Tijdschrift Toelating gesloten verpakking P 309292 Gezondthuis BELGIE - BELGIQUE P.B/P.P 7500 TOURNAI 1 BC 5681 Een uitgave van het Wit-Gele Kruis van Vlaanderen Ad. Lacomblélaan 69-71 bus 3 1030 Brussel 3-maandelijks tijdschrift - nr.50 oktober - november - december 2007 Wit-Gele Kruis viert 70 jaar
Staat uw televisie ook soms te luid? Bel GRATIS 0800 94 229 Bezoek nu www.dialogue.be om er meer over te ontdekken. Praktische Gids voor een Beter Gehoor Nieuwste editie nù beschikbaar Ongeveer 10% van de bevolking of 1 miljoen Belgen zijn slechthorend of beginnen problemen te ondervinden met hun gehoor. Een hoortoestel, tegenwoordig uitgerust met hoogstaande technologische snufjes en verpakt in een modern en discreet design, kan slechthorenden in bijna 85% van de gevallen een oplossing bieden. In België maakt slechts 1 op 20 mensen daarvan gebruik. Dit in tegenstelling tot onze buurlanden waar mensen veel vaker naar een hoortoestel grijpen. De oorzaken hiervoor zijn niet zo ver te zoeken. Veel slechthorenden schamen zich en durven er niet voor uit te komen dat hun gehoor hen in de steek laat. Hoorapparaten worden ook vaak beschouwd als lelijk, onhandig en duur. En tenslotte weten ook veel slechthorenden niet dat er effectief een oplossing voor hun probleem ontstaat. Dialogue wil daarom de drempel naar de Hoorcentra verlagen. Deze volledig vernieuwde gids geeft u o.a. een antwoord op de volgende veel gestelde vragen: Is mijn gehoor nog in orde of zijn het de anderen die mompelen? Hoe comfortabel en discreet kunnen hoortoestellen tegenwoordig zijn? Hoortoestellen, wat zijn dat? Welke types hoortoestellen bestaan er? Welke stappen moet ik ondernemen? Praktische Gids voor een Beter Gehoor ERVARING KWALITEIT KLANTVRIENDELIJKHEID SERVICE ALLE MERKEN, VRIJE KEUZE Aarzel niet en kom langs in één van onze centra voor een GRATIS en VRIJBLIJVENDE hoortest. Aalst 053-77 04 91 Aarschot 016-60 69 00 Antwerpen 03-248 13 04 Antwerpen - Kiel 03-238 60 44 Arendonk 014-67 24 35 Asse 02-569 47 00 Avelgem 056-70 75 00 Beringen-Mijn 011-42 08 97 Beveren 03-775 77 65 Bilzen 089-50 33 68 Bree 089-76 78 50 Brugge 050-33 73 82 Brussel 02-511 89 32 Brussel-Vorst 02-345 37 94 Brussel-Tervurenlaan 0474 74 19 53 Buggenhout 052-33 37 62 De Pinte 09-281 13 17 Deinze 09-386 22 73 Denderleeuw 053-66 14 39 Dendermonde 052-21 25 26 Destelbergen 09-228 30 64 Deurne 03-324 13 92 Diest 013-52 22 57 Diksmuide 051-511 272 Eeklo 0496-10 94 96 Erpe-Mere 053-83 69 40 Evergem 09-253 21 50 Geel 014-58 17 58 Geluwe 056-51 27 22 Genk 089-35 81 28 Gent 09-234 24 54 Gent 09-242 80 80 Gistel 0479-490 924 Halle 02-381 20 25 Hamme 052-47 78 62 Hasselt 011-22 79 37 Heist Op den Berg 015-22 81 85 Herentals 014-25 50 04 Herk De Stad 013-55 46 04 Herzele 053-62 79 45 Heusden-Zolder 011-57 26 56 Houthalen 011-60 56 79 Ieper 057-20 09 71 Kalmthout 03-666 38 08 Kapellen 03-665 08 11 Kortrijk 056-35 02 56 Leuven 016-22 15 92 Lokeren 09-360 87 77 Lommel 011-55 15 79 Lummen 013-52 27 26 Maaseik 089-56 46 63 Maasmechelen 089-76 07 80 Mechelen 015-41 96 78 Merelbeke 09-230 61 34 Merksplas 014-63 43 90 Mol 014-31 42 60 Neerpelt 011-64 11 00 Ninove 054-32 29 12 Roeselare 051-24 40 54 Ronse 055-21 42 24 Schilde 03-321 65 05 Schoten 03-293 34 60 St.-Job-in- t-goor 03-636 41 78 Sint-Niklaas 03-776 56 58 St.-Pieters-Leeuw 0473-99 06 10 St.-Truiden 011-68 62 72 Tielt 0476-89 89 92 Tielt-Winge 016-63 36 33 Tienen 016-80 39 89 Tongeren 012-23 63 07 Turnhout 014-41 24 87 Waregem 056-60 68 89 Weelde 014-65 17 27 Wetteren 09-366 66 23 Zele 052-44 47 18 Zelzate 09-355 37 41 COUPON Ik neem de proef op de som Gelieve deze coupon af te geven in het Hoorcentrum of op te sturen naar Dialogue - Pontbeekstraat 2-1702 Groot-Bijgaarden. Neem contact met mij op voor een GRATIS hoortest Stuur mij de Praktische Gids voor een Beter Gehoor GezondThuis
Tijdschrift BELGIE - BELGIQUE Toelating gesloten verpakking P.B/P.P P 309292 7500 TOURNAI 1 BC 5681 www.witgelekruis.be 14 de jaargang, Nr. 50 oktober - november - december 2007 Uitgave van het Wit-Gele Kruis van Vlaanderen Verschijnt viermaal per jaar Hoofd- en eindredactie Renild Wouters e-mail: renild.wouters@vlaanderen.wgk.be Redactieraad Hilde De Groef, Dolf De Ridder, Louis Paquay, Kristien Scheepmans, Hilde Van Baelen, Sabine Verstraete, Renild Wouters Ad. Lacomblélaan 69/71-1030 Brussel Tel. 02 739 35 11 - Fax 02 739 35 99 www.witgelekruis.be Beeld coverpagina Isabelle Persyn Druk Corelio Printing Oplage 79.000 Secretariaat Hilde De Groef Verantwoordelijke uitgever Dr. Daniël De Coninck Reclameregie en vormgeving DECOM N.V. Stationsstraat 108 B-2800 Mechelen www.decom.be sonia.tielemans@decom.be Tel. 015 652 840 - Fax 015 652 851 Indien u Gezond Thuis niet gratis ontvangt via uw verpleegkundige of met de post, kunt u zich abonneren. Het abonnementsgeld voor Gezond Thuis bedraagt 10 per jaar te storten op P.R. 000-0174466-60 van Het Wit-Gele Kruis van Vlaanderen 1030 Brussel met vermelding Abonnement Gezond Thuis. Gelieve bij adreswijzigingen ook nummer op de plastic folie mee te delen (voor verzendingen met de post). De redactie is niet verantwoordelijk voor de inhoud van de advertenties. Getekende artikelen verschijnen onder verantwoordelijkheid van de auteur. Artikelen of delen ervan mogen worden overgenomen, op voorwaarde van bronvermelding en het toesturen van een bewijsexemplaar. Onderzoekspartner van het Wit-Gele Kruis Provinciale secretariaten Wit-Gele Kruis Antwerpen, Tel. 03 286 98 98 Vlaams-Brabant, Tel. 016 31 95 50 Limburg, Tel. 089 30 08 80 West-Vlaanderen, Tel. 050 34 13 33 Oost-Vlaanderen, Tel. 09 265 75 75 Het koffertje van mama Wanneer de Turkse romanschrijver Orhan Pamuk zijn Nobelprijs in ontvangst nam, vertelde hij over de koffer van zijn vader. Hij had die van hem gekregen twee jaar voor zijn dood. Daarin staken teksten door zijn vader geschreven, maar nooit gepubliceerd. Lees ze na mijn dood, had hij gezegd. Mijn mama bewaarde in een koffer brieven. Ze vroeg me die te vernietigen. Ik heb het gedaan en heb er enigszins spijt van. Kunnen we alles bewaren en tot hoe lang? Er loopt een proces van een Joodse familie. Ze had in Auschwitz de koffer gezien van hun verwante. Het enige overblijfsel. Ze eist die koffer op. Aan elk voorwerp zijn herinneringen verbonden. Ik doe ze niet graag weg: de brief uit een vakantie Ziekenzorg CM, de kaart van een monitrice Jeugd en Gezondheid, de groet van een vriend uit Taizé. Waar bewaren we onze herinneringen? Hoe veilig en discreet is de bewaarplaats? Het hart is het meest aangewezen. Het evangelie vermeldt driemaal dat Maria dit alles in haar hart bewaarde (Luk. 2, 19). Er steekt zoveel in elk mensenhart, herinneringen aan vreugde en verdriet. Er sijpelen indrukken binnen, die we liefst zouden vergeten: pijn om onrecht dat iemand me aandeed of ik zelf heb aangedaan. Het hart bewaart geheimen die ons zijn toevertrouwd om erover te zwijgen als een graf. Alles laat een indruk na. Hoe gaan we ermee om? Hoe zuiveren we ons geheugen? Onderzoek alles en behoud het goede. Daarvoor heeft ons hart heel veel plaats. Wij plukken bewaarappelen in de herfst. Ons hart werkt in elk seizoen. Goede herinneringen vormen een humus voor nieuwe vruchtbaarheid. Bij het beluisteren van het evangelie maken we een kruisje op het voorhoofd, de mond en het hart. We bidden daarbij dat we met ons verstand mogen vatten wat we horen, er met onze mond over getuigen en in ons hart bewaren. Zo wordt ons hart de beste bewaarplaats, beter dan eender welke koffer. Een uitgave van het Wit-Gele Kruis van Vlaanderen Ad. Lacomblélaan 69-71 bus 3 1030 Brussel 3-maandelijks tijdschrift - nr.50 oktober - november - december 2007 Gezondthuis Wit-Gele Kruis viert 70 jaar ANTOINE RUBBENS GEESTELIJK ADVISEUR WIT-GELE KRUIS VAN VLAANDEREN 3
g REPORTAGE HARE MAJESTEIT KONINGIN PAOLA OPENT PLECHTIG DE TENTOONSTELLING 70 JAAR WIT-GELE KRUIS 4 Isabelle Persyn
g REPORTAGE Wit-Gele Kruis viert 70 jaar! Op 15 juni ll. werd tijdens een feestelijke academische zitting in de schitterend gerestaureerde concertzaal De Bijloke in Gent 70 jaar Wit-Gele Kruis van Vlaanderen gevierd. Hare Majesteit Koningin Paola bracht met haar aanwezigheid nog meer luister toe aan dit feestelijke gebeuren. 70 jaar thuisverpleging Het feest werd ingezet met een bezinningstekst, gevolgd door de voorstelling van een dvd over de geschiedenis van het Wit-Gele Kruis, met beelden van zusterkes in uniform op de fiets, verpleegsters met hun 2-pk s, en beelden van de verzorging van patiënten vroeger en nu. De geschiedenis van het Wit-Gele Kruis is ook op papier vastgelegd door historica Sophie Baré. In Gent werd haar boek De geschiedenis van het Wit-Gele Kruis toegelicht door professor Leen Van Molle. De geschiedenis van 70 jaar thuisverpleging wordt er in beschreven, en het zijn terecht twee geschiedenissen: de eerste is die van de organisatie Wit-Gele Kruis, een boeiend en complex historisch verhaal met veel vaart. De tweede geschiedenis gaat over het zorgkundige luik. Het verhaal van het alledaagse verplegen, de repetitieve handelingen van wassen, verschonen, wonden verzorgen, inspuitingen geven, een luisterend oor zijn voor de kleine en grote problemen van patiënt en mantelzorger. Het is een verhaal met veel minder vaart. De thuisverpleegsters deden het vroeger, en de thuisverpleegkundigen van nu doen het nog steeds: verplegen aan huis. Dat is de essentie van het Wit- Gele Kruis! Waarom een Wit-Gele Kruis? Sinds de negentiende eeuw al trachtte men de bevolking op medisch en hygiënisch gebied bijstand te verlenen, maar met onvoldoende resultaat. De zuigelingensterfte bleef hoog, tuberculose tierde welig, alcoholisme was een nationale plaag, syfilis een schande, infectieziekten hadden vaak de dood tot gevolg. Oorzaken waren de ongezonde en krappe huisvesting, onevenwichtige voeding, gebrek aan persoonlijke en openbare hygiëne, maar vooral armoede die tijdens de economische crisis van de jaren 1930 brede lagen van de bevolking trof. De dood was een sociale ziekte: arm maakt ziek, en ziek maakt arm. Artsen, politici en sociale werkers wilden de problematische toestand van de volksgezondheid aanpakken. Een kleine groep artsen en geestelijken uit het Gentse namen het heft in handen: de georganiseerde thuisverpleging werd in het leven geroepen. Het Wit-Gele Kruis TOESPRAAK DOOR VOORZITTER DR. DANIËL DE CONINCK. Isabelle Persyn 5
g REPORTAGE werd boven de doopvont gehouden, we schrijven 1937. Niet iedereen was er in den beginne even gelukkig mee, en niet alles liep van een leien dakje. Maar de organisatie Wit- Gele Kruis groeide en veranderde op maat van de maatschappelijke ontwikkelingen. Het boek vertelt u een heel boeiende evolutie en historie. Maar de essentie blijft verpleging aan huis. Het Wit-Gele Kruis is er altijd prat op gegaan de zieke mens te kunnen bieden waar hij/zij zoveel belang aan hecht: thuis te kunnen blijven. Thuis is de woonplaats van de patiënt, de plaats waar hij/zij thuis-hoort en zichzelf is. Het toelaten van een onbekende verpleegkundige in de intimiteit van de privésfeer is voor de patiënt meestal een moeilijk moment. Maar liever dat dan het gevoel van vervreemding in een ziekenhuis. Voor de patiënt is het thuis mogen blijven. De verpleegkundige getuigt bij de mensen thuis is de koffie beter dan in het ziekenhuis. De verpleegkundige is emotioneel betrokken bij de patiënt. Die grote dankbaarheid van de patiënt werkt motiverend en maakt het beroep van thuisverpleegkundige zo aantrekkelijk. Elektronische vooruitgang Er werd niet alleen teruggeblikt op het verleden, we kregen ook al een idee hoe elektronische communicatie in de thuiszorg de zorgprocessen in de toekomst moet kunnen ondersteunen. Het Wit-Gele Kruis is partner in projecten die de elektronische communicatie tussen de verschillende actoren in de thuiszorg moeten bevorderen. Zo wordt er ijverig gewerkt aan het elektronische verpleegdossier: de verpleegkundige gebruikt een handcomputer om de informatiedoorstroming sneller te laten verlopen, zo blijft ze constant op de hoogte van veranderingen, en kan ze zelf ook veranderingen snel doorgeven. In andere proefprojecten kan een diabetespatiënt bijvoorbeeld zijn glycemiewaarden doorsturen naar de verpleegkundige en naar de huisarts, en via een webcam visueel contact maken met zijn verpleegkundige en afspraken maken. Elektronica moet in de toekomst nog meer een adequate ondersteuning bieden aan verpleegkundige en patiënt, met de bedoeling de zorgafhankelijkheid van de patiënt te vertragen. 6 Isabelle Persyn
g REPORTAGE HET JAZZCOMBO VAN HET CONSERVATORIUM VAN GENT ZORGDE VOOR DE MUZIKALE AFSLUITER. Isabelle Persyn Het woordje van Yves Leterme Yves Leterme hield een gesmaakte gelegenheidstoespraak. We laten u een stukje proeven. De gedrevenheid waarmee de pioniers, dappere en vooruitstrevende dames, het Wit-Gele Kruis in Vlaanderen hebben opgericht, raakt me. Ze deden dat zonder subsidies en met als enig onderpand de bezieling. Op hun toewijding en hun organisatorische kwaliteiten zou menig hoogopgeleide manager van vandaag jaloers zijn. Uw geschiedenis is er een van onstuitbare groei. In 1987, bij de 50ste verjaardag, telde het Wit-Gele Kruis 4.000 verpleegkundigen die per jaar 20 miljoen verzorgingen deden bij 80.000 patiënten in heel België. In uw jaarverslag over 2006 lees ik dat er vorig jaar voor Vlaanderen alleen al meer dan 5.000 medewerkers werkten bij het Wit-Gele Kruis, 90 procent verpleegkundigen. Zij bezochten en verzorgden 140.000 patiënten. Nu we toch aan de cijfers toe zijn, nog eentje: met 4.318 dienstwagens worden elk jaar ruim 50 miljoen kilometers afgelegd, om bij mensen thuis te komen. Indrukwekkend, niet alleen vanwege de cijfers op zich, maar ook vanwege het doel achter de cijfers: zwakke mensen sterk maken. Wij kunnen het Wit-Gele Kruis uit Vlaanderen niet meer wegdenken. Meer nog, zonder het Wit-Gele Kruis zou Vlaanderen niet die warme samenleving zijn die zorgt voor wie ziek zijn en noodlijdend, op maat van de mens. De honderdduizenden die in de voorbije zeventig jaar op het Wit-Gele Kruis een beroep hebben gedaan, zijn de stille, maar overtuigde getuigen van zijn dienstbaarheid. Op een dag als deze kijken we niet alleen achterom. Vieren is immers stilstaan om vooruit te kunnen gaan. Daarom kijken we vandaag ook naar de keuzes die een zorgende samenleving belangrijk vindt. Als men het heeft over de vergrijzing, dan gaat het altijd over de financieel-economische uitdaging die de vergrijzing met zich meebrengt, maar daarbij vergeet men altijd weer dat de vergrijzing er ook op wijst dat mensen langer leven. Dat is geen negatief verhaal, maar een positief verhaal van welvaart en welzijn, waaraan we nu een positief vervolg van zorg moeten schrijven. De senior van vandaag is mondig, wenst zo lang mogelijk thuis te kunnen blijven, vooraleer de stap 7
g REPORTAGE Isabelle Persyn Isabelle Persyn Isabelle Persyn 8 te zetten naar de residentiële ouderenzorg. Wij beschikken in ons land over een hoogwaardige ziekenhuiszorg. Maar de beste en meest performante chirurgische ingreep dient tot niets, als er geen professionele opvolging en verzorging is achteraf. En wie kan daarvoor dan een betere gesprekspartner zijn dan de georganiseerde diensten van thuisverpleging. Hoe wij optimaal werken met domotica in de thuiszorg is een ander heikel punt. Is het ethisch uitgeklaard of een webcam in elke kamer bij de senior nu echt wel wenselijk is. Niet elke nieuwe technologie is immers wenselijk. Technologie moet altijd ten dienste staan van de patiënt en niet omgekeerd. De tentoonstelling 70 jaar Wit-Gele Kruis Na de slottoespraak van voorzitter dr. De Coninck, overhandigde Ludo Geys het eerste exemplaar van het boek De geschiedenis van het Wit- Gele Kruis aan de koningin, en aan Yves Leterme. Ook Ludo Geys kreeg een in leder ingebonden exemplaar als blijk van dank voor zijn jarenlange inzet voor het Wit-Gele Kruis. Het Jazzcombo van het conservatorium van Gent zorgde voor de muzikale afsluiter. Daarna volgde de plechtige opening van de tentoonstelling 70 jaar Wit- Gele Kruis door Hare Majesteit. Aan de hand van foto s, affiches en citaten toont deze tentoonstelling de wereld van de Wit-Gele-Kruisverpleegkundige. Eén van de blikvangers van deze tentoonstelling is een dvd met een overzicht van de Wit-Gele-Kruisgeschiedenis en een filmopname van de Academische Zitting. De tentoonstelling reist door heel Vlaanderen. U krijgt dus zeker de mogelijkheid om ze te bezoeken. In Gent en in Genk is ze al gepasseerd. In Leuven zal ze te bezoeken zijn in het Provinciehuis Vlaams-Brabant van 5 tot 19 oktober 2007. In november is West-Vlaanderen aan de beurt en in december is ze te bezoeken in het klooster in Herentals. Het boek Het Wit-Gele Kruis 1937-2007. 70 jaar thuis in verpleging aan huis. Sophie Baré, Brussel-Leuven: Wit-Gele Kruis van Vlaanderen vzw i.s.m. KADOC-K.U.Leuven, 2007, 168 p. ISBN: 9789078192053 Receptie en wandelbuffet Last but not least was er een receptie met wandelbuffet. Ook de koningin volgde ons naar de receptieruimte en had er een aangename babbel met een van de aanwezige verpleegkundigen. Die was natuurlijk heel vereerd. Er werd nog gezellig bijgepraat met collega s en oud-collega s uit andere provincies. Er was een lekker hapje en drankje voorzien, dat het geheel nog aangenamer maakte. Het was een verjaardag om niet te vergeten! g RENILD WOUTERS Voor info: de provinciale Wit-Gele-Kruisverenigingen het Wit-Gele Kruis van Vlaanderen vzw tel.: 02 739 35 11, wgkmaster@vlaanderen.wgk.be KADOC-K.U.Leuven tel: 016/32.35.00. postmaster@kadoc.kuleuven.be Het boek bestellen kan bij: Hilde De Groef, tel.: 02 739 35 72, hilde.de.groef@vlaanderen.wgk.be Rek.nr.:000-0174466-60, Prijs: 12,60 incl. verzending
Scholl, specialist in voetverzorging - Zichtbare verbetering in 3 dagen - Gladde hielen in 7 dagen - Geschikt voor diabetici - Onderhoud na herstel van hielkloven - Ultra snel geabsorbeerd - Geschikt voor diabetici
a GEZONDHEID Diabetes Diabetes is een chronische ziekte die de laatste jaren steeds meer voorkomt, ook bij jonge mensen. Het is een ziekte die we grotendeels te danken hebben aan onze verkeerde eet- en leefgewoonten, maar ook erfelijkheid speelt een rol. Isabelle Persyn 10 Het verhaal van Jan Jan is 67 jaar, is één meter zevenenzestig groot en weegt 83 kilogram. De huisdokter heeft zijn Body Mass Index (BMI) berekend en die is 30, dat betekent obesitas. Te zwaar dus, vooral buikvet, want zijn tailleomtrek is 106 cm, terwijl de norm voor mannen 94 cm is. De totale cholesterol is te hoog, hoewel zijn goede cholesterol in orde is. Jan drinkt echter graag een pintje, en dat is de boosdoener. Zijn bloeddruk en bloedsuiker zijn al een tijdje te hoog, maar met wat pilletjes blijft alles onder controle. De dokter heeft er al een tijdje op aangedrongen om wat minder te drinken en wat aan zijn gewicht te doen. De wil is goed, maar het vlees zwak, je kent dat. Tijdens zijn laatste bezoek aan de huisarts schrok Jan echter. Alle pillen die hij neemt volstaan niet meer om zijn diabetes goed geregeld te krijgen. Zijn hemoglobine A1c was gestegen tot 9,4%, in plaats van gedaald. De dokter was categoriek: Jan moet starten met insuline, 1 inspuiting s avonds. Hoe ontstaat diabetes? Het soort diabetes dat Jan heeft is diabetes type 2. Vroeger heette dat ouderdomsdiabetes, maar tegenwoordig treedt het ook al op bij jonge mensen. Diabetes is een chronische ziekte die de laatste jaren meer en meer voorkomt, ook bij jonge mensen. Het is een ziekte die we grotendeels te danken hebben aan onze verkeerde eet- en leefgewoonten: weinig beweging en toch veel en vet eten met overgewicht, vooral buikvet, te hoge cholesterol en hoge bloeddruk als gevolg. Wanneer deze symptomen samen voorkomen, spreken
a GEZONDHEID GEZONDE VOEDING IS DE BELANGRIJKSTE STAP IN DE BEHANDELING VAN DIABETES we van het metaboolsyndroom en is het risico op diabetes heel groot. Erfelijkheid speelt ook een rol, diabetes zit vaak in de familie. Bij diabetes type 2 produceert het lichaam onvoldoende insuline voor de hoeveelheid suiker of koolhydraten die we innemen. Bovendien is de insuline die nog geproduceerd wordt vaak minder werkzaam. Bij diabetes type 1 daarentegen, meestal al op jongere leeftijd vastgesteld, is de productie van insuline helemaal stilgevallen. De dia betespatiënt is van meet af aan op insuline-injecties aangewezen, meestal vier keer per dag. Hoe weet ik of ik diabetes heb? Diabetes type 2 wordt vaak toevallig ontdekt, meestal omdat er al verwikkelingen zijn. Je kan jarenlang te hoge bloedsuikerwaarden hebben zonder het te weten. Gedurende die jaren worden de wanden van de bloedvaten aangetast door het hoge suikergehalte, en meestal ook nog door de hoge cholesterolwaarden. De kleine haarvaatjes zijn er het gevoeligst voor. Heel vaak wordt diabetes ontdekt bij de oogarts, wanneer de bloedvaatjes en de zenuwen die naar het oog gaan al Enkele streefwaarden lichtjes aangetast zijn. De echte diagnose wordt gesteld op een nuchter bloedstaal. Goed gewicht, meer beweging en gezonde voeding Zijn je bloedsuikerwaarden lichtjes verhoogd en ben je zwaarlijvig, dan kan vermageren gecombineerd met meer lichaamsbeweging en een gezonde voeding al veel verhelpen. Door zelfs een beetje te vermageren kunnen de weefsels terug gevoeliger worden voor de aanwezige insuline in het lichaam. In ieder geval blijft gezonde voeding de eerste en belangrijkste stap in de aanpak van diabetes en de basis waarop alle andere behandelingen steunen. Orale medicatie Bij diabetes type 2 zal de dokter meestal pillen voorschrijven. Er zijn pillen die de cellen moeten gevoeliger maken voor insuline, zij mogen bij of na de maaltijd ingenomen worden. Er zijn pillen die de pancreas gaan stimuleren om meer insuline aan te maken, die moet je 15 tot 20 minuten voor de maaltijd innemen. Insulinespuiten Wanneer de orale medicatie niet HbA 1C : lager dan 7 BMI = gewicht in kg/lengte² : tussen 20 en 25 Tailleomtrek (gemeten met een lintmeter 2 cm boven de navel): - Mannen: lager of gelijk aan 94 cm - Vanaf 102 cm vergroot het risico op hart- en vaatziekten. - Vrouwen: lager of gelijk aan 80 cm - Vanaf 88 cm vergroot het risico op hart- en vaatziekten. Isabelle Persyn meer toereikend is, wordt extra insuline toegediend via inspuitingen, al dan niet gecombineerd met pillen. De diabeteseducator Wanneer, zoals bij Jan, de arts beslist om een insulinebehandeling op te starten, kan dat perfect thuis gebeuren. De huisarts doet daarbij een beroep op de hulp van een diabeteseducator. Dat is een verpleegkundige (ook diëtisten kunnen educator zijn), die een speciale opleiding heeft gevolgd om zich te bekwamen in alles wat met diabetes te maken heeft. Bij Jan is dat verpleegkundige Marleen. Ze heeft van de huisarts alle gegevens gekregen over Jan, en maakt een eerste afspraak. Jan verneemt van haar wat diabetes is, de mogelijke complicaties ervan, hoe hij zijn bloedwaarden kan controleren met de glucometer: met een prikpen neemt hij een minuscuul druppeltje bloed uit zijn vinger, laat dat op een stripje vallen dat hij dan in een glucometer stopt. Daarop kan hij zijn bloedwaarden (glycemie) aflezen en 11
a GEZONDHEID 12 die waarden zo zelf onder controle houden. Marleen leert hoe hij zichzelf kan inspuiten. In het begin was Jan er wat bang voor, maar het viel allemaal beter mee dan hij gedacht had. Marleen heeft in totaal wel vijf uur uitleg gegeven, maar vanaf de eerste keer heeft hij zichzelf al ingespoten, zonder problemen. En dan de voeding. Vroeger werden in een diabetesdieet heel wat voedingsmiddelen verboden en was er maar weinig toegelaten. Nu geldt ook voor diabeten de gezonde voeding van de voedingsdriehoek, waarbij vooral gehamerd wordt op veel groenten, tweemaal per week vis, mager vlees en melkproducten, en het gebruik van weinig maar goede vetten. Verzadigd vet verhoogt immers nog de cholesterol in het bloed en doet de aders nog meer dichtslibben, met alle complicaties vandien. Jan hoorde wel graag vertellen dat hij soms eens mag zondigen, op voorwaarde dat zijn gewicht wel goed vermindert. Marleen heeft Jan aangeraden een diabetespas aan te vragen. Zo n pas geeft recht op 1 consultatie bij de podoloog, in geval van voetcomplicaties, en 2 consultaties bij de diëtiste. Die volgt je voeding mee op en Wat is HbA 1C? geeft tips om de moeilijke momenten toch gezond door te komen. De diëtiste spoort je tevens aan om voldoende te vermageren en meer te bewegen, minstens een half uur per dag op een tempo dat je licht kortademig wordt. Insuline aanpassen Hemoglobine, de rode bloedkleurstof in je bloed, is een eiwit dat in de rode bloedcellen zit, waar glucose zich op vastzet. Hemoglobine met glucose eraan wordt het versuikerde hemoglobine of HbA 1C genoemd. Eens glucose aan het eiwit hemoglobine vastzit, blijft het daaraan kleven, zolang de rode bloedcel leeft, zo n 120 dagen. Je maakt steeds weer nieuwe rode bloedcellen aan. Hoe meer glucose er in je bloed zit, hoe meer versuikering er optreedt. Is je bloedglucose of glycemie hoog, dan vormt zich meer versuikerde hemoglobine en stijgt de waarde van HbA 1C. Lifescan EEN MINISCUUL DRUPPELTJE BLOED OP DE STRIP EN JE LEEST ZO DE GLYCEMIEWAARDE AF - METEN IS WETEN! Om de juiste hoeveelheid insuline (we spreken van eenheden insuline) te kennen die Jan nodig heeft, wordt gestart met een lage dosis. Jan moet s morgens dan zijn nuchtere glycemie meten. En om de 2 à 3 dagen wordt de insuline aangepast tot de nuchtere glycemie in orde is. Nu neemt Jan eens per week een dagprofiel. Dat wil zeggen dat hij met de glucometer zijn glycemie driemaal per dag meet voor de maaltijd en nog eens voor het slapengaan. Zo heeft hij een idee van het verloop van zijn glycemie gedurende de dag. Blijven de bloedwaarden goed, dan zal na verloop van tijd zijn HbA 1C ook dalen, en daarmee ook het risico op hartaandoeningen en op diabetische complicaties. Tijdig starten met insuline Vaak staat men huiverig tegenover de behandeling met insuline, maar onterecht. Wanneer met voeding en orale antidiabetica geen goede bloedsuikerwaarden kunnen bekomen worden, kan je niet snel genoeg op insuline overschakelen. Voor een diabeet zijn goede glycemiewaarden een must: ze verminderen de risico s op diabetesverwikkelingen, maar ook op hart- en vaatziekten. a RENILD WOUTERS DIËTISTE, DIABETESEDUCATOR, WIT-GELE KRUIS MET DANK AAN MARLEEN VAN BAEL, VERPLEEGKUNDIGE-DIABETESEDUCATOR VAN WIT-GELE KRUIS VLAAMS-BRABANT, VOOR HET NALEZEN.
Verminderde invloed op de suikerspiegel Deze producten zijn speciaal ontwikkeld zodat hoge concentraties van suiker in het lichaam vermeden worden. Céréal Gluco Control heeft dus minder invloed op de suikerspiegel. Suikergehalte in het lichaam Gewoon koekje -76% Tijd Wetenschappelijk getest Céréal GLUCO CONTROL koekje met citroensmaak Controle op suikers en vetten Céréal Gluco Control is bij uitstek geschikt om uw dagelijkse inname van vet en suikers op een smakelijke en natuurlijke manier onder controle te houden. Reductie dankzij Gluco Control tot*: > -96% Suikers > -70% Kcal > -23% Vetten > Rijk aan Vezels In vergelijking tot een gewoon product *Afhankelijk van het type product Nog nooit is zoet zo licht geweest
Voor zorgeloos testen en ontvang een gratis geschenk op de LifeScan stand! LifeScan standnummer C1 * De diabetesbeurs op 12 en 13 oktober 2007 is een organisatie van de Vlaamse Diabetes Vereniging (VDV) en Association Belge du Diabète (ABD). Bel gratis 0800-15325 www.lifescan.be
W BLAD VOOR DE MOND Een ongelukje of schuilt er iets meer achter? Wat is ouderenmis(be)handeling? Ouderenmishandeling komt frequenter voor dan we durven vermoeden. In 2003 kreeg het Centraal Meldpunt voor Ouderenmis(be)handeling 272 meldingen. De meeste gevallen van ouderenmishandeling worden echter nooit naar buiten gebracht, omdat de signalen onduidelijk zijn, de betrokkenen er liever niet over wensen te praten, het slachtoffer schuldgevoelens heeft, of omdat er een sterke loyaliteit tussen pleger en slachtoffer is. Wat als men een sterk vermoeden van ouderenmishandeling heeft? Wanneer kunnen we spreken over ouderenmishandeling? Wie moeten we aanspreken? Wat moeten we doen? Onder mishandeling van een ouder persoon verstaan we het handelen of nalaten van handelen van diegenen die in een persoonlijke en/of professionele relatie met de oudere staan, waardoor de oudere persoon lichamelijke en/of psychische en/of materiële schade lijdt of zal lijden, en waarbij van de kant van de oudere sprake is van een vorm van gedeeltelijke of volledige afhankelijkheid. De meeste ouderen die slachtoffer worden van ouderenmishandeling zijn gedeeltelijk of volledig afhankelijk van de pleger. Heel vaak gebeurt het ook intrafamiliaal. Als we kijken naar het aantal meldingen, stellen we vast dat bij 73% van de gevallen sprake is van één of andere mishandeling binnen familiesituaties. Waarom ouderenmis(be)handeling? We kunnen ook spreken over ouderenmis(be)handeling. Met de (be) willen we benadrukken dat er naast opzettelijke mishande- Getty Images 15
W BLAD VOOR DE MOND DE MANTELZORGER KOMT TE WEINIG TOE AAN RUST EN ONTSPANNING. ling ook sprake kan zijn van nietbewuste handelingen of het nalaten van handelingen die de oudere verdriet, pijn of kwaad berokkenen, ook wel ontspoorde zorg genoemd. Ontspoorde zorg ontstaat vaak door onkunde, onwetendheid of overbelasting van de mantelzorger. De mantelzorger heeft in het begin nog geen idee waarmee hij allemaal rekening moet houden. Meestal heeft hij geen jarenlange ervaring in complexe zorgtaken en komt hij onvoorbereid in een situatie terecht waarin hij een oudere moet tillen, of moet assisteren bij het baden. De mantelzorger heeft nooit geleerd hoe hij die zorgtaken moet uitvoeren, krijgt te veel prikkels, heeft veel verantwoordelijkheden, maar komt te weinig toe aan rust en ontspanning. Daardoor gaan ze soms over hun eigen grenzen, maar ook over die van anderen. Dit niet correct behandelen komt voor in gradaties van minder ernstig naar ernstig. Wat doen in geval van ouderenmis(be)handeling? 16 Soorten ouderenmishandeling LICHAMELIJKE OUDERENMISHANDELING EN SEKSUEEL GEWELD Blauwe plekken, schrammen, zwellingen, brandvlekken of fracturen zijn symptomen die het gevolg kunnen zijn van lichamelijke mishandeling. Ook medicatiefouten, het te veel of juist te weinig geven van medicatie is een vorm van lichamelijke mishandeling. PSYCHISCHE MISHANDELING Bij psychische mishandeling is er sprake van treiteren en sarren, dreigementen, valse beschuldigingen, beledigingen, bevelen, chanteren, infantiliseren of het niet toelaten van familiale of sociale contacten, Psychische mishandeling is moeilijker te bewijzen en mensen durven pas een stap te zetten als situaties vaak escaleren. VERWAARLOZING Lichamelijke verwaarlozing kan blijken uit ondervoeding, uitdroging of slechte hygiëne. Wanneer de geestelijke behoeften van ouderen worden genegeerd, zoals de behoefte aan aandacht, liefde en ondersteuning, spreken we van psychische verwaarlozing. MATERIEEL OF FINANCIEEL MISBRUIK Bij deze vorm van ouderenmishandeling gaat het om het wegnemen of profiteren van bezittingen van de oudere. Hierbij denken we aan diefstal van geld, juwelen en andere waardevolle spullen, aan verkoop of gebruik van eigendommen zonder toestemming van de oudere en aan gedwongen testamentverandering. Ook iemand financieel kort houden is een vorm van uitbuiting. SCHENDING VAN RECHTEN Wanneer de oudere niet betrokken wordt bij beslissingen die hem aangaan, of wanneer er over hem gesproken wordt alsof hij er niet bij is, gaat dit in tegen het zelfbeschikkingsrecht van de oudere. Voorbeelden zijn: ongevraagd de post lezen of achterhouden, geen bezoek toelaten, inperken van privacy Het is belangrijk dat de betrokkene bij een situatie van ouderenmishandeling erover praat, niet alleen met een vertrouwenspersoon, maar ook met gespecialiseerde hulpverleners die luisteren, advies geven en helpen een oplossing te vinden. Met dat doel werd het Centraal Meldpunt voor Ouderenmis(be)handeling opgericht. De medewerkers van het centraal meldpunt bieden een luisterend oor, geven informatie en advies aan betrokkenen van ouderenmishandeling of aan personen die een vermoeden hebben en twijfelen aan de ernst van de feiten. Bij nood aan een concrete interventie zal het centraal meldpunt doorverwijzen naar de steunpunten inzake ouderenmis(be)handeling bin nen de verschillende regio s en/of provincies. W SABINE VERSTRAETE WIT-GELE KRUIS VAN VLAANDEREN Voor meer informatie of advies: Centraal Meldpunt Ouderenmis- (be)hande ling Tel: 078 15 15 70 (op maandag, woensdag, donderdag en vrijdag tussen 9.30 en 12.00 uur) of via website: www.meldpuntouderenmishandeling.be
EASY STORE WOK NIEUW IN HET ASSORTIMENT De TAO wokken van KEN HOM zijn kwalitatief hoogwaardig, voorzien van een uitstekende antikleefl aag (Xylan ) en geschikt voor alle warmtebronnen. Hij past! in vaatwasser en keukenkast. Uniek vouwbaar handvat. 40% plaatsbesparing. Voor meer info: www.ghecom.be adwok08_07.indd 1 13-08-2007 16:47:11 TICKETS INFO RESERVATIES 053/71 08 44 VOOR GROEPEN (SPECIALE VOORWAARDEN) 0476/ 36 33 43 MEER INFO WWW.ONVERGETELIJK.BE HOE RESERVEERT U? Door storting van 27 x aantal gewenste tickets op rekeningnummer 330-0722533-34 N JOY, Oude Haachtse- steenweg 125, 1831 Diegem DINSDAG 2 OKTOBER 2007 14u00 OKTOBERHALLEN WIEZE Met medewerking van Dennie Christian Wendy Van Wanten Freddy Breck Vader Abraham Mieke The Roland Lee White Dancers onvergetelijk_adv_decom123x175.i1 1 03-09-2007 11:33:44
q VOEDING Kaas iets meer dan geconcentreerde melk Wie laat zich al eens niet verleiden door een heerlijke kaasplank met wat druiven, gedroogd fruit, nootjes en een glaasje wijn? Het is geen echte zonde want kaas bevat veel eiwitten, calcium en bepaalde vitaminen. Maar inderdaad, kaas bevat ook vet en zout in verschillende dosissen, afhankelijk van de soort. Geniet dus, maar met mate. Van melk tot kaas 18 Getty Images Of de kaas gemaakt wordt op de boerderij of in de fabriek, het fabricageprocédé is hetzelfde. De melk wordt gecentrifugeerd en door toevoeging van magere melk of room op het gewenste vetgehalte gebracht. Door het toevoegen van stremsel, een stof uit de maag van een kalf, en van melkzuurbacteriën wordt de gepasteuriseerde melk tot stollen gebracht. De melk stremt. Hierbij worden de melksuikers gedeeltelijk omgezet in melkzuur. Na iets meer dan een half uur heeft zich een op kwark gelijkend mengsel gevormd, de wrongel die echter nog te veel wei bevat. Om die gemakkelijker vrij te maken wordt de wrongel gesneden. Hoe harder de kaas moet worden, hoe fijner de wrongel wordt gesneden. Door toevoeging van heet water wordt de wrongel een korrelig mengsel dat maar weinig wei meer bevat. Op een nauwkeurig vastgesteld tijdstip wordt de kaas met een linnen doek uit het vat en in een houten kaasvorm geschept en tot een vaste massa samengeperst. Dan gaat de kaas naar een bad met een pekeloplossing of wordt met zout ingewreven om de vorming van de korst
q VOEDING KAASEIWITTEN ZIJN VAN EEN UITSTEKENDE BIOLOGISCHE KWALITEIT. te beïnvloeden. Deze procedure bepaalt de definitieve smaak. Kaas uit Noord-Holland blijft bijvoorbeeld maar kort in een pekelbad en is daarom zacht van smaak. Tijdens het rijpen krijgt de kaas door inwerking van bacteriën, schimmels en gisten een homogene structuur. Enzymen zorgen voor de goede verteerbaarheid van de melkeiwitten in de kaas. Resterende melksuikers worden omgezet tot melkzuur. De gassen die daarbij ontstaan veroorzaken de gaten in de kaas. Hoe lang een kaas rijpt bepaalt of het een jonge of een oude kaas wordt: jonge kaas heeft 4 weken gerijpt, oude kaas 10 maanden. Daartussenin liggen de jong belegen, belegen en extra belegen kazen. Het vetgehalte van kaas Het vet dat aanwezig is in melk blijft bij de bereiding van kaas in de wrongel. Hoe hoger het vetgehalte van de gebruikte melk, hoe meer vet in de kaas. Afhankelijk van het soort kaas wordt er meer of minder vocht uitgeperst, maar het vet blijft erin. Met andere woorden, hoe droger de kaas, hoe vetter. Het vetgehalte van kaas wordt daarom steeds aangeduid als het percentage vet op de droge stof (g vet/100 g DS), een vaste waarde in tegenstelling tot het absolute vetgehalte (g vet/ 100 g kaas). Een Ministerieel Besluit van 1947 stelt dat het vetgehalte (per droge stof) van alle harde en halfharde kazen moet worden weergeven met een cijfer en een plusteken. Dat maakt het niet makkelijk om te achterhalen hoeveel het werkelijke vetgehalte dan wel is, alhoewel steeds vaker ook de samenstelling per 100 g product wordt weergegeven. Het vochtgehalte van de meeste kazen, verse kaas uitgezonderd, bedraagt 40 à 50%. Het absolute vetgehalte is daarom ongeveer gelijk aan het vetgehalte op droge stof gedeeld door twee. De voedingswaarde van kaas De belangrijkste pluspunten van kaas qua voedingswaarde zijn het hoge eiwitgehalte, de aanwezigheid van belangrijke hoeveelheden calcium en bepaalde vitaminen. Minder Hoe bereken je het werkelijke vetgehalte van een sneetje kaas? Gruyère 45+ 100 g Gruyère 45 + bevat per 100 g 33 g vocht en 67 g droge stof 45+ betekent 45 g vet op 100 g droge stof Met de regel van drie berekenen we dan het werkelijke vet: 100 g droge stof van deze kaas bevat 45 g vet 1 g droge stof van deze kaas bevat 45 g vet gedeeld door 100 67 g droge stof van deze kaas bevat 45 g vet x 67 en gedeeld door 100= 30 g vet. 1 sneetje (30 g) van deze kaas bevat 30 g vet x 30 en gedeeld door 100= 9 g vet. Mozarella 45+ 100 g Mozarella 45+ bevat per 100 g 55 g vocht en 45 g droge stof Doen we dezelfde berekening als hierboven, dan bekomen we: 1 sneetje (30 g ) van deze kaas bevat 20,2 g vet x 30 en gedeeld door 100= 6 g vet. Dit voorbeeld toont aan dat een kaas met eenzelfde vetgehalte per droge stof toch een lager vetgehalte kan hebben omwille van het hoger vochtgehalte. Getty Images 19
q VOEDING Kaas bewaren 20 Kaas is een levend product. De micro-organismen, die het rijpingsproces op gang brengen en zo verantwoordelijk zijn voor de gewenste smaakstoffen en de juiste kwaliteit, blijven in het eindproduct doorleven. Koel bewaren is dan ook nodig om bederf tegen te gaan. Veel van de waardevolle smaakstoffen gaan echter verloren wanneer kaas bij een te lage temperatuur wordt bewaard. Daarom de volgende tips: Bewaar kaas best helemaal onderaan in de koelkast waar de temperatuur iets hoger is, indien mogelijk liefst in de groentebak. Uitzonderingen zijn verse kaas, blauwschimmelkaas en sterk gerijpte kaas: zij moeten hoger in de koelkast worden bewaard waar de temperatuur lager is. Net als alle zuivelproducten neemt kaas gemakkelijk geurtjes op. Daarom is het aan te bevelen kaas altijd luchtdicht verpakt te bewaren, in hermetisch gesloten dozen, in aluminiumfolie of in de oorspronkelijke vacuümverpakking. Neem kaas een half uur voor gebruik uit de koelkast. De kaas krijgt dan de tijd om te "chambreren" en al zijn smaakstoffen vrij te maken. Neem echter niet meer uit de koelkast dan nodig. positieve aspecten van kaas zijn het vetgehalte en het zoutgehalte. De eiwitten in kaas leveren zoals deze in melk een belangrijke bijdrage in de voorziening van essentiële aminozuren. Kaaseiwitten zijn van een uitstekende biologische kwaliteit. De hoeveelheid eiwit in kaas varieert tussen 5 en 10% voor verse kaassoorten en 25 en 30% voor harde kazen. Kaas is een zeer rijke bron van calcium. Bij de meeste kaasbereidingen wordt tijdens het stremmen een oplossing van calciumchloride toegevoegd, wat de hoeveelheid calcium nog verhoogt. De aanwezigheid van eiwitten en de goede fosfor/calciumverhouding zou de opname van de aangeboden hoeveelheid calcium bovendien bevorderen. Verse kaas bevat ongeveer 100 mg calcium per 100 g, extra harde kaas zoals Emmental kan tot 1000 mg calcium per 100 g bevatten. Gemiddeld levert 100 g kaas 800 mg calcium. Twee plakjes kaas (ongeveer 60 g) per dag leveren 50% van de aanbevolen hoeveelheid calcium voor een volwassene (voedingsaanbevelingen voor België). De wateroplosbare vitaminen B 2 en B 12 worden hoofdzakelijk door de kaasflora gesynthetiseerd tijdens de rijping. Gerijpte kaas vormt als bron van vitamine B 12 een goede aanvulling op een vegetarische voeding. De belangrijkste vetoplosbare vitaminen in kaas zijn vitamine A en D. Het spreekt voor zich dat vette kazen rijker zijn aan vitamine A en D dan magere kazen. Vette kaassoorten worden omwille van hun hoge vetgehalte en het sterk verzadigde karakter van de vetzuursamenstelling best met mate gebruikt. Magere en halfvette kazen en kaas waaraan bepaalde Getty Images TWEE PLAKJES KAAS (ONGEVEER 60 G) PER DAG LEVEREN 50% VAN DE AANBEVOLEN HOEVEELHEID CALCIUM VOOR EEN VOLWASSENE. plantaardige vetten zijn toegevoegd, waardoor de hoeveelheid verzadigd vet is verminderd, bieden een goed alternatief. Zout wordt niet alleen toegevoegd voor de smaak, maar ook om technische redenen. Kaas bevat gemiddeld 1,5 g zout per 100 g. Deze hoeveelheid kan echter oplopen tot 4% bij blauwe schimmelkazen. Vandaag zijn echter ook diverse variëteiten op de markt met een verlaagd zoutgehalte. Omwille van het hogere vet- en zoutgehalte kan kaas melk als leverancier van calcium niet volledig vervangen. De gulden regel van de variatie geldt dus niet alleen voor de voeding in het algemeen maar ook binnen de groep van de zuivelproducten. q Literatuur RENILD WOUTERS DIËTISTE WIT-GELE KRUIS Kaas Alle informatie voor de liefhebber (1999) Judy Ridgway Kaas: een delicatesse in tal van variëteiten. Nutrinews 3-2000