Centrum voor Lectoraten en Onderzoek Jaardocument verslag 2014 plan 2015 Lectoraat: Pedagogiek van de Beroepsvorming Platform: Onderwijs innovatie en verdieping Lectoraten: Filosofie en Beroepspraktijk Informatie, technologie en Samenleving (Dick Rijken) Jeugd en Opvoeding Duurzame Talentontwikkeling Pedagogiek van de Beroepsvorming
Lectoraat: Pedagogiek van de beroepsvorming Lector: Frans Meijers en Marinka Kuijpers 1. Inleiding De Nederlandse economie wordt in een snel tempo een kenniseconomie waarvan de basis de hoogopgeleide professional is. Het beroepsonderwijs slaagt er echter onvoldoende in om de benodigde talenten te ontwikkelen. Te veel lerenden vallen uit (in het hbo ca. 35% ongediplomeerde uitval) of kiezen niet voor een vervolgopleiding of baan die in het verlengde ligt van hun studie. Daarbij zijn er structurele tekorten aan afgestudeerden in bèta/technische opleidingen. Als oplossing voor deze problemen wordt er sedert enkele jaren gepleit voor een intensieve loopbaanbegeleiding. Het streven om de loopbaan van de student meer centraal te stellen sluit ook aan bij twee algemene sociaaleconomische ontwikkelingen: de flexibilisering van de arbeidsverhoudingen en de individualisering van de samenleving. Voor steeds meer werknemers is sprake van een grenzeloze loopbaan, d.i. een loopbaan waarin zij gedurende hun werkzame leven enkele malen van bedrijf, branche en mogelijk zelfs beroep zullen wisselen. Bovendien is het waarschijnlijk dat binnen een functie in de loop der tijd werkzaamheden veranderen. Een complicerende factor daarbij is dat zinen richtinggevende kaders steeds meer ter discussie komen te staan zodat individuen zich gedwongen zien tot zelfsturing. In het beroepsonderwijs is echter nog weinig sprake van zelfsturing, in de zin van weloverwogen acties om loopbaanwensen of ambities te realiseren. 1 De reden hiervoor is dat het realiseren van méér zelfsturing een cultuurverandering impliceert die niet alleen gelijktijdige acties vraagt op micro, meso en macroniveau, maar die ook tijd vraagt. Cultuurverandering is een proces dat veel onzekerheid en derhalve ook weerstand oproept, en zich daarom niet als een lineair maar als een recursief proces voltrekt. 2 Desondanks is er zoals uit het vervolg van dit jaarverslag blijkt veel bereikt door het lectoraat op het gebied van onderzoek, ontwikkeling en training, zowel nationaal als internationaal. Het lectoraat Pedagogiek van de Beroepsvorming houdt zich bezig met de vraag hoe de inrichting van het onderwijs en de vorm van begeleiding kan bijdragen aan de zelfsturing van studenten gedurende hun opleiding en als voorbereiding op een dynamische arbeidsmarkt en een leven lang leren. Gekozen is voor een evidence based benadering van loopbaanleren waarbij onderzoek en ontwikkeling hand in hand gaan met als doel collectief leren over loopbaanbegeleiding en de vormgeving van krachtige loopbaangerichte leeromgevingen binnen opleidingen en teams op gang te brengen. Daarbij is als werkgebied niet alleen het hbo maar het gehele beroepsonderwijs gekozen. De voornaamste reden hiervoor is dat het bieden van optimale leer en ontwikkelingskansen voor kinderen uit gezinnen aan de onderkant van de samenleving boven alles doorlopende leer en ontwikkelingswegen in de beroepskolom vereist. 1 Kuijpers, M. & Meijers, F. (2012). Learning for now or later? Career competencies among students in higher vocational education in the Netherlands. Studies in Higher Education, 37(4), 449-467; Winters, A., Meijers, F., Kuijpers, M. & Baert, H. (2012). Can training stimulate career learning conversations? Analysis of vocational training conversations in Dutch secondary vocational education. Journal of Vocational Education and Training, 1-18, DOI: 10.180/13636820.2012.691536 2 Meijers, F. & Lengelle, R. (2012). Narratives at work: the development of career identity. British Journal of Guidance and Counselling, 40 (2), 157-177. 2
2. Visie en Missie In de Strategienotitie Onderzoek en Lectoraten: verbindingen versterken wordt kennisontwikkeling en kennisproductie door het doen van onderzoek als de meest centrale doelstelling van de lectoraten gezien. Door het doen van onderzoek leveren de lectoraten bijdragen aan de vernieuwing van het onderwijs en aan het creëren van een onderzoeksinfrastructuur. Tevens wordt hierdoor een bijdrage verwacht aan de professionalisering van (docenten van) de hogeschool. Niet in de laatste plaats wordt door het onderzoek bijgedragen aan de kennisontwikkeling en innovatie in de regio en daarbuiten. De keuze voor de domeinen is geënt op de profilering van de hogeschool als een regionaal verankerde kennisinstelling in een grootstedelijke omgeving met een zeer divers samengestelde populatie. Het lectoraat Pedagogiek van de Beroepsvorming sluit hierop aan door zich te concentreren op (a) het vergroten van de onderwijskansen van studenten uit milieus met weinig scolair, cultureel en economisch kapitaal en (b) het vergroten van de arbeidsmarktkansen van alle studenten door middel van een goede studieloopbaanbegeleiding. Het uitgangspunt is dat de Nederlandse economie in een snel tempo een kenniseconomie wordt waarvan de hoogopgeleide professional de basis is. Het streven om de loopbaan van de student meer centraal te stellen sluit ook aan bij twee algemene sociaaleconomische ontwikkelingen: de flexibilisering van de arbeidsverhoudingen en de individualisering van de samenleving. Het lectoraat Pedagogiek van de Beroepsvorming houdt zich bezig met de vraag hoe de inrichting van het onderwijs en de vorm van begeleiding kan bijdragen aan de zelfsturing van studenten gedurende hun opleiding en als voorbereiding op een dynamische arbeidsmarkt en een leven lang leren. De transformatie van het beroepsonderwijs van een industriële opleidingenfabriek naar een loopbaancentrum dat zichzelf begrijpt als een dienstverlener, vereist een leeromgeving die bestaat uit een combinatie van praktijkgestuurd en vraaggericht onderwijs. 3 Praktijkgestuurd wil zeggen dat levensechte praktijkproblemen centraal staan, die een levensechte probleemeigenaar hebben en waaraan leerlingen/studenten op een ontwerpende manier kunnen werken. Nog steeds is vakkennis (de theorie) bijzonder belangrijk, maar deze theorie moet just in time en just enough worden aangeboden op het moment dat deze kennis relevant blijkt voor de oplossing van praktijkproblemen. 4 Praktijkgestuurd onderwijs geeft lerenden de mogelijkheid om een realistisch werkbeeld te vormen. Zij kunnen kennismaken met de eisen, dilemma s en ontwikkelingen in werk en deze leren koppelen aan hun eigen kwaliteiten, waarden en ambities. Dit helpt hen in het maken van keuzes gedurende hun levenslange leren. Vraaggericht wil zeggen dat niet de overdracht van vaststaande kennis en vaardigheden op de eerste plaats staat, maar het creëren van leersituaties waarin bij de leerlingen/studenten een eigen leervraag kan ontstaan. Lerenden krijgen hiermee de mogelijkheid om zelfsturing in hun loopbaan te oefenen. Essentieel hiervoor is de dialoog met docenten en ervaren vaklui over de persoonlijke zin en de maatschappelijke betekenis van die ervaringen. De dialoog over de maatschappelijke betekenis heeft betrekking op de vraag wat vakbekwaamheid precies is en hoe deze vakbekwaamheid in een diensteneconomie waarin emotionele arbeid steeds belangrijker wordt bereikt kan worden. De laatste jaren heeft men onder de vlag van competentiegericht onderwijs vooral geïnvesteerd in het meer praktijkgestuurd maken van het onderwijs. Tot nu toe is evenwel nauwelijks geïnvesteerd in meer vraaggericht 3 Kuijpers, M., Meijers, F. & Gundy, C. (2011). The relationship between learning environment and career competencies of students in vocational education. Journal of Vocational Behavior, 78, 21-30; Meijers, F., Kuijpers, M., & Gundy, C. (2013). The relation between career competencies, career identity, motivation and quality of choice. International Journal for Educational and Vocational Guidance 13 (1) 47-66. 4 Bailey, T.R., Hughes, K.L. & Moore, D.T. (2004). Working Knowledge. Work-Based Learning and Education Reform. New York: RoutledgeFarmer 3
onderwijs noch in een nieuwe professionalisering van het beroepsonderwijs. 5 Het gevolg daarvan is dat in sommige gevallen de leerlingen/studenten een minder krachtige leeromgeving aantreffen dan toen het oude leren nog domineerde. Terug gaan naar het oude leren, zoals de Vereniging Beter Onderwijs Nederland bepleit (zie www.beteronderwijsnederland.nl ), is echter geen oplossing. De huidige samenleving stelt eisen waaraan het oude leren niet kan voldoen (daarom is men jaren geleden immers begonnen met onderwijsinnovaties). Het meer praktijkgestuurd en vraaggericht maken van het onderwijs vereist een cultuurverandering, wat betekent dat docenten, managers en ondersteunend personeel op een andere manier dan tot nu toe met elkaar én met hun leerlingen/studenten en met vertegenwoordigers van het regionale bedrijfsleven (incl. overheid, semioverheid en instellingen) over het onderwijs en hun taak daarin zullen moeten leren spreken. Het vereist een andere professionele identiteit en precies daarom zijn cultuurveranderingen bijzonder lastig te managen. 6 Cultuurveranderingen vragen ook om managementcompetenties die op dit moment waarschijnlijk onvoldoende in het beroepsonderwijs aanwezig zijn. 7 Precies om deze reden maakt het lectoraat dan ook veel werk van trainingen voor managers en docenten. Gegeven deze situatie bestaat bij zowel managers als docenten de welhaast natuurlijke neiging om (studie)loopbaanbegeleiding te organiseren los van het primaire proces (= de ontwikkeling van vakbekwaamheid) in de vorm van instrumenten of structuren zonder veel begeleiding. Dat blijkt echter weinig zin te hebben, vooral als er sprake is van afgedwongen reflectie dat in de praktijk geen reflectie impliceert. 8 Het heeft ook weinig zin als de uitkomsten van reflectie niet worden gebruikt om sturing te geven aan het leerproces, waar vraaggerichtheid juist voor bedoeld is. (Studie)loopbaanbegeleiding en vraaggerichtheid zal georganiseerd moeten worden in de driehoek tussen school, bedrijf (incl. overheid, semioverheid en instellingen) en leerling/student, dus als een integraal onderdeel van het primaire proces. Dat impliceert op zijn beurt dat de samenwerking met het bedrijfsleven op een hoger plan moet worden gebracht zodat het samen ontwerpen van leersituaties mogelijk wordt. Deze vorm van samenwerking komt tot nu toe bijna nooit van de grond omdat dit buiten de actielogica van zowel het bedrijf als de school valt. 9 Het onderzoeksdomein van het lectoraat ligt op het gebied van (a) het op een evidence based manier (d.i. op basis van onderzoek waarvan de resultaten in overleg met de direct betrokkenen wordt geïnterpreteerd) ontwikkelen van een krachtige loopbaanleeromgeving voor studenten en (b) de deskundigheidsontwikkeling van docenten op het gebied van (studie)loopbaanbegeleiding aan studenten. Vanuit het lectoraat worden onderzoeks en ontwikkelingsprojecten uitgevoerd met als doel: o inzicht te krijgen in verbanden tussen de leeromgeving en begeleiding van studenten/leerlingen in de beroepskolom enerzijds en de mate waarin zij bezig zijn met hun loopbaan en leermotivatie anderzijds; 5 Winters, A., Meijers, F., Lengelle, R. & Baert, H. (2011). The self in career learning: An evolving dialogue. In H.J.M. Hermans & T. Gieser (Eds.), Handbook on the Dialogical Self. (pp.454-469). Cambridge, UK: Cambridge University Press; Winters, A., Meijers, F., Harlaar, M., Strik, A., Kuijpers, M. & Baert, H. (2013).. The Narrative Quality of Career Conversations in Vocational Education. Journal of Constructivist Psychology 26(2), 115-126. 6 Hensel, R. (2010). The sixth sense in professional development. A study on the role of personality, attitudes and feedback concerning professional development. (diss.) s-gravenhage/enschede: De Haagse Hogeschool/Universiteit Twente. 7 Meijers, F. & Kuijpers, M. (2011). Professionalisering van loopbaanbegeleiders in het beroepsonderwijs. In J. Kessels & R. Poell (red.), Human Resource Development. Organiseren van het leren. Alphen a/d Rijn: Samsom (in druk). 8 Zijlstra, W. & Meijers, F. (2008). Draagt studieloopbaanbegeleiding bij aan een dialogische leeromgeving in het hoger beroepsonderwijs? Tijdschrift voor Hoger Onderwijs, 26 (2), 77-92. 9 Dam, E. van, Meijers, F. & Hövels, B. (2007). Met Metopia onderweg. De juiste koers gevonden? Nijmegen: Kenniscentrum Beroepsonderwijs-Arbeidsmarkt. 4
o inzicht te krijgen in verbanden tussen de werk/leeromgeving en persoonseigenschappen van docenten enerzijds en de wijze van begeleiding van studenten anderzijds; o sterktes en zwaktes te inventariseren en kennis te delen op het gebied van de loopbaanleeromgeving via bench marking; o good practices in het land te detecteren waar het beroepsonderwijs haar voordeel mee kan doen; o de kennis en praktijk van studieloopbaanbegeleiding binnen de beroepskolom in het algemeen en De Haagse Hogeschool in het bijzonder verder te ontwikkelen; o het bevorderen van deskundigheid van docenten, primair binnen De Haagse Hogeschool maar ook daarbuiten, wat betreft het gebruiken van, participeren in en uitvoeren van onderzoek op het gebied van loopbaanleren in het beroepsonderwijs; o het versterken van de relatie tussen De Haagse Hogeschool en de regio Haaglanden via het stimuleren van onderzoek, het geven van advies en het op beperkte schaal verzorgen van onderwijs op het domein van het lectoraat. Op deze wijze wil het deel uitmaken van de regionale kennisinfrastructuur en zo bijdragen aan een aantrekkelijke en welvarende regio; o het op nationaal en internationaal niveau bijdragen aan de pedagogiek van de beroepsvorming. Samenvattend heeft het lectoraat zich als doel gesteld een landelijk en in de gehele beroepskolom erkend expertisecentrum te zijn voor de vormgeving en inrichting van krachtige loopbaangerichte leeromgevingen en in het verlengde daarvan voor de professionalisering van de docenten, mentoren en/of studieloopbaanbegeleiders die in het onderwijs primair verantwoordelijk zijn voor de begeleiding van de studieloopbaan van de leerlingen en studenten. Het onderzoek binnen het lectoraat wordt verricht langs twee lijnen: (a) kleinschalig actieonderzoek dat geen wetenschappelijke pretenties heeft (maar wel voldoet aan de normale eisen met betrekking tot geldigheid en betrouwbaarheid) en dat wordt verricht door docenten zonder (veel) onderzoekservaring, en (b) grootschalig wetenschappelijk onderzoek dat wordt verricht door docenten en/of van buiten aangetrokken medewerkers die beschikken over ruime onderzoekservaring. Het kleinschalige actieonderzoek heeft betrekking op de directe werkomgeving van de onderzoek(st)er en de resultaten worden primair gecommuniceerd met deze werkomgeving en in sommige gevallen ook ruimer via publicatie in vaktijdschriften. Het heeft als doel een empirische cyclus in de dagelijkse onderwijspraktijk op gang te brengen, en op basis daarvan bij te dragen aan kwalitatief beter onderwijs en méér professionaliteit bij docenten. Het grootschalige wetenschappelijke onderzoek wordt zowel in wetenschappelijke als in vaktijdschriften gepubliceerd en wordt via conferenties en studiedagen ook actief gecommuniceerd naar collega onderzoekers als naar docenten en schoolmanagers. Het heeft als gelijkwaardige doelen (a) het produceren van wetenschappelijke kennis en het op basis daarvan bijdragen aan het wetenschappelijke en het maatschappelijke debat over loopbaanleren in het (beroeps)onderwijs, en (b) het bijdragen aan kwalitatief beter (beroeps)onderwijs en méér professionaliteit bij docenten. Het meeste grootschalige onderzoek is c.q. wordt verricht in de vorm van een promotieonderzoek. In de afgelopen jaren liepen 5 van deze trajecten, uitgevoerd door mw. Nanda Lodders (gepromoveerd in 2013), mw. Annemie Winters (gepromoveerd in 2012), dhr. Rainer Hensel (gepromoveerd in 2010), mw. R. Lengelle (gepromoveerd in 2015) en dhr. Max Aangenendt (verwachte promotiedatum juni 2015). Mw. Lodders en dhr. Hensel zijn als docent, dhr. Aangenendt als stafmedewerker en mw. Lengelle als onderzoeker verbonden aan De Haagse Hogeschool; mw. Winters was aangesteld op extern subsidiegeld. In 2014 zijn vanuit het lectoraat twee nieuwe promotieprojecten gestart, die worden uitgevoerd door resp. mw. Aniek Draaisma (HHS/OU) en mw. Hanneke Assen (Stenden University). 5
3. Inbedding lectoraat 3.1 De inbedding en positionering van het lectoraat binnen de instelling 3.1 De inbedding en positionering van het lectoraat binnen de instelling Vanaf 2015 worden lectoraten in het licht van de profileringsdiscussie ondergebracht in een viertal platforms. Het lectoraat Pedagogiek van de Beroepsvorming valt onder platform Onderwijs innovatie en verdieping. De lector valt organisatorisch binnen de Faculteit Business, Finance & Marketing. De details van de toekomstige positionering van het lectoraat staan in de notitie onderzoeken in netwerken, 7 oktober 2014 en de hierbij behorende bijlagen en nadere uitwerkingen (oktoberdecember 2014). Onderzoek en daarmee het CLO behoort tot de portefeuille van Susana Menéndez, lid van het College van Bestuur. Bij de start van een jaarcyclus wordt door de lector het jaardocument (jaarverslag en plan) opgemaakt dat vervolgens wordt vastgesteld. Vervolgens wordt halfjaarlijks een gesprek gevoerd over de voortgang, wat kan leiden tot aanpassing en bijstelling van de activiteiten. Balansopname aan het eind van de cyclus wordt opgevat als de startsituatie van de nieuwe cyclus. In het jaardocument wordt tevens aangegeven welke bijdrage het lectoraat levert aan de profilering van de hogeschool en aan het platform waartoe het lectoraat behoort. De ontwikkelingen met betrekking tot professionalisering en de reorganisatie van De Haagse Hogeschool kunnen aanleiding zijn voor wijzigingen in bovenstaande werkwijze. De administratieve ondersteuning van het CLO wordt verzorgd door de diensten van de hogeschool. Daarnaast zal in ieder geval tot de reorganisatie van de diensten is afgerond (naar verwacht in de loop van 2015) secretariële en administratieve ondersteuning worden geboden door: Dhr. A.H. de Hollander (beleidsmedewerker bedrijfsvoering) Mw. A.L. Legters (senior managementassistent) Mw. M. Schoenmaeckers (managementassistent) Mw. N. van der Voort (administratief medewerkster) 3.2 Samenwerking met faculteiten/diensten In 2014 was er geen structurele samenwerking met faculteiten of diensten maar werd op incidentele basis samengewerkt: o.a. door participatie van de lectoren aan diverse commissies en werkverbanden (w.o. de BKO Adviescommissie, de PDV, de adviesgroep Institutional Research, begeleidingscommissies van hogeschoolbrede enquêtes zoals de Reflector, Startmonitor en Kompas en deelname aan het centrale MIT voor onderzoek naar loopbaansucces van De Haagse Hogeschool). Ook is een training Het voeren van reflectieve loopbaangesprekken voor docenten ontwikkeld en aangeboden aan de opleidingen. In de loop van 2014 zijn evenwel afspraken gemaakt voor een meer structurele samenwerking met: a. Onderwijs en Studentenzaken, tot nu toe resulterend in enkele trainingen in december 2014 en januari 2015 voor alle medewerkers (i.o.v. dhr. Wâtte Zijlstra) b. Faculteit Technology, Innovation & Society (dhr. S. van Ipenburg Grijpma), tot nu toe resulterend in trainingen reflectieve loopbaangesprekken voor de opleidingen Technische Natuurkunde, Toegepaste Wiskunde en Process & Food Technology in februari en maart 2015 (i.o.v. mw. Oda Kok) 6
c. Faculteit Business, Finance and Management (mw. S. Fredriksz), tot nu toe resulterend in onder meer een training loopbaanreflectiegesprekken voor de opleiding Small Business & Retail Management (i.o.v. dhr. A. Otto) en in de loop van 2015 een training reflectieve gespreksvoering voor het management van de Academie) 3.3 Inbedding in de kennisinfrastructuur Het lectoraat maakt deel uit van twee landelijke netwerken op het gebied van loopbaanontwikkeling en een netwerk georganiseerd door Euroguidance. Tevens is er een relatie met het Twente Center of Career Research van de Universiteit Twente. Ook zijn er regelmatig contacten met Het Platform Beroepsonderwijs, Stichting Platform VMBO en de Directie BVE van het Ministerie OCW. Een van de lectoren is lid van de adviesraad van Tijdschrift voor Begeleidingskunde, en van de Domein Adviesraad van de NCOI. De andere lector is lid van de Raad van Toezicht van het ROC Zadkine te Rotterdam en van het ROC Friesland College, lid van de redactie van het British Journal of Guidance and Counselling, lid van de redactieraad van Expertise, lid van de redactieraad van Loopbaanvisie en lid van de International Association for Vocational and Educational Guidance. Door de benoeming van Kuijpers tot bijzonder hoogleraar aan de Open Universiteit is vanaf 2013 een intensieve samenwerking mogelijk geworden tussen HHS en OU. Deze samenwerking heeft het afgelopen jaar onder meer gestalte gekregen in twee onderzoeken: een onderzoek naar het effect van het door OCW bekostigde stimuleringsprogramma LOB in het mbo (in de vorm van een door OCW gefinancierd promotieonderzoek waarvoor mw. Aniek Draaisma als promovenda is aangesteld bij de OU; mw. Draaisma wordt begeleid door beide lectoren gezamenlijk en zal promoveren bij mw. Kuijpers) en een onderzoek naar het effect van een training van praktijkbegeleiders op het voeren van loopbaangesprekken op de werkvloer (gefinancierd door een consortium onder leiding van de Koninklijke Metaalunie). 4. Voortgang van de werkzaamheden 4.1 Onderzoek Het onderzoek dat binnen het lectoraat verricht wordt, is de afgelopen jaren inhoudelijk steeds homogener geworden. Het centrale onderwerp is de realisatie van een (loopbaan)dialoog tussen student en docent. Dit onderwerp wordt op verschillende niveaus en vanuit verschillende invalshoeken uitgewerkt. Mw. Draaisma, dhr. Hensel, dhr. Sengers en beide lectoren hebben aandacht voor processen op zowel micro als meso niveau. Mw. Gerding, mw. Post en mw. Garabal Gomez en dhr. Hoppen concentreren zich op processen in de directe interactie tussen docent en student (micro niveau). Dhr. Menger tracht de methodiek neuro linguïstisch programmeren te verbinden met de binnen het lectoraat ontwikkelde inzichten inzake (loopbaan)dialoog. Meijers & Hughes, tenslotte, focussen op macro processen. Kopnina is in zekere zin een buitenbeentje met haar onderzoek naar education for sustainable development, maar ook zij zoekt langzamerhand aansluiting bij het centrale thema. Dit komt tot uitdrukking in een artikel dat zij gezamenlijk met Meijers heeft geschreven. Dit artikel is in 2014 gepubliceerd in de International Journal of Sustainability in Higher Education. Tenslotte loopt nog steeds het onderzoek integreren van leren in school en bedrijf dat door beide lectoren wordt verricht in opdracht van OOM (Onderzoeks en Ontwikkelingsfonds Metaalbranche). Het betreft een onderzoeksproject over professionalisering en samenwerking van begeleiders van school en de praktijk met als doel het leren van leerlingen meer loopbaangericht vorm te geven. In een school heeft in november een afsluitende conferentie plaatsgevonden. Kuijpers begeleidt zes OU studenten die bij dit onderzoek zijn aangesloten. 7
4.2 Curriculum ontwikkeling Beide lectoren hebben lange tijd bewust gekozen voor een indirecte strategie om het onderwijs te beïnvloeden. Er werd niet geïnvesteerd in het opzetten van bijvoorbeeld een minor of andersoortige opleidings en/of trainingsprogramma s maar de professionalisering van docenten loopt via onderzoek naar hun eigen onderwijspraktijken. In 2013 is dit beleid evenwel gewijzigd in die zin dat de lectoren op brede schaal trainingen zijn gaan verzorgen op het gebied van het voeren van reflectieve loopbaangesprekken, zowel binnen als buiten De Haagse Hogeschool. In 2015 zal deze lijn worden doorgezet. Stages en studieloopbaanbegeleiding zijn een belangrijk onderdeel van elk hbo curriculum; de kwaliteit van de stagebegeleiding en de SLB is daarmee een hot topic. Het lopende OOM onderzoek levert belangrijke kennis op over hoe de begeleiding van mbo leerlingen op de werkvloer door de praktijkbegeleider plaatsvindt en op welke wijze deze begeleiding verbeterd kan worden door een betere samenwerking met de stagebegeleider vanuit de opleiding en door een betere ondersteuning door de opleiding. Omdat stages in het mbo enorm veel lijken op stages in het hbo zijn de resultaten ook heel bruikbaar voor de verbetering van de stagebegeleiding in het hbo. Dit blijkt onder meer uit het onderzoek dat verricht wordt binnen de kenniskring door mw. Garabal Gomez en tot medio 2014 door mw. Harlaar. Een publicatie over het onderzoek van mw. Harlaar zal begin 2015 verschijnen in het Tijdschrift voor Hoger Onderwijs. 4.3 Professionalisering In het afgelopen jaar zijn er twee trainingen binnen de HHS gegeven: a. de cursus expressief, creatief en reflectief schrijven door mw. R. Lengelle; aan deze cursus hebben 16 docenten en studenten van de HHS deelgenomen; b. een training Reflectieve loopbaangesprekken door dhr. Meijers die is gegeven aan alle medewerkers van de Dienst Onderwijs en Studentenzaken, en aan de docenten van de opleiding Small Business & Retail Management. In 2015 zal mw. Lengelle haar cursus opnieuw geven in februari (een cursus voor beginners en een cursus voor gevorderden) en in juli (een cursus voor beginners en wellicht ook docenten uit de Faculteit Business, Finance and Management). De training reflectieve loopbaangesprekken zal in 2015 in elk geval verzorgd worden voor docenten van de opleidingen Technische Natuurkunde, Toegepaste Wiskunde en Process & Food Technology. Buiten de HHS verzorgen beide lectoren samen met anderen een groot professionaliseringstraject in het kader van het door OCW gesubsidieerde Stimuleringsproject LOB in het mbo. Aan dit traject, dat loopt van april 2013 tot juni 2015, nemen ruim 350 docenten deel van 22 ROC s. De training die gebruikt is tot en met 2014, is ontwikkeld door Kuijpers. In 2015 wordt een geheel nieuwe training gebruikt die is ontwikkeld door Meijers (HHS), Vogels (KPC), Kronenberg (Kronenberg & Collega s) en Den Boer (ROC West Brabant). 4.4 Kenniscirculatie Bijdrage aan landelijke ontwikkelingen Via SPV is Kuijpers betrokken bij de ontwikkeling van een handreiking voor scholen met betrekking tot LOB in het examenprogramma. In november heeft zij deelgenomen aan een bijeenkomst over LOB in het mbo, georganiseerd door Euroguidance. 8
In februari 2014 heeft zij overleg gehad met vertegenwoordigers van de VO raad over de toekomst van LOB, zij heeft bijgedragen aan het uitzetten van een NRO aankondiging voor het groene onderwijs via de AOC raad. Verder heeft zij gereageerd naar de MBO raad op de beschrijving van loopbaan en burgerschap. Bijdrage aan wetenschappelijke activiteiten In 2014 hebben beide lectoren 51 lezingen en/of workshops verzorgd en zijn 23 publicaties van hun hand verschenen (waaronder 5 internationale publicaties en 2 boeken) plus 15 internationale publicaties (w.o. 1 boek) van mw. dr. Helen Kopnina (lid van de kenniskring). Een volledige lijst van de door beide lectoren in 2014 gegeven lezingen is opgenomen in hoofdstuk 4. De volledige lijst met in 2014 verschenen (en in 2015 te verschijnen) publicaties is opgenomen in bijlage 1 Publicaties en producten. Kuijpers en Meijers hebben verschillende reviews uitgevoerd van wetenschappelijke artikelen voor onder meer de British Journal of Guidance and Counselling, de Journal of Vocational Behavior, voor Educational Action Research, Studia Poradoznawcze/Journal of Counsellogy en Studies in Higher Education. Kuijpers heeft optreden als referent op een congres van Universiteit Wageningen. In oktober heeft zij deelgenomen als externe beoordelaar in een promotiecommissie. Meijers is eveneens externe beoordelaar geweest in een promotiecommissie (augustus 2014). Meijers is per 1 december 2014 voor een periode van 3 jaar benoemd als symposium co editor van de British Journal of Guidance and Counselling. Meijers heeft van 19 tot en met 22 augustus 2014 de 8th International Conference on the Dialogical Self georganiseerd. Aan deze conferentie namen 350 wetenschappers uit 32 verschillende landen deel. Keynote sprekers waren prof. dr. J. Belzen (UvA, Netherlands), prof. dr. H. Hermans (Radboud Universiteit, Netherlands), prof. dr. M. Bertau (University of Munich, Germany), prof. dr. K. Gergen (Swarthmore College en Taos Institute, USA), prof. dr. L. Jensen (Clark University, USA), en prof. dr. P. Oles (John Paul II University, Lublin, Poland). Vanuit het lectoraat werden in 2014 vier promovendi begeleid: M. Aangenendt (HHS), A. Draaisma (HHS/OU), R. Lengelle en H. Assen (Stenden University). Mw. Lengelle deed onderzoek naar de effecten van creatief, expressief en reflectief schrijven op de ontwikkeling van een loopbaan narratief. Zij is op 28 januari 2015 gepromoveerd aan de Universiteit Tilburg. De heer Aangenendt doet onderzoek naar professionele identiteit van docenten in het HBO, Universiteit Twente. Hij hoopt in juni 2015 te promoveren aan de Universiteit van Twente. Mevrouw Draaisma doet onderzoek naar professionalisering, verankering en verspreiding met betrekking tot een innovatieproject LOB in 22 ROC s. Zij hoopt in 2017 te promoveren aan de Open Universiteit. Mevrouw Assen doet onderzoek naar probleemgestuurd onderwijs in relatie tot docentopvattingen. Zij hoopt in 2017 te promoveren aan de Universiteit van Tilburg. Publiciteit Het lectoraat is vooral via artikelen in wetenschappelijke en vaktijdschriften en via de lezingen van beide lectoren in de publiciteit gekomen. In maart 2014 heeft De Telegraaf een interview afgenomen aan Kuijpers; dit interview is gepubliceerd op www.beroepenvandetoekomst.nl/meer 9
leren dan de verplichte vakken. Verder zijn er interviews met Kuijpers verschenen in de Carrousel en in A&O metalektro Special Bedrijf & School. In november 2013 heeft Meijers de conferentie Het onzekere voor het zekere georganiseerd. Naar aanleiding van deze conferentie is in september 2014 bij Garant Uitgevers en onder redactie van F. Meijers, M. Kuijpers, K. Mittendorff en G. Wijers het boek Het onzekere voor het zekere. Kwetsbaarheid als kracht in loopbaandialogen verschenen. In dit boek zijn de bijdragen aan de conferentie van alle keynote sprekers en een aantal workshopgevers. Tevens is in juli 2014 het boek Dynamiek in dialoog/dynamic Dialogue. Duurzame professionalisering in het hbo verschenen. Dit boek bevat bijdragen van alle kenniskringleden, van enkele andere HHS-medewerkers en van beide lectoren. Valorisatie Valorisatie wordt zichtbaar in de trainingen: a. op het gebied van LOB die vanuit de, door het lectoraat onderzochte, over loopbaancompetenties die worden verzorgd voor docenten van vrijwel alle ROC s in Nederland; b. op het gebied van reflectieve loopbaangesprekken die worden verzorgd voor docenten van verschillende opleidingen en diensten binnen de HHS; c. op het gebied van creatief schrijven voor de loopbaan, die worden verzorgd voor studenten en docenten van de HHS. Verder heeft Kuijpers verschillende methoden en instrumenten op het gebied van LOB van feedback voorzien, zoals het lesmateriaal van Qompas, Codenaam future, Werken aan je toekomst en lesbrieven van de VO raad. Conferenties In 2014 zijn presentaties gegeven op de volgende conferenties: 8th International Conference on the Dialogical Self, Den Haag Jaarcongres OOM, Bussum April 2014, Nicosia, Cyprus Angie conferentie, Molina de Segura, Spanje VO Congres, Ede European conference TOI, Den Bosch. ICS conferentie, Almere. ORD 2014, Groningen 5e Jaarcongres VMBO, Ede Lustrumcogres Welzijns en Gezondheidscollege ROC Midden Nederland, Utrecht Landstede VO Studiedag, Zwolle LOBlands Festival VO Raad, Ede Presentaties: Kuijpers, M. (2014, December). Leerloopbanen en het Bedrijfsleven. Lecture conducted at Brainportdevelopment, Eersel. Kuijpers, M. (2014, December). Loopbaanreflectiegesprekken. Lecture conducted at Landstede, Zwolle. 10
Meijer, M-J., & Kuijpers, M. (2014, November). Exloring Inquisitive Attitude: teachers in action. Paper presentation conducted at Eapril, Cyprus. Draaisma, A., & Kuijpers, M. (2014, November). Strong career learning environments and career dialogues in secondary vocational education. Paper presentation conducted at Eapril, Cyprus. Aangenendt, M., & Kuijpers, M. (2014, November).. Paper presentation conducted at Eapril, Cyprus. Kuijpers, M., & Evers, A. (2014, November). Transformative leadership versus autocratic leadership in school professionalization culture and innovative behavior of teachers. Paper presentation conducted at Eapril, Cyprus. Kuijpers, M. (2014, November). Loopbaanontwikkeling in school en bedrijf. Lecture conducted at Metzocollege, Doetinchem. Kuijpers, M. (2014, November). Career learning and guidance. Lecture conducted at European conference, Molina de Segura, Spain. Kuijpers, M. (2014, November). Loopbaanreflectiegesprekken. Masterclass conducted at Christelijke scholengemeenschap Veenendaal, Veenendaal. Kuijpers, M. (2014, October). Loopbaanreflectiegesprekken. Lecture conducted at VO conference, Ede. Kuijpers, M. (2014, October). Loopbaanrcompetenties in loopbaanbegeleiding door loopbaancoaches. Webinar conducted at Mediapark, Hilversum. Kuijpers, M. (2014, October). Loopbaanreflectiegesprekken. Masterclass conducted at ROC Twente, Almelo. Kuijpers, M. (2014, September). Leerloopbaanbegeleiding. Lecture conducted at mbo-raad, Woerden. Kuijpers, M. (2014, September). Career learning. Lecture conducted at a European conference TOI, Den Bosch. Kuijpers, M. (2014, September). Leren kiezen en leerloopbaanbegeleiding. Lecture conducted at Weredi, Valkenswaard. Kuijpers, M. (2014, September). Leren kiezen en leerloopbaanbegeleiding. Lecture conducted at Landstede, Zwolle. Kuijpers, M. (2014, September). Trends in Nederland op het gebied van loopbaanleren. Lecture conducted at Netwerkbijeenkomst Decanen en docenten, SPV Bunnik. Kuijpers, M. (2014, June). Loopbaanleren. Lecture conducted at Techniek Talent Nu, Woerden. Kuijpers, M. (2014, June). Loopbaanbegeleiding: verdieping. Workshop conducted at Helicon Opleidingen, Nijmegen. Kuijpers, M. (2014, June). Leren kiezen en Leerloopbaanbegeleiding. Lecture conducted at Helicon Opleidingen, Nijmegen. Boer, P., & Kuijpers, M. (2014, June). Vijf jaar Keuzeprocessen. Paper presentation conducted at ORD conference, Groningen. Kuijpers, M. (2014, May). LOB in Entrée-opleidingen. Lecture conducted at Mbo-diensten, Woerden. Kuijpers, M. (2014, May). Leren voor beroep en loopbaan. Lecture conducted at Noorderpoortcollege, Groningen. Kuijpers, M. (2014, May i). Leren kiezen en Leerloopbaanbegeleiding. Lecture conducted at Ichtus, Zwolle. Kuijpers, M. (2014, April). StudieLoopbaanbegeleiding: waardoor en waarvoor. Lecture conducted at De Haagse Hogeschool, Den Haag. Kuijpers, M. (2014, April). Loopbaanleren in het Onderwijs. Lecture conducted at ROC van Twente, Almelo. Kuijpers, M. (2014, April). Architectuur van leren voor de loopbaan. Lecture conducted at ICS conference, Almere. Kuijpers, M. (2014, April ). Loopbaanontwikkeling en vernieuwing van onderwijs. Lecture conducted at SDV conference, Eemnes. Kuijpers, M. (2014, March). Leren voor beroep en loopbaan. Lecture conducted at Dunamar Onderwijsgroep, Haarlem Kuijpers, M. (2014, Januari). LOB in VO. Lecture conducted at Conference Christelijk Voortgezet Onderwijs, Friesland. Meijers, F. (2014, december). Lezing voor voorlichters en communicatiemedewerkers van Fontys Hogescholen, Eindhoven Meijers, F. (2014, december). Lezing voor docenten en management van Thorbecke SG, Zwolle 11
Meijers, F. (november, 2014). Lezing voor docenten en management van Vechtdal College, Hardenberg Meijers, F. (november, 2014). Lezing voor docenten en management van HBOV, Hogeschool Leiden, Leiden Meijers, F. (november, 2014). Lezing voor docenten en management van Helicon Opleidingen, Nijmegen. Meijers, F. (november, 2014). Lezing voor docenten en management van ROC Drenthe College, Assen. Meijers, F. (november, 2014). Lezing voor docenten en management van Alpha College, Hardenberg. Meijers, F. (november, 2014). Lezing voor NOLOC, Utrecht. Meijers, F. (october, 2014). Lezing voor docenten tijdens LOBlands Festival, georganiseerd door VO Raad, Ede. Meijers, F. (september, 2014). Lezing voor docenten en management van ROC Da Vinci College, Dordrecht. Meijers, F. (september, 2014). Lezing voor medewerkers van de Dienst Onderwijs & Kwaliteit Hogeschool Rotterdam, Rotterdam. Meijers, F. (juni, 2014). Lezing voor docenten en management van de opleiding Sport en Bewegen van ROC Flevoland, Almere. Meijers, F. (juni, 2014). Lezing voor docenten en management tijdens Landstede VO Studiedag, Zwolle. Meijers, F. (april, 2014). Lezing voor docenten en management van ROC Leeuwenborgh, Maastricht. Meijers, F. (april, 2014). Lezing voor docenten en management van de opleidingen Werktuigbouw, Bouwkunde, Industrieel Ontwerpen, Biologie en Chemie van de Hogeschool Rotterdam, Rotterdam. Meijers, F. (maart, 2014). Lezing voor docenten van ROC Albeda College, Rotterdam. Meijers, F. (maart, 2014). Lezing voor docenten van Lentiz VMBO, Maasland. Meijers, F. (maart, 2014). Lezing voor docenten en management van Welzijn- en Gezondheidscollege ROC Midden Nederland, Utrecht. Meijers, F. (februari, 2014). masterclass voor docenten en management van ROC Drenthe College, Assen. Meijers, F. (februari, 2014). Lezing voor docenten en management van de opleiding Zorg & Welzijn van ROC De Friese Poort, Drachten. Meijers, F. (januari, 2014). Keynote tijdens 5 e Jaarcongres VMBO, Ede. 5. Condities, randvoorwaarden en kwaliteitszorg 5.1 Condities en randvoorwaarden Vooralsnog lijken de randvoorwaarden voldoende om het hiervoor beschreven programma te kunnen uitvoeren. 5.2 Kwaliteitszorg Alle door het lectoraat verzorgde trainingen worden geëvalueerd. De training Creatief schrijven voor loopbanen die in 2014 is verzorgd door mw. Lengelle scoorde op een 10 puntsschaal een 8,67 (in 2008 8,2; in 2009 8,5; in 2010 8,6; in 2011 8,75 en in 2013 een 8.65). De in opdracht van OCW verzorgde training reflectieve loopbaangesprekken is intensief onderzocht door beide lectoren. Aangetoond kon worden dat de training zowel in de ogen van de deelnemende docenten als van hun studenten positieve effecten had op zowel de vorm als de inhoud van de loopbaangesprekken. De resultaten van deze evaluatie zijn gepubliceerd in Kuijpers, M. & Meijers, F. (2012). Leren luisteren en loopbaanleren. De effecten van een professionaliseringstraject voor mbo docenten. Woerden: MBO Diensten. Een verdere uitwerking van de resultaten is gedaan in een artikel dat op dit moment ter beoordeling ligt bij de British Journal of Guidance and Counselling. 12
Ook de 8th International Conference on the Dialogical Self is intensief geëvalueerd. Uit de evaluatieformulieren bleek dat de deelnemers tevreden tot zeer tevreden waren over zowel de organisatie als de inhoud van de conferentie. 6. Slotanalyse; Reflectie en toekomstperspectief Het lectoraat Pedagogiek van de beroepsvorming doet naast vele activiteiten buiten De Haagse Hogeschool onderzoek naar de kwaliteit en de effecten van het door de opleidingen aangeboden onderwijs. Vanaf 2013 heeft het onderzoek dat door de leden van de kenniskring is verricht, zich wat meer dan in voorafgaande jaren gericht op de verbetering van specifieke onderdelen van het onderwijs. Het directe gevolg hiervan is dat de leden van de kenniskring door hun eigen directies vaker werden en worden uitgenodigd om in commissies en andere gremia mee te denken over de vormgeving en het beleid ten aanzien van het onderwijs. Een voorbeeld hiervan is Adela Garabal Gomez die in 2013 door het management van European Studies werd uitgenodigd een leidende rol te nemen in het SLB team van deze opleiding en in 2014 deze rol heeft gecontinueerd. Vanuit deze functie: 1. verzorgt zij intervisie voor SLB ers en CA s (Coaching Assistants) op 3 momenten in het jaarrooster; 2. heeft ze samen met Manuela Hernández een programma Personal Leadership opgezet en ontwikkeld dat bestaat uit: 1 st jaars: intro week + 2 week lessen. 2 de jaars programma (Engels en Nederlandse stroom): 6 weken training van SLB ers in Personal Leadership 1ste en 2de jaars. 3. heeft ze de minor Exploring Leadership ontwikkeld (die recentelijk ook is goedgekeurd), die ze samen met een collega vanaf september 2014 uitvoert (Faculteit MO). Een tweede voorbeeld betreft mw. Marjakke van der Sluis die werkzaam is binnen opleiding Climate & Management van de Faculteit voor Technology, Innovation & Society. Zij doet, in navolging van mw. Nanda Lodders die op dit onderwerp in 2013 is gepromoveerd, onderzoek naar het thema collectief leren. De aldus opgebouwde deskundigheid heeft zij recent kunnen inzetten bij een managementdag waar alle opleidingsmanagers van de HHS aanwezig waren. Hier zijn enkele docenten vooraf gevraagd om vanuit hun positie hun mening te geven over leiderschap. Door een scenarioschrijver zijn gesprekken omgezet in teksten en deze zijn door de betrokkenen in de theater zaal voorgelezen. In het met haar gevoerde gesprek is het begrip collectief leren heel nadrukkelijk naar voren gekomen. Ook de sessies daarna heeft zij collectief leren nadrukkelijk op de agenda gezet. De opleiding Climate & Management gaat in 2016 samen met enkele andere opleidingen. Mw. Van der Sluis onderzoek richt zich op de beoogde samenwerking en meer in het bijzonder op de rol die collectief leren daarbij kan hebben. Een derde voorbeeld hiervan zijn de trainingen Creatief schrijven voor loopbaanleren die Mijke Post binnen de Faculteit Management & Organisatie heeft opgezet en ontwikkeld (samen met Reinekke Lengelle). In 2014 heeft ze: 1. op 20 maart tijdens de stageterugkomdag een workshop Leren reflecteren op basis van creatieve schrijfoefeningen van 90 min. Verzorgd voor 40 studenten Communicatie van de Faculteit Management & Organisatie; 2. op 1 april een workshop Creatief schrijven voor loopbaanleren verzorgd voor collega s van de Faculteit Management & Organisatie tijdens een scholingsdag; 13
3. vanaf 14 april de deelmodule Creative writing for personal development verzorgd als onderdeel van Personal Leadership, elective voor exchange students European Studies van de Faculteit Management & Organisatie gedurende 6 weken 90 minuten per week); 4. op 17 april een workshop Reflection in action van 90 minuten verzorgd voor studenten European Studies aan de Faculteit Management & Organisatie. Wat betreft externe partners is er sprake van een continue intensieve samenwerking die voor 2014 vooral zichtbaar is in de onderzoeksprojecten maar ook in de gecontinueerde bijdrage aan het OCWstimuleringsprogramma LOB in het mbo. 14
Bijlage 1. Publicaties en producten Lengelle, R. & Meijers, F. (2014). Narrative Identity: Writing the Self in Career Learning. British Journal of Guidance and Counselling, 42(1), 52-72. DOI: 10.1080/03069885.2013.816837 Kopnina, H. & Meijers, F. (2014). Education for sustainable development (ESD): exploring theoretical and practical challenges. International Journal of Sustainability in Higher Education, 15(2), 188-207 (DOI 10.1108/IJSHE-07-2012-0059) Lengelle, R., Meijers,F., Poell, R. & Post, M. (2014). Career Writing: the effects of creative, expressive and reflective approaches on narrative identity formation in students in higher education. Journal of Vocational Behavior, 85, 75-84 Hughes, D., Meijers, F. & Kuijpers, M. (2014). Testing Times: careers market policies and practices in England and The Netherlands. British Journal of Guidance and Counselling, ifirst doi: 10.1080/03069885.2014.940280. Meijers, F. & Kuijpers, M. (2014). Career learning and career learning environment in Dutch higher education. Journal of Applied Research in Higher Education, 6(2), 295-313. Doi 10.1108/JARHE-06-2013-0025 Meijers, F., Kuijpers, M., Lengelle, R., Post, M., Garabal Gómez, A., Harlaar-Oostveen, M., Westen, W. van der, Wijsbroek, D., Hensel, R., Korver, T., Sjoer, E., Aangenendt, M., Sanders, A. & Kopnina, H. (2014). Dynamiek in dialoog/dynamic Dialogue. Duurzame professionalisering in het hbo. s-gravenhage: De Haagse Hogeschool. Meijers, F. (2014). Niet voor de school maar voor het leven. In F. Meijers et al, Dynamiek in dialoog/dynamic Dialogue. Duurzame professionalisering in het hbo (pp.5-14). s- Gravenhage: De Haagse Hogeschool. Meijers, F., Kuijpers, M., Mittendorff, K. & Wijers, G. red. (2014). Het onzekere voor het zekere: kwetsbaarheid als kracht in loopbaandialogen. Antwerpen/Amsterdam: Garant (245pp). Meijers, F. (2014). Loopbaanidentiteit als verhaal. In F. Meijers, M. Kuijpers, K. Mittendorff & G. Wijers red. (2014). Het onzekere voor het zekere: kwetsbaarheid als kracht in loopbaandialogen (pp.21-36). Antwerpen/Amsterdam: Garant Meijers, F. & Kuijpers, M. (2014). Van onderwijs- naar leeromgeving. In C.M.A. van de Meule (red.), Onderzoekend op weg. Een essaybundel over opdrachten voor de toekomst (pp.209-230). s-gravenhage: De Haagse Hogeschool. Meijers, F. (2014). Zelfsturing: een brug te ver? LoopbaanVisie, 5(2), 85-87. Lengelle, R., Meijers, F., & Post, M. (2014). Loopbaanschrijven aan de hand van Kalliope. Tijdschrift voor Begeleidingskunde, 3(4), 20-26. Meijers, F. (2014). Loopbaanoriëntatie: voorlichting of leren kiezen? In Forum Essays Gelijke kansen in het onderwijs (pp.49-64). Utrecht: Forum (http://www.forum.nl/ 15
Portals/0/pdf/Gelijke%20kansen%20in%20het%20onderwijs%20%20Drie%20essays%20. pdf). Boer, P. den, Kronenberg, N., Kuijpers, M., Meijers, F. & Vogels, M. (2014). Loopbaanreflectie in dialoog. Schets van een training voor docenten. Woerden: MBO Diensten Kopnina, H. and Blewitt, J. (2014). Sustainable Business: Key issues. New York, NY: Routledge Earthscan. Crist, E. and Kopnina, H. (2014). Unsettling Anthropocentrism. Dialectical Anthropology. 38, 387-396. Kopnina, H. (2014). Nature, Natural Resources and Valuation in the Anthropocene. Visions for Sustainability. 2, 21-35. Kopnina, H. (2014). Sustainability in Environmental Education: Away from pluralism and towards solutions. Rebrae, 7(3), 295-313. Kopnina, H. (2014). Metaphors of Nature and Economic Development: Critical education for sustainable business. Sustainability, 6, 7496-7513. Kopnina, H. (2014). Contesting Environment through the lens of sustainability: Examining Implications for Environmental Education (EE) and Education for Sustainable Development (ESD). Culture Unbound: Journal of Current Cultural Research, 6(52), 931 947. Kopnina, H. (2014). Education for Sustainable Development (ESD) as if environment really mattered. Environmental Development, 12, 37-46. Kopnina, H. (2014). If a Tree Falls: Business students reflections on environmentalism. International Journal of Environment and Sustainable Development, 8(3), 311-329. Kopnina, H. (2014). Future Scenarios and Environmental Education. The Journal of Environmental Education, 45(4), 217 231. Kopnina, H. (2014). Animal Representation in the Dutch Media through Environmental Ethics. Environmental Processes, 1(3), 311-322. Kopnina, H. (2014). Education for Sustainable Development (ESD): Exploring children's moral reasoning about sustainable development and environment through vignettes. Studies in Educational Evaluation, 41, 124-132. Kopnina, H. (2014). Consumption, waste and (un)sustainable development: Reflections on the Dutch holiday of Queen's Day. Environment, Systems and Decisions, 34(2), 312-322. Kopnina, H. (2014). Environmental justice and biospheric egalitarianism: reflecting on a normative-philosophical view of human-nature relationship. Earth Perspectives, 1, 8. Kopnina, H. (2014). Revisiting Education for Sustainable Development (ESD): examining anthropocentric bias through the transition of environmental education to ESD. Sustainable Development, 22, 73 83. 16
Kopnina, H. (2014). Revisiting the trans-human Gestalt: Discussing Nature and Development with Students of Sustainable Business. Journal of Education for Sustainable Development, 8(1), 43-63. Kopnina, H. (2014). Christmas tale of (un)sustainability: reflecting on consumption and environmental awareness on the streets of Amsterdam. Sustainable Cities and Society, 10, 65 71. Kuijpers, M., Evers, A., Kreijns, K., Klaeijsen, A., & Kessels, J. (2014). Leren (en) innoveren. Onderzoek naar professionaliseringsruimte van docenten in PO, VO en MBO. In Meijers, F., Kuijpers, M., Mittendorff, K. & Wijers, G. red., Het onzekere voor het zekere: kwetsbaarheid als kracht in loopbaandialogen (pp. 205-214). Antwerpen/Amsterdam: Garant. Den Boer, P., & Kuijpers, M. (2014). Vijf jaar werken aan keuzeprocessen: opbrengsten en bottle necks. In Meijers, F., Kuijpers, M., Mittendorff, K. & Wijers, G. red., Het onzekere voor het zekere: kwetsbaarheid als kracht in loopbaandialogen (pp. 61-82). Antwerpen/Amsterdam: Garant. Kuijpers, M. (2014). Loopbaanonytwikkeling voor de toekomst: ruimte en richting. In F. Meijers et al, Dynamiek in dialoog/dynamic Dialogue. Duurzame professionalisering in het hbo (pp.15-26). s-gravenhage: De Haagse Hogeschool. Kuijpers, M., & Meijers, F. (2014). Samen werken van school en bedrijf aan de loopbaan van de leerling. Onderzoeksverslag. OOM, A&O. Meijers, F. & Kuijpers, M. (2014). Integreren van leren in school en praktijk. Een studie naar werkzame bestanddelen. Onderzoeksverslag. OOM, A&O. Kuijpers, M. (2014). Toeval, de toepassing en de valkuil. Loopbaanvisie (4) 20-24. Kuijpers, M. (2014). Stimuleer de samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven. A+O- Metalektro Special Bedrijf & School, 16-17. Kuijpers, M. (2014). De droom van: Marinka Kuijpers. Durf te dromen. Jubileumuitgave VMBO 15 jaar. Stichting Platforms Vmbo, 44. Kuijpers, M. (2014). Onderwijs voor de toekomst: ruimte en richting. Caleidoscoop 26(2) 6-10. Kuijpers, M. (2014). Flexibilisering en praktijkgerichtheid als succesfactoren voor loopbaanleren. Schooldomein, 4(26) 40-42. Lengelle, R., Meijers, F., Poell, R., Geijsel, F. & Post, M. (2015). Career Writing as a Dialogue about Work Experience: A Recipe for Luck Readiness? International Journal for Educational and Vocational Guidance, 13, 47-66. Meijers, F., Lengelle, R., Winters, A., & Kuijpers, M. (2015). A dialogue worth having: vocational competence, career identity and a learning environment for 21th century success at 17
work. In S. Billett, E. de Bruijn, L. Nieuwenhuis, & J. Onstenk (eds.), Enhancing teaching and learning in the Dutch vocational education system: Reforms enacted. New York/Berlin: Springer (submitted) Meijers, F. & Lengelle, R. (2015). Career learning: Qualitative career assessment as a learning process in the construction of a narrative identity. In M. McMahon & M. Watson (Eds.), Career Assessment: Qualitative Approaches. Rotterdam, the Netherlands: Sense Publishers. (accepted) Lengelle, R. & Meijers, F. (2015). Career Writing: a creative, expressive and reflective approach to qualitative assessment and guidance. In M. McMahon & M. Watson (Eds.), Career Assessment: Qualitative Approaches. Rotterdam, the Netherlands: Sense Publishers. (accepted) Lengelle, R. & Meijers, F. (2015). Career writing: creative, expressive, and reflective approaches to narrative career learning and guidance. Canadian Journal of Career Development, 15(1) (accepted). Lengelle, R. & Meijers, F. (2015). Playwright meets career coach: writing dialogues to promote awareness and self-direction. In K. Maree & A. Di Fabio (eds.), New horizons in career counselling: turning challenges into opportunity. Boston, MA: Sense Publishers (accepted). Harlaar-Oostveen, M. & Meijers, F. (2015). Ervaren docenten van de Academie voor Facility Management de stagebegeleidingsgesprekken als reflectief en dialogisch? Tijdschrift voor Hoger Onderwijs (accepted) Meijers, F. & Lengelle, R. (2015). Identiteitsleren: het oversteken van binnen- en buitengrenzen. In A. Bakker, I. Zitter, S. Beausaert, & E. De Bruijn (red.), Het leerpotentieel van grenzen: Opleiden en professionaliseren in de beroepspraktijk. Amsterdam: Van Gorcum (in press). 18
Bijlage 2. Overzicht Personele samenstelling Lector Marinka Kuijpers is met ingang van 1 4 13 voor 0,1 fte verbonden aan het lectoraat, van 1 3 2007 tot 1 4 13 was dit 0,4 fte Frans Meijers is voor 0,6 fte verbonden aan het lectoraat. Het lectoraat heeft een omvang van 1 fte. De lectoren sturen het lectoraat en de bijbehorende kenniskring aan en zijn bovendien het aanspreekpunt voor het lectoraat. Kenniskring Aan het lectoraat is een kenniskring verbonden De huidige samenstelling is als volgt: ASSEN, JHE DRAAISMA, AJ 1-11-2013 1-1-2015 0,1 GARABAL GOMEZ, JA 1-7-2013 1-7-2015 0,2 HENSEL, RW 1-9-2012 1-1-2016 0,4 HOPPEN, T 1-11-2013 1-11-2015 0,2 KOPNINA, HN 1-7-2013 1-7-2015 0,2 LENGELLE, R 1-1-2015 1-1-2016 0,1 OOSTVEEN, MCTH 1-3-2013 1-3-2014 0,2 POST, M 1-9-2014 1-1-2016 0,2 SLUIS, ME 1-9-2014 1-11-2015 0,2 19
Bijlage Overzicht van de onderzoek werkzaamheden van Dr. Rainer Hensel Presentatie van een paper/onderzoek op internationale symposia: 8 th edition of the Dutch HRM Network Conference in Leuven, November, 14 15, 2013: Entrepreneurial learning capacities and personality. Dr. Rainer Hensel, Dr. Ton Korver, Dr. Frans Meijers, Dr. Ellen Sjoer. IX International Workshop on Human Resource Management, October 30 th 31 st, 2014. Seville (Spain): Entrepreneurial learning in the context of knowledge acquisition: who stays and who gives up? Dr. Rainer Hensel, Dr. Ellen Sjoer, Dr. Frans Meijers Netherlands Institute of Government, NIG Annual Work Conference in Delft, 27 28 November 2014: A model proposal on competence development: studying diversity of the attitude towards competence development and searching for underlying mechanisms related to individual differences. Dr. Rainer Hensel, Dr. Frans Meijers, Prof. Dr. Joseph Kessels. Presentatie van een paper/onderzoek op nationale symposia: HRM Praktijk & Onderzoek congres, Rotterdam, 14 november 2014, Landelijk Netwerk HRM Lectoren i.s.m. de NVP e.a., De veranderende waarde(n) van werk: gevolgen voor HRM : De attitude van autonome professionals ten opzichte van competentie ontwikkeling. Dr. Rainer Hensel, Dr. Frans Meijers, Prof. dr. Joseph Kessels, Dr. Ellen Sjoer. Artikelen die de komende weken worden aangeboden voor publicatie in wetenschappelijke, internationale tijdschriften (ge submit): The attitude towards competence development of autonomous professionals in the context of Strategic Human Resource Development (S HRD): explaining individual differences and analyzing the role of personal growth needs and experienced meaningfulness. Dr. Rainer Hensel, Dr. Frans Meijers, Prof. dr. Joseph Kessels. The paper will be submitted to: The International Journal of Human Resource Management, Special issue of International Journal of Human Resource Management: Strategic human resource management and public sector performance. Hierarchical versus non hierarchical leadership in the context of knowledge dissemination: a clash of leadership styles undermining the effectiveness of knowledge innovation processes? Dr. Rainer Hensel, Dr. Ton Korver, Dr. Frans Meijers, Dr. Ellen Sjoer. The paper will be submitted to: The Journal of Product Innovation Management. Verklaringen voor de verschillen van attitudes van autonome professionals ten opzichte van competentie ontwikkeling: welke rol speelt betekenisgeving en de behoefte aan persoonlijke groei? Dr. Rainer Hensel, Dr. Frans Meijers, Prof. dr. Joseph Kessels, Dr. Ellen Sjoer. Dit artikel zal worden aangeboden aan het Tijdschrift voor HRM, op verzoek van de redacteur van het tijdschrift, de heer Dr. Willem de Lange. De volgende artikelen zijn tot stand gekomen in een samenwerkingsverband van de lectoraten van Dr. Ellen Sjoer, Duurzame Talentontwikkeling en het lectoraat PvdB van Dr. Frans Meijers. De volgende artikelen uit deze samenwerking worden de komende weken worden aangeboden voor publicatie in wetenschappelijke, internationale tijdschriften (ge submit): Learning capacities in the context of managerial and economical knowledge acquisition: related to personality? Dr. Rainer Hensel, Dr. Ton Korver, Dr. Frans Meijers, Dr. Ellen Sjoer. The paper will be submitted to: needs to be further determined 20