Aan de Gemeenteraad Raad : 20 november 2008 Onderwerp : Koopzondagen regeling Status : Opiniërend Punt no. : 10 Korte toelichting Naar aanleiding van de landelijke evaluatie van de Winkeltijdenwet legt het college een aantal keuzes aan u voor inzake het Koopzondagenbeleid van de gemeente Achtkarspelen. Het college is van mening dat het huidige Koopzondagen beleid goed past bij de cultuur van de gemeente Achtkarspelen en vraagt de raad zijn voorkeur te bepalen en uit te spreken. Aanleiding De winkelsluitingswet 1976 is twaalf jaar geleden -in 1996- veranderd in de Winkeltijdenwet. Bij deze wetswijziging heeft de gemeente een aantal bevoegdheden gekregen en is de vrijheid van detaillisten om zich aan te passen aan de lokale vraag van consumenten toegenomen. Iedere winkelier mag nu 6 dagen per week tot 22.00 uur open zijn zonder beperkingen. Een nieuw onderdeel in deze wet is de mogelijkheid om per gemeentelijk gebied maximaal 12 zon- en of feestdagen aan te wijzen als koopzondagen. In de verordening die U in 1996 heeft vastgesteld staat dat er maximaal 5 feestdagen mogen worden vastgesteld als koopzondag. Deze dagen mogen niet op een zondag vallen en eerste kerstdag is uitgezonderd. Het vaststellen van deze feestdagen is aan het college van Burgemeester en Wethouders gemandateerd. In de praktijk kan het college van Burgemeester en Wethouders dus alleen maar ontheffing verlenen voor tweede pinksterdag, tweede paasdag, tweede kerstdag, nieuwjaarsdag en hemelvaartsdag. De Winkeltijdenwet is in 2006 geëvalueerd. Het nemen van een besluit naar aanleiding van deze evaluatie is uitgesteld tot het huidige kabinet was aangesteld. Het huidige kabinet heeft voorgesteld om de wet grotendeels intact te laten. De aangepaste wet ligt momenteel bij de Raad van State en de verwachting is dat deze 1 januari 2009 in werking treed. Uit de evaluatie is als enige belangrijke onderdeel het verscherpen van de Toerismebepaling gekomen. Dit is een uitzonderingsmogelijk die in de wet van 1996 is gecreëerd. Als een gebied een zelfstandige toeristische aantrekkingskracht heeft mogen de winkels in dit gebied op zondag open. Veel gemeenten (157) maken gebruik van deze uitzonderingsregel. In onze gemeente is dit niet aan de orde. Wat wel al enige jaren in onze gemeente speelt is de vraag van verschillende ondernemers (kerstartikelen/meubelbranche) om vaker of op andere momenten dan de huidige vijf keer per jaar extra open te zijn. De verordening is inmiddels 12 jaar geleden vastgesteld. Nu de Winkeltijdenwet is geëvalueerd en er een wetsontwerp is gemaakt is het tijd om te beslissen of ons gemeentelijk beleid aangepast dient te worden.
Raad : 20 november 2008 Punt no.: 10 Blad: 2 Keuzemogelijkheden Bestaand beleid niet veranderen. Handhavend optreden bij overtredingen. De huidige wet biedt hiervoor voldoende mogelijkheden. Winkeliers kunnen er binnen de bestaande regelgeving ook vaker voor kiezen om elke avond tot 22.00 uur open te zijn voor publiek. Van deze mogelijkheid wordt nu geen gebruik gemaakt. Voordelen: Huidig beleid bevestigen. Duidelijkheid bieden aan consument en detaillist. De zondagsrust zo veel mogelijk in stand houden. Nadelen: Ondernemers in bepaalde branches willen graag vaker open. Er dient tegen ondernemers die zich niet houden aan de huidige regelgeving bestuursrechterlijk opgetreden te worden om rechtsongelijkheid tegen te gaan. Bovenstaande keuzemogelijkheid heeft de voorkeur van het college. Zij is van mening dat het huidige beleid goed past bij de cultuur van onze gemeente en dat hiermee de zondagsrust zoveel mogelijk intact wordt gelaten. Het college is daarbij ook van mening dat er in de regio (Leeuwarden/Groningen) voldoende mogelijkheden zijn om op zondagen te winkelen. Bij wijziging van het bestaande beleid zijn er twee mogelijkheden. Maximaal 12 dagen collectief vaststellen voor de hele gemeente. In de verordening Winkeltijden Achtkarspelen vaststellen hoeveel koopzondagen collectief maximaal mogelijk zijn. Tussen 1 en 12 in totaal. Elke ondernemer is vrij om te bepalen of hij wel of niet gebruik maakt van deze collectief aangewezen dag. Het aanwijzen van deze collectieve dagen zou kunnen door bijvoorbeeld in september een beroep op de ondernemers te doen om datum voorstellen in te dienen. Volgens op grond van vooraf opgestelde beleidsregels (zie bijlage voor voorbeeld) een lijst met data te maken en deze in december vast te laten stellen door het college. Voordelen: Iedereen weet waar hij/zij aan toe is. De winkelier weet wanneer hij open mag zijn, de consument weet wanneer winkels open (kunnen) zijn in de gehele gemeente. Nadelen: Consumenten verwachten dat alle winkels open zijn op de aangewezen dagen, winkeliers voelen zich onder druk gezet om open te gaan op de aangewezen dagen. Op verzoek van ondernemers en per gebied (dorp) maximaal 12 koopzondagen vaststellen. Veel winkeliers en sommige gemeenschappen zullen geen gebruik willen maken van de verruimde mogelijkheden. Een gebiedsgerichte vaststelling van koopzondagen maakt dit mogelijk. Voordelen: Winkeliers die kerstartikelen verkopen, tuincentra en bijvoorbeeld meubelwinkels willen misschien wel open, terwijl andere (kleine) detaillisten daar geen behoefte aan hebben. Winkeliers die zich richten op speciale kopersgroepen/seizoenen kunnen in de voor hen drukke periodes vaker open zijn op zondag (voorjaar/decembermaand). Nadelen: Het risico bestaat dat er een lappendeken aan koopzondagen ontstaat en dit voor een onduidelijke situatie bij de consument zorgt.
Raad : 20 november 2008 Punt no.: 10 Blad: 3 Voorstel Naar aanleiding van de uitkomsten van de discussie over de keuze hoe om te gaan met de koopzondagen in de toekomst: een nieuwe verordening Winkeltijden Achtkarspelen met bijbehorende beleidsregels voor het vaststellen van koopzondagen opstellen en aan de raad voorleggen of; het handhaven van het huidige beleid communiceren en uitvoeren. Buitenpost, 6 november 2008 het college van burgemeester en wethouders van Achtkarspelen, secretaris, mr. E. van der Sluis burgemeester, T.J. van der Zwan Bijlagen : Voorbeeld beleidsregels Koopzondagen Ter inzage : - Ambtenaar : mw. M. Tigchelaar Portefeuillehouder : T.J. van der Zwan
Bijlage: Voorbeeld beleidsregels Koopzondagen De burgemeester en het college van de gemeente Achtkarspelen en ieder voor zover het hun bevoegdheden betreft; gelet op artikel 3 van de Winkeltijdenwet en artikel 5 en 7 van de Verordening winkeltijden gemeente Achtkarspelen besluiten vast te stellen de volgende Beleidsregels zon- en feestdagenregeling Gemeente Achtkarspelen Hoofdstuk 1 Algemeen Artikel 1.1 Begripsbepalingen Voor de toepassing van deze beleidsregels wordt verstaan onder: a. de wet: De Winkeltijdenwet; b. de verordening: de Verordening winkeltijden gemeente Achtkarspelen; c. feestdagen: Nieuwjaarsdag, tweede Paasdag, Hemelvaartsdag, tweede Pinksterdag, eerste Kerstdag, tweede Kerstdag. Artikel 1.2 Doel Deze beleidsregels hebben tot doel duidelijkheid te verschaffen over de wijze waarop het college van burgemeester en wethouders de Zon- en feestdagenregeling in artikel 5 en artikel 7 van de Verordening winkeltijden gemeente Achtkarspelen toepast. Artikel 1.3 Zon- en feestdagenregeling Winkeltijdenwet 1. Op grond van artikel 2 van de wet is winkelopenstelling op zon- en feestdagen niet toegestaan. 2. Voor maximaal 12 zon- en feestdagen per kalenderjaar kan de gemeente vrijstelling van deze verplichte sluiting verlenen (artikel 3 Winkeltijdenwet). De beperking tot twaalf dagen per kalenderjaar geldt voor elk deel van de gemeente afzonderlijk. 3. Daarnaast kan op zon- en feestdagen ten behoeve van bijzondere gelegenheden van tijdelijke aard en ten behoeve van het uitstallen van goederen ontheffing worden verleend van deze verplichte sluiting (artikel 4 Winkeltijdenwet). 4. Een nadere uitwerking van deze vrijstellingsmogelijkheden dan wel ontheffingsmogelijkheden is terug te vinden in de Verordening winkeltijden gemeente Achtkarspelen. Artikel 1.4 Verordening winkeltijden Gemeente Achtkarspelen 1. Op grond van artikel 5 van de Verordening zijn Burgemeester en wethouders bevoegd vrijstelling te verlenen van de verplichte sluiting op zon- en feestdagen middels aanwijzing van: a. 12 zon- en feestdagen per gebeid in de gemeente Achtkarspelen 2. Op grond van artikel 7 van de Verordening zijn Burgemeester en wethouders bevoegd ontheffing te verlenen van de verplichte sluiting op zon- en feestdagen ten behoeve van: a. bijzondere gelegenheden van tijdelijke aard b. het uitstallen van goederen
- 2 - Hoofdstuk 2 Vrijstelling verplichte sluiting op zon- en feestdagen Artikel 2.1 Procedure 1. Jaarlijks wordt door burgemeester en wethouders in de maand september, een oproep op de gemeentepagina van een huis-aan-huisblad geplaatst, waarin ondernemers, verenigingen en instellingen worden uitgenodigd hun verzoeken, met betrekking tot de toewijzing van de koopzondagen in het volgende kalenderjaar, kenbaar te maken. 2. Verzoeken voor de aanwijzing van koopzondagen voor het volgende kalenderjaar, die voor de maand november van enige kalenderjaar, bij burgemeester en wethouders worden ingediend, worden betrokken bij de afweging als bedoeld in het derde lid. 3. Uiterlijk 15 december van ieder kalenderjaar, maken burgemeester en wethouders op basis van de ingediende verzoeken, een afweging op grond waarvan overgegaan wordt tot aanwijzing van koopzondagen in het volgende kalenderjaar. Artikel 2.2 Toewijzingscriteria Bij de beoordeling van verzoeken voor aanwijzing van een koopzondag in het volgende dan wel lopende kalenderjaar, geldt de volgende prioriteitsvolgorde: a. Collectieve verzoeken voor één aangewezen gebied, niet uitsluitend afkomstig van één specifieke branche, worden bij voorrang gehonoreerd. b. Branchegerichte collectieve verzoeken voor een aangewezen gebied worden gehonoreerd, mits niet strijdig met het gestelde onder a. Hierbij geldt als uitgangspunt dat zoveel mogelijk verschillende branches de mogelijkheid moeten hebben om te profiteren van de koopzondagen en de spreiding van vrijstellingsdagen zoveel mogelijk wordt gewaarborgd. c. Individuele verzoeken in een aangewezen gebied, worden pas in behandeling genomen als blijkt dat na honorering van de verzoeken als genoemd onder a en b van dit artikel, nog de mogelijkheid bestaat andere zon- en feestdagen als koopzondag aan te wijzen. Als dat het geval is, wordt aan het verzoek voorrang gegeven, dat naar verwachting in het belang is van het grootst aantal consumenten. d. Individuele verzoeken in een aangewezen gebied die in de loop van een kalenderjaar worden ingediend, worden toegewezen als er nog koopzondagen beschikbaar zijn en op volgorde van indiening van het verzoek. e. Verzoeken tot wijziging of intrekking van aangewezen zon- en feestdagen in een aangewezen gebied worden uitsluitend gehonoreerd wanneer de aanvrager heeft aangetoond dat hiertegen geen bedenkingen bestaan van andere ondernemers binnen het aangewezen gebied. f. Het college kan in bijzondere gevallen afwijken van het bepaalde onder a, b, c, d of e indien toepassing van de beleidsregels tot onbillijkheden van overwegende aard leidt. Hoofdstuk 3 Ontheffing verplichte sluiting voor afzonderlijke situaties 3.1 Bijzondere gelegenheden van tijdelijke aard Onder bijzondere gelegenheden in de zin van artikel 7 van de Verordening winkeltijden Gemeente Achtkarspelen wordt verstaan: a. alle jubilea van het bedrijvenpark/winkelcentrum met een interval van 5 jaar; (5, 10, 15, 20 etc); b. voor de afzonderlijke winkels wordt uitgegaan van de erkende jubilea; (12 ½, 25, 40, 50) c. overname van een winkel door een nieuwe eigenaar; d. heropening van een winkel na een ingrijpende verbouwing; e. andere, zeer specifieke gelegenheden ter beoordeling van het college. Hoofdstuk 4 Inwerkingtreding en bekendmaking 4.1 Inwerkingtreding beleidsregels 1. Deze beleidsregels treden in werking op 1 augustus 2008. 2. Het besluit tot vaststelling wordt bekendgemaakt middels opname in de Feanster. 3. Het besluit en de beleidsregels liggen tevens ter inzage op het gemeentehuis. Aldus vastgesteld d.d.... 2008 Burgemeester en wethouders
- 3 - Toelichting bij de Beleidsregels zon- en feestdagenregeling Hoofdstuk 1. Algemeen In 1996 is de Winkeltijdenwet van kracht geworden, die de Winkelsluitingswet 1976 opvolgde. De Winkeltijdenwet beoogt een grote mate van flexibiliteit te bieden, waardoor vraag en aanbod optimaal op elkaar kunnen worden afgestemd. Hierdoor worden economische dynamiek en initiatief gestimuleerd, wat bijdraagt aan meer werkgelegenheid. Daartoe zijn de mogelijkheden tot openstelling van winkels zodanig verruimd, dat deze nu alleen nog op werkdagen tussen 22:00 en 06:00 uur, zondagen en enkele feestdagen gesloten dienen te zijn. Op gemeentelijk niveau kan door middel van het verlenen van vrijstellingen en ontheffingen, neergelegd in een verordening, van dit algemene verbodsregime worden afgeweken. Gemeenten genieten daarbij een ruime beleidsvrijheid, zodat optimaal op de lokale situatie kan worden ingespeeld. Hoofdstuk 2. Vrijstelling verplichte sluiting op zon- en feestdagen Toelichting bij artikel 2.1 Procedure In de beleidsregels wordt de procedure beschreven die vooraf gaat aan de vaststelling van koopzondagen. In de maand september wordt een oproep in de Feanster geplaatst waarin de winkeliers worden uitgenodigd hun verzoeken tot toewijzing van de koopzondagen kenbaar te maken. In de praktijk ontvangen de ondernemersverenigingen en overige niet bij een ondernemersvereniging aangesloten winkeliers, een persoonlijke uitnodigingsbrief. Met de oproep in de Feanster staat echter vast dat alle ondernemers kennis hebben kunnen nemen van het verzoek. Dit voorkomt discussie achteraf indien winkeliers stellen dat zij niet op de hoogte waren van de mogelijkheid de koopzondagen kenbaar te maken. Verzoeken voor koopzondagen welke tijdig zijn ontvangen door de gemeente, worden meegenomen in de afweging omtrent de vaststelling van de koopzondagen. Toelichting bij artikel 2.2 Toewijzingscriteria De winkeliers in de gemeente Achtkarspelen kunnen een verzoek indienen voor de aanwijzing voor koopzondagen. Hierbij gaat de voorkeur uit naar gezamenlijke verzoeken. Bij de beoordeling van verzoeken voor aanwijzing van een koopzondag in het volgende dan wel lopende kalenderjaar is een prioriteitsvolgorde gemaakt. Hoe meer ondernemers het verzoek ondersteunen, hoe groter de kans dat de aangevraagde koopzondagen gehonoreerd worden. Hierbij dient te worden aangetekend dat een collectief verzoek waarin de verschillende branches zijn vertegenwoordigd voorrang heeft op een collectief verzoek afkomstig uit slechts één specifieke branche. Globaal genomen zijn het met name de volgende branches die van belang zijn in de Gemeente Achtkarspelen: a. detailhandel food; onder andere supermarkten, slagers, bakkers, slijterijen, kaaswinkels; b. detailhandel non food: onder andere kledingwinkels, schoenenzaken, wit- bruingoedzaken, telecommunicatie en geluidsdragers, muziekwinkels, elektronicazaken, dierenspeciaalzaken, warenhuizen, boekwinkels; c. meubelbranche: onder andere verkoop van keukens, sanitair, banken, bedden, kasten, verlichting, vloeren; d. klus en tuin: onder andere bouwmarkten, tuincentra, tuinmeubelzaken, bouwspecialisten; Een uitputtende indeling van de verschillende winkels in branches is lastig te geven. In gevallen waarin niet zonder meer duidelijk is onder welke branche een onderneming valt en hierover discussie ontstaat, bepaalt het college. Het kan natuurlijk voorkomen dat deze prioriteitsvolgorde onbedoeld zeer nadelige gevolgen heeft voor een winkel. In dergelijke uitzonderlijke situaties blijft het mogelijk om een besluit te nemen in afwijking van de toewijzingscriteria. Hoofdstuk 3 Ontheffing van verplichte sluiting voor afzonderlijke situaties Toelichting bij artikel 3.1 Bijzondere gelegenheden van tijdelijke aard Voor bijzondere gelegenheden van tijdelijke aard kan het college ontheffing verlenen van de verplichte sluiting op zon- en feestdagen. Deze bevoegdheid bestaat naast de vrijstellingsbevoegdheid van artikel 5 van de Verordening.
- 4 - Op 28 maart 2000 heeft het college van Burgemeester en wethouders van de gemeente Achtkarspelen een lijst van bijzondere situaties vastgesteld, waarbij ontheffing verleend kan worden voor bijzondere gelegenheden van tijdelijke aard. De lijst van bijzondere situaties is ongewijzigd opgenomen in artikel 3.1 van de beleidsregels. De destijds gebruikte argumenten zijn nog steeds van toepassing. Door een lijst van bijzondere gelegenheden vast te stellen, is het voor de ondernemers helder wanneer een gevraagde ontheffing kans van slagen heeft. Ondanks de lijst voor bijzondere gelegenheden blijft op grond van 3.1 sub e de mogelijkheid bestaan om voor andere zeer specifieke gelegenheden, die niet op de lijst worden genoemd, een uitzondering te maken en ontheffing te verlenen.
- 5 - Bijlage: Handhaving van de Winkeltijdenwet. De Winkeltijdenwet kan langs twee sporen worden gehandhaafd, namelijk strafrechtelijk en bestuursrechtelijk. Strafrechtelijke handhaving In de Winkeltijdenwet staat beschreven op welke dagen en tijden het verboden is om een winkel geopend te hebben. Het verbod geldt ook voor andere vormen van detailhandel, zoals markten straathandel. Een overtreding van een verbod van de Winkeltijdenwet is een strafbaar feit in de zin van de Wet op de economische delicten. Met de strafrechtelijke handhaving van de Winkeltijdenwet zijn de politie en de Belastingdienst/FIOD-ECD belast. De politie op lokaal niveau en in gevallen waarin overtreding van de Winkeltijdenwet een landelijke verstoring van de concurrentieverhoudingen oplevert of sprake is van overtredingen met een bijzonder karakter de Belastingdienst/FIOD-ECD. Het primaat van de handhaving ligt bij de politie. De Aanwijzing handhaving winkeltijdenwet bevat regels voor de strafrechtelijke handhaving van de Winkeltijdenwet. Teneinde strafrechtelijke vervolging te voorkomen kan het Openbaar Ministerie (OM) met de overtreder van de Winkeltijdenwet een schikking treffen conform de Richtlijn voor strafvordering winkeltijdenwet. De overtreder betaalt dan een in de richtlijn beschreven bedrag in ruil voor niet verdere vervolging door de Officier van Justitie. Bestuursrechtelijke handhaving Een tweede wijze van handhaving is de bestuursrechtelijke handhaving. Het gemeentebestuur is bevoegd bestuursdwang toe te passen. In relatie tot de Winkeltijdenwet biedt bestuursdwang de mogelijkheid om tot sluiting van een niet geoorloofd opengestelde winkel over te gaan. Daarnaast heeft een gemeente in beginsel de keuze om in plaats van bestuursdwang een last onder dwangsom aan een overtredende winkelier op te leggen, tenzij het belang dat het overtreden voorschrift beoogt te beschermen zich daartegen verzet. In de praktijk betekent dit dat een winkelier eerst enkele keren wordt gewaarschuwd dat de winkel niet geopend mag zijn. Indien dit geen effect heeft, wordt daadwerkelijk tot het opleggen van een last onder dwangsom overgegaan. In het geval van openstelling op een nietkoopzondag wordt de winkelier gelast zijn winkel gesloten te houden op straffe van verbeurte van een dwangsom. Hij moet in beginsel een termijn krijgen om zijn winkel te sluiten. Hoe lang de begunstigingstermijn moet zijn, hangt sterk af van de omstandigheden van het geval. Feitelijke sluiting van de winkel zal in het algemeen niet veel tijd vergen (ca. 2 à 3 uur). Ook andere factoren kunnen echter een rol spelen bij de bepaling van de termijn. Bijvoorbeeld hoe lang de winkel al open was op niet-koopzondagen, of het gemeentebestuur hiervan op de hoogte was en of de bedrijfsvoering sterk gebaseerd is op de zondagsopenstelling (onder omstandigheden kan een termijn van enkele maanden nog redelijk zijn). Overigens mag bij de bepaling van de begunstigingstermijn ook gewicht worden toegekend aan het tijdstip waarop de winkelier voor het eerst, dus voorafgaand aan het opleggen van de dwangsom, gewaarschuwd werd dat hij zijn winkel niet op zondag geopend mocht hebben. Na afloop van de termijn verbeurt de winkelier voor elke niet-koopzondag waarop hij zijn winkel geopend heeft van rechtswege een dwangsom. Verbeurde dwangsommen kunnen bij dwangbevel worden ingevorderd. De bevoegdheid verbeurde dwangsommen in te vorderen verjaart zes maanden na de dag waarop de dwangsom is verbeurd. Het gemeentebestuur heeft grote vrijheid bij de bepaling van de hoogte van de dwangsom. De wet stelt slechts als eis dat de dwangsom in redelijke verhouding moet staan met de zwaarte van het geschonden belang en de beoogde werking van de dwangsom.
- 6 - Bij overtreding van de Winkeltijdenwet kunnen verschillende aspecten een rol spelen, zoals de omvang van de op zondag geopende winkel en het voordeel dat de winkelier met de zondagopenstelling behaalt (behaalde voordeel op niet-koopzondag). De dwangsom beoogt immers een effectieve prikkel tot naleving van de Winkeltijdenwet te geven. Tegen een besluit tot opleggen van een last onder dwangsom staat beroep open bij het College van Beroep voor het bedrijfsleven. Dit College respectievelijk zijn voorzitter heeft in een aantal recente zaken uitspraak gedaan op beroepen tegen respectievelijk verzoeken tot schorsing van besluiten tot opleggen van een last onder dwangsom aan winkeliers die de Winkeltijdenwet hadden overtreden. De praktijk laat zien dat de rechter deze besluiten terughoudend toetst. Alle beroepen respectievelijk verzoeken werden ongegrond verklaard en afgewezen.