Als anderen het niet meer weten. MOC t Kabouterhuis, thuis in hulp voor het jonge kind en gezin
Inhoud Inleiding... 5 Opvoeden is moeilijk... Zelf hulp zoeken... Welkom bij t Kabouterhuis... Wie zijn wij?... Problemen bij jonge kinderen... Wat is er met mijn kind aan de hand?... Hulp bij u thuis... Trainingen... Hulp op kinderopvang en op school voor leidster, leerkracht en ouders... Uw kind op de groep... Meer informatie... 6 6 7 7 8 10 11 12 13 14 15 Bas naar t Kabouterhuis... 17 In detail... 35 3
Inleiding Maakt u zich zorgen om uw kind? Heeft u al hulp gezocht bij familie, vrienden, buren, medewerkers van het kinderdagverblijf of de leraar op school? Maar blijft het ingewikkeld en komt u er niet uit? Bij kinderen kan er van alles aan de hand zijn. Weinig of veel. U kunt hier wat aan doen en bij t Kabouterhuis werken deskundigen die u daarbij kunnen helpen. Zij zoeken samen met u uit wat er aan de hand is met uw kind en wat u kunt doen om hiermee om te gaan. Voor u ligt een boekje waarin we zo goed mogelijk proberen uit te leggen wat we voor jonge kinderen en gezinnen kunnen betekenen. Een gezellig boekje met uitleg over een serieus onderwerp voor u en uw kind. thuis of soms op een kinderdagverblijf of school. Een aantal kinderen gaat naar groepsbehandeling bij t Kabouterhuis. Dit is net als voor het eerst naar school best spannend voor uw kind. Daarom hebben wij een voorleesverhaal met tekeningen voor u en uw kind gemaakt. Met dit verhaal kunt u uw kind op een gemakkelijke, leuke manier voorbereiden op wat er gaat gebeuren. Naast de behandeling op een groep bieden wij meer mogelijkheden. Achterin dit boekje vindt u gedetailleerde informatie. Soms hebben kinderen hulp nodig, veel of weinig. Bij t Kabouterhuis werken allemaal deskundigen. Onze medewerkers kunnen vaak met een paar gesprekken al veel voor u en uw kind betekenen. We komen bij u Wanneer u dit boekje leest, kan het zijn dat sommige informatie alweer verouderd is. Voor de meest actuele informatie verwijzen we u naar www.kabouterhuis.nl. 5
Opvoeden is moeilijk Zelf hulp zoeken Opvoeden gaat niet altijd vanzelf. Misschien is uw kind druk? Of juist heel stil? Praat uw kind nog niet? Schopt en slaat uw kind andere kinderen? Ook kan het zijn dat de school zich zorgen maakt of klachten heeft over uw kind. Dit is niet leuk om te horen. U maakt zich zorgen. Is er iets met mijn kind aan de hand? U praat over het gedrag van uw kind met familie, vrienden of buren. Wat kunt u doen om het gedrag van uw kind te veranderen? Wat zijn oplossingen? Op school en op het kinderdagverblijf weten ze veel over opvoeden. Ook bij het Ouder- en Kindcentrum en uw huisarts kunt u met veel vragen terecht. Toch lukt het niet altijd om een oplossing te vinden. Wat nu? Wist u dat...u ook een Eigen Kracht-conferentie kunt aanvragen? Opvoeden is moeilijk. Soms kunt u het even niet alleen. U heeft hulp nodig. Tijdens een Eigen Krachtconferentie maakt u samen met familie en bekenden een plan voor de toekomst. De bespreking wordt geleid door een onafhankelijke coördinator. Voor meer informatie kunt u kijken op www.eigen-kracht.nl. 6
Welkom bij t Kabouterhuis Wie zijn wij? Als u en anderen het niet meer weten, kunt u bij t Kabouterhuis terecht. Wij weten veel over jonge kinderen. Wij gaan samen met u uitzoeken wat er met uw kind aan de hand is. Daarna werken we samen aan een oplossing. Wij kunnen met u meedenken, u steunen bij ingewikkelde vragen rondom opvoeden of het opgroeien van uw kind. Samen met u zoeken we naar oplossingen voor uw problemen. Er zijn zes Kabouterhuizen (zie achterin dit boekje voor de adressen). Deze Kabouterhuizen zijn ingericht voor jonge kinderen. De ruimtes zijn gezellig en hebben veel kleur, speelgoed en tekeningen. Buiten zijn er speelpleinen met zandbakken, klimrekken en glijbanen. Als u bij ons komt, krijgt u een rondleiding. We praten over de zorgen die u heeft over uw kind en hoe dit voor u is. Wij overleggen met u wat we samen het beste kunnen doen om u en uw kind te helpen. We maken hier met elkaar afspraken over. Wist u dat...kleine kinderen flexibel zijn? Hierdoor kunnen we met jonge kinderen meer bereiken dan met oudere kinderen of jongvolwassenen. Dus, hoe jonger het kind is als het probleem wordt aangepakt hoe beter voor het kind en de omgeving. Ook wordt de kans kleiner dat het kind later nog in aanraking komt met zwaardere vormen van (jeugd)zorg. 7
Problemen bij jonge kinderen Kinderen worden vanzelf groter maar hun ontwikkeling gaat niet altijd vanzelf. Opgroeiende kinderen zijn niet altijd even gemakkelijk. Er kan van alles aan de hand zijn. Het kan zijn dat uw kind: angstig, stil en teruggetrokken is; extreem druk en beweeglijk is; vaak ongehoorzaam is; veel aandacht vraagt en agressief is; niet of moeilijk spreekt; moeilijke omgang met leeftijdgenootjes heeft; problemen met eten en groeien heeft; (kenmerken van) autisme, ADHD heeft; medische problemen heeft; zich langzamer ontwikkelt dan andere kinderen. Emotionele problemen Kinderen met emotionele problemen kunnen stil, teruggetrokken, angstig, of juist droevig of somber zijn. Dit kan bijvoorbeeld komen doordat er iets gebeurd is waardoor er stress ontstaat. Bij t Kabouterhuis kunnen we helpen. We zoeken eerst uit wat er met uw kind aan de hand is. Door met uw kind te spelen, kunnen we erachter komen wat er aan de hand is. Daarna kijken we welke hulp uw kind nodig heeft. Gedragsproblemen Kinderen met gedragsproblemen doen vaak dingen zonder eerst na te denken. Sommige kinderen schelden veel of maken dingen stuk. Ze zijn driftig, stampvoeten of luisteren niet. Sommig kinderen pakken dingen af van andere kinderen. Wij gaan samen met u en eventueel het kinderdagverblijf of de school aan de slag om deze gedragsproblemen bij u kind te verminderen of te laten verdwijnen. Hierdoor kan uw kind zich beter ontwikkelen. 8
Autisme Kinderen met autisme gaan op een andere manier om met mensen en dingen. Sommige kinderen maken moeilijk contact en houden afstand. Sommigen blijven iets wat ze doen steeds herhalen. Ook kunnen ze moeite hebben met taal en met duidelijk maken wat ze willen. Het begrijpen van anderen kan ook erg moeilijk zijn. Autisme zit in de hersenen van een kind en gaat niet over. Wel kunnen kinderen en ouders leren zo goed mogelijk met autisme om te gaan. Bij t Kabouterhuis kunnen we u hierbij helpen. Problemen met spraak en taal Sommige kinderen praten niet of vinden praten moeilijk. t Kabouterhuis zoekt uit hoe dat komt. Hangt het niet praten samen met een ander probleem? Praat uw kind bijvoorbeeld niet of moeilijk omdat het geen contact kan maken? Bij t Kabouterhuis leert uw kind beter praten en leert het te communiceren met plaatjes en gebaren. Ook zonder woorden leert u met uw kind praten. Samen met u zoeken we vervolgens naar de beste school of begeleiding voor uw kind. Wist u dat...we bij t Kabouterhuis rekening houden met het IQ en de lichamelijke conditie van uw kind? Heeft uw kind een hoog of laag IQ? Een slechte of goede lichamelijke conditie? Wij kijken naar wat uw kind begrijpt en kan. 9
Wat is er met mijn kind aan de hand? Eerst gaan we uitzoeken wat er precies met uw kind aan de hand is. Dit doen we bij t Kabouterhuis maar het kan ook zijn dat we bij u thuis komen. Medewerkers doen testjes. Hoe doet uw kind bepaalde opdrachtjes? Wat kan uw kind al goed? En wat nog niet zo goed? Wanneer we weten wat er met uw kind is, bespreken we dit met u. Samen met u gaan we kijken naar wat we willen bereiken en hoe we dit gaan doen. Misschien komt u voor onderzoek en enkele gesprekken naar t Kabouterhuis. Ook kan één van onze medewerkers bij u thuis komen om u te helpen, of uw kind komt overdag bij ons op de groep. De hulp duurt zolang het nodig is. Soms duurt dat een hele tijd. Soms is het maar kort. Wist u dat er bij t Kabouterhuis een kinderarts werkt? Het is namelijk belangrijk om ook naar lichamelijke problemen te kijken als een kind wordt onderzocht en behandeld. Soms hangt het gedrag van een kind samen met iets lichamelijks. 10
Hulp bij u thuis U kunt thuis hulp krijgen bij het opvoeden. Bij t Kabouterhuis weten we veel over opvoeden. We kunnen u allerlei manieren leren om met uw kind om te gaan. Elk gezin heeft een andere manier nodig. Een medewerker van t Kabouterhuis komt een tijd lang elke week bij u thuis. We praten over de zorgen die u heeft over uw kind. Als u zelf moeite met iets heeft kunnen we het daar ook over hebben. Samen werken we aan hoe u het beste met deze zorgen kunt omgaan. Moeder van Ferhat: Ferhat was als baby al druk. Toen hij ging lopen werd hij nog drukker. Ferhat sliep heel laat in. Hij was een paar keer per nacht wakker en alweer heel vroeg op. Op een gegeven moment kon ik het niet meer aan. Ik raakte oververmoeid en ben naar de huisarts gegaan. Zo kwam ik bij t Kabouterhuis terecht. Ze stelden hulp bij mij thuis voor. Dat zag ik eerst niet zo zitten: iemand die je thuis op de vingers kijkt! Na overleg met mijn familie besloot ik het toch te proberen en dat pakte goed uit. Moniek kwam een half jaar lang twee keer per week. Ze bracht een videocamera mee en filmde mij met Ferhat als we gingen puzzelen of als ik een boekje voorlas. De volgende keer bekeken we de opname. Ze vertelde me wat ik goed deed en ze gaf tips wat ik beter of anders kon doen. Het is heel anders als je jezelf op video ziet. Ik deed anders tegen Ferhat dan ik zelf dacht. Ferhat is nog steeds een druk kind, maar ik kan er beter voor zorgen dat hij ook periodes rustiger is. Hij gaat binnenkort naar de voorschool. Wist u dat door spelen een kind kan leren omgaan met bepaalde gevoelens? Soms heeft een kind iets ergs meegemaakt en is het vaak verdrietig, bang of boos en weet niemand waarom dit zo is. Door spelen kunnen ouders en het kind begrijpen wat er aan de hand is. 11
Trainingen t Kabouterhuis heeft veel kennis over de ontwikkeling van het jonge kind. Wanneer u ondersteuning nodig heeft bij het opvoeden kunt u gebruik maken van trainingen, bijvoorbeeld Triple P en STOP 4>7. Vaak worden deze trainingen in groepsverband gegeven zodat u ervaringen kunt uitwisselen met andere ouders. Medewerker over Triple P: Met uw kind gaat het thuis of op school niet zo goed. Uw kind kan erg druk zijn en snel boos worden. Misschien eet uw kind niet. Voordat de situatie verslechtert kan deze cursus u ondersteuning geven bij de opvoeding en u versterken in het ouderschap. Vader van Natasja: Door de cursus Triple P hebben we geleerd na te denken over hoe je bepaalde dingen doet en hoe je deze beter kunt aanpakken. Wist u dat 't Kabouterhuis haar kennis en ervaring ook inzet ter ondersteuning van medewerkers van andere instellingen? Dit kan door middel van bijscholing of training en is bedoeld voor professionals die met jonge kinderen werken in de kinderopvang, het Ouder Kind Centrum, consultatiebureau of op een basisschool. 12
Hulp op de kinderopvang en school voor leidster, leerkracht en ouders Is uw kind druk en lastig op school of op de kinderopvang? Of juist heel stil en teruggetrokken? Soms weten leerkrachten en groepsleiding dan niet meer hoe ze met uw kind om kunnen gaan. t Kabouterhuis gaat samen met ouders en leerkrachten op zoek naar een oplossing. Ouders, leerkrachten of groepsleiding worden hier vervolgens voor getraind. Moeder van Wendy: Ik hoorde steeds van de juf dat Wendy moeilijk was in de klas. Ze luisterde slecht en had vaak ruzie met andere kinderen. Thuis ging het ook niet altijd makkelijk. Een leerkracht van school vertelde dat er een training werd gegeven door t Kabouterhuis. Een training speciaal voor kinderen met lastig gedrag thuis en op school. Ik heb veel geleerd in de oudergroep. Ik kon zelfs soms ook andere ouders helpen. Ik merkte dat Wendy het leuk vond in de kindtraining. Haar gedrag op school verbeterde. Dat gaf mij ook weer zelfvertrouwen. De training duurde 10 weken. Daarna gaven ze mij het advies om Wendy op een clubje te doen, bijvoorbeeld turnen. Het belangrijkste dat ik geleerd heb is dat ik eigenlijk best wel veel dingen weet en goed doe, maar ook dat ik consequenter moet zijn tegenover Wendy. Het gaat nu beter met Wendy op school, maar ook thuis is het gezelliger geworden. Ik hoef minder vaak boos op haar te worden en voel me ook een stuk minder schuldig. Wist u dat t Kabouterhuis steeds vaker samenwerkt met de kinderopvang? Met kinderopvangorganisatie Partou hebben wij het project Alert4you ontwikkeld. Alert4you staat voor kennis over opvoeden binnen de kinderopvang. t Kabouterhuis ondersteunt medewerkers binnen de kinderopvang door middel van coaching. Medewerkers zijn zo in staat vroeg te signaleren en te reageren bij problemen met jonge kinderen. 13
Uw kind op de groep Iets leren of iets veranderen in het gedrag van een kind gaat soms beter in een groep met andere kinderen. Daarom zijn er groepen op t Kabouterhuis met zes tot tien kinderen. De kinderen worden begeleid door deskundige medewerkers van t Kabouterhuis. De medewerkers kijken goed naar wat er aan de hand is met de kinderen. De kinderen spelen en eten samen. Ze leren dingen die ze nog niet goed kunnen, zoals praten, vragen stellen, samen spelen, een werkje maken of op hun stoel blijven zitten. Medewerker: Bram was geschorst door zijn basisschool omdat hij andere kinderen sloeg en schopte. Vaak schreeuwde hij de boel bij elkaar. Bram ging naar t Kabouterhuis. Hij kwam op één van de groepen. In plaats van alleen maar te wijzen op wat hij fout deed, gaven we Bram veel positieve aandacht. Bram kreeg de ruimte om zichzelf te zijn en bleek een lief jongetje. Op de gewone school vond hij het lastig om mee te komen met de andere kinderen. Daarom ging hij gillen en slaan. Bij ons mocht Bram alles in zijn eigen tempo doen en werd hij weer rustig. Daardoor kon hij verder leren. Nu gaat Bram naar een speciale school. Wist u dat t Kabouterhuis met meerdere organisaties samenwerkt om de zorg te kunnen bieden die u en uw kind nodig hebben? Op alle Kabouterhuizen zijn behandelklassen waar kinderen vanaf 4 jaar naar school gaan. Hiervoor werken we nauw samen met de Professor Waterinkschool. Op de groep bekijkt een medewerker van t Kabouterhuis samen met een leerkracht per kind wat het aankan en wat het beste lesprogramma is. 14
Meer informatie? Voor meer informatie over t Kabouterhuis kunt u terecht bij uw kinderdagverblijf, basisschool, de huisarts, het consultatiebureau, een Ouder- en Kind Centrum of de kraamzorg. Of ga naar onze website: www.kabouterhuis.nl. Wist u dat een probleem van een kind nooit alleen komt? Het probleem hangt vaak samen met het gezin, met school en vriendjes, met problemen met horen en zien, met zijn eigen sociale handigheid, met de oppas en/of met zijn gezondheid. t Kabouterhuis kijkt in de zoektocht naar oplossingen voor het kind naar al deze dingen. 15
Bas naar t Kabouterhuis 17
Dit is Bas. Bas woont in een leuk huis in Amsterdam. Hij woont daar samen met zijn papa, mama en zijn kleine broertje. Bas gaat naar t Kabouterhuis. 18
Bas houdt van bouwen met blokken en lezen. Spelen met lego vindt hij heel erg leuk. Jij ook? 20
Op de peuterspeelzaal zag de juf dat het in de klas niet zo goed ging met Bas. Hij was niet blij in zijn klas. Papa en mama willen graag dat Bas blij is. Daarom zijn zij naar t Kabouterhuis gegaan. 22
Mama brengt Bas elke dag naar t Kabouterhuis. Als ze binnen komen hangt hij zijn jas op. Bas gaat op zijn stoel zitten en kiest iets uit om mee te spelen. Hij kiest lego. Dan gaat mama weg. Bas zwaait naar mama en de dag begint. 24
Het Kabouterhuis lijkt een beetje op de peuterspeelzaal maar de klas is veel kleiner. Bas en de juf doen veel samen. De juf legt alles goed uit. Ze helpt hem als hij iets moeilijk vindt. Het gaat al een stuk beter en daar wordt Bas blij van. 26
Op t Kabouterhuis is een mooi schoolbord. Hierop staan iedere dag plaatjes met wat iedereen die dag gaat doen. Kleien, tekenen, lezen, puzzelen of tellen en buiten spelen. Vandaag gaat Bas eerst puzzelen. 28
's Middags eet hij gezellig met zijn klas en de juffen een broodje. Hij mag proberen zijn eigen boterham te smeren! Na het eten doet hij nog wat oefeningen met de juf. 30
Ook is er tijd om lekker buiten te spelen op een heel mooi plein. Bas fietst en speelt op het klimrek. Dan is het tijd om naar huis te gaan. Mama komt Bas halen. Hij zwaait naar de juf. Tot morgen! 32
In detail Doelgroep met betrekking tot diagnostiek Kinderen tussen de 0 en 7 jaar met een vermoeden van meervoudige problematiek, waarbij de eerstelijnshulpverlening reeds onderzoek heeft verricht maar meer expertise noodzakelijk blijkt. Doelgroep met betrekking tot behandeling Dit betreft kinderen tussen 0 en 7 jaar bij aanmelding met een sterk vermoeden van meervoudige problematiek. A1. Emotionele problemen A2. Gedragsproblemen A3. Psychosociale problemen B. Lichamelijke ziekte, aandoening of handicap C1. Problemen in de cognitieve ontwikkeling C2. Problemen met vaardigheden Meervoudige problematiek, minimaal problematiek op de A 1, 2 of 3 (uit de indeling Classificatie Aard Problematiek Jeugdzorg). Passend hulpaanbod Wat is de hulpvraag van dit gezin? En welke vorm van hulpverlening past bij de situatie van dit kind en gezin? Het antwoord op deze vragen bepaalt de keuze van de hulp. t Kabouterhuis biedt diverse onderzoeksprogramma s om bij deze kinderen vroegtijdig ontwikkelingsproblemen te kunnen duiden, opdat de juiste hulp op tijd kan worden ingezet. t Kabouterhuis biedt ook advies en ondersteuning aan beroepskrachten in de kinderopvang en in de eerste groepen van de basisschool. t Kabouterhuis biedt diverse behandelprogramma s voor kind en gezin aansluitend op de aard van de problematiek en hulpvraag. Deze kunnen zowel thuis, op kinderdagverblijf, school of in groepsverband op het Kabouterhuis plaatsvinden. Meting en combinaties Om een beeld te verkrijgen van het gedrag van het aangemelde kind wordt gebruik gemaakt van de Child Behavior Checklist (CBCL) en/of Teacher Report Form (TRF). De CBCL en de TRF beogen competenties en een breed spectrum aan probleemgedrag te meten en is de vertaling van de Amerikaanse vragenlijst van Achenbach (Verhulst e.a., 1996). Voor kinderen jonger dan 1,5 jaar oud kan de CBCL-lijst niet gehanteerd worden en is klinische observatie leidend om te bepalen of het aangemelde kind tot de doelgroep van t Kabouterhuis behoort. Langdurig en ontroostbaar huilen kan voor hele jonge baby s een indicatie zijn. 35
Problematiek ouders/ context Diagnostiek Wanneer een jong kind onderzocht wordt, worden ook altijd de ouder kindrelatie en de (opvoedings)vaardigheden van de ouders/verzorgers in beeld gebracht. Er wordt gekeken naar de mogelijkheden van het sociale netwerk en de omstandigheden waarin het gezin leeft. Tot de behandeling van kind en gezin behoort het werken aan ontoereikende opvoedingsvaardigheden, het oplossen van problemen in de ouder-kindrelatie en het verbeteren van een instabiele opvoedingssituatie. Veilig opgroeien is een thema dat altijd met de ouders wordt besproken. Er wordt een risicotaxatie gemaakt ten aanzien van mishandeling en verwaarlozing. Zo nodig wordt verwezen of samengewerkt met het AMK. Diagnostiek en behandeling van eigen psychische/psychiatrische problematiek van volwassenen behoort niet tot ons aanbod. Daarin wordt samengewerkt met collega-instellingen. Wel heeft t Kabouterhuis een signalerende functie t.a.v. ouderproblematiek die intervenieert met de opvoedingsvaardigheden of de kwaliteit van de ouder/kindrelatie. In de directe hulpverlening werken de volgende disciplines: Orthopedagogisch medewerker Gezinsbegeleider Orthopedagoog Psycholoog GZ psycholoog Klinisch psycholoog Kinderarts Kinderpsychiater Systeemtherapeut (consulent) Neuroloog (consulent) Kinderfysiotherapeut Logopedist Psychotherapeut Verpleegkundige Behandelcoördinator Competentie Vergrotend werken De medewerkers van het Kabouterhuis werken volgens het competentiemodel. Dit houdt in dat de hulpverlener kijkt naar de balans tussen de dagelijkse taken en de vaardigheden (competenties) van kind en gezin. Bij de kinderen en gezinnen die op het Kabouterhuis terecht komen is deze balans tussen taken en vaardigheden verstoord, door de invloed van pathologie en/ of stressoren. Medewerkers van het Kabouterhuis stellen alles in het werk om de competenties van kind en gezin weer te vergroten. Zo wordt er gebruik gemaakt van technieken, die gebaseerd zijn op een aantal leertheorieën. Deze richten zich op het versterken en/ of aanleren van gewenst gedrag en het reduceren van ongewenst gedrag. Daarbij wordt er in de behandeling van kind en gezin aangesloten op de sterke kanten van kind en gezin. Dit noemen we empowerment (Geeraets 1998) 1. 1 Geeraets, M. (1998) Competentievergrotend werken binnen een MKD. Duivendrecht: Paedologisch Instituut. 36
Rendement van investeringen in ontplooiing en opvoeding Investeringensrendement op het menselijk kapitaal 0-4 Kinder opvang Programma s gericht op de jongste kinderen 4-5 Preschool Voorschoolse educatie School Onderwijs Job training Leeftijd Bron: Heckman. James J. and D. Masterov. 2004. The Productivity argument for investing in young children. Working Paper 5. Invest in Kids. Working Group. Committee for Economic Development. 37
Colofon Dit is een uitgave van MOC t Kabouterhuis 2011 Tekst, redactie en vormgeving: Lijn 76, Marit Blom en Sofie Blaisse Tekst en illustraties 'Bas naar 't Kabouterhuis': Lijn 76
Centraal bureau Amsteldijk 196 1079 LK Amsterdam 020-644 53 51 info@kabouterhuis.nl www.kabouterhuis.nl Regio Amsterdam Zuid Vestiging Zuid Amsteldijk 196 1079 LK Amsterdam 020-644 53 51 zuid@kabouterhuis.nl Regio Amsterdam West Vestiging West Albardagracht 1 1063 NN Amsterdam 020-613 85 85 west@kabouterhuis.nl Regio Amsterdam Zuidoost / Noord Vestiging Noord Koopvaardersplantsoen 3 1034 KE Amsterdam 020-630 46 30 noord@kabouterhuis.nl Vestiging Zuidoost Leksmondplein 28 1108 EL Amsterdam 020-453 01 91 zuidoost@kabouterhuis.nl Regio Amstel- en Meerlanden Vestiging Hoofddorp Kaj Munkweg 2 2131 RW Hoofddorp 023-555 44 11 hoofddorp@kabouterhuis.nl Vestiging Amstelveen Marne 127 1186 PJ Amstelveen 020-810 03 60 amstelland@kabouterhuis.nl 40