Welk deel van de zon zien wij? De fotosfeer (een gele kleur) Zonnevlekken zijn koelere plaatsen op de zon. Chromosfeer een dunne laag die zich boven de fotosfeer bevindt De Zon Cijfergegevens - diameter : 1 392 000 km (109x de aarde) - temperatuur oppervlak : 5 500 C - temperatuur van de kern : 15 000 000 C - samenstelling : ± 75 % waterstof en ± 25% helium Energieproductie - gebeurt in de kern door kernfusie daarbij worden waterstofatomen omgezet in heliumatomen - De vrijkomende straling is hoofdzakelijk gammastraling maar door absorbtie wordt deze geleidelijk aan omgezet tot zichtbaar licht. - De laatste 20 % van het energietransport gebeurt hoofdzakelijk door convectiestromen. Boven de chromosfeer bevindt zich de corona die enkel te zien is tijdens een totale zonsverduistering. Wat is zonnewind? Deeltjesstroom (elektronen en protonen) van de zon die met grote snelheid de ruimte ingeslingerd worden. Welk mooi verschijnsel veroorzaakt het? Het Poollicht Kometen en meteorieten Hoe ontstaat een komeetstaart? De overgebleven geladen molecule fragmenten worden opgeveegd door de zonnewind, die ze meesleept in de staart. Wat is een Oortwolk? Een intense hoeveelheid komeetkernen die de hele ruimte omheen ons zonnestelsel bevolkt. Verschil tussen een meteoriet en een vallende ster? Geen verschil. AARDRIJKSKUNDE 18/06 OVERGANGSEXAMEN 2006-2007 BRECHT MAES P 1
Afstanden in het heelal De astronomische eenheid (AE) deze heeft als basis de gemiddelde afstand aarde-zon = 150 000 000 km Buiten ons zonnestelsel voldoet AE niet meer en maakt men gebruik van het lichtjaar. 1 lichtjaar = de afstand die het licht afl egt in één jaar. Snelheid licht : 300 000 km/s Reken uit hoeveel kilometer een lichtjaar is. 300 000 x 60(min) x 60(uur) x 24(dag) x 365(jaar) = 9,4608 x 10 12 km Reken uit hoe lang het duurt tot het zonlicht de aarde bereikt. 150 000 000 km / 300 000 km/s = 500 s = 8 minuten 20 seconden Afstand aarde-maan 1,3 lichtjaar Afstand aarde tot de rand van de melkweg 47 000 lichtjaar Afstand aarde tot de rand van het zonnestelsel 2 lichtjaar Afstand aarde-zon 8,3 lichtminuten Afstand aarde tot rond heelal 10 à 20 miljard lichtjaar Afstand aarde tot rand Lokale Groep 6 miljoen lichtjaar H L Gevolgen van aardrotatie (p25) De winden worden door de aardrotatie afgebogen, dit noemt men het corioliseffect. In het noordelijk halfrond is de afwijking naar rechts in het zuidelijke halfrond naar links. Hoe breed (in graden) is elke uurgordel? 1u = 15 C De situatie in België : - In de winter (wintertijd) GMT + 1u Tijd culminatie? ± 12.45 ± 20 minuten afwijking - In de zomer (zomertijd) GMT + 2u Tijd culminatie? ± 13.45 ±20 minuten afwijking Onze kalender Van waar komt de naam Luni-Solaire kalender? Het aantal maancyclussen binnen een zon cyclus. AARDRIJKSKUNDE 18/06 OVERGANGSEXAMEN 2006-2007 BRECHT MAES P 2
Wie voerde de Juliaanse kalender in? Julius Caesar Wat was het gevolg van de fout van de Juliaanse kalender? Na een eeuw liep de tijd op tot meer dan 18 uur. Hoe noemt onze hudige kalender? de gregoriaanse kalender Welke jaren zijn schrikkeljaren? Alle jaren die deelbaar zijn door 4 zijn schrikkeljaren behalve diegene die deelbaar zijn door 100 en niet door 400. De aardrevolutie en de seizoenen Schrijf voluit : NPC : Noordpoolcirkel ZPC : Zuidpoolcirkel KKK : kreeftskeerkring SBKK : Steenbokskeerkring 21 JUNI - ZOMERSOLSTITIUM Situatie in het noordpoolgebied Op de noordpool gaat de zon gedurende de hele dag niet onder, dit noemt men de midzomernacht. 21 MAART EN 23 SEPTEMBER - LENTE/ HERFTS EVENING Kenmerken - Zon staat in het zenit van de evenaar - Dag en nacht zijn overal op aarde even lang - Zon komt precies op in het oosten en gaat precies onder in het westen Situatie op de kreeftskeerkring De zon staat s middags in het zenit. Situatie aan de evenaar De dag is evenlang als de nacht. Situatie in het zuidpoolgebied De zon komt gedurende de hele dag niet op, dit verschijnsel noemt men de poolnacht. Op de zuidpool duurt dit precies 6 maanden. Situatie in België De zon bereikt haar hoogste zonnestraal van het jaar en langste en kortste nacht van het jaar. 22 DECEMBER - WINTERSOLSTITIUM Situatie in het noordpoolgebied Poolnacht Situatie aan de evenaar De zon staat s middags in het zuiden. AARDRIJKSKUNDE 18/06 OVERGANGSEXAMEN 2006-2007 BRECHT MAES P 3
Situatie in het zuidpoolgebied Middernachtzon Situatie in België De zon bereikt haar laagste stand van het jaar. Kortste en langste nacht. Tijdberekening op aarde Zo ga je te werk om het uur op een bepaalde plaats op aarde te berekenen: 1. Maak eenn correctie v/h uur voor de plaats wr je je bevind (België in de winter -1h, in de zomer -2h) 2. Reken uit in welke uurgordel je je bevindt. Doe dit door de lengteligging te delen door 15, cijfers na de komma worden afgerond (plaats 48 OL => 48 /15 = 3,2 = 3) (plaats 114 WL => 114 / 15 = 7,6 3. Bevindt de plaats zich ten westen van jou dan trek je uren af, bevindt de plaats zich ten oosten van jou dan tel je deze uren op (let op de kortste afstand). 4. Hou eventueel rekening met aanpassingen ter plaatse (aanpassing grenzen, zomertijd). 5. Hou er ook rekening mee dat de datum kan verspringen. Een Moskoviet (37 OL) wil weten hoe laat het is in New-York (73 WL). Bij hem is het 16 u. In beide plaatsen zijn er geen tijdswijzigingen doorgevoerd. In België (4 OL) is het 12 u zomertijd, reken uit hoe laat het is in San Francisco (123 WL). AARDRIJKSKUNDE 18/06 OVERGANGSEXAMEN 2006-2007 BRECHT MAES P 4
NOTITIES In San-Francisco is het 8 u, hoe laat is het in NY? In België is het dinsdag 20 u wintertijd, hoe laat en welke dag is het in Peking (117 OL)? Iemand reis van Praag (15 OL) naar La Paz in Zuid-Amerika (67 WL en vertrekt op maandagmorgen om 4 u s morgens, hoe laat is het dan in La Paz en wanneer komt hij aan als het vliegtuig 9 uur nodig heeft om de afstand te overbruggen? Waarneming & weersvoorspelling Wanneer we naar een weerkaart kijken vallen twee elementen onmiddelijk op : fronten en druklijnen. Op basis van die gegevens kunnen meteorologen al een aardige voorspelling doen. Wat is luchtdruk? Dat is het gewicht van een luchtkolom op een oppervlak van 1 m 2 Wat is wind? Wind is de verplaatsing van lucht van een hogeluchtdrukgebied naar een lagedrukgebied AARDRIJKSKUNDE 18/06 OVERGANGSEXAMEN 2006-2007 BRECHT MAES P 5
Fronten zijn gebieden waar 2 luchtsoorten met elkaar botsen Hoe waait wind rond een hogedrukgebied? Hoe waait de wind rond een lagedrukgebied? H L An Inconvenient Truth Wat is de oorzaak van het broeikaseffect? Verbranding van fossiele brandstof Wat zijn de feiten? De temperatuur verandert Het ijs smelt (Noordpool smelt weg) De zeespiegel verhoogt Wat worden we nu gewaar? Geen strenge winters meer Veel warmere temperaturen Meer huidkankers Wat zijn de gevolgen voor de toekomst? De zeespiegel zal 6 meter verhogen Bij ons zal het een tropische temperatuur worden De seizoenen schuiven op De mensen zullen op een kleinere oppervlakte wonen Polaire satellieten Meteosat / MSG NOAA / METOP Soort? geostationaire satteliet Polaire (Amerikaans) Hoogte (km)? 36000 km 850 à 900 km Baan? zelfde snelheid van de aarde staat daardoor stil t.o.v. de aarde via noord- en zuidpool Voordelen? Nadelen? - meer gedetailleerde info - ieder kwartier een opname niet zo gedetailleerd - gedetailleerde foto s - wind en temp. waarnemingen slechts 2 à 3 opnames/dag AARDRIJKSKUNDE 18/06 OVERGANGSEXAMEN 2006-2007 BRECHT MAES P 6
Internetles Fronten! Geef 4 kenmerken van een hogeluchtdrukgebied. - is weinig bewolkt - is weinig wind - is het zomers warm en s winters koud - is de lucht droog Geef 4 kenmerken van een lageluchtdrukgebied. - is altijd bewolking - is veel wind (behalve kern) - is het zomers koel en s winters zacht - is de lucht vochtig Warmtefront (kaart in cursus) Bij een warmtefront glijdt warme lucht over koude lucht. Na een passage van een warmtefront stijgt de temperatuur. Koufront (kaart in cursus) Bij een koufront schuift de zwaardere koude lucht onder de warme lucht. Dit gebeurt met groot geweld. Er vormen zich cumulushimbuswolken (wolktype). Een sneltrekkend koufront geeft vaak windstoten. Een koufront gaat regelmatig met onweer samen. Produceert ook soms hagel. Een koufront is vaak beduidend langer dan een warmtefront. In een hogedrukgebied is het front niet actief. Occlusiefront (kaart in cursus) De plek waar het koufront het warmtefront inhaalt noemt occlusiepunt. In dit gebied valt de meeste regen. AARDRIJKSKUNDE 18/06 OVERGANGSEXAMEN 2006-2007 BRECHT MAES P 7