SOCIALE KWETSBAARHEID, EENZAAMHEID EN ZORG IN DE PARTICIPATIESAMENLEVING

Transcriptie

1 SOCIALE KWETSBAARHEID, EENZAAMHEID EN ZORG IN DE PARTICIPATIESAMENLEVING DE MEEVAART, 17 OKTOBER 2017 MARJOLEIN BROESE VAN GROENOU HOOGLERAAR INFORMELE ZORG

2 OPBOUW De samenleving verandert Deze tijd vereist veerkracht! Wat is dat? En wie heeft die veerkracht? Voorkom sociale kwetsbaarheid, eenzaamheid en gebrek aan (mantel)zorg: de drie V s Implicaties voor de buurt 2

3 VERANDERING 1: VERGRIJZING Grijze druk: Ratio 65-plus / : 22% : 5 werkenden op 1 oudere 2040: 43% : 2-3 werkenden op 1 oudere Snelle stijging na 2010 Structureel probleem 3 Faculteit der Sociale Wetenschappen

4 (Van Rijn, ) Verandering 2

5 VERANDERING 3: MOREEL APPEL OP DE BURGER Van staat naar samenleving; We moeten weer gaan meedoen Concreet: decentralisaties en hervorming van de wetten in de langdurige zorg 5 Faculteit der Sociale Wetenschappen

6 VERANDERING 4: SOCIALE ROLLEN Veranderende familiestructuren: Meer scheiding sinds 1970 s Kleinere families, maar meer generaties Meer stieffamilies en andere niet-traditionele families 6 Faculteit der Sociale Wetenschappen

7 4. MEER ACTIEVE ROL VOOR OUDEREN 7 Faculteit der Sociale Wetenschappen

8 RISICO S 1. Vergrijzing -> ik word mogelijk 80-plus met gezondheidsproblemen 2. Bezuinigingen op de zorg: bij wie kan ik terecht voor mijn zorg nu ik langer thuis zal blijven? 3. Beroep op zelfredzaamheid van de burger: kan ik dat allemaal zelf wel regelen? 4. Traditionele gezin minder vanzelfsprekend: kan ik nog terugvallen op mantelzorg? Risico op sociale kwetsbaarheid, eenzaamheid en gebrek aan (mantel)zorg 8 Faculteit der Sociale Wetenschappen

9 DE PARTICIPATIESAMENLEVING Opdracht voor burgers: Toon veerkracht en voorkom sociale kwetsbaarheid, eenzaamheid en gebrek aan (mantel)zorg in de ouderdom Hoe? De drie V s: vooruitzien, verbinden en volhouden! 9 Faculteit der Sociale Wetenschappen

10 V-1: VOORUITZIEN In ouderdom is het sociaal netwerk resultaat van het levenslang verwerven, ontwikkelen en verbreken van relaties Keuzes in de levensloop voor partner, gezin, werk, wonen bepalen met wie u oud wordt Investeren in relaties betaalt zich mogelijk later uit in steun en zorg: norm van reciprociteit 10

11 Gemiddelde leeftijd ,2 divers steun 83,4 family focused 88,7 friend focused support 79,8 friend focused unsupport 87,7 beperkt nonfr unsupp 89,6 restricted nonfam unsupp % gehuwd: 71% 100% 0% 0% 9% 4% Nw omvang: (Fiori et al. 2007)

12 INFORMELE SOCIALE RELATIES IN DE LEVENSLOOP Met welk netwerk wilt u oud worden? 12 Faculteit der Sociale Wetenschappen

13 V-2: (BLIJF) VERBONDEN Het sociale netwerk op oudere leeftijd krimpt door: - pensionering - fysieke en cognitieve gezondheidsproblemen - ziekte partner - overlijden leeftijdsgenoten (partner, broers/zussen, vrienden) - meer moeite met vervangen van verloren gegane relaties 13 Faculteit der Sociale Wetenschappen

14 NETWERKOMVANG VAN 60 EN 80-JARIGEN IN DE TIJD (Broese van Groenou et al. 2013, Journal of Aging and Health) 14 Faculteit der Sociale Wetenschappen

15 RISICO OP EENZAAMHEID: ALLEENSTAAND EN KLEIN NW 15 Faculteit der Sociale Wetenschappen

16 OORZAKEN VAN EENZAAMHEID Kwaliteit en kwantiteit van gerealiseerde sociale relaties Ervaren tekort Eenzaamheid Wensen tav kwaliteit en kwantiteit van sociale relaties Waargenomen mogelijkheden om de incongruentie op te heffen 16 Faculteit der Sociale Wetenschappen

17 NRC (SERIE OVER EENZAAMHEID) Ouderen moeten zélf eenzaamheid voorkomen Veel ouderen zijn eenzaam. Beleid helpt niet. Tip: bouw relaties op als je jong bent. Voorkom voor je eigen bestwil dat je niets betekent voor anderen. De Jong Gierveld in Demos (2016): sociaal konvooi beste middel tegen eenzaamheid 17 Faculteit der Sociale Wetenschappen

18 V-3: VOLHOUDEN Oud worden met een zorgvraag betekent: Beroep op mantelzorg Behoud van eigen regie Omgaan met afhankelijkheid Hulp vragen en accepteren 18

19 RONDOM EEN ZORGBEHOEVENDE: Mantelzorger: - Sociale relatie - Alle vormen van hulp - Onbetaald - (> 8 uur, > 3 maanden) Professional: - Beroep - Specifieke taken - Teams - Betaald - Organisatiekader Vrijwilliger: - Eigen keuze - Via een organisatie - Onbetaald - Specifieke taken 19 Faculteit der Sociale Wetenschappen

20 ZORGPOTENTIEEL: WIE KUNNEN (MEER) HULP BIEDEN? De hulp-mantelzorger : Nabij Bekend Bevriend Maar willen en durven we dat ook te vragen? Van reciprociteit naar solidariteit? 20 Faculteit der Sociale Wetenschappen

21 SYNOPSIS Ontwikkelingen vereisen veerkracht van burgers, buurten en zorgorganisaties Investeer tijdig in het sociale netwerk: ook in de buurt Onderhoud van het sociale netwerk: selectief maar actief Nieuw thema in sociale relaties: bij wie zit zorgpotentieel? 21

22 IMPLICATIES VOOR HET SOCIALE DOMEIN Veerkracht vraagt sociale hulpbronnen, sociale vaardigheden en geloof in eigen kunnen Kans op kloof tussen have/can en have/can-not s Er is een breed aanbod aan hulp, maar sommigen komen het niet halen, daar moet je achter de voordeur zien te komen Het belang van de buurt: nabijheid, bekendheid & bereidheid 22