Ruimte voor de Waal. Nijmegen

Ruimte voor de Waal. Nijmegen Beeldkwaliteitsplan Gemeente Nijmegen juli 2011 defi nitief rapport

2

3 Ruimte voor de Waal. Nijmegen Beeldkwaliteitsplan Gemeente Nijmegen juli 2011 defi nitief rapport

4 Ruimte voor de Waal - Nijmegen

Ruimte voor de Waal - Nijmegen 5 Inhoudsopgave Beeldkwaliteitsplan 1. De context en ambitie van het BKP 7 Inleiding 9 Een levende rivier 9 Een levendig rivierpark voor iedereen 13 Ruimte geven aan een zich ontwikkelende stad 17 Dragers van het plan 19 2. Waterkering 21 Waterkering: dijk en kade 23 De hoge kade 27 Kademuur, trappen en hellingen 29 De lage kade 31 De nieuwe groene dijk 33 3. Nevengeul en uiterwaarden 37 Lentse Strang en Lentse waard 37 De nevengeul tussen de Waalbrug en de spoorbrug 39 De nevengeul in de Lentse Lotwaard 41 4. Het Schiereiland 45 De oostpunt van Veur-Lent 47 Historisch Veur-Lent 49 Westelijke landtong 51 5. De bruggen 53 Algemeen 55 Hoofdcriteria voor de bruggen 55 Verlengde Waalbrug 57 o Landhoofd Veur-Lent 59 o Landhoofd verlengde Waalbrug-hoge kade 61 o Viaduct Parmasingel 63 Promenadebrug 65 Citadelbrug 67 Snelbinder/spoorbrug 69 Drempel 71

6

7 1 De context en ambitie van het BKP

8 Ruimte voor de Waal - Nijmegen

Ruimte voor de Waal - Nijmegen 9 De context en ambitie van het BKP Inleiding Doel Voor U ligt het beeldkwaliteitplan Ruimte voor de Waal. Het doel van dit beeldkwaliteitplan is het borgen van een passend kwaliteitsniveau bij de uitvoering van het project. Het vormt de beeldende onderbouwing van de in woord beschreven bestemmingsplanregels in het Bestemmingsplan voor Ruimte voor de Waal Nijmegen. Zoals het bestemmingsplan functies en grenzen van de ruimtelijke mogelijkheden weergeeft, geeft het beeldkwaliteitplan in woord en beeld de uiteindelijk gewenste uitstraling en sfeer weer. Het beeldkwaliteitplan (BKP) bestaat uit een samenhangend pakket van aanbevelingen, beeldkwaliteitseisen voor het creëren, verbeteren en veiligstellen van de beeldkwaliteit. Het beeldkwaliteitplan is een instrument dat gebruikt wordt als toetsingskader voor de Commissie Beeldkwaliteit. Een levende rivier De rivier als drijvende kracht Met het plan Ruimte voor de Waal willen we de natuurlijke processen van de rivier de Waal tot haar recht laten komen. Door in de uiterwaarden opnieuw ruimte geven aan natuurlijke processen, keert een landschap terug met nevengeulen en zandige stroomruggen, waarin de natuur weer een kans krijgt. De vruchtbaarheid van het gebied en de voortdurende aanvoer van zaden en organismen door de rivier zorgen voor een razendsnelle opleving van de natuur. Dicht bij huis volop genieten van wildernisnatuur, die tegen een stootje kan en waar dus ook buiten de paden van genoten mag worden. Rivieren zijn levende systemen die smelt- en regenwater vervoeren, maar ook zand, grind en klei. Soms zijn de waterhoeveelheden gering en 1 De context en ambitie van het BKP De basis voor zowel het bestemmingsplan als de het beeldkwaliteitplan is het Plan Ruimte voor de Waal d.d. febr. 2011. Hierin is de structuur op hoofdlijnen vastgelegd en wordt aangetoond dat de voorgenomen ambities realistisch en haalbaar zijn. Het plan Ruimte voor de Waal laat zien hoe nieuwe ontwikkelingen in relatie staan tot elkaar en op welke wijze deze zijn verankerd in de bestaande situatie. Het beeldkwaliteitplan gaat nader in op een aantal cruciale beeldbepalende elementen die zijn beschreven in het Plan Ruimte voor de Waal. Voorbeelden zijn de nieuwe kade bij Lent en de seizoensgebonden voorzieningen op de westelijke landtong. Ten behoeve van de aanbesteding worden de beeldkwaliteitscriteria uitgewerkt in vormgevingscriteria en uitvoeringsspecifi caties ten behoeve van de vraagspecifi catie. Bij de totstandkoming van de het plan Ruimte voor de Waal bij Nijmegen hebben een aantal thema s een leidende rol gespeeld. grofmazige stroomsnelheden in de Waal en in de geul

10 Ruimte voor de Waal - Nijmegen kaart reliëf in het plan zonering

Ruimte voor de Waal - Nijmegen 11 gedraagt de rivier zich kalm, op andere momenten maken grote hoeveelheden water ongekende krachten los. Een grote verscheidenheid van planten en dieren is aangepast aan deze dynamiek. In het plan Ruimte voor de Waal,wordt door gebruik te maken van de vormende kracht van de rivier een rijke schakering aan biotopen gecreëerd; nevengeulen, rivierduinen, steile oevers, graslanden. Daardoor kent het rivierenlandschap een rijke planten en dierenwereld. De natuurlijke processen van de rivier worden gekenmerkt door: Een hoge mate van variatie in de stroomsnelheid van het water. Dit zorgt voor veel variatie in het landschap. De aanwezigheid van verschillende waterstanden, die samen met het aanwezige reliëf zorgen voor verschillende condities voor natuurontwikkeling, maar ook voor verschillende landschapsbeelden. Beleefbare rivier Een belangrijk uitgangspunt in het project Ruimte voor de Waal bij Nijmegen is dat de rivier en de daarmee samenhangende processen niet alleen leidt tot een interessant natuurbeeld, maar ook beleefbaar wordt voor de mensen. Zo wordt bijvoorbeeld een hoge mate van variatie in de oevers van de nevengeul aangebracht. Op de plekken waar de stroming hard is, zijn stijlranden geprojecteerd en op plekken waar de stroming relatief laag is, worden slikkige oevers voorgesteld. De werking van de inlaat in de nevengeul, wordt geaccentueerd met een inlaat werk, waar het water bij verschillende waterstanden doorheen stroomt. Hierdoor krijgt men veel beter een idee van de verschillende waterstanden van de Waal. Uitgangspunten beeldkwaliteit Behoud van het bestaande reliëf en bodemopbouw in de buitendijkse delen die ongeroerd blijven. Gebruik maken van de verschillende waterstanden in het ontwerp, in die zin dat er verschillende condities worden geschapen voor natuur ontwikkeling en wisselende landschapsbeelden. Het afl eesbaar maken van de verschillende stroomsnelheden van de rivier. Het aanbrengen van verschillende oevers. Het beleefbaar maken van de natuurlijke processen zoals aanslibbing, afkalving, verstuiving, begrazing en successie van het riviersysteem. 1 De context en ambitie van het BKP

12 Ruimte voor de Waal - Nijmegen festival Habana aan de Waal Het stedelijk rivierpark in het hart van de stad

Ruimte voor de Waal - Nijmegen 13 Een levendig rivierpark voor iedereen Ruimte voor levendigheid Wie naar het gebied kijkt, ziet overal verandering en beweging: een rivier met steeds weer wisselende gezichten en waterstanden, drukke oeververbindingen, scheepvaart en continu veranderende wensen van de stadsbewoner om te recreëren en de rivier te beleven. Vele bewoners van Nijmegen hebben het projectgebied reeds ontdekt als plek om individueel te recreëren of juist festivals te organiseren. Hierbij hoort ook de dynamiek die kenmerkend is voor een oversteekplaats over de rivier. Al van de Romeinen is bekend dat ze hier de Waal overstaken. In de eeuwen daarna is het niet anders geweest en ook in de toekomst zal het zo zijn. Nu al is de Waal een aantrekkelijke plek om naar toe te gaan. Met name de Waaloever is favoriet om te zwerven over de strandjes, te genieten van de natuur en te turen naar de boten. Enkele malen per jaar zijn hier nu ook evenementen, zoals Havanna aan de Waal tijdens de Zomerfeesten. Met de ontwikkeling van een rivierpark, wordt die aantrekkingskracht nog groter. Er ontstaat een fascinerend recreatie- en natuurgebied op loopafstand van het centrum van Nijmegen. Wandelen, fi etsen, kanoën, zonnebaden, zwemmen en struinen het zijn activiteiten die gewoonlijk buiten het centrum van de stad plaatsvinden, maar straks mogelijk zijn op een steenworp afstand van de binnenstad. Een rivierpark met weidse vergezichten, evenementen, elementen van een bewogen geschiedenis en robuuste riviernatuur, die zich goed laat combineren met recreatie. Bij de vormgeving ervan, zal in nagenoeg alles rekening worden gehouden met de kwaliteiten van de rivier en wensen van de huidige samenleving. Dus ook met het uitgangspunt dat het rivierpark de noodzakelijke bijdrage levert aan het vergroten van de veiligheid en ruimte biedt voor stedelijke ontwikkeling. Uitgangspunten beeldkwaliteit Aanbrengen van verbindingen tussen de bestaande stad en de Waalsprong; Ontwikkelen van toegankelijkheid in het gehele gebied voor wandelaars, fi etsers en gemotoriseerd verkeer naar Veur Lent; Condities scheppen voor recreatief gebruik van het gebied in het bijzonder voor natuurrecreatie, waterrecreatie en stedelijke recreatie; Mogelijkheden creëren voor stedelijke ontwikkelingen zowel in de tijdelijke situatie als in de defi nitieve situatie. 1 De context en ambitie van het BKP

14 Ruimte voor de Waal - Nijmegen een levendig rivierpark voor iedereen

Ruimte voor de Waal - Nijmegen 15 1 De context en ambitie van het BKP mogelijke activiteiten in het stedelijk rivierpark

16 Ruimte voor de Waal - Nijmegen ontwikkelingsscenario; bestaande situatie uitvoering dragers Ruimte voor de Waal toekomstige stedellijke ontwikkeling Kolk van Van Wijk Kazemat nabij kolk van Van Wijk Cafe de Zon in Veur Lent

Ruimte voor de Waal - Nijmegen 17 Ruimte geven aan een zich ontwikkelende stad Vele generaties hebben hun eigen betekenis aan het gebied gegeven en hun sporen nagelaten en ook toekomstige generaties zullen dat weer doen. Het toekomstige gebruik ligt in het verlengde van het turbulente bestaan van het gebied. Het is van belang om ruimte te laten aan iedereen om het gebied gaandeweg te ontdekken en in te vullen. Ook op een kortere tijdschaal speelt dit: in de winter wordt het gebied anders benut dan in de zomer. Een ontwerp dat inspeelt op de dynamische kwaliteiten van het gebied, sluit goed aan bij de ambitie om hier een eigentijds stedelijk rivierpark te ontwikkelen. Een park met ruggengraat. Ruimte voor verandering betekent dat we nog niet alles vastleggen, maar ruimte overlaten voor toekomstige generaties om invulling te geven aan het gebied. Wel is het belangrijk om de ruimtelijke dragers van het gebied nu al goed in te vullen. Als deze ruimtelijke dragers voldoende kracht en kwaliteit hebben, is de ruimtelijke kwaliteit van het gebied al goeddeels gerealiseerd en geborgd en richt de verdere invulling zich daar als vanzelf naar. Onder de ruimtelijke dragers van het gebied verstaan we de nevengeul en uiterwaarden, de nieuwe waterkering, het schiereiland en de bruggen. Het zijn ook juist deze openbare werken die het eerst worden gerealiseerd een tweede reden waarom we daaraan in het ontwerp veel aandacht geven. Uitgangspunten beeldkwaliteit Uitgangspunt is een ontwikkelingsscenario voor het gebied. De hoofdstructuur wordt eerst aangelegd: de waterkering, de nevengeul en de infrastructuur. Deze hoofdstructuur faciliteert de verdere stedelijke ontwikkeling; Ruimte geven aan tijdelijke voorzieningen (bijv. op de westelijke landtong); De reeds bestaande publieksaantrekkende functies proberen we te behouden en te versterken; Visualiseren van cultuurhistorische/archeologische relicten, waardoor de occupatiegeschiedenis, het leven met de rivier en de militaire geschiedenis van het gebied gaat spreken. 1 De context en ambitie van het BKP voorbeeld van een tijdelijke voorziening: een strokasteel

18 Ruimte voor de Waal - Nijmegen De maatregel bij Lent schematisch weergegeven op de luchtfoto, de dijk en kade, ruimte voor de geul, bruggen over de geul en het ontstaan van het schiereiland

Ruimte voor de Waal - Nijmegen 19 Dragers van het plan Het stedelijk rivierpark geeft impulsen voor de verdere ontwikkeling van Nijmegen. Het biedt ook mogelijkheden voor de ontwikkeling van nieuwe natuur en de combinatie van deze natuur met recreatie. Het plan spreekt zich nu voornamelijk uit over de ruimtelijke dragers die nodig zijn om het terugleggen van de dijk en daarmee het rivierpark mogelijk te maken. De ruggengraat van het park bestaat uit de nieuwe waterkering, de nevengeul en uiterwaarden, het schiereiland en de bruggen. Het is aan de inwoners om het gebied daarna te ontdekken, verder in te vullen en te gebruiken. 1 De context en ambitie van het BKP

20

2 Waterkering 21

22 Ruimte voor de Waal - Nijmegen ontwerp voor de kade aanzicht van de kade

Ruimte voor de Waal - Nijmegen 23 Waterkering: dijk en kade De nieuwe waterkering komt tussen de spoorbrug en het fort Boven Lent (het Wijnfort) en bestaat uit twee gedeelten: een stenen kade tussen de Waalbrug en de spoorbrug en de Groene dijk ten oosten van de Waalbrug. Ten oosten van De Stelt sluit de nieuwe waterkering weer aan op de huidige Bemmelse dijk. De Oosterhoutse dijk ten westen van de spoorbrug blijft gehandhaafd. Ook een groot gedeelte van de huidige rivierdijk in Veur-Lent blijft bestaan. Deze verliest echter wel zijn functie als hoofdwaterkering. Kade: algemeen Een van de meest in het oog springende onderdelen van het plan is de kade. Hier vormt de Waalsprong daadwerkelijk het gezicht naar de Waal en wordt tegenover de huidige Waalkade een nieuw stedelijk front gemaakt. De kade vormt het zwaartepunt van de stedelijke activiteiten op en om de nevengeul. De kade is direct gekoppeld aan de twee belangrijkste bruggen van Nijmegen, waar inwoners gebruik van zullen maken om deze plek op te zoeken. De kade bestaat uit verschillende niveaus die door trappen met elkaar verbonden worden. Op de kade is autoverkeer ten behoeve van bevoorrading en nood/hulpdiensten mogelijk, maar er is geen doorgaand autoverkeer. Dit is het domein voor voetgangers en fi etsers. Het centrale deel van de kade is het breedst en biedt ruimte voor openluchtconcerten of festivals. De kade is vormgegeven als een bestraat hellend vlak dat langzaam in het water verdwijnt. Hiermee zijn de wisselende waterstanden optimaal beleefbaar en ontstaat tevens een podium dat bij iedere waterstand een raakvlak heeft met de waterlijn. Een langgerekte plek die, net als een strand, ook zonder intensief gebruikt door ligging en vormgeving een eigen karakter heeft. Het hoogst gelegen gedeelte van de lage kade ligt op circa 10.50 + NAP en is alleen tijdens hoogwater (circa 15 dagen per jaar) niet bereikbaar. Aan de landzijde van de kade bevindt zich een kademuur. Deze kademuur wordt onderbroken door trappen en lange hellingen met grastaluds, die leiden naar de hoge kade, het hoogste deel van de kade (op 16.40+). De hoofdentrees voor het langzame verkeer naar de kade, liggen bij de Snelbinder, de Promenadebrug en de verlengde Waalbrug. Vanaf de bruggen kunnen fi etsers langs trappen en luie hellingen op de kade komen. De Snelbinder is met een trap aangesloten op de hoge kade. Voetgangers kunnen straks op eenvoudige wijze, met een fi ets aan de hand, het hoogteverschil overbruggen. De hoge kade op 16.40 m + NAP, sluit aan op zowel de kruin van de Groene dijk als van de Oosterhoutse dijk. Ook de lager gelegen kade op 10.50 m + NAP, sluit op de beide dijken aan. Aan de onderzijde van de dijken liggen informele voetpaden die logisch overgaan in de lage kade. De kademuur gaat geleidelijk over in de taluds van de dijken. Met deze zorgvuldig vormgegeven overgangen sluit de nieuwe waterkering op natuurlijke wijze aan op de dijken en uiterwaarden. Beeldkwaliteitsaspecten De kade bestaat uit een hoge kade (16.40+) een lage kade (10.50 + - 7.50+ 6.00 +) met daartussen trappen en lange hellingen met groene taluds; De kade is vormgegeven als schakel in een reeks van dijken; De overgang tussen dijk en kade verloopt zowel in het oosten als het westen geleidelijk; Ten westen van de spoorbrug loopt de kademuur geleidelijk over in het talud van de Oosterhoutse dijk; De kade heeft over de gehele lengte een gebogen vorm. Hierdoor krijgt de nevengeul tussen de bruggen intimiteit; De hooggelegen hoge kade en de lager gelegen kade vormen een eenheid. Dit komt tot uitdrukking in de materialisatie; De kade heeft een sterk eigen identiteit welke afwijkt van de vormgeving en gebruik van de Waalkade. De Lentse kade wordt gekenmerkt door een meer informeel karakter; Materialisering; natuursteen voor de lage kade; stortsteen aan de waterranden; natuursteen voor de kademuur; op de hoge kade gebakken materialen; boothellingen tussen de lage kade en water zijn gemaakt van beton/zetsteen. 2 De nieuwe waterkering

24 Ruimte voor de Waal - Nijmegen A doorsnede ter hoogte van de spoorbrug B doorsnede ter hoogte van de promenadebrug C doorsnede ter hoogte van de centrale trap

Ruimte voor de Waal - Nijmegen 25 principe doorsnede hellende kade D 2 De nieuwe waterkering doorsnede ter hoogte van de Verlengde Waalbrug E A B C D E overzicht doorsneden hellende kade bij Orléans in Frankrijk

26 Ruimte voor de Waal - Nijmegen schets hoge kade hoge en lage kade in Parijs principe indeling van de hoge kade

Ruimte voor de Waal - Nijmegen 27 De hoge kade De hoge kade vormt een hooggelegen verblijfsgebied voor voetgangers en fi etsroute (c.a. zes meer boven de omgeving) waarvan de breedte varieert tussen 12-15 meter. Het is een verblijfsplek voor de recreant met uitzichten op het stadsilhouet. De hoge kade is voorzien van laanbeplanting. De hoge kade kent een zuid-orientatie op de zon. Het autoverkeer is hier te gast en ondergeschikt aan het langzaamverkeer. Beeldkwaliteitsaspecten De vormgeving en inrichting zijn geënt op de ruimtelijke wisselwerkingen tussen de hoge kade en de lage kade; Markeringen ontbreken in de openbare ruimte met het oog op ruimtelijke eenheid op de hoge kade; De hoge kade is voorzien van laanbeplanting, de bomen zijn van 1e / 2e grootte; De bomen staan zodanig op de hoge kade, dat ze nu en in de toe komst geen afbreuk doen aan de waterkerende functie (bomen in ondergrondse bakken); De bomen groeien (op termijn) uit tot forse bomen met afmetingen die voor evenwicht zorgen in de uitstraling tussen steen en groen ; De hoge kade bezit een duidelijke afbakening middels een opstaande rand met daarop een zorgvuldig vormgegeven leuning; Het straatmeubilair en de verlichting zijn een integraal onderdeel van het kade ontwerp De hoge kade wordt in het westen beëindigd door de spoorbrug/snelbinder; Hoewel de bebouwing buiten het projectgebied valt, vormt ze een integraal onderdeel van de beeldkwaliteit van de hoge kade. Materialisering; de hoge kade is bestraat met gebakken klinkers; 2 De nieuwe waterkering

28 Ruimte voor de Waal - Nijmegen Een rand onder aan het talud om op te zitten Vogelvlucht van promenade helling, talud en trap Bomen op de kade in bakken Trappen met een leuning Tegenover de trap ligt in de overgang van het Kaai en water een extra helling voor kleine bootjes. De afmetingen van het centrale deel zijn ruim 100x30 m2 bij de meest voorkomende waterhoogte referentie hellende kademuur Lyon

Ruimte voor de Waal - Nijmegen 29 Kademuur, trappen en hellingen De kademuur vormt de nieuwe waterkering. Beeldkwaliteitsaspecten Over de gehele lengte van de kademuur zijn vier hellingen met taluds en diverse trappen aangebracht. Binnen de gehele compositie toont de kademuur over beperkte lengte zijn werkelijke hoogte; De groene taluds liggen als bankets voor de kademuur; De trappen, hellingen en taluds zijn zorgvuldig vormgegeven en kennen een hoge mate van verblijfskwaliteit Alle hellingbanen liggen op grondlichamen met groene taluds naar de waterkant; Alle trappen sluiten aan op de groene taluds en kennen de zelfde hellingshoek als de taluds; Elk groen talud is aan de onderzijde op de verharde lage kade voorzien van een rand waarop gezeten kan worden; De kademuur loopt ten westen van de spoorbrug geleidelijk over in het talud van de dijk en begeleidt het verloop van de routes in westelijke richting; De kademuur is aangebracht onder een hoek en helt dientengevolge iets naar achteren; Ter hoogte van het plein op de hoge kade en bij de verlengde Waalbrug wordt de kademuur onderbroken door een verblijfstrappen die relaties legt tussen boven en beneden; Banken zijn tegen de kademuur aangebracht waar deze zijn volle hoogtemaat bezit; De kademuur vertoont in materialisering verwantschap met landhoofd van de verlengde Waalbrug op het eiland Veur-Lent; Qua materialisering zijn de kademuur en de groene taluds robuust vanwege de waterdynamiek; De kademuur is voorzien van natuursteen; De lage kade is eveneens voorzien van natuursteen; Het natuursteen van de kademuur en de natuursteen bestrating van de lage kade vertonen eenheid; De bestrating van de hellingen en van trappen zijn identiek of verwant aan het materiaal op de hoge kade. principe doorsnede kademuur 2 De nieuwe waterkering

30 Ruimte voor de Waal - Nijmegen schets lage kade schets lage kade referentie hoge en lage kade als integraal ontwerp refentie bestrating lage kade

Ruimte voor de Waal - Nijmegen 31 De lage Kade Het ontwerp van de lage kade biedt plek aan uiteenlopende activiteiten op het plein en aan het water. Er zijn twee plekken waar bootjes te water gelaten kunnen worden. De lage kade biedt tevens plaats aan passanten die kunnen aanmeren. Op de lage kade is eveneens ruimte om te wandelen en uit te waaien. Incidenteel is er plaats voor een evenement zoals bv muziek, theaterproductie, live-acts. De kracht van de inrichting en vormgeving is het gelijktijdig naast elkaar laten plaatsvinden van verschillende (ongeorganiseerde) activiteiten waartoe de inrichting van het plein aanleiding geeft. De lage kade bezit over de gehele lengte een voor iedereen toegankelijk en vrijwel altijd bruikbaar pad op de hoogte van 10.50 +NAP. In de nabijheid van de spoorbrug versmalt de lage kade zonder dat het doorgaande karakter daardoor gehinderd wordt. De lage kade loopt onder de verlengde Waalbrug en de spoorbrug door om vervolgens aan te sluiten op de routes over de dijken. Het oostelijk deel van de lage kade is bereikbaar vanaf de weg ter hoogte van de aansluiting met de Groene Dijk ten westen van de verlengde Waalbrug Deze toegang is incidenteel te gebruiken voor auto s met trailers of voor bevoorradingsverkeer. De aansluiting van de groene taluds op de lage kade bestaat uit een rand van natuursteen waarop gezeten kan worden. Stortsteen in de overgang naar diep liggend water; zetsteen op de plaats waar boten te water gelaten kunnen worden; Pad op 10.50 m+ (breedte c.a. 5m.) ligt vlak en is goed toegankelijk, maar heeft dezelfde materialisering als de rest van de lage kade. 2 De nieuwe waterkering Beeldkwaliteitsaspecten De lage kade wordt ingericht en vormgegeven op multifunctionele wijze en biedt ruimte aan uiteenlopende activiteiten; De lage kade bestaat uit een deels naar het water afl opend glooiend vlak (zie dwarsprofi el) en een glooiend vlak dat overloopt in de Groene Dijk; In de nabijheid van de spoorbrug versmalt de lage kade zonder dat het doorgaande karakter daardoor gehinderd wordt; Aan weerszijden van de Promenadebrug lopen trappen en hellingen zorgvuldig over in het plaveisel van de Lage kade; Onder de Promenadebrug is sprake van een verhard talud; De overgang van lage kade naar Groene Dijk verloopt zeer geleidelijk (vervlechting van groen en verharding); De helling voor kleine boten maakt onderdeel uit van de lage kade; Het plaveisel van de lage kade bestaat uit natuursteen;

32 Ruimte voor de Waal - Nijmegen Overgang dijk wordt verhoogd door ligging kabels en leidingen Ligging van de Groene dijk Principe doorsneden Groene dijk referntie voor de nieuwe dijk; de bestaande Bemmelse dijk met verstevigt ondertalud

Ruimte voor de Waal - Nijmegen 33 De nieuwe groene Dijk Tussen de bestaande dijk bij het Wijnfort en de Waalbrug, is een volledig nieuwe dijk nodig. We kiezen voor een voortzetting van het bestaande, klassieke profi el van de dijk, met een kruinhoogte van 16.40 m + NAP en een binnen- en buitentalud van 1:3. Hiermee wordt de continuïteit van de winterdijk in het oostelijke deel van het rivierengebied doorgezet. Naast de nevengeul is het buitentalud van de dijk met steen versterkt om de hoge stroomsnelheden en golfslag het hoofd te bieden. Op een hoogte van 10 meter NAP aan de binnenzijde en 11.7 meter NAP aan de buitenzijde bevindt zich een 4 meter breed onderhoudspad. De inrichting van de nieuwe dijk houdt de mogelijkheid open dat bij de aanleg van de aangrenzende nieuwbouwwijk De Stelt, binnendijks een deel van het bestaande maaiveld met pipingbermen, ten behoeve van de stabiliteit van de dijk, wordt opgehoogd. In het buitendijkse gedeelte waar de Groene dijk grenst aan de nevengeul, loopt het onderste deel van de dijk onder hetzelfde talud van 1:3 door tot onder de waterlijn. De oeverzone wordt hier beschermd met steen. De dijk is alleen toegankelijk voor fi etsers en wandelaars en voor calamiteitenverkeer. De asfaltweg op de dijk krijgt een breedte van 3.5 meter met aan weerszijden een berm van 1 meter breed. Ook het onderhoudspad aan de buitenzijde van de dijk is toegankelijk voor wandelaars. De hoogte sluit aan op de hoogte van het bovenste deel van de kade en de drempel, zodat hier een wandelverbinding ontstaat. noemenswaardige breuk zichtbaar; Het waterkerend scherm in de teen van de dijk, is niet zichtbaar aan de oppervlakte. De hellingen van de dijk hebben een hellingshoek van 1:3; Waar de stroomsterkte dat vereist is de helling bekleed met verharding; Deze verharding bestaat uit zeshoekig basaltsteen. Waar de dijkvoet tot in de nevengeul reikt, is deze bekleed met een kraag van breuk- of stortsteen vanaf het niveau tussen NAP+7.50 m en NAP +2.00 m; Het onderhoudspad is voorzien van grasbetonsteen. De grazige dijkhelling van de Groene Dijk verloopt geleidelijk naar de lage kade; Bij de toepassing van materialen staat de natuurlijkheid / huidige ma terialen van de uiterwaard centraal. Materialisering; conform huidige bekleding van de dijk bij Veur-Lent ten oosten van de Waalbrug; Op de overgang van de nieuwe dijk naar de bestaande Bemmelsedijk bevindt zich een verhoogd deel van de dijk. Op deze locatie stond in de tweede wereldoorlog een zoeklicht. Dit gegeven kan wor den gebruikt bij de vormgeving van deze plek. 2 De nieuwe waterkering Beeldkwaliteitsaspecten De nieuwe Dijk functioneert als waterkering; De nieuwe Dijk wordt als belangrijke langzaam verkeerverbinding ingericht met op de kruin van de dijk een doorgaande fi etsroute; Er ligt een onderhoudspad aan de voet van op de nieuwe Dijk langs de nevengeul; Indien de dijkhellingen niet zijn bekleed met verharding, kennen ze een begroeiing van gras; De fi ets- en wandelverbindingen op de dijk lopen geleidelijk over in de routes op de kade; In de aansluiting van de oude dijk op de nieuwe dijk is fysiek geen onderhoudspad van gras onderaan de dijk

34

3 Nevengeul 35

36 Ruimte voor de Waal - Nijmegen de Lentse strang vanuit Bemmel gezien Lentse waard in de lente zicht op de Lentse strang vanaf de Waalbrug

Ruimte voor de Waal - Nijmegen 37 3 nevengeul en uiterwaarden De nieuw te graven geul wordt aangesloten op de bestaande strang in de Lentse Waard en op de langgerekte zandplas in de Oosterhoutse Waard. Hiermee accentueren we doorgaande structuur van de nevengeul. In de Lentse Waard blijft de geul smal om vergraving van het natuurgebied zoveel mogelijk te beperken. De nevengeul eindigt met een uitgang naar de Waal ter hoogte van de Oosterhoutse plassen. Recreatievaart kan hier in en uitvaren. Dat geldt niet voor de Lentse strang. Dit gedeelte is meer op de natuur gericht en is niet toegankelijk voor recreatievaart. Lentse Strang en Lentse Waard De Lentse Waard is een bestaand natuurgebied, waarin de natuur centraal staat. Het karakter van het gebied wordt versterkt doordat ook aan de overzijde van de Waal een natuurgebied ligt, de Stadswaard, met daarachter de stuwwal. De ingrepen in de Lentse waard zijn er primair op gericht de natuurwaarde te vergroten. In het plan is de bestaande strang aan de boven- en onderzijde verbonden met de Waal, zodat een stromende nevengeul ontstaat. Aan de noordzijde, ligt eveneens een instroomopening op circa 6 meter + NAP. Via deze opening stroomt water de Lentse strang in. De strang wordt daarmee een geschikt leefgebied voor typische riviersoorten en stroomminnende vissoorten. De oevers van de strang zijn glooiend, maar bezitten ook steilranden. Er is geen oeverbescherming, zodat de rivier er vat op heeft. De zuidelijke opening zorgt er ook voor dat de Waal en daarmee de relatie met de rivier goed zichtbaar en beleefbaar is vanaf de drempel. Het hele gebied is toegankelijk voor voetgangers die zich vrij door het gebied kunnen begeven. Over de instroom aan de noordkant van het gebied komt een eenvoudige kleine brug, die ook voor onderhoudsverkeer bruikbaar is. Het beheer in de Lentse Waard zal naar verwachting vergelijkbaar zijn met dat van de andere uiterwaarden in het rivierpark. De runderen en paarden die er mogelijk komen te grazen kunnen overal in het gebied komen, behalve op het dijktalud. De dieren zullen de drempel gebruiken en bij laag water de drooggevallen strang oversteken. Beeldkwaliteitsaspecten De zuidelijke instroom is zo vormgegeven dat de Waal en daarmee de relatie met de rivier goed zichtbaar en beleefbaar is vanaf de drempel; De brede instroomopening aan de zuidzijde van de Lentse strang is minimaal 50 meter breed en bezit verstevigde oevers; Voor de kleine brug over de noordelijke inlaat geldt; less is more; Het wijnfort blijft het meest markante accent in het gebied; Het is wenselijk om de beeldbepalende boomgroep in de uiterwaarden direct ten oosten van de Waalbrug te handhaven. In de Lentse Waard blijft de geul smal om vergraving van het natuurgebied zoveel mogelijk te beperken. Het bestaande microreliëf en de bodemopbouw blijven gehandhaafd; In die delen van het gebied waar weinig veranderd, liggen fl auw oplopende slikkige oevers; Het materiaal voor de oeververdediging langs de instroom, is sterk verwant aan dat wat gebruikt is voor de kribben; Het inlaatwerk van de stromende nevengeul bestaat bij voorkeur uit het materiaal dat ter plekke beschikbaar komt bij het doorgraven van de oeververdediging (stortsteen); De overige oevers zijn natuurlijk ingericht; De routes in het gebied bestaan voornamelijk uit ongebaande paden en uitgemaaide graspaden; De benodigde invaarbeveiliging, om te voorkomen dat schepen bij hoogwater de nevengeul invaren, past bij het karakter van het rivieren landschap. 3 Nevengeul en uiterwaarden

38 Ruimte voor de Waal - Nijmegen schets nevengeul tussen de Waalbrug en Spoorbrug met kade

Ruimte voor de Waal - Nijmegen 39 De nevengeul tussen de Waalbrug en de spoorbrug Tussen de Waalbrug en de spoorbrug is de nevengeul veel breder (circa 220 meter). De hellingen van beide oevers lopen fl auw op om de beweging van het water goed zichtbaar te maken en meer gebruiksmogelijkheden te bieden. De noordelijke oever is stenig, de zuidelijke natuurlijk, met grasvelden en enkele bomen. Beeldkwaliteitsaspecten De nevengeul tussen de Waalbrug en de spoorbrug, zowel het water als de oevers, moeten door hun vormgeving en inrichting maximaal benut kunnen worden als stedelijke verblijfsplek; De zuidelijke en noordelijke oevers zijn publiek toegankelijk om als stedelijke verblijfsplek te kunnen functioneren; Vanwege de gewenste variatie en verscheidenheid, onderscheiden de noord en de zuidoever zich van elkaar in functie, vorm en inrichting; Tegenover de stedelijke kade aan Lentse zijde, ligt aan de overkant de noordelijke oever van Veur- Lent met een eigen karakter; De noordoever (Lent) wordt bol en de zuidoever (Veur-Lent) hol uitgevoerd; De noordoever is, uitgevoerd in overwegend steenachtige materialen, de ideale verblijfsplek liggend op de zon (zie onder Kade); De zuidoever kent groene oevers met voetpaden. 3 Nevengeul en uiterwaarden referenties activiteiten aan de nevengeul; boven: Orléans, midden: Maastricht, onder: artist impressie

40 Ruimte voor de Waal - Nijmegen doorsnede nevengeul ter hoogte van het zandeiland zandeiland in de nevengeul van Gaanderen doorsnede nevengeul ter hoogte van de Citadelbrug voorbeeld van een steilrand

Ruimte voor de Waal - Nijmegen 41 De nevengeul in de Lentse Lotwaard De Lotwaard was vroeger het gebied van de dorpsweiden. De geul werkt samen met de Lentse Lotwaard als ecologisch verbinding naar de Oosterhoutse waard. Het terrein is uitloopgebied voor de stadswijk Citadel. De nevengeul biedt hier ruimte aan; roeiers, kano s, zeilbootjes, surfers en kleine motorbootjes. De inrichting en vormgeving zijn primair geënt op het toelaten en beleefbaar maken van de rivierdynamiek. De geul bezit hier forse dimensies, in breedte variërend tussen 120 en 200 meter, met stranden en een zandeiland, die onder invloed van de rivier van jaar tot jaar enigszins van vorm zullen veranderen. De buitenbochten van de geul zijn steil met lokaal 1 tot 1.5 meter hoge steilranden, de binnenbochten lopen fl auw op met zandbanken die bij laag water droogvallen. De stranden langs de geul worden enigszins slikkig. Ze blijven hard en goed begaanbaar maar hebben een ander karakter dan de zandstrandjes langs de Waal. Oeverbescherming wordt alleen toegepast op plaatsen waar het echt nodig is, zoals onder de bruggen. De bodem van de nevengeul ligt in het midden op 2 m + NAP, diep genoeg om de geul permanent bereikbaar te laten zijn voor schepen met een diepgang tot 2.5 a 3 meter. Langs de oevers is de geul ondieper, met in de zomer een gemiddelde waterstand van 1 2 meter die geschikt is voor de ontwikkeling van waterplanten. De relatief geringe waterdiepte van de oevers maakt de geul ook interessant voor de recreant. Beeldkwaliteitsaspecten Het gebied blijft als herkenbare eenheid behouden; De uiterwaard tussen de dijk en de geul, de voormalige Lotwaard, blijft grotendeels onvergraven; In de geul ligt een zandeiland, dat wordt vastgezet en onder invloed van de eroderende en sedimenterende kracht van het water enigszins van vorm verandert; Een wat hoger deel in de Lotwaard, waar ooit een buitendijkse hoeve heeft gestaan, wordt gemarkeerd door hem als vertrekpunt te kiezen voor de brug naar de westelijke landtong van het eiland; De breedte van de geul wisselt van 120 tot 200 meter; In dit deel van de nevengeul heerst op het water vooral rust; Door gebruik te maken van het microreliëf worden de wisselende waterstanden geaccentueerd; De oevers zijn natuurlijk en variëren in vormgeving van steil en fl auw oplopend; Vanaf het water wordt het gebied beleefd als een natuurlijk en ruig geheel met natuurlijke, schaars begroeide oevers, lagunes; Het Fort beneden Lent is een markant punt onderaan de dijk; De oevers zijn zo uitgevoerd dat ze op natuurlijke wijze uit stranden gaan bestaan, die door de schurende kracht van het water van vorm kunnen veranderen; Langs de oevers zijn er enkele lagunes die ondieper worden ge graven met in de zomer een gemiddelde waterstand van circa 1 2 meter; In de uiterwaard zijn condities geschapen voor bloemrijke, ruige graslanden, waar grazende runderen en paarden vrijelijk kunnen rondlopen. 3 Nevengeul en uiterwaarden

42

4 Schiereiland 43

44 Ruimte voor de Waal - Nijmegen impressie van het schiereiland buitendijkse bebouwing plattegrond van het schiereiland

Ruimte voor de Waal - Nijmegen 45 4 Het Schiereiland Algemeen Door het graven van de nevengeul ontstaat een nieuw (schier)eiland in de rivier. Het schiereiland bestaat uit Veur-Lent en de westelijke landtong. Veur-Lent ligt tussen de Waalbrug en de Snelbinder en de westelijke landtong is het gedeelte ten westen van de spoorbrug. Beide gebieden hebben een ander karakter. Het eiland Veur-Lent is zoals elk eiland een zelfstandig element met een geheel eigen karakter. Het is een unieke plek in Nijmegen, maar ook in Nederland. Een eiland in de rivier zo centraal in de stad vraagt om een speciale invulling. Onderdeel van het eiland vormt een nieuw te ontwikkelen hoogwatervrij stedelijk gebied. Het is de bedoeling om van deze plek een uniek deel van Nijmegen te maken. Het stedenbouwkundigontwerp voor dit gebied, wordt in een later stadium gemaakt. Op het eiland ligt het voormalig Fort Knodsenburg. Dit kan een markant punt worden op het eiland, dat recht doet aan de historische betekenis van het fort. Het eiland is per auto bereikbaar via de nieuwe Promenadebrug. Fietsers en voetgangers kunnen het eiland bereiken via de drempel, via de uitwisselpunten vanaf de Waalbrug, de Snelbinder en via de Promenadebrug. Voorgesteld wordt om de oude Veerstoep te herstellen. Op het eiland ligt een netwerk van formele en informele voetgangersroutes die de aanwezige cultuurhistorische elementen als de Kolk, het haventje, Knodsenburg, de kazemat en het oude veer onderling verbinden. Een deel ter grootte van 3 ha. van het eiland is in de toekomst bestemd voor bebouwing. Hier volgt tezijnertijd een bestemmingsplan procedure voor. Beeldkwaliteitsaspecten De Oosterhoutse dijk vormt in Veur-Lent de ontsluitingsweg voor het verkeer; Een nieuwe route tussen de Promenadebrug en de westelijke punt van het schiereiland is primair voor voetgangers en fi etsers bedoeld; Incidenteel wordt deze route gebruikt door autoverkeer (onderhoud + calamiteiten + leveranciers festivals); Wandelend op een nieuw pad over het eiland wordt van oost naar west het verloop voelbaar en zichtbaar van intensief naar extensief; De noordelijke oevers zijn over de gehele lengte groen: Voor de zuidelijke oevers langs de Waal zorgen kribben en zand strandjes voor eenheid; Voorgesteld wordt de historische haven van Veur- Lent in ere te herstellen; Het oude veerhaventje vormt samen met de oude bebouwing een ensemble binnen Veur-Lent; Het dijkprofi el van de Oosterhoutse dijk is uitgangspunt voor de ontwerpopgave voor nieuwbouw; Markering van de twee plaatsen waar de Oosterhoutse dijk wordt doorgesneden is een ontwerpopgave (bij de drempel en promenade brug); Beeldbepalend groen waaronder vitale grote bomen, blijft indien mogelijk gehandhaafd aan de Oosterhoutsedijk; Als aanbeveling wordt bij de ontwikkeling van het eiland meegegeven dat Knodsenburg een verbijzondering vormt, die rappelleert aan het verleden; Het eiland biedt plek aan toegepaste tijdelijke kunst, die aansluit bij de sfeer, identiteit en het karakter van het eiland; Materialisering: het eiland bestaat overwegend uit informele voetpaden in halfverharding (leem); straatmeubilair op eiland bezit een eigentijdse, robuuste vormgeving. 4 Het Schiereiland

46 Ruimte voor de Waal - Nijmegen Waalbrug en de kolk van Van Wijk

Ruimte voor de Waal - Nijmegen 47 Oostpunt van Veur-Lent Ten oosten van de Kolk van Van Wijk wordt een hoogwatervrije verblijfsplek gerealiseerd, met spectaculaire zichten over de kolk, de nevengeul, de rivier, de uiterwaarden en de Stadswaard op de andere oever. Zeker in tijden van hoog water, wanneer deze plek slechts via de navelstreng van de promenadebrug met het vasteland verbonden is, zal er een grote aantrekkingskracht vanuit gaan. De taluds naar de Waal en naar de nevengeul zijn robuust, versterkt en relatief steil (1:3). Het talud aan de Waalzijde wordt gevormd door de huidige winterdijk. Op termijn zal deze plek versterkt worden met een accent in de vorm van een gebouw. Dit wordt, net als de overige stedenbouwkundige invulling van Veur-Lent, in een latere fase ontworpen. Hier bevindt zich de overgang van eiland naar Drempel, een plek waar twee informele voetgangersroutes en de Oosterhoutse dijk bijeen komen. Principe doorsneden van de Kolk van Van Wijk Beeldkwaliteitsaspecten De inrichting van het gebied rondom de kolk is zodanig dat bestaan de bomen zoveel mogelijk gehandhaafd kunnen blijven; De context waarbinnen de stedenbouwkundige invulling van de nieuwbouw tot stand komt wordt primair ingegeven door het doel om het oostpunt van het eiland te markeren; De route over de Oosterhoutse dijk verloopt bij het verlaten van het eiland naar de lager gelegen drempel; De oude kazemat blijft gehandhaafd; Er dient een zorgvuldige overgang te worden gemaakt van het eiland naar de drempel. De route sluit aan in de vorm van een fl auwe helling (c.a. 4%) op de Oosterhoutse dijk op het pad over de drempel. Hier toe wordt de dijk gedeeltelijk afgegraven; Over het traject van de helling moet zichtbaar blijven dat ooit sprake was van een dijk door de contouren van de dijk te markeren; Bij de overgang van de Oosterhoutse dijk naar de drempel wordt het feit dat de de dijk wordt afgegraven zichtbaar gemaakt. Impressie aansluiting van de drempel op het oostpunt van het eiland 4 Het Schiereiland

48 Ruimte voor de Waal - Nijmegen De Lentse Veerstoep en haven Villa Adjectum Zicht op Veur Lent

Ruimte voor de Waal - Nijmegen 49 Historisch Veur-Lent Veur-Lent: een nieuw stadseiland Met de aanleg van de nevengeul komt Veur-Lent en het resterende deel van de winterdijk op een eiland te liggen in de rivier. Dit eiland Veur-Lent krijgt een bijzondere en prominente positie in het nieuwe landschap. Het ligt centraal in de stad, aan de Waal, en verbindt met zijn stedelijke karakter het centrum van de oude stad in het zuiden met de Waalsprong in het noorden. De binnendijkse woningen op Veur-Lent en de woningen nabij de Kolk van Van Wijk worden afgebroken. Een uitzondering wordt gemaakt voor twee panden met een bijzondere historische en sociale waarde, waaronder café de Zon. De buitendijkse zuidelijke bebouwingsrand van het dorp Lent blijft grotendeels intact en vormt de zuidrand van het eiland. Ten westen van de bestaande Villa Adjectum twee nieuwe woningen gebouwd. Beeldkwaliteitsaspecten De route langs de Kolk, het haventje, Knodsenburg, en het oude veer is drager van het cultuurhistorisch verhaal; Beeldbepalend groen waaronder vitale grote bomen, blijft indien mogelijk gehandhaafd aan de Oosterhoutsedijk; Aan de zuidzijde van de Oosterhoutse dijk blijft het beeld gehandhaafd; Het dijkprofi el blijft aan beide zijden van de Oosterhoutse dijk zoveel mogelijk zichtbaar; Het meest zuidelijk gelegen wandelpad volgt de hogere delen van het landschap en krijgt daardoor een wat slingerende vorm. Beeldkwaliteitseisen ten behoeve van de twee nieuwe woningen Uitgangspunt is een totaalconcept in vorm van een stads landgoed. Hierbij beschouwen wij het terrein rondom de bestaande Villa Adjec tum en de nieuwbouw als één landschapsarchitectonisch geheel; Inrichting van het landgoed die recht doet aan de verschillende oriëntaties van de hoofdvilla; de noordgevel richt zich op de dijk, de zuidgevel op de rivier, de westgevel op de tuin en de oostgevel op de rivier en toegangsweg; Bij voorkeur één centrale ontsluiting op de Oosterhoutse dijk voor de twee nieuwe woningen; Handhaving van het monument. De Villa blijft in zijn hoofdvorm ongewijzigd; Er dient een inventarisatie van de waardevolle beplanting worden gemaakt. Deze inventarisatie is input voor het ontwerp van het land goed; Een inventarisatie van de hoogteligging van het terrein. Voorstel voor de hoogteligging van het terrein, waarbij recht wordt gedaan aan de huidige landschappelijke setting en de eisen van het waterschap; Oosterhoutse dijk handhaven en herkenbaar houden; Beeldkwaliteit/uitstraling van de te realiseren nieuwbouw dient in relatie te staan tot bestaande Villa Adjectum; Meerzijdige oriëntatie van de nieuwbouw; Nieuwbouw in volume en hoogte als onderschikt te beschouwen aan de Villa; Aandacht voor erfbegrenzingen en overgangen privé-openbaar; Anticipeert op de toekomstige situatie, waarin de plek de beëindiging van het eiland vormt. referentie nieuwbouw bij Villa Adjectum 4 Het Schiereiland

50 Ruimte voor de Waal - Nijmegen activiteiten op het Waalstrand voorbeeld van tijdelijke beeldende kunst doorsnede Waalveld referenties van seizoensgebonden bebouwing

Ruimte voor de Waal - Nijmegen 51 Westelijke landtong In dit gedeelte laten we de inrichting inspelen op kansen voor de karakteristieke riviernatuur. Het levert natuur op die robuust en prima te combineren is met recreatie. Het organiseren van grotere festivals hoeft geen probleem te zijn. De combinatie van cultuur en natuurbeleving kan ervoor zorgen dat de mensen het gebied zullen gaan koesteren. De uiterwaarden buiten de nevengeul worden niet vergraven en er wordt veel ruimte geboden aan de natuurlijke processen van de rivier. Het resultaat is een afwisselend landschap waarbij het bestaande reliëf behouden blijft en de rivier zelf de toekomstige inrichting zal gaan bepalen. De westelijke landtong wordt middels een trap verbonden met de brug De Oversteek erboven. Er is geen gemotoriseerd verkeer toegestaan op de westelijke landtong, met uitzondering van beheerders, leveranciers horeca en calamiteiten voertuigen. Het centrale deel van de landtong, het Waalveld genoemd, wordt circa 1 tot 1.5 meter opgehoogd tot een hoogte van 11.5 m + NAP. De bodem van het terrein bestaat uit rivierzand en er wordt gebiedseigen grond op aangebracht, zodat zich er een natuurlijke vegetatie kan ontwikkelen. Het Waalveld overstroomt eens in de 3 tot 4 jaar en het beheer is hetzelfde als de omliggende uiterwaard. De omstandigheden zijn daardoor goed voor de ontwikkeling van stroomdalvegetaties. Het Waalveld is de plek voor speciale, seizoensgebonden evenementen. Bij voorkeur gaat het daarbij om evenementen met een relatie met de rivier. Deze evenementen staan de natuurlijke ontwikkeling van het eiland niet in de weg, aangezien de meeste evenementen zullen plaatsvinden in het zomerhalfjaar. De infrastructuur op het Waalveld is sober, er loopt alleen een half verhard pad naar de Citadelbrug en Veur-Lent en een onverhard wandel/ fi etspad naar het aanlandingspunt van de nieuwe stadsbrug. Bevoorrading vindt plaats via de Citadelbrug. Op of nabij het Waalveld is ruimte voor maximaal drie bijzondere voorzieningen die aangepast zijn aan de hoge waterstanden. Op het Waalveld, bij de aanlanding van de Citadelbrug en op het deel ten westen van de nieuwe stadsbrug is sprake van deze seizoensgebonden voorzieningen. Mogelijke functies zijn horeca en/of recreatie en natuureducatie. Tot een waterstand van 11.5 meter zijn de uitspanningen te voet en per fi ets bereikbaar. Bij hoogwater (eens in de 3 tot 4 jaar) is dit niet meer het geval. Vanaf het Waalveld ligt een uitgemaaid graspad naar de uiterste westpunt van het eiland. Maar men kan ook struinend over de strandjes of de oeverwal het uiterste westpunt bereiken. Beeldkwaliteitsaspecten Seizoensgebonden bebouwing is harmonisch opgenomen in het natuurlandschap; De bebouwing gaat een interactie aan met de omgeving; Seizoensgebonden bebouwing is aangepast op eventuele hoge waterstanden en heeft een alzijdige oriëntatie; De bebouwing kent een experimenteel karakter; Het padennetwerk ten westen van de stadsbrug bestaat uit uitgemaaide paden; Het Waalveld is als evenemententerrein niet herkenbaar en vormt als verhoogd veld een harmonische eenheid met de natuur op het eiland; Het Waalveld wordt met rivierzand opgehoogd zodat zich een natuur lijke vegetatie kan ontwikkelen. impressie westelijke landtong 4 Het Schiereiland

52

5 Bruggen 53

54 Ruimte voor de Waal - Nijmegen Nijmegen omarmt de Waal

Ruimte voor de Waal - Nijmegen 55 5 bruggen Algemeen Ten behoeve van de aanbestedingsprocedure voor de bruggen zal er bij de gemeente nog een nadere verdiepingsslag plaatsvinden. Ten behoeve van het Snip-3 traject zijn technische referentieontwerpen gemaak om het PvE en de kosten te kunnen bepalen. Voor het opstellen van deze ontwerpen zijn tevens een aantal aspecten ruimtelijk onderzocht, die zijn vertaald in ruimtelijke ambities, ontwerpoplossingen en criteria voor de bruggen in het Ambitiedocument bruggen. Hoofdcriteria voor de bruggen Voor de bruggen gelden een viertal hoofdcriteria: Hoofdcriterium 1 De bruggen en oeververbindingen zijn toegesneden op de context waarin ze uiteindelijk komen te liggen. Deze context is beschreven in het Plan Ruimte voor de Waal Nijmegen en betreft; kade, uiterwaarden, bestaande Waalbruggen, Citadel ontwikkeling, gebruiksfuncties onderliggend water, ontwikkeling eiland Veur-Lent. De context van de bruggen is weergegeven in schematische tekeningen per brug. Hoofdcriterium 2 De bruggen lenen zich bij uitstek om de noordoever een eigen karakter te geven. Het zijn de iconen van het Stedelijk Rivierpark en de nieuwe Noordoever. De rivier de Waal en het rivierenlandschap met bijbehorende, de waterstaatswerken, de dynamiek van de stad rondom de Waal, de historie van het gebied, gebruik van het gebied als stedelijk park. Hoofdcriterium 3 De bruggen en oeververbindingen zijn kunstwerken van hedendaagse techniek en vormgeving en vormen samen met de uitwisselpunten en aanlandingspunten één architectonisch gebaar. De bestaande bruggen over de Waal zijn beide voorbeelden van de ingenieurskunst van hun tijd. De nieuwe bruggen over de nevengeul zijn toonbeelden van bruggen van deze tijd. Belangrijk daarbij is dat alle onderdelen van de bruggen, zoals uitwisselpunten en aanlandingspunten, geïntegreerd worden. De ontwerpen hebben een eigen interne samenhang en vorm die voortvloeit uit de constructieve noodzaak en zijn duurzaam en toekomstgericht. Hoofdcriterium 4 De bruggen zijn verblijfsbruggen zowel bovendeks als op maaiveldniveau als vanaf het water en hebben een aangename verblijfskwaliteit. Op maaiveldniveau en aan de onderzijde, hebben de bruggen door hun vormgeving een positieve uitstraling en ze dragen bij aan de verblijfskwaliteit. Het is er dan ook prettig verblijven en passeren. 5 De bruggen overzichtstekening met bestaande en nieuwe bruggen rondom de Waal

56 Ruimte voor de Waal - Nijmegen bestaande Waalbrug maquettefoto Waalbrug en verlengde Waalbrug

Ruimte voor de Waal - Nijmegen 57 Verlengde Waalbrug ( inclusief landhoofd Veur Lent) De verlengde Waalbrug Lengte 265 meter overspanningen (referentie ontwerp 3 overspanningen van 80 m) Breedte 35 meter Lengte aanbrug nieuwe aanbrug (land hoofd) op eiland 80 meter Aanlanding zuid 23.9 + NAP Aanlanding noord 17.5 NAP Hoofdcriterium De Waalbrug is een icoon voor Nijmegen, met als meest kenmerkende elementen de stalen bogen van de hoofdoverspanning en de onderoverspanning van de aanbruggen. Hierbij is een duidelijke hoofdrol weggelegd voor de boog van de hoofdoverspanning. Deze boog bevindt zich boven het rijdek. Bij het ontwerp van de verlengde Waalbrug, is ervoor gekozen het beeld van de huidige Waalbrug door te zetten over het eiland Veur-Lent en de nevengeul. Hierbij is ook bij de nieuwe totale overbrugging de hoofdrol weggelegd voor de hoofdoverspanning van de huidige Waalbrug. De verlengde Waalbrug is een doorzetting van de Waalbrug, maar is eigentijds vormgegeven en mag zich onderscheiden. Beeldkwaliteitscriteria De verlengde Waalbrug is ondergeschikt aan de Waalbrug en nauw verwant in vormgeving, detaillering en materialisering; Het aantal pijlers van de brug blijft beperkt tot maximaal 3 met het oog op transparantie op de nevengeul; De verlengde Waalbrug mag zich onderscheiden van de Waalbrug, maar beide bruggen ontmoeten elkaar op een begrijpelijke logische manier bij het landhoofd Veur-Lent; De kenmerken van de bestaande Waalbrug (ritmiek, mate van detaillering, slank dek, elegantie) komen op een eigentijdse wijze terug in de verlengde Waalbrug; De verlengde Waalbrug heeft een vorm die logisch voortvloeit uit de technische noodzaak; De verlengde Waalbrug is duidelijk een brug van deze tijd qua vorm geving en techniek; De verlengde Waalbrug is elegant (licht van constructie), transparant en slank; doorzicht en doorvaart worden positief beïnvloed door de brug; Het zicht vanaf de Verlengde Waalbrug is optimaal binnen de technische mogelijkheden. Het recreatieve gebruik van de nevengeul wordt door de vorm van de brug gestimuleerd; De verlengde Waalbrug heeft een dun dek (vergelijkbaar met Waal brug); de transparantie is daardoor optimaal; Daal- en stijgpunten vormen in beeldtaal de overgang van brug naar maaiveld en zijn zo ontworpen dat ze zowel bij het maaiveld als de brug aansluiting vinden in beeldtaal; Het landhoofd Veur-Lent gaat een logische ruimtelijke relatie aan met het oude dijk lichaam, de brug en de nieuwe brug; Het landhoofd op de noordoever voegt zich naadloos in de hoge kade en gaat er een logische ruimtelijke relatie mee aan ook wat betreft de materialisering en detaillering; Aan de noordzijde landt de brug aan op de kade, alwaar de nieuwe waterkering wordt gesitueerd; Het bruggenhoofd aan de noordzijde wordt binnen de randvoorwaar den van het Waterschap Rivierenland gerealiseerd; Materiaal: staal, baksteen en beton. Geluidschermen zijn geïntegreerd met het brugontwerp vormgegeven. Het geluidsscherm vormt een logische begrenzing tussen het auto verkeer en het langzaamverkeer; Het geluidscherm is bij de taluds van de PrinsMauritssingel en op de brug integraal onderdeel van de road-barrier; Het geluidsscherm werkt bij weggebruikers niet als visuele barrière naar het omliggende landschap en het silhouet van de stad; Materialisering van geluidsschermen is zo dat graffi ti niet makkelijk aan te brengen is danwel dat deze makkelijk te verwijderen is. Het wegdek is verbreed ten opzichte van de bestaande Waalbrug en integraal vormgegeven inclusief bebording en straatmeubilair; Alle onderdelen van de brug zijn zichtbaar met elkaar verwant en 5 De bruggen