De Sociale Staat van Nederland Uitdagingen voor praktijk, onderzoek en opleidingen in de langdurige zorg Ben Sajet Centrum, 22 april 2016 Kim Putters
Is Nederland een participatiesamenleving? Verdeling van hulpbronnen in de samenleving Persoonskapitaal (gezondheid, uiterlijk) Economisch kapitaal (inkomen, vermogen, arbeid) Cultureel kapitaal (waardering, reputatie, opleiding) Sociaal kapitaal (netwerken) Hoog totaal hulpbronnen Laag totaal hulpbronnen 2 71% 29%
Trend 1. Vergrijzing leidt tot andere hulpbehoeften Aantallen ouderen tot 2060 (in miljoenen) 5.000.000 4.500.000 4.000.000 3.500.000 3.000.000 2.500.000 2.000.000 > 85 jaar 75-84 jaar 65-74 jaar 1.500.000 1.000.000 500.000 Bron: CBS 0 1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010 2020* 2030* 2040* 2050* 2060* 3
Groei van het aantal kwetsbare ouderen 2010-2030 4
Trend 2. Werk & inkomen: groter verschil tussen hoog en laag opgeleiden 5
Inclusieve arbeidsmarkt staat onder grote druk Situatie 2015 1.Arbeidsdeelname van mensen zonder arbeidshandicap: 80% 2.Arbeidsdeelname van mensen met arbeidshandicap, maar niet arbeidsongeschikt: 45% (afname van 15% sinds 2009) Specifiek Wajong (22,5% arbeidsdeelname = 56.108 van de 249.724 personen) 1.Jonge Wajongers werken vooral bij reguliere werkgevers. 2.Oudere Wajongers werken bij beschermde omgeving WSW bedrijven. 3.Banenafspraak Sociaal Akkoord zou hen aan banen moeten helpen. 6
Trend 3. Andere netwerken: meer informele hulp Mantelzorg Allen 4 miljoen > 8 uur en > 3 maanden 1,1 miljoen Vrijwilligers in zorg Enquêtes 1,5 miljoen Registraties 450.000 7
Kenmerken informele zorgverleners, 2014 (%) 45 40 35 30 25 20 15 10 5 - male female 18-34 years 35-44 years 45-54 years 55-64 years 65-74 years 75 years no work 1-11 hours 12-31 hours 32 hours long (> 3 months) short (0-3 months) 8
Zorgpotentieel van 55-plussers met beperkingen 9
Zorgpotentieel naar hulpbehoefte 80 70 60 50 40 30 kwetsbaar zorgpotentieel vrienden georiënteerd zorgpotentieel kind georiënteerd zorgpotentieel rijk georiënteerd zorgpotentieel 20 10 0 licht hulpbehoevend matig hulpbehoevend ernstig hulpbehoevend ernstig hulpbehoevend met dementie 10
Trend 4. Complexiteit samenleving neemt toe Mensen met licht verstandelijke beperking lukt het steeds minder goed om zonder ondersteuning goed te functioneren. Oorzaken: Ingewikkelde regelgeving voorzieningen Overvloed aan informatie Minder eenvoudig werk Minder structuur en hogere eisen in onderwijs Minder acceptatie afwijkend gedrag Gezondheids- en schoonheidsideaal in onze samenleving (stigma) Een beetje hulp kan tot herstel van deelname aan gewone leven leiden: bv met apps of noodnummers, hulp in vervoer, assistentie in winkels. 11
Tweedeling in meedoen? `Gescheiden Werelden in de participatiesamenleving: Polarisatie hoog laag opgeleid neemt sterker toe. Werkt door in fysieke en mentale gezondheidsverschillen. Maar ook in esthetiek en schoonheidsideaal. Werkt door in toegang voorzieningen (begrijpelijkheid; financieel; netwerken). Nieuwe media en ICT kunnen helpen (en belemmeren). Werkt door in beschikbaarheid van sociale netwerken. Werkt door in gesloten/open houding naar de toekomst. Bij mensen met beperkingen kunnen de problemen stapelen. Dat werkt een nieuwe tweedeling in de hand. 12
Wat ik Ben Sajet mee wil geven 1. Kwaliteit van zorg versus Kwaliteit van leven. Verrijk het palet van oplossingen in de langdurige zorg. 2. Zorg dichtbij is een containerbegrip: rol niet uit, maar ontrafel! 3. Zelfstandigheid en eigen regie botsen regelmatig met regels en protocollen, maar soms ook met wat nodig is. Breng de nuance! 4. De hulp zal steeds vaker van ouderen zelf moeten komen. Schenk dus veel aandacht aan de sociale steunsystemen, die er niet altijd zijn voor de meest kwetsbare personen. 13
Agenda voor zorgpraktijk, onderzoek & opleidingen Participatie door mensen met beperkingen wordt versterkt door inzet op versterking van hulpbronnen. Ben Sajet Centrum komt op het goede moment. Veel succes! Economisch met passend werk en voorzieningen op werkvloer. Sociaal inzet op sociale netwerken en inspelen op (andere) tijdsbesteding of begeleiding. Cultureel combinaties met nieuwe media en gericht op activiteiten. Persoonsgericht nieuwe verdeling van werk en zorg, soms door technologie en ICT. 14
Dank voor uw aandacht! Info: pers@scp.nl 15 Sociaal en Cultureel Planbureau