Concept-notitie Kunstgras in Rooi september 2011 1
Inhoudsopgave pag. Samenvatting 3 1. Inleiding 4 Vraag- en doelstelling Aanleiding 2. De huidige situatie 5 Voetbal Hockey Tennis Korfbal Verlichting 3. Waarom Kunstgras 6 Bespelingscapaciteit Multifunctioneel gebruik Ruimere openstelling sportparken Ruimtebesparing 4. Financiele consequenties 8 Kostenvergelijking kunstgras en natuurgras Investering BTW: gelegenheid geven tot sporten Aanbesteden 5. Duurzaamheid 10 Milieu-aspecten kunstgras 6. Onderhoud 10 Algemeen dagelijks onderhoud Specialistisch onderhoud 7. Kortom: de voor- en nadelen van kunstgras 10 8. Beleidslijnen voor de aanleg kunstgrasvelden 11 Criteria Voorbeeldcase of pilot? Verlichting kunstgrasvelden Afspraken over onderhoud Huur kunstgrasveld 9. Conclusie 12 10. Vervolg 13 2
SAMENVATTING Kunstgras heeft zich in een korte tijd ontwikkeld als vervanger van natuurgras. In eerste instantie heeft het een plaats verworven binnen de hockeysport. De laatste jaren heeft kunstgras bij diverse andere sporten, zoals tennis, korfbal, rugby zijn intrede gedaan. Na de goedkeuring door de KNVB van het gebruik van kunstgras voetbalvelden is de ontwikkeling van kunstgras ook voor voetbal in een stroomversnelling geraakt. Tegenover de hogere aanlegkosten van kunstgrasvelden staan de voordelen zoals de meer veelzijdige en multifunctionelere gebruiksmogelijkheden, de hogere gebruiksintensiteit, mindere weersafhankelijkheid en eventuele ruimtewinst. Toepassing van kunstgras biedt de mogelijkheid tot een optimaal gebruik van de aanwezige schaarse ruimte. Kunstgras kan door deze voordelen dan ook een belangrijke bijdrage leveren aan de ontwikkeling en stimulering van sport in de gemeente. Om die reden is er in het in 2009 geactualiseerde sportbeleid specifiek aandacht gevraagd voor de ontwikkeling en beleid op het gebied van kunstgrasvelden in Sint-Oedenrode. Een kunstgrasveld kan vanuit het oogpunt van belastbaarheid in principe de capaciteit van 2 tot 3 natuurgrasvelden vervangen. Kunstgras kan dus bijdragen aan optimalisatie of areaal uitbreiding voor de sport. Om de optimale gebruiksmogelijkheden van kunstgras volledig tot zijn recht te laten komen is een belangrijke rol voor de verenigingen weggelegd. Dit betekent dat er alleen dan kunstgras wordt aangelegd indien het kunstgrasveld ook voor andere sport- en bewegingsactiviteiten gebruikt gaat worden. Van de verenigingen wordt een flexibele houding gevraagd en er wordt gevraagd het medegebruik van het complex door niet-verenigingsleden te stimuleren zodat de voorzieningen ook gebruikt worden voor onderwijs- en buurt- en wijksportactiviteiten. Hierover worden vooraf afspraken gemaakt met de hoofdgebruiker van het sportcomplex, de vereniging. Om de kaders vast te stellen zal er antwoord gegeven moeten worden op een aantal belangrijke vragen: Voelen, vinden of zijn we als gemeente verantwoordelijk voor de aanleg van kunstgrasvelden? Kiezen we voor multifunctionele kunstgrasvelden? In de notitie wordt voornamelijk gesproken over kunstgras voetbalvelden. Geldt het toekomstige beleid voor zowel korfbal, hockey als voetbal? Moet het sportbeleid van de gemeente zich conformeren aan het feit dat teams meer dan één keer per week trainen of is dit aan de vereniging? Is de gemeente als verhuurder van velden de aangewezen partner voor de verhuur van velden aan andere gebruikers dan de vereniging of wordt dit aan de verenigingen overgelaten? En is een extra (niet-verenigings)bezetting van 7,5 uur per week gedurende 40 weken (=300 uur) reëel? Hoe belangrijk vinden we het dat deze doelstelling gehaald wordt? Privatiseren we kunstgrasvelden na aanleg en leggen we het onderhoud dan volledig bij de vereniging? Zijn de genoemde criteria afdoende, zijn er meer of andere? Vinden we bepaalde criteria belangrijker dan andere? De verlichting, goals en ballenvangers zijn nu geprivatiseerd en de verantwoordelijkheid van de vereniging. Houden we dit zo? 3
1. INLEIDING Vraag- en doelstelling Hoe maak je de afweging voor de aanleg van een kunstgrasveld of een natuurgrasveld? De doelstelling van deze notitie is om criteria te formuleren voor kunstgras en zodoende een afgewogen keuze te kunnen maken tussen kunst- of natuurgras. Het vormt een kader voor concrete projecten. Ook de financiële consequenties worden in kaart gebracht. Aanleiding De ontwikkeling van kunstgras is de afgelopen jaren in een stroomversnelling gekomen. De eerste kunstgrasvelden dateren al van de jaren 80 van de vorige eeuw. Vooral binnen de hockeysport is het gebruik van kunstgras in de afgelopen twee decennia zodanig gemeengoed geworden dat het beoefenen van hockey zonder kunstgras al niet meer denkbaar is. De ontwikkeling van kunstgras gaat snel en beïnvloedt ook de ontwikkeling van de sport zelf. Zo heeft bijvoorbeeld de introductie van het volkunststof waterveld in het hockey gezorgd voor een verhoging van het speltechnische niveau. De laatste jaren is de voetbalsport, in Nederland absoluut de grootste gebruiker van natuurgras sportvelden, enthousiast gemaakt voor het spelen op kunstgras. De doorbraak kwam nadat de FIFA het voetbal op gekwalificeerd kunstgras toestond en vervolgens de KNVB de zgn. Rubber infill kunstgrasmat goedkeurde voor voetbalwedstrijden tot en met de hoofdklasse van het amateurvoetbal en het betaald voetbal. Voetbalclubs zetten het kunstgrasveld graag in voor hun trainingen en de wedstrijden van de jeugd, maar ook het spelen van wedstrijden van eerste teams op kunstgras neemt nu schoorvoetend toe. Naast hockey en voetbal wordt kunstgras ook bij andere sporten in toenemende mate toegepast. Tennis en korfbal maken al veelvuldig gebruik van kunstgras en in het buitenland zijn er ook al rugbyclubs die op kunstgras spelen. De voordelen van kunstgras ten opzichte van natuurgras zijn zodanig dat de vraag naar kunstgras in de toekomst alleen nog maar meer zal toenemen. Het geheel verdwijnen van natuurgrasvelden is bij het voetbal nog niet direct aan de orde. Vooral om financiële, organisatorische, maar ook emotionele redenen zal de voetbalsport de komende jaren, naast het kunstgras, ook nog graag gebruik blijven maken van echt gras. De gemeente Sint-Oedenrode heeft in 2009 geactualiseerd sportbeleid vastgesteld. In dit sportbeleid staat: Gewenst resultaat Doelstelling Achtergrond Voldoende trainings- en wedstrijdcapaciteit bij de buitensportverenigingen, het bevorderen van multifunctioneel gebruik van velden In eerste instantie moeten criteria worden vastgelegd en deze moeten gezien worden als een beleidsregel. Dit biedt houvast voor het nemen van beslissingen en het schept tevens duidelijkheid naar de gebruikers, c.q. verenigingen. Er kunnen positieve effecten worden behaald door de aanleg van kunstgras ten aanzien van ruimte, onderhoud en beheer. De bespelingintensiteit van kunstgras is vele malen groter dan natuurgras, waardoor multifunctioneel gebruik mogelijk is en mogelijk het aantal velden teruggebracht kan worden. De vrijkomende locaties kunnen in dat geval voor andere doeleinden worden ingezet en daarmee wellicht financiële voordelen opleveren. Veel verenigingen zeggen interesse te hebben in kunstgras. Kunstgras heeft een constante kwaliteit en geeft de mogelijkheid om meer te trainen, om langer te trainen en om meer wedstrijden te spelen. Bovendien leidt kunstgras tot kwaliteitsverbetering van de nabij liggende natuurgrasvelden. De investerings- en afschrijvingskosten van kunstgras liggen echter fors hoger dan natuurgras. De aanleg van één kunstgrasveld kost, afhankelijk van de materiaalkeuze gemiddeld 450.000. De afschrijvingskosten zijn afhankelijk van het type kunstgras en de bespelingintensiteit. 4
In 2010 is, als voorbereiding op het opstellen van beleid gericht op kunstgras, een benchmark uitgevoerd om verschillende omliggende gemeenten met elkaar te vergelijken. Bovendien is er een startnotitie over kunstgras ter informatie aan de raad aangeboden. Nu is informatie verzameld over verschillende criteria die toepassing van kunstgras al dan niet rechtvaardigen. Het resultaat is in deze notitie samengevat. Wat overblijft zijn een aantal cruciale vragen die beantwoord moeten worden voordat daadwerkelijk gestart kan worden met de uitvoering van beleid. Deze vragen zijn geformuleerd in de conclusie aan het einde van deze notitie. Door beantwoording van deze vragen wordt richting gegeven aan het op te stellen beleid en kan deze notitie een definitieve kunstgrasnota worden. 2. DE HUIDIGE SITUATIE Voetbal Sportpark De Neul Op sportpark De Neul beschikt voetbalvereniging Rhode over 2 wedstrijdvelden, 1 wedstrijd/trainingsveld (wetra) en 3 trainingvelden. Hiervan hebben 2 velden een openbaar karakter wat wil zeggen dat ze buiten de hekken van het sportpark liggen en multifunctioneel gebruikt (kunnen) worden. Volgens KNVB normen beschikt Rhode over voldoende velden. Echter mede door een slechte ondergrond van de velden vergen de velden veel onderhoud en is de kwaliteit niet optimaal. Vooral veld 5 kampt met afwateringsproblemen. Omdat een aantal velden regelmatig worden afgekeurd, worden andere velden zwaarder belast. Op Sportpark De Neul zijn geen andere (veld)sportverenigingen actief. Het sportpark is centraal gelegen waardoor het gemakkelijk bereikbaar is voor andere gebruikers. Er is een kinderopvang organisatie die gebruik maakt van de voetbalaccommodatie. Sportpark Ekkerzicht Op sportpark Ekkerzicht in Olland beschikt voetbalvereniging Ollandia over 1 wedstrijdveld en 1 trainingsveld. In de praktijk wordt op beide velden getraind, ook omdat beide velden verlicht zijn. Achter het gemeenschapshuis in Olland ligt een trainingsveld dat weliswaar tijdelijk niet gebruikt kan worden maar in de toekomst mogelijkheden geeft voor o.a. jeugd. Volgens KNBV normen beschikt Ollandia over voldoende velden. De kwaliteit van de velden is over het algemeen goed. Sportpark De Esdoorn Op sportpark De Esdoorn in Boskant beschikt voetbalvereniging Boskant over 2 wedstrijdvelden en 1 trainingsveld. Er is sprake van mogelijke verplaatsing van 1 trainingsveld in verband met toekomstige woningbouw. Volgens KNVB normen beschikt Boskant over voldoende velden. Er zijn groeimogelijkheden. De kwaliteit van de velden is over het algemeen matig tot redelijk. Sportpark Den Eijmert Op sportpark Den Eijmert in Nijnsel beschikt voetbalvereniging Nijnsel over 1 wedstrijdveld, 1 wetraveld en 1 trainingsveld. VV Nijnsel is de laatste jaren gegroeid en daarmee is de maximum capaciteit bereikt. Volgens KNBV normen beschikt zou Nijnsel over meer velden moeten kunnen beschikken. Er zijn echter geen groeimogelijkheden. De kwaliteit van de velden is over het algemeen matig. Overbelasting is een belangrijke oorzaak. Hockey Al veel eerder dan bij voetbal is men bij de hockeysport met de toepassing van volledige kunstgras velden begonnen. Hockeyverenging MHC Sint-Oedenrode heeft zelf twee zand-ingestrooide kunstgrasvelden aangelegd. Zij geven aan door ledenaanwas behoefte te hebben aan een derde veld. Bovendien is de toplaag van veld 1 aan vervanging toe. De velden van de hockeyvereniging zijn in eigendom bij de club. Dat betekent dat zij zelf zorg dragen voor onderhoud van de velden. De huidige 2 kunstgrasvelden worden door ongeveer 500 actieve hockeyers 5
gebruikt voor zowel trainingen als wedstrijden. De meeste hockeyteams trainen tweemaal per week. De hockeyvereniging is bezig met de realisatie van een nieuwe accommodatie. Hier zal in de toekomst ook kinderopvang gehuisvest zijn. Alhoewel het onderhoud en aanleg van de kunstgrasvelden een zware financiële wissel bij de vereniging legt, weet de vereniging hier goed mee om te gaan. Het gaat in deze notitie nadrukkelijk over de relatie kunstgras tot natuurgras. Derhalve wordt kunstgras voor hockey buiten beschouwing gelaten: bij de aanleg van hockeyvelden hoeft niet de afweging gemaakt te worden of er een kunstgrasveld of natuurgrasveld wordt aangelegd. Hockey speelt al op kunstgras en kunstgras is de norm. We kunnen ons wel afvragen of we voor hockeyvelden dezelfde criteria als voor voetbalvelden moeten gaan gebruiken. Tennis Alle Rooise tennisverenigingen hebben hun gravelbanen omgebouwd tot all seasons kunstgrasbanen of nieuwe banen aangelegd. De tennissport binnen onze gemeente is geheel geprivatiseerd. Dit betekent dat de verenigingen zelfstandig verantwoordelijk zijn voor de aanleg en onderhoud van het gehele tenniscomplex en dus de velden/banen zelf hebben betaald. Deze geprivatiseerde situatie legt weliswaar een zware organisatorische en financiële verantwoordelijkheid bij de clubs, maar de clubs weten dit goed in te vullen. Op dit moment is er dan ook geen directe aanleiding om deze geprivatiseerde situatie te veranderen. Korfbal Korfbal wordt van oorsprong op natuurgras gespeeld. Steeds meer verenigingen stappen over op kunstgras. Net als bij hockey, levert het spelen van korfbal op kunstgras belangrijke sporttechnische verbeteringen op. Spelen op kunstgras levert een spel op dat dicht bij het zaalkorfbal ligt. Op Sportpark Kienehoef, Sportpark Ekkerzicht, Sportpark De Esdoorn en op Sportpark Den Eijmert is een korfbalvereniging gehuisvest. De verenigingen beschikken nu over voldoende velden van redelijk tot goede kwaliteit. Vooral korfbalvereniging Concordia wil prestatief korfbal (gaan) spelen en groeien in ledenaantal. Verlichting Tot op dit moment is de veldverlichting zowel in aanleg, onderhoud als vervanging de verantwoordelijkheid van de vereniging. In de praktijk betekent dit dat rondom trainingsvelden een verlichtingsinstallatie aangelegd is omdat deze velden ook in de avondurenintensief gebruikt worden. De wedstrijdvelden van natuurgras zijn minder belastbaar en worden daarom voornamelijk voor wedstrijden gebruikt die overdag en in de weekeinden gespeeld worden. Enkel op Sportpark Ekkerzicht in Olland is het hoofdveld verlicht om extra trainingscapaciteit te creeeren. Kunstgrasvelden daarentegen kunnen zowel voor wedstrijden als voor trainingen gebruikt worden en zijn door de hoge belastbaarheid altijd inzetbaar. Veldverlichting wordt daardoor een onmisbaar onderdeel van de sporttechnische inrichting van het kunstgrasveld. 3. WAAROM KUNSTGRAS Er zijn verschillende argumenten die pleiten voor de aanleg van kunstgras sportvelden. In principe gelden deze argumenten voor alle soorten kunstgras al zijn tussen de verschillende sporten wel verschillen. Hieronder zijn de belangrijkste argumenten opgenoemd. Bespelingcapaciteit. De bespelingcapaciteit van kunstgras is, mits voorzien van veldverlichting, in theorie 24 uur per dag, 7 dagen per week. In de praktijk lijkt een minimaal gebruik van 1200 uur per jaar voor verenigingsgebruik een redelijk uitgangspunt. Dit komt neer op een gebruik van 4 uur per dag op de doordeweekse dagen en 10 uur in het weekend. En dit gedurende 40 weken per jaar. 6
Een natuurgras wedstrijdveld heeft een cultuur technische capaciteit van 300 uur per jaar en kan de hele zomer in verband met het natuurlijke herstel niet gebruikt worden (10 weken). Cultuur technische capaciteit betekent de belasting die een veld aan kan, zonder dat het kaal gespeeld wordt. De trainingsvelden worden veel meer dan 300 uur bespeeld, soms wel twee tot drie keer zo veel. Deze velden zijn dan ook zwart gespeeld aan het einde van de winter. De velden kunnen dan nog wel gebruikt worden, maar ze zijn niet meer groen. Deze kaal gespeelde velden kunnen zich weer herstellen in de zomermaanden als ze niet mogen worden gebruikt. In september zijn ze dan weer mooi groen. In principe hanteren we een periode van 10 aaneengesloten weken voor groot onderhoud. In de praktijk wordt dit niet altijd gehaald omdat de vereniging verplichtingen heeft/aangaat waarbij de velden nodig zijn. De gesloten periode wordt van twee zijden, gemeente en verenigingen, als knelpunt ervaren. Mits goed onderhouden, geeft kunstgras een optimale constante kwaliteit gedurende het hele jaar. Het weer heeft nauwelijks invloed op de bespeelbaarheid van het veld. De regen is dus geen spelbreker meer en het aantal afgelastingen neemt sterk af. Alleen in extreme situaties bij vorst en bij sneeuw, mag het veld niet worden gebruikt. Een bijkomend voordeel is dat de aanwezigheid van een kunstgrasveld op een complex ook de overbelasting van de andere natuurgrasvelden kan verminderen door bij bijvoorbeeld slechte weersomstandigheden de natuurgrasvelden extra te ontzien en het kunstgrasveld dus extra intensief te gebruiken. Theoretisch, uitgaande van de belasting in uren, heeft een kunstgrasveld de capaciteit van 4 natuurgrasvelden. In de praktijk ligt dat echter omwille van organisatorische keuzes en beperkingen anders. Vooral de voetbalsport hanteert wedstrijd- en trainingsschema s met een beperkte spreiding van wedstrijden. Binnen de competitieregels is er dan te weinig tijd beschikbaar om alle wedstrijden te laten spelen op een beperkt aantal velden. Zouden die regels aangepast worden dan ontstaat er meer ruimte om die wedstrijden te plannen en kan men met minder velden toe. De voetbalverenigingen die zelf bereid zijn tot een grotere spreiding van wedstrijden, krijgen daarvoor vooralsnog niet de medewerking van de KNVB. Binnen de hockeysport heeft de aanleg van kunstgras direct geleid tot een herverdeling van trainingstijden en speeltijden met als gevolg een optimaler gebruik van de velden. Kunstgras was (en is) schaars, men wilde toch iedereen laten spelen en daarom heeft de hockeybond de wedstrijdtijden verruimd. Op dit moment beschikken we in de gemeente over 2 hockeyvelden waarop wekelijks 500 hockeyers hun sport beoefenen. Dat zijn 250 spelers per veld. Voor het voetbal beschikken we over 15 velden waarop wekelijks zo n 1750 voetballers actief zijn. Dit zijn 120 spelers per veld. Dit grote verschil is deels te verklaren door het bredere gebruik van kunstgras bij hockey en deels doordat de hockeysport op een andere manier omgaat met haar planning. Bij beide sporten wordt door de meeste teams twee keer per week getraind. Multifunctioneel gebruik Een kunstgrasveld is voor veel meer sport- en spelactiviteiten inzetbaar dan alleen voor de sport waarvoor het is aangelegd. Scholen, kinderopvang, welzijnswerk, buurtactiviteiten etc., kunnen gebruik maken van het veld zonder dat het inboet aan kwaliteit. Natuurgrasvelden raken sneller beschadigd en kunnen minder intensief ingezet worden. Het is ook mogelijk om meerdere belijningen aan te brengen op een veld zodat er, net zoals in een sporthal, meerdere sporten hun wedstrijden op kunnen spelen. Ruimere openstelling sportparken Openstelling van een sportpark en het beschikbaar hebben van velden voor openbaar gebruik versterkt het veelzijdige karakter van het sportpark voor de buurt. Het biedt een uitbreiding aan de (sportieve) recreatiemogelijkheden voor de inwoners. De invulling van deze extra uren kan door de sportvereniging worden geregeld. Hierbij wordt gedacht aan een doelstelling van een extra gebruik van 300 uur per jaar. Dat is een extra bezetting van 7,5 uur per week gedurende 40 weken boven op de reguliere verenigingsactiviteiten. We willen met de verenigingen afspraken te maken over de wijze waarop deze doelstelling ingevuld 7
kan worden. Doordat ook derden een beroep kunnen doen op het gebruik van de kunstgrasvelden buiten de verenigingsuren vraagt dit een flexibele opstelling van de vereniging. Derden zijn namelijk afhankelijk van hun medewerking bij het gebruik van het complex. Over openingstijden, sleutelbeheer en verantwoordelijkheid bij eventuele schades dienen vooraf goede afspraken te worden gemaakt. Ruimtebesparing. Een kunstgrasveld kan zowel als wedstrijdveld als trainingsveld fungeren. Daar waar een trainingsveld en een wedstrijdveld vervangen wordt door 1 kunstgrasveld ontstaat er een besparing van ongeveer 8000 m2 (oppervlakte van een voetbalveld). Indien een kunstgrasveld wordt aangelegd ter vervanging van drie natuurgras velden is dat uiteraard het dubbele. De aanleg van kunstgras bespaart dus ruimte. Die ruimtewinst kan op verschillende manieren ingezet worden: Het realiseren van capaciteitsuitbreiding binnen de bestaande oppervlakte van een complex. Ruimte voor het creëren van een breder sportaanbod op de betreffende locatie, b.v door andere sportvoorzieningen toe te voegen. Ruimte voor samenwerking met andere verenigingen door het creëren van extra capaciteit. Het herbestemmen van de vrijkomende ruimte voor andere maatschappelijke activiteiten die enige samenhang hebben met de sportactiviteiten (onderwijs, gezondheid, maatschappelijk werk, etc.) Herbestemming van vrijkomende ruimte voor andere niet sport gerelateerde doeleinden (wonen, bedrijvigheid, etc.) 4. FINANCIELE CONSEQUENTIES Kostenvergelijking kunstgras en natuurgras De aanleg van een kunstgrasveld vergt een aanzienlijk hogere investering dan van een natuurgrasveld. Afhankelijk van het type kunstgrasveld bedragen de aanlegkosten het drie- tot viervoudige ten opzichte van een natuurgrasveld. Wordt een natuurgrasveld na 15 jaar gerenoveerd, dient de toplaag van een kunstgrasveld gemiddeld na 12 tot 15 jaar vervangen te worden. Er is een verschil in aanschafprijs tussen de verschillende typen kunstgras, maar ook tussen de verschillende sporten. Voor de hockey kunstgrasvelden is er door de jaren heen voldoende ervaring opgedaan met de technische levensduur te kunnen bepalen. De toplaag van zand-ingestrooide velden gaat gemiddeld 12 jaar mee en van de watervelden ongeveer 10 jaar. Bij het voetbal gaan de technische ontwikkelingen zo snel dat ervoor de nieuwe generatie kunststof grasmatten nog onvoldoende ervaringsgegevens voorhanden zijn om met zekerheid de levensduur te kunnen vaststellen. Met het verstrijken van de jaren wordt pas echt duidelijk of de door de fabrikanten opgegeven levensduur ook kloppen. Het onderhoud van kunstgras vraagt om een geheel andere aanpak dan het onderhoud van natuurgras. De grasmaaier wordt vervangen door borstels en veegmachines. Op basis van, de weliswaar nog redelijk beperkte ervaring met het onderhoud van rubber-ingestrooide voetbalkunstgrasvelden, gaan we van de veronderstelling uit dat de kosten voor onderhoud redelijk overeenkomen met die van zand-ingestrooide (hockey)velden. De totale kosten van 2 nieuwe natuurgrasvelden komen ongeveer overeen met die van één kunstgrasveld exclusief kleedaccommodatie en trainingsveldverlichting. De jaarlijkse lasten (kapitaallasten en onderhoudskosten) van een kunstgrasveld bedragen ongeveer 50.000,- en die van een natuurgrasveld ongeveer 20.000,- Op het moment dat een kunstgrasveld dus de capaciteit van meer dan twee velden vervangt, wordt kunstgras dus goedkoper. Omgerekend naar gebruiksuren kan de volgende vergelijking worden gemaakt: een natuurgrasveld dat 300 uur per jaar gebruikt wordt (zijnde de cultuurtechnische belastbaarheid) kost 67,- per uur. Een kunstgrasveld dat 1200 uur per jaar gebruikt wordt kost 42,- per uur. Dus bij voldoende intensief gebruik is een kunstgrasveld goedkoper. 8
De investering voor de aanleg van een kunstgrasveld is beduidend hoger dan voor een natuurgrasveld. Daarnaast wordt de toplaag in maximaal 15 jaar afgeschreven en zijn de kosten voor vervanging van de toplaag niet gering. De exacte kosten zijn onder andere afhankelijk van het soort veld, type infill en soort ondergrond. Ook een rol spelen de bijkomende zaken, zoals verlichting, afrastering, verharding, veldinrichting en evt. beregening. Investering In de tabel is een kostenvergelijking gemaakt. In deze tabel is geen rekening gehouden met meerkosten van een bepaald type infill en ondergrond. De genoemde bedragen zijn richtinggevend. Jaarlasten kunstgras (voetbal)veld Omschrijving Afschrijvings termijn Investering (incl. btw) Jaarlasten Kunstgrasonderlaag 30 350.000 29.167 Kunstgrastoplaag 15 150.000 17.500 Specialistisch 3.000 onderhoud Totaal 49.667 Toplaagvervanging Na 12 tot 15 jaar Onderhoudsmateriaal 25.000 4.500 tot 6.500 Klein onderhoud 2.500 Er zal wellicht geïnvesteerd moeten worden in onderhoudsmaterieel zoals borstels, een kleine trekker en bladblazers. Een en ander is afhankelijk van beslissingen over onderhoudstaken. Met deze investering zullen kapitaallasten gemoeid zijn. Deze worden geschat op 4.500 tot 6.500 per jaar. In de tabel gaan we uit van het feit dat verenigingen zelf het klein onderhoud uitvoeren (2.500 euro per jaar). Jaarlasten natuurgras (voetbal)veld Omschrijving Afschrijvings termijn Investering (incl. btw) Jaarlasten natuurgrasveld 30 125.000 10.417 Jaarlijks onderhoud 10.000 Totaal 20.417 (Toplaag)renovatie Na 15 jaar De jaarlasten van een kunstgrasveld kunnen worden afgezet tegen de jaarlasten van minimaal twee natuurgrasvelden. Bovendien moet rekening gehouden worden met verschillen in renovatie. Als onderhoudstaken voor natuurgras bij verenigingen gelegd zouden worden zouden ook hiermee investeringen gemoeid zijn. Hiermee is in de berekeningen geen rekening gehouden. De vereniging wordt gevraagd om een bijdrage te leveren in de vorm van zelfwerkzaamheid: verwijderen van vaste materialen bestrating verwijderen bestrating aanleggen etc. BTW: gelegenheid geven tot sporten Door gewijzigde landelijk beleid is het sinds enkele jaren mogelijk om de BTW over de investeringen van sportaccommodaties terug te vragen. Dit is alleen mogelijk als de gemeente zelf investeert en eigenaar blijft en aan bepaalde voorwaarden voldoet. Per situatie moet dit worden uitgezocht. De jurisprudentie laat nog steeds nieuwe ontwikkelingen zien en er zijn meerdere mogelijkheden. 9
Aanbesteden Het aanleggen van (kunst)grasvelden valt onder het gemeentelijke aanbestedingsbeleid. Omdat het een werk betreft, hoeft het niet Europees te worden aanbesteed. Bij het opstellen van een Programma van Eisen wordt waar nodig een adviesbureau ingehuurd om te ondersteunen. De vereniging wordt uiteraard betrokken bij dit proces. 5. DUURZAAMHEID Milieu-aspecten kunstgras Het afgelopen jaar is er een landelijke discussie geweest over de mogelijk negatieve gezondheidsaspecten van de rubber infill bij kunstgras voetbalvelden. Uit onderzoek is gebleken dat de gezondheidsrisico s voor de geregelde gebruiker zeer beperkt zijn. Inmiddels zijn er wel vervangende infill producten op de markt met dezelfde sporttechnische eigenschappen. De snelle ontwikkelingen op dit gebied worden gevolgd om op het moment van aanleg te kunnen bepalen welke type infill product het beste past. Het restproduct dat vrijkomt bij vervanging van het kunstgras is op dit moment nog milieu belastend. Aan de verwerking zijn hoge kosten verbonden. Er wordt onderzoek gedaan naar goedkopere verwerkingsmethoden waarbij de belasting van het milieu wordt geminimaliseerd door hergebruik van mat en infill materialen. 6. ONDERHOUD Als de velden eigendom blijven van de gemeente, is de vereniging huurder. Goed onderhoud is essentieel voor het behoud van het kunstgras en de vereniging kan hierin zelf een rol spelen. Het is van belang om hierover duidelijk afspraken te maken. Algemeen (dagelijks) onderhoud, uit te voeren door gemeente of vereniging: Inspectie van lossen naden, schade etc. Wekelijks vegen, borstelen Bijstrooien van infill Bladvrij houden Onderhoud aan ballenvangers, tegelpaden, afrastering etc. Voor de uitvoering van dit onderhoud is materieel nodig zoals bladblazers, een kleine trekker en borstels. Eventuele aanschaf vergt een investering van ongeveer 25.000,- Specialistisch onderhoud Dieptereiniging Repareren van schade Losmaken van infill Mos- en algenbestrijding Onderhoud drainage 7. KORTOM: DE VOOR- EN NADELEN VAN KUNSTGRAS De voordelen van kunstgras: het hele jaar door een constante kwaliteit nauwelijks weersafhankelijk hogere gebruiksintensiteit. 10
multifunctionaliteit. ruimtebesparing lagere kosten per uur bij 1200 uur gebruik per jaar. De nadelen van kunstgras: hogere initiële investeringslasten; de huidige milieueffecten van verwerking van het restproduct bij vervanging andere gebruikseigenschappen. 8. BELEIDSLIJNEN VOOR DE AANLEG KUNSTGRASVELDEN Criteria De genoemde voordelen maken de keuze voor kunstgras voor de hand liggend. Maar op basis van welke criteria bepaal je waar en wanneer je een kunstgrasveld aanlegt? De onderstaande elementen zijn voor de gemeente Sint-Oedenrode een leidraad bij het besluit tot aanleg van een kunstgrasveld. Dit wil zeggen dat kunstgras bespreekbaar wordt als: Er sprake is van een structureel capaciteitstekort aan wedstrijd- en trainingscapaciteit en er zijn in de nabije omgeving geen mogelijkheden om dat capaciteitstekort (door bijvoorbeeld) medegebruik op te lossen; De vereniging bereid is het veld ook voor andere, niet verenigingsactiviteiten in te zetten; Het veld gedeeld kan worden met een andere (sport)vereniging, kortom er is sprake van multifunctioneel gebruik Het sportcomplex door de aanleg van kunstgras een beter ruimtegebruik krijgt en er ruimtewinst ontstaat voor een andere (sport)bestemming; De vereniging(en) mede-investeerder is/zijn, op welke manier dan ook. De vereniging is verantwoordelijk zijn voor (een belangrijk deel van) het onderhoud. Er op een of andere manier ruimte gevonden is om de kosten te dekken. Bij de aanleg van een kunstgrasveld verwachten we van de sportvereniging dat zij bereid is om het sportcomplex ook voor buurt en wijkactiviteiten open te stellen. Door activiteiten te ontwikkelen in samenwerking met bijvoorbeeld het onderwijs, buurt en wijk, welzijns- en gezondheidsinstellingen wordt de multifunctionaliteit van het kunstgras beter benut. Om de capaciteit van een sportcomplex te berekenen gebruiken we KNVB normen. De werkwijze die we daarbij hanteren ligt ook vast in de door de gemeenteraad in 2010 vastgestelde actualisatie van de sportnota. Deze werkwijze voor de capaciteitsberekening blijven we ook in de toekomst hanteren, totdat VNG en KNVB overeenstemming bereiken over de te hanteren normen. Verlichting kunstgrasvelden Om in de avonduren in de winterperiode ook gebruik te kunnen maken van de kunstgrasvelden is verlichting noodzakelijk. In alle gevallen waarbij natuurgras trainingsvelden worden vervangen door kunstgras wordt gebruik gemaakt van de bestaande verlichting. In gevallen waarbij er geen verlichting is worden separate afspraken hierover gemaakt. Onderhoud De afspraken over het onderhoud van de sportvelden verschillen tussen de sporten in onze gemeente. De hockeyvelden en de tennisbanen worden al sinds jaar en dag door de clubs zelf onderhouden. Zij ontvangen daarvoor geen vergoeding, maar betalen ook geen huur omdat ze de velden en banen in eigendom hebben. Alle andere (natuurgras)velden worden onderhouden door de gemeente. De verenigingen betalen een huur voor de velden. Dit is een historisch gegroeide huur waarvan de hoogte geen relatie heeft met de onderhoudkosten. Een voetbal natuurgrasveld kost een vereniging in 2011 2.610 per jaar. Een kleiner (korfbal)veld kost 1.303 per jaar (2011). 11
Met het onderhoud van rubber ingestrooide voetbalvelden is in onze gemeente, maar ook elders in de wereld nog maar relatief kort ervaring opgedaan. Mede omwille daarvan, maar ook om de leverancier van het kunstgras langere tijd verantwoordelijk te houden voor de kwaliteit van zijn product, verplichten wij hem om de eerste 8 jaar het volledige onderhoud van het kunstgrasveld te verzorgen. Ten aanzien van het onderhoud stellen wij voor om het onderhoud van de rubber ingestrooide voetbalvelden de komende jaren voorlopig nog door de gemeente te laten verzorgen en daarvoor een gebruiksvergoeding in rekening te brengen bij de voetbalverenigingen. Op basis van opgedane ervaringen kan op een later tijdstip deze werkwijze heroverwogen worden. Huur Voor de huur van kunstgrasvelden moet een nieuw tarief worden vastgesteld. In omliggende gemeenten wordt een huurprijs vanaf 2.000 gehanteerd. De prijs kan oplopen tot zelfs 30.000,- per jaar, waarbij het de bedoeling is dat de vereniging een bepaald gedeelte van de aanleg in een aantal jaren terugbetaalt aan de gemeente. In veel gemeentes staat hier wel een subsidie tegenover. Er zijn ook veel gemeentes die een uurtarief berekenen waarbij er een commercieel tarief wordt berekend en een (lager) verenigingstarief. De onderbouwing van het tarief is: Een kunstgrasveld wordt gebruikt zowel als wedstrijd en als trainingsveld; Een kunstgrasveld wordt minimaal 1200 uur per jaar gebruikt voor verenigingsactiviteiten en vervangt daarmee minimaal 2 natuurgrasvelden Kunstgras biedt veel meer gebruiksmogelijkheden. Het is een stimulans voor de verenigingen om het veld ook voor andere activiteiten in te zetten/verhuren. De gebruiksovereenkomst moet mogelijkheden bieden tot onderverhuur van de sportvelden. Landelijk gezien is het gemiddelde tarief van een kunstgrasveld 2 tot 2,5 keer het tarief van een natuurgrasveld, wanneer we uitgaan van huur en niet van een terugbetalingsregeling. De opbouw van de tarieven is echter heel verschillend. Uitgangspunt is dat de huurprijs gestandaardiseerd is en dat voor elk veld een gelijke huurprijs betaald wordt. 9. CONCLUSIE Deze notitie is een concept om te komen tot vastgesteld beleid voor kunstgrasvelden. De in deze nota aangegeven criteria kunnen worden gehanteerd om een besluit tot aanleg van kunstgras voor te bereiden. Hierbij draagt de gemeente zorg voor aanleg, onderhoud en vervanging van veld en eventueel veldverlichting. Er moeten afspraken gemaakt worden met de sportverenigingen over de inzet van het complex voor onder andere wijk-, buurt-, welzijns- en onderwijsactiviteiten. De financiële middelen die nodig zijn om het benodigde kunstgras aan te leggen worden onderdeel en dus meegewogen in het jaarlijkse begrotingstraject. Ondanks dat er in deze notitie veel informatie is verzameld zullen er bepaalde keuzes gemaakt moeten worden. Vragen die we onszelf moeten stellen zijn: Voelen, vinden of zijn we als gemeente verantwoordelijk voor de aanleg van kunstgrasvelden? Kiezen we voor multifunctionele kunstgrasvelden? In de notitie wordt voornamelijk gesproken over kunstgras voetbalvelden. Geldt het toekomstige beleid voor zowel korfbal, hockey als voetbal? Moet het sportbeleid van de gemeente zich conformeren aan het feit dat teams meer dan één keer per week trainen of is dit aan de vereniging? 12
Is de gemeente als verhuurder van velden de aangewezen partner voor de verhuur van velden aan andere gebruikers dan de vereniging of wordt dit aan de verenigingen overgelaten? En is een extra (niet-verenigings)bezetting van 7,5 uur per week gedurende 40 weken (=300 uur) reëel? Hoe belangrijk vinden we het dat deze doelstelling gehaald wordt? Privatiseren we kunstgrasvelden na aanleg en leggen we het onderhoud dan volledig bij de vereniging? Zijn de genoemde criteria afdoende, zijn er meer of andere? Vinden we bepaalde criteria belangrijker dan andere? De verlichting, goals en ballenvangers zijn nu geprivatiseerd en de verantwoordelijkheid van de vereniging. Houden we dit zo? De volgende stellingen kunnen gebruikt worden om een antwoord op de vragen te krijgen: Het sportbeleid van de gemeente conformeert zich aan het feit dat teams meer dan één keer per week trainen en houdt hier bij de behoeftebepaling van verenigingen rekening mee. De KNVB norm gaat uit van een dubbele training door eerste teams maar enkele trainingen van lagere teams. Ons sportbeleid is gebaseerd op het verhogen van sportparticipatie met jeugd als speerpunt. De gemeente is verantwoordelijk voor de aanleg van kunstgrasvelden Er zijn voldoende criteria gesteld om kunstgras bespreekbaar te maken. Het toekomstig beleid geldt voor voetbal, korfbal en hockey Na aanleg van de kunstgrasvelden worden ze geprivatiseerd en wordt het onderhoud aan de vereniging overgelaten. De vereniging moet investeren in verlichting, goals en ballenvangers. Deze voorzieningen zijn immers geprivatiseerd en deze situatie blijft zo. Een extra bezetting van 7,5 uur per week gedurende 40 weken (=300 uur) voor nietverenigingsgebruik is reëel bezien vanuit het oogpunt van multifunctioneel gebruik van de kunstgrasvelden. 10. VERVOLG Nadat deze concept-notitie opiniërend is behandeld in de gemeenteraadsvergadering zal de notitie worden aangepast. Daarna kan hij worden voorgelegd aan (een afvaardiging van) het verenigingsleven. Het is denkbaar dat hiervoor een informatie en discussie-avond georganiseerd wordt waarvoor ook de raadsleden uitgenodigd worden. Uiteindelijk zal een definitieve versie van de nota ter vaststelling worden voorgelegd aan de gemeenteraad. 13