steeds meer aandacht ook vanuit de overheid en wordt nadrukkelijk als speerpunt gepositioneerd als goed voorbeeld van succesvolle publiek-private samenwerking. De verwachting is dat het subsidiebeleid van de overheid niet fundamenteel zal wijzigen de komende jaren met als denkrichting dat de overheid duurzame energie opwekking gedoseerd zal blijven subsidiëren met als insteek het verschil in kostprijs van duurzame energie en conventioneel opgewekte energie te compenseren. De rol van ESCoconstructies hierbij zal naar verwachting toenemen. Dit alles overwegend zullen naar onze overtuiging duurzame energie ESCo-projecten de komende jaren makkelijker tot een positieve business case komen. Op welk moment dit geldt voor een specifiek project blijft zeer afhankelijk van de omschreven ontwikkelingen en te maken keuzes voor (een mix van) technologieën. Aanbevelingen. 1. Ons advies is om momenteel geen ESCo-project te concretiseren op basis van de gedefinieerde scope, omdat er momenteel geen haalbare business case (voor WBL en aanbieders) gerealiseerd kan worden. De onzekerheden aangaande met name kostprijzen PV-installaties en subsidie-situatie i.c.m. met de huidige lage energieprijzen van WBL zijn de belangrijkste factoren hierbij. 2. We adviseren WBL alert te blijven op de ontwikkelingen op ESCo-vlak en deze nadrukkelijk te blijven volgen omdat de kansen voor succesvolle ESCo-projecten de komende jaren zullen groeien. 16

5. Samenvatting Op verzoek van WBL heeft Aranco een onderzoek uitgevoerd om te bepalen of middels een ESCo-route een duurzaamheidsproject op basis van zon-pv en/of windenergie beter haalbaar gerealiseerd kan worden dan middels een WBL investeringsproject. Hiertoe heeft Aranco enerzijds een business case vanuit het perspectief van een ESCo opgesteld en anderzijds een marktverkenning uitgevoerd, met als doel de best passende opzet en bijbehorende haalbaarheid van een ESCo-duurzaamheidsproject (binnen de door WBL gedefinieerde scope) te bepalen. De belangrijkste conclusies van het onderzoek samengevat zijn: Voor een ESCo route binnen WBL, gebaseerd primair op zonne-energie liggen er momenteel uitsluitend kansen als de ESCo-eigenaar maximaal gebruik kan maken van subsidies en fiscale regelingen. Voor een ESCo-route op basis van windenergie is er geen haalbare case te maken. Op basis van de ontvangen info en gevoerde gesprekken met de diverse partijen is het niet de verwachting dat er op dit moment een voor WBL en de aanbieder haalbare business case met een van de partijen te realiseren is op basis van de gedefinieerde technische scope. De belangrijkste redenen hiervoor (risico s en randvoorwaarden vanuit het perspectief van de ESCo-aanbieder) zijn: o De maximale ESCo energieprijs (opbrengsten) is de WBL energie-inkoopprijs. Deze is nu heel laag, waardoor een ESCo business case zeer scherp ingezet moet worden. De ontwikkeling van de energieprijzen in de ESCo-periode is uiteraard ook een risicofactor waar men rekening mee houdt. o De huidige onzekerheden aangaande kosten voor een ESCo-aanbieder zijn groot. Belangrijkste risicofactoren zijn: Kostprijs PV panelen (mede door de EU-importheffingen) Opzet subsidieregelingen (met name SDE +) en de afhankelijkheden van toekomstige politieke keuzes hierin voor de toekomst Financiering en haalbaarheid lage rentepercentages hierop (afh. van risico profiel project en betrokken partijen) Een ESCo-opzet mits passend gedefinieerd kan voor WBL een goede insteek zijn voor het uitvoeren van duurzaamheidsprojecten, waarbij de risico s lager en de business case voor WBL beter kan uitpakken dan bij zelf uitgevoerde investeringsprojecten. De interesse om met WBL samen te werken aan en in een ESCo route is zeker aanwezig. Aanbevelingen. 1. Ons advies is om momenteel geen ESCo-project te concretiseren op basis van de gedefinieerde scope, omdat er momenteel geen haalbare business case (voor WBL en aanbieders) gerealiseerd kan worden. De onzekerheden aangaande met name kostprijzen PV-installaties en subsidie-situatie i.c.m. met de huidige lage energieprijzen van WBL zijn de belangrijkste factoren hierbij. 2. We adviseren WBL alert te blijven op de ontwikkelingen op ESCo-vlak en deze nadrukkelijk te blijven volgen omdat de kansen voor succesvolle ESCo-projecten de komende jaren zullen groeien. 17