Landelijke Klachtencommissie onderwijs (mr. J.P.L.C. Dijkgraaf, drs. D.J. Duyvis, R.C.A. Wilcke) Uitspraaknr. 07.115 Datum: 19 februari 2008 Tekortschieten school aan zorg voor leerling, dyslexie, zijinstromers; klacht gedeeltelijk gegrond; primair onderwijs. De klacht Een ouderpaar klaagt erover dat de school ten opzichte van hun dochter vanaf 2004 tekort is geschoten in de zorg die zij als onderwijsinstelling behoorde te bieden door onder meer: geen initiatief te nemen naar aanleiding van de door de ouders ter beschikking gestelde rapporten en informatie over hun dochter; onvoldoende rekening te houden met de dyslexie van hun dochter waarmee de school bekend was; ten onrechte een onderscheid te maken tussen leerlingen en leerlingen/zijinstromers; onvoldoende individuele begeleiding aan te bieden die was afgestemd op de behoeften van hun dochter. De feiten De dochter is in groep 5 overgestapt naar de school waartegen deze klacht is gericht. De ouders hebben toen een verklaring ondertekend, die de volgende inhoud heeft. Bij deze verklaren ouders/verzorgers van [de leerling] dat zij akkoord gaan met de volgende voorwaarden: Indien er geen dossier met relevante gegevens (zoals gegevens uit een leerlingvolgsysteem) wordt overlegd, indien voor de school belangrijke (onderwijskundige) informatie wordt achtergehouden: 1) kan en wil [de school] geen verantwoording dragen voor resultaten nu en in de toekomst. 2) komt de leerling wél in aanmerking voor de reguliere extra hulp. De aan te bieden zorg reikt niet verder dan wat binnen de fase 1 in het zorgplan van onze school staat omschreven, d.w.z. dat er geen extra specifieke zorg en consultatie beschikbaar kan worden gesteld. Specifiek: Op het gebied van o.a. spelling, lezen en rekenen zijn bij [de leerling] achterstanden geconstateerd (op basis van observatie tijdens de kijkdag en de cito-lvs-gegevens van [de vorige school]). De ouders hebben zelf al afspraken gemaakt met een externe orthopedagoog om [de leerling] te laten onderzoeken op o.a. mogelijke dyslexie. Ouders gaan ermee akkoord
dat [de school] op het gebied van (eventuele) dyslexie niet meer zorg kan bieden dan wat binnen fase 1 van ons zorgplan staat omschreven. Er heeft een orthopedagogisch-orthodidactisch onderzoek plaatsgevonden. In het rapport hierover wordt de diagnose dyslexie en ADD gesteld. In verband hiermee heeft de dochter een dyslexieverklaring ontvangen. In het rapport betreffende aanvullend neurologisch onderzoek worden deze diagnoses bevestigd. De ouders ontvingen naar aanleiding van dat rapport van de neuroloog adviezen en een stencil met instructies. Verder werd er gestart met medicatie in verband met de ADD. Op grond van een heronderzoek concludeerde de instelling die het eerdere orthopedagogischorthodidactisch onderzoek had verricht in een nieuw advies dat de dochter beschikt over voldoende intellectuele kwaliteiten om een VMBO-T opleiding te kunnen volgen. Bij dit onderzoek is een dyslexieverklaring gevoegd. Het advies voor het voorgezet onderwijs van de school is VMBO kaderberoepsgerichte leerweg. Vanwege de grote leerachterstand adviseerde de school hierbij LWOO aan te vragen. De visie van partijen De ouders zijn van mening dat een school geen onderscheid mag maken in relatie tot het verlenen van zorg tussen leerlingen die vanaf groep 1 op school staan ingeschreven en zijinstromers, dat wil zeggen leerlingen die in een hoger leerjaar instromen. De waarnemend directeur heeft bij het intakegesprek alleen iets gezegd over kinderen die instromen en naderhand zware problemen blijken te hebben, maar de school heeft de ouders nooit geïnformeerd over de exacte gevolgen van de ruim een maand later door de toenmalige leerkracht aan de ouders ter ondertekening voorgelegde verklaring. De leerkracht merkte daarbij op dat deze niet zoveel voorstelde. Het zorgplan, waarvan sprake is in de verklaring, is destijds nooit aan hen gegeven. De ouders hebben achteraf vastgesteld dat het zorgplan niet is opgedeeld in fasen. Het is dan ook onduidelijk wat in de verklaring wordt bedoeld met de term fase 1. De school heeft geen enkel initiatief genomen naar aanleiding van de verslagen en informatie die de ouders in het verleden hebben overhandigd: de uitdraai van het leerlingvolgsysteem van de vorige school, het orthopedagogisch-orthodidactisch onderzoeksrapport, het rapport en stencil met instructies van de neuroloog en informatie over de gezondheid van hun dochter. Nadat in 2004 was vastgesteld dat hun dochter dyslectisch was hebben de ouders besloten buiten de school remedial teaching te starten. De communicatie tussen school en RT-er via het heen-en-weerschriftje functioneerde niet. Er is nauwelijks iets in het schriftje geschreven. Verschillende leerkrachten hebben gezegd dat de school hun dochter begeleidde binnen de mogelijkheden die er waren omdat zij een zij-instromer was. Evaluatiemomenten vonden niet altijd plaats en er was geen structurele begeleiding. Hoewel de ouders met een leerkracht een afspraak hebben gemaakt over meer tijd en een vergroot lettertype bij de door de schoolbegeleidingsdienst af te nemen NIO-test (Nederlandse Intelligentietest voor Onderwijsniveau) is bij het afnemen van die test op geen enkele wijze
rekening gehouden met de dyslexie van de dochter: zij zat niet in een aparte ruimte, kreeg niet meer tijd toebedeeld en kreeg de toets niet met een vergroot lettertype. De directie geeft aan dat ouders bij overplaatsing halverwege de basisschoolperiode verwachten dat de individuele benadering van leerlingen in het montessorionderwijs er toe bij zal dragen dat leerproblemen door de leerkracht individueel binnen de groep worden opgepakt en, indien de leerkracht daartoe niet in de gelegenheid is, op kosten van de school externe individuele hulp wordt ingeschakeld om die problemen aan te pakken. De middelen van een basisschool voor extra zorg zijn echter beperkt. Elke school maakt 5 minuten per leerling per week vrij om de IB-er vrij te roosteren. Deze school voegt daar tijd aan toe uit de reguliere middelen, maar is niet in staat om onbeperkt begeleiding en zorg te bieden. Daarom heeft de school in het verleden besloten een onderscheid te maken tussen leerlingen die vanaf groep 1 de school bezoeken en waarbij dus sprake is van een bewuste keuze voor het montessorisysteem en leerlingen die halverwege van buiten instromen en waarbij niet vanaf het begin is gekozen voor montessori. De eerste fase van het zorgplan (individuele begeleiding door leerkrachten en de IB-er in de groepen zelf, eventueel met een handelingsplan) is voor alle leerlingen onverkort van toepassing. Op het moment dat fase twee en verder aanbreekt en de middelen van de school niet toereikend zijn hebben kinderen die vanaf het begin de school bezoeken voorrang bij de inzet van de extra zorgmiddelen (leerlingbespreking en testen en extra ondersteuning bij bijvoorbeeld de schoolbegeleidingsdienst). Dat beleid staat uitdrukkelijk beschreven in het schoolplan zodat er geen misverstanden kunnen ontstaan. Om te voorkomen dat ouders later stellen niet op de hoogte te zijn geweest van dat beleid wordt bij de aanname van de leerling de ouders verzocht een verklaring te ondertekenen. Het schoolbestuur heeft het schoolplan en zorgplan vastgesteld. Overigens heeft dit beleid geen invloed gehad op de aan de leerling verleende zorg. De directie heeft een toelichting gegeven op de gegeven begeleiding en de communicatie daarover tussen de begeleiders en met de ouders. Overwegingen van de Commissie Ten aanzien van het klachtonderdeel dat de school geen initiatief heeft genomen naar aanleiding van de door de ouders ter beschikking gestelde rapporten en informatie over de dochter overweegt de Commissie het volgende. De Commissie stelt vast dat de directie heeft verklaard dat de ouders alle belangrijke en voor de school relevante informatie aan de school ter beschikking hebben gesteld in de vorm van onder meer rapporten van de instelling die orthopedagogisch-orthodidactisch onderzoek heeft verricht, van de vorige basisschool en van de neuroloog. De Commissie stelt voorts vast dat de ouders, nadat bij hun dochter dyslexie was vastgesteld, er zelf voor hebben gekozen een externe remedial teacher in te schakelen en de school hierover hebben geïnformeerd. Overigens beschikt de school zelf niet over remedial teachers. Partijen hebben de Commissie diverse door de school opgestelde handelings- en begeleidingsplannen ten behoeve van de dochter doen toekomen. Daarnaast is het de
Commissie uit de stukken en het besprokene ter zitting gebleken dat er veel, ook in de wandelgangen, is gesproken tussen partijen. Desalniettemin heeft de Commissie de indruk dat het de school ondanks alle beleidsmatige inspanning zich er niet voldoende van heeft vergewist of de leerling en de ouders voldoende inzicht hadden in de samenhang en de resultaten van de verschillende interne en externe begeleidingsvormen. Van een school, als regisseur van het onderwijsproces, mag worden verwacht dat zij ouders duidelijk informeert welke actie wordt ondernomen naar hun kind toe in relatie tot de door de ouders ter beschikking gestelde informatie en hoe de (terugkoppeling van de) communicatie met eventuele in verband hiermee door de ouders ingeschakelde externe hulpverleners plaatsvindt. De ouders hebben aangevoerd dat het heen-en-weerschriftje tussen school en RTer niet heeft gefunctioneerd. De directie heeft niet aannemelijk gemaakt dat dit anders zou zijn. Zij heeft weliswaar verklaard dat er regelmatig contact was tussen de IB-er en de RT-er, maar bij gebrek aan schriftelijke stukken hierover kan de Commissie niet vaststellen hoe de voortgang van dit overleg is bewaakt. Hiervan zou kunnen blijken uit het dossier van de IB-er. Deze verslaglegging zou zodanig moeten zijn dat ook in een situatie dat betrokkene zelf niet in de gelegenheid is ter zitting te verschijnen, hetgeen de directie graag had gewild, anderen op basis hiervan informatie kunnen verstrekken. Zo heeft het kunnen gebeuren dat bij de ouders de gedachte heeft postgevat dat er geen sprake is geweest van structurele begeleiding van hun dochter en de afstemming in dezen ontbreekt. Nu de klacht luidt dat er niets met de rapporten is gedaan zou een gegrondverklaring geen recht doen aan de inspanningen van de school om voldoende begeleiding te geven. De klacht is echter wel gegrond voor zover die betrekking heeft op de terugkoppeling naar de leerling en haar ouders over de resultaten van die begeleiding Dit onderdeel van de klacht acht de Commissie daarom gedeeltelijk gegrond. Ten aanzien van het klachtonderdeel dat de school onvoldoende rekening heeft gehouden met de dyslexie van de dochter waarmee de school bekend was, overweegt de Commissie het volgende. De ouders hebben aangevoerd dat de school, in strijd met de gemaakte afspraak tijdens een gesprek tussen de ouders, de IB-er en een leerkracht, bij het afnemen van de NIO-test (Nederlandse Intelligentietest voor Onderwijsniveau) geen rekening heeft gehouden met de dyslexie van de dochter. De Commissie stelt vast dat uit het door de IB-er gemaakte en de bij het gesprek aanwezige leerkracht ondertekende verslag blijkt dat is gesproken over meer tijd en een groter lettertype bij de door de schoolbegeleidingsdienst af te nemen NIO-test en dat de volgende afspraak in het verslag is opgenomen: bij de test van de schoolbegeleidingsdienst wordt rekening gehouden met haar dyslexie (waarbij bedoeld is de dyslexie van de dochter). Hier geldt dat de directie heeft verklaard dat leerlingen met dyslexie bij deze test geen extra tijd krijgen omdat de normering is afgestemd op kinderen met dyslexie en hierbij heeft
verwezen naar de als bijlage meegestuurde kopie van een pagina van de website van de schoolbegeleidingsdienst, waaruit blijkt dat alle leerlingen dezelfde tijd dienen te krijgen bij deze test. Op diezelfde webpagina staat dat voor een leerling met dyslexie (of een visuele beperking) de test in een vergroot lettertype kan worden aangeboden om zo het lezen van de woorden te vergemakkelijken. Dit kan worden verzorgd indien de school dit al regelmatig doet en/of indien de leerling dit prettig vindt. Het argument van de directie dat de ouders geen verzoek hebben ingediend voor een vergroot lettertype treft naar het oordeel van de Commissie geen doel, nu blijkens het eerdergenoemde verslag hierover een duidelijke afspraak is gemaakt. Dat het verslag niet is ondertekend door de ouders doet hieraan niet af, nu de reden voor niet ondertekening erin is gelegen dat leerkracht, in tegenstelling tot haar verklaring, de dochter bij de uitreiking van het verkeersdiploma niet in het zonnetje zou hebben gezet. Ook het argument dat de dochter normaal geen vergroot lettertype kreeg op school treft geen doel gelet op het feit dat expliciet is gesproken over een groot lettertype en het normaliter aangeboden krijgen van opgaven met een vergroot lettertype blijkens de website van de schoolbegeleidingsdienst geen noodzakelijke voorwaarde is. Het heeft de Commissie overigens bevreemd dat de school de dochter niet standaard een vergroot lettertype heeft aangeboden bij toetsen zoals te doen gebruikelijk is bij kinderen met een dyslexieverklaring. De dochter had sinds 2004 een dyslexieverklaring en in de tweede dyslexieverklaring van 2006 staat het aanbieden van een vergroot lettertype bij proefwerken en overhoringen zelfs expliciet vermeld. De Commissie merkt terzijde op dat de algemene toezegging van de school, dat bij de test van de schoolbegeleidingsdienst rekening wordt gehouden met de dyslexie van de dochter niet strookt met de informatie (op de website) van de schoolbegeleidingsdienst. Op deze wijze worden verkeerde verwachtingen gewekt door de school. Op dat moment konden de ouders ook niet weten dat deze informatie niet juist was, aangezien de voorlichting door de schoolbegeleidingsdienst aan de ouders van de leerlingen van groep 8 nog niet had plaatsgevonden. Dit onderdeel van de klacht acht de Commissie gegrond. Ten aanzien van het klachtonderdeel dat de school ten onrechte onderscheid maakt tussen leerlingen die vanaf groep 1 de school bezoeken en leerlingen/zijinstromers die op een later moment van hun schoolcarrière instromen overweegt de Commissie het volgende. Uitgangspunt van de Wet op het primair onderwijs (Wpo) is dat een school de zorg moet bieden die de leerlingen nodig hebben binnen de mogelijkheden die de school daartoe heeft. Dat bij beperkte middelen voor de reguliere zorg keuzes gemaakt moeten worden is evident. De Commissie is van oordeel dat het in strijd met de Wpo is om op voorhand onderscheid te maken tussen leerlingen of groepen van leerlingen ten aanzien van de aan hen te verlenen zorg. De school dient zich te beperken tot het formuleren van aan de wet ontleende criteria die betrekking hebben op de omvang en intensiteit van de te bieden zorg. Hierbij dient zij er naar te streven dat alle toegelaten leerlingen die zorg krijgen die noodzakelijk is voor de ondersteuning van de ontwikkeling van het kind en die in overeenstemming is met de vaardigheden en beperkingen van de leerling. De Commissie acht dit onderdeel van de klacht gegrond.
Dat, zoals door de directie is gesteld en door de ouders niet expliciet is weersproken, de zorg aan de dochter niet beperkt is gebleven tot de zorg zoals bedoeld in fase 1 doet hieraan niet af. Ten aanzien van het klachtonderdeel dat de school onvoldoende individuele begeleiding heeft aangeboden die was afgestemd op de behoeften van de dochter overweegt de Commissie het volgende. De Commissie stelt vast dat gelet op het besprokene ter zitting dit klachtonderdeel zich met name richt op de periode vanaf groep 7. De moeder heeft benadrukt dat de leerkracht van groep 5 en 6 wel iets heeft gedaan met het orthopedagogisch-orthodidactisch rapport, onder meer flitstesten. Voor wat betreft het aanbod van individuele begeleiding in groep 7 en 8 weerspreken partijen elkaar. De ouders hadden in het verlengde van het orthopedagogisch-orthodidactisch rapport meer initiatief verwacht van de leerkracht, terwijl de directie aangeeft dat er wel sprake is geweest van individuele begeleiding, maar dat met name de werkhouding en dus het initiatief van de dochter een probleem was. De ouders hebben in 2004 de keus gemaakt voor het Montessori-systeem waarbij de zelfstandigheid en de individualiteit van de leerling een belangrijke rol speelt. De Commissie is in zijn algemeenheid van oordeel, dat daargelaten wat de motieven van ouders zijn om te kiezen voor het Montessori-systeem, achteraf dat systeem niet kan worden verweten op een bepaalde manier met een leerling om te gaan en naar de leerling te kijken. In de onderhavige situatie vormen de door partijen verstrekte gegevens onvoldoende aanknopingspunten voor de Commissie om te oordelen dat de school onvoldoende individuele begeleiding aan de dochter heeft aangeboden. De Commissie acht dit klachtonderdeel ongegrond. Het oordeel van de Commissie De klacht is op onderdelen gegrond. Aanbevelingen van de Commissie De Commissie beveelt het schoolbestuur aan om, met inachtneming van de overwegingen van de Commissie, het beleid ten aanzien van leerlingen/zijinstromers te heroverwegen en de informatie die enerzijds door de school en anderzijds door de schoolbegeleidingsdienst wordt verstrekt aan ouders over faciliteiten voor dyslectische leerlingen, in ieder geval bij de NIOtest, op elkaar af te stemmen.