I I NHOUDSTAFEL Voorwoord................................................ xiii BOEK I. RECHTSFENOMEEN........................... 1 Hoofdstuk I. Concepten van recht.......................... 3 Afdeling 1. Recht een veelarmige bemoeial.................. 3 1. Materieel recht............................... 4 2. Rechtshandhaving............................ 4 3. Publiekrecht................................. 5 4. Privaatrecht................................. 6 Afdeling 2. Rechtspositivistische opvatting.................. 9 Afdeling 3. Functionele benadering........................ 14 Afdeling 4. Inhoudelijke benadering....................... 22 Afdeling 5. Law and economics Rechtseconomie............ 23 Afdeling 6. Rechtssysteem en rechtsorde.................... 27 Afdeling 7. Rechtsvinding............................... 30 Afdeling 8. Het juridiseringsverschijnsel.................... 32 Afdeling 9. Het recht als wetenschap....................... 33 Hoofdstuk II. Regelproducenten............................ 35 Afdeling 1. Wie zijn de regelproducenten?................... 35 Afdeling 2. Wetgever................................... 35 1. Begrip...................................... 36 2. Soorten wetten............................... 36 3. Totstandkoming van wetgeving.................. 46 4. Gelding van de wet............................ 56 5. Hiërarchie, bevoegdheid en toetsing............... 59 Afdeling 3. Rechtspraak................................ 64 Afdeling 4. Doctrine................................... 66 Afdeling 5. Gewoonterecht.............................. 67 Afdeling 6. Billijkheid.................................. 68 Afdeling 7. Algemene rechtsbeginselen..................... 68 Afdeling 8. Buitenlands recht............................. 72 Afdeling 9. Private regelgeving........................... 72 Hoofdstuk III. Regelarsenaal............................... 75 Afdeling 1. Basisbegrippen.............................. 75 Afdeling 2. Staatsrecht.................................. 77 Afdeling 3. Bestuursrecht recht........................... 77 Afdeling 4. Milieurecht................................. 78 Afdeling 5. Belastingrecht............................... 80 Afdeling 6. Strafrecht.................................. 83 Afdeling 7. Algemeen privaatrecht......................... 84
II INHOUDSTAFEL Afdeling 8. Bijzonder privaatrecht......................... 84 1. Handels-, economisch en financieel recht........... 84 2. Intellectuele rechten........................... 86 3. Informaticarecht & rechtsinformatica............. 97 4. Sociaal recht................................. 107 Afdeling 9. Gerechtelijk privaatrecht....................... 111 Afdeling 10. Grensoverschrijdend recht...................... 112 1. Volkenrecht................................. 112 2. Recht van de Europese Unie..................... 112 3. Internationaal privaatrecht (IPR)................. 114 Afdeling 11. Rechtsdocumentatie.......................... 114 BOEK II. ORGANIEKE ONDERSTEUNING VAN HET RECHT...... 117 Hoofdstuk I. Belgische federale instellingen................... 119 Afdeling 1. Kenmerken van de Belgische staat................ 119 Afdeling 2. Staatshervorming............................ 120 Afdeling 3. Indeling van het grondgebied................... 122 Afdeling 4. Rechten en vrijheden.......................... 123 Afdeling 5. Scheiding van de machten...................... 126 Afdeling 6. Federale machten............................ 127 1. Federale wetgevende macht..................... 127 2. Federale uitvoerende macht..................... 130 Afdeling 7. Grondwettelijk Hof........................... 134 Afdeling 8. Raad van State.............................. 135 Afdeling 9. Rekenhof................................... 137 Hoofdstuk II. De deelstaten................................ 138 Afdeling 1. Gemeenschappen & Gewesten.................. 138 Afdeling 2. Bevoegdheid federatie-deelstaten................. 145 Afdeling 3. Financiering................................ 147 Afdeling 4. Constitutieve autonomie....................... 147 Hoofdstuk III. Lokale instellingen........................... 149 Afdeling 1. Provincie................................... 149 Afdeling 2. Gemeente.................................. 150 Hoofdstuk IV. Politie..................................... 153 Hoofdstuk V. Europese Unie............................... 156 Afdeling 1. Evolutie van het gemeenschapsrecht.............. 156 Afdeling 2. De Europese Unie............................ 159 Afdeling 3. De lidstaten................................. 162 Afdeling 4. De instellingen............................... 162 Hoofdstuk VI. Benelux-Gerechtshof.......................... 169 Hoofdstuk VII. UNO...................................... 170 Hoofdstuk VIII. Raad van Europa............................ 172
INHOUDSTAFEL III BOEK III. BASISCOMPONENTEN VAN HET RECHT............. 173 Hoofdstuk I. Het subjectief recht biedt de componenten......... 175 Hoofdstuk II. Rechtssubject............................... 176 Afdeling 1. Begrip..................................... 176 Afdeling 2. Inhoud van de rechtspersoonlijkheid.............. 176 Afdeling 3. Volkomen en onvolkomen rechtspersoonlijkheid.... 178 Afdeling 4. Soorten rechtspersonen........................ 179 Afdeling 5. Zonder rechtspersoonlijkheid................... 180 Hoofdstuk III. Rechtsobject................................ 182 Afdeling 1. Begrip..................................... 182 Afdeling 2. Verschillende goederen........................ 183 1. Goederen naargelang de eigenaar................. 183 2. Goederen in en buiten de handel.................. 185 3. Lichamelijke en onlichamelijke goederen........... 185 4. Verbruikbare, niet-verbruikbare goederen.......... 185 5. Vervangbare en niet-vervangbare goederen.......... 186 6. Deelbare en ondeelbare goederen................. 186 7. Hoofdzaken en bijzaken........................ 186 8. Afzonderlijke goederen en algemeenheden.......... 186 9. Tegenwoordige en toekomstige goederen........... 187 10. Roerende en onroerende goederen................ 187 Afdeling 3. Informatie als rechtsgoed...................... 190 Afdeling 4. Dierenrechten............................... 193 Hoofdstuk IV. Het vermogen............................... 194 Afdeling 1. Begrip..................................... 194 Afdeling 2. Vermogensfuncties........................... 194 Afdeling 3. Vermogenssamenstelling....................... 195 Afdeling 4. Het vermogen als verhaalsobject................. 197 1. De regel.................................... 197 2. Individuele uitvoering vs samenloop............... 198 3. Insolventie en collectieve schuldenregeling.......... 199 Hoofdstuk V. Subjectieve rechten........................... 204 Afdeling 1. Afdeling 1. Begrip............................ 204 Afdeling 2. Diversiteit.................................. 204 Afdeling 3. Afdeling 3. Uitoefening van subjectieve rechten...... 205 Hoofdstuk VI. Rechtsfeiten en rechtshandelingen................ 207 Afdeling 1. Ontstaansmomenten van rechtsbetrekkingen....... 207 Afdeling 2. Rechtsfeiten................................. 207 Afdeling 3. Rechtshandelingen........................... 208 1. Begrip...................................... 208 2. Soorten rechtshandelingen door overheid........... 208 3. Wijze totstandkoming rechtshandelingen........... 209 4. Bewijs...................................... 211 5. Verjaring................................... 211
IV INHOUDSTAFEL 6. Gevolgen voor derden.......................... 211 Afdeling 4. Uitoefening van persoonlijkheidsrechten........... 216 Hoofdstuk VII. Tijd als rechtsfactor........................... 217 Afdeling 1. Het probleem............................... 217 Afdeling 2. Verjaring in het civiel recht..................... 218 1. Algemeen................................... 218 2. Verkrijgende verjaring......................... 218 3. Bevrijdende verjaring.......................... 220 4. Berekening.................................. 221 5. Vervaltermijnen.............................. 222 6. Vermoeden van betaling........................ 222 Afdeling 3. Verjaring in het strafrecht...................... 222 BOEK IV. RECHTSHANDHAVING......................... 225 TITEL I. Procesrecht................................. 229 Hoofdstuk I. Begrip..................................... 231 Hoofdstuk II. Kenmerken................................. 232 Afdeling 1. Toegang tot de rechter........................ 232 Afdeling 2. De rechter.................................. 232 Afdeling 3. De procedure................................ 233 Hoofdstuk III. Het vonnis.................................. 237 Hoofdstuk IV. Rechtshulp................................. 239 Afdeling 1. Begrip..................................... 239 Afdeling 2. Eerstelijnshulp (CJB).......................... 239 Afdeling 3. Tweedelijnsrechtshulp (BJB).................... 240 Afdeling 4. Rechtsbijstand voor de rechter (BRB)............. 240 TITEL II. De rechter & zijn medewerkers.................. 241 Hoofdstuk I. Rechterlijke macht Grondwettelijke macht........ 243 Hoofdstuk II. Hoven en rechtbanken........................ 245 Afdeling 1. Geen eenheid van rechtsmacht.................. 245 Afdeling 2. Alleenzetelend rechter......................... 245 Afdeling 3. Vredegerecht................................ 245 Afdeling 4. Arrondissement.............................. 248 1. Politierechtbank.............................. 248 2. Rechtbank van eerste aanleg..................... 248 3. Arbeidsrechtbank............................. 250 4. Rechtbank van koophandel..................... 251 5. Arrondissementsrechtbank...................... 252 Afdeling 5. Rechtsgebied................................ 254 1. Hof van beroep............................... 254 2. Arbeidshof.................................. 255
INHOUDSTAFEL V Afdeling 6. Assisenhof.................................. 256 Afdeling 7. Militaire rechtscolleges........................ 257 Afdeling 8. Hof van Cassatie............................. 257 Hoofdstuk III. Openbaar ministerie.......................... 259 Hoofdstuk IV. Benoeming van magistraten.................... 262 Hoofdstuk V. Hulpambtenaren en medewerkers................ 265 Afdeling 1. Referendarissen.............................. 265 Afdeling 2. Griffiers.................................... 265 Afdeling 3. Gerechtsdeurwaarders......................... 265 Afdeling 4. Advocaten.................................. 266 Afdeling 5. Advocaten bij het Hof van Cassatie............... 266 Afdeling 6. Notaris.................................... 266 Afdeling 7. Bedrijfsjuristen.............................. 267 TITEL III. Strafrechtspleging............................ 269 Hoofdstuk I. Misdrijven en hun bestraffing................... 271 Afdeling 1. Misdrijf.................................... 271 Afdeling 2. Soorten misdrijven........................... 272 Afdeling 3. Kenmerken................................. 274 Afdeling 4. Straffen.................................... 275 Hoofdstuk II. Strafrechtspleging............................ 277 Afdeling 1. Kenmerken................................. 277 Afdeling 2. Opsporen van misdrijven...................... 278 Afdeling 3. Onderzoeken van misdrijven.................... 280 Afdeling 4. Berechten van misdrijven....................... 283 Afdeling 5. Strafregister................................. 285 Afdeling 6. Strafuitvoering.............................. 286 TITEL IV. Burgerlijke rechtspleging....................... 287 Hoofdstuk I. Begrip..................................... 289 Hoofdstuk II. Kenmerken................................. 290 Hoofdstuk III. Kernbegrippen............................... 293 Afdeling 1. Geschil Conflict............................ 293 Afdeling 2. Rechtsvordering............................. 295 Afdeling 3. Geding.................................... 296 Hoofdstuk IV. Minnelijke schikking & bemiddeling.............. 300 Hoofdstuk V. Gewone geding.............................. 302 Afdeling 1. Drie stadia.................................. 302 Afdeling 2. Inleiding van de zaak.......................... 302 Afdeling 3. Behandeling................................. 304 Afdeling 4. Berechting van de zaak........................ 306
VI INHOUDSTAFEL Afdeling 5. Gerechtskosten.............................. 307 Afdeling 6. Tussengeschillen............................. 308 Afdeling 7. Excepties. Nietigheid.......................... 309 Hoofdstuk VI. Rechtsmiddelen.............................. 311 Afdeling 1. Begrip..................................... 311 Afdeling 2. Verzet..................................... 311 Afdeling 3. Hoger beroep............................... 312 Afdeling 4. Voorziening in cassatie........................ 313 Hoofdstuk VII. Bijzondere rechtsplegingen..................... 315 Afdeling 1. Verzoekschrift eenzijdige rechtspleging............ 315 Afdeling 2. Verzoekschrift procedure op tegenspraak.......... 315 Afdeling 3. Kort geding................................. 316 Hoofdstuk VIII. Executierecht............................... 318 TITEL V. Bewijsrecht................................. 321 Hoofdstuk I. Probleem van het bewijsrecht................... 323 Hoofdstuk II. Basissystemen in het bewijsrecht................. 325 Hoofdstuk III. Bewijs in het civiel recht....................... 327 Afdeling 1. De bewijslast................................ 327 Afdeling 2. Bewijsmiddelen rechtshandelingen.............. 328 1. Voorrang van geschriften....................... 328 2. Bewijsmiddelen............................... 330 Afdeling 3. Het bewijs van rechtsfeiten..................... 336 Afdeling 4. De bewijsprocedures.......................... 337 1. Partij-initiatief............................... 337 2. Bewijstechnieken............................. 337 Hoofdstuk IV. Bewijs in het strafrecht........................ 340 Hoofdstuk V. Onrechtmatig verkregen bewijs.................. 342 BOEK V. BURGERLIJK RECHT........................... 343 Inleiding.................................................. 345 Burgerlijk Wetboek........................... 345 Afdeling 1. Structuur................................... 345 Afdeling 2. Wijzigingen en ontwikkelingen.................. 345 TITEL I. Personenrecht............................... 349 Hoofdstuk I. De Mens................................... 351 Afdeling 1. Bestaan van de fysieke persoon.................. 351 Afdeling 2. Bio-technologie en het recht.................... 357 Afdeling 3. Persoonlijkheidsrechten........................ 358
INHOUDSTAFEL VII Hoofdstuk II. De mens en zijn identificatie.................... 366 Afdeling 1. Identificatie en registratie van burgers............. 366 Afdeling 2. Naam..................................... 368 Afdeling 3. Woonplaats................................. 372 Afdeling 4. Nationaliteit................................ 374 Afdeling 5. Burgerlijke stand............................. 375 Hoofdstuk III. Rechtspersonen.............................. 379 Afdeling 1. Rechtspersonen van het publiekrecht............. 379 Afdeling 2. Rechtspersonen van het privaatrecht.............. 382 Afdeling 3. Verenigingen................................ 382 Afdeling 4. Vennootschappen............................ 385 1. Belang...................................... 385 2. Typologie................................... 386 3. Oprichting.................................. 390 4. Aandelen, obligaties en certificaten................ 391 5. Werking van de vennootschap................... 393 6. Toezicht en informatie......................... 394 7. Herstructurering.............................. 396 8. Einde van de vennootschap...................... 397 9. Geschillen................................... 398 Afdeling 5. Strafbaarheid van rechtspersonen................ 399 Hoofdstuk IV. De mens en zijn gezin......................... 400 Afdeling 1. Huwelijk................................... 400 1. Sociaal fenomeen............................. 400 2. Juridisch fenomeen............................ 401 3. Verloving................................... 403 4. Huwelijksbemiddeling......................... 403 5. Huwelijksvoorwaarden......................... 403 6. Gevolgen van het huwelijk...................... 409 7. Gezinsbemiddeling............................ 415 8. Dood en echtscheiding......................... 415 Afdeling 2. Andere samenlevingsvormen dan huwelijk......... 419 Afdeling 3. Afstamming................................. 422 1. Problematiek en evolutie........................ 422 2. Biologische afstamming........................ 423 3. Adoptie..................................... 428 4. Artificiële afstamming.......................... 430 5. Gevolgen van de afstamming.................... 432 Hoofdstuk V. De onbekwame mens......................... 433 Afdeling 1. Genots- & handelingsbekwaamheid.............. 433 Afdeling 2. Statuut van de minderjarige..................... 434 1. Minderjarigen................................ 434 2. Ouderlijk gezag.............................. 438 3. De voogdij.................................. 443 4. Ontvoogding................................ 445 5. Pleegvoogdij................................. 447
VIII INHOUDSTAFEL Afdeling 3. Geestesgebreken............................. 447 Hoofdstuk VI. De mens en zijn familiaal vermogen.............. 454 Afdeling 1. Huwelijksvermogensstelsel..................... 454 1. Wettelijk stelsel............................... 455 2. Huwelijkscontract............................ 459 Afdeling 2. Familiale steunverplichtingen................... 463 Afdeling 3. Erfrecht.................................... 464 Afdeling 4. Giften..................................... 482 1. Algemene beginselen........................... 482 2. Beperkingen................................. 484 3. Schenking................................... 487 4. Testamenten................................. 489 TITEL II. Zakenrecht................................. 495 Hoofdstuk I. Zakelijke rechten............................. 497 Hoofdstuk II. Eigendom en bezit............................ 498 Afdeling 1. Eigendom.................................. 498 1. Begrip...................................... 498 2. Beperkingen................................. 499 3. Bescherming van het eigendomsrecht.............. 501 4. Modaliteiten................................. 502 5. Eigendomsverwerving.......................... 505 Afdeling 2. Bezit...................................... 509 Hoofdstuk III. Zakelijke genotsrechten........................ 511 Afdeling 1. Erfpacht................................... 511 Afdeling 2. Recht van opstal............................. 512 Afdeling 3. Vruchtgebruik............................... 513 Afdeling 4. Erfdienstbaarheid............................ 515 Hoofdstuk IV. Zakelijke zekerheden.......................... 520 Afdeling 1. Begrip & soorten............................. 520 Afdeling 2. Retentierecht................................ 521 Afdeling 3. Pand...................................... 522 Afdeling 4. Eigendomsvoorbehoud........................ 525 Afdeling 5. Voorrechten................................ 526 Afdeling 6. Hypotheek................................. 527 Hoofdstuk V. Onroerende publiciteit........................ 531 Afdeling 1. Begrip..................................... 531 Afdeling 2. Registers................................... 531 Afdeling 3. Overschrijven, Inschrijven, Randmelden........... 532 Afdeling 4. Openbaarheid, Verantwoordelijkheid............. 534 TITEL III. Vorderingsrechten............................ 535 Hoofdstuk I. Algemene beschouwingen...................... 537
INHOUDSTAFEL IX Hoofdstuk II. Begrip, soorten, modaliteiten................... 538 Afdeling 1. Begrip..................................... 538 Afdeling 2. Soorten.................................... 539 Afdeling 3. Modaliteiten................................ 539 Hoofdstuk III. Bronnen van verbintenissen..................... 542 Afdeling 1. Verbintenis uit eenzijdige wilsuiting.............. 542 Afdeling 2. Zaakwaarneming............................ 543 Afdeling 3. Onverschuldigde betaling...................... 543 Afdeling 4. Vermogensverschuiving zonder oorzaak........... 544 Hoofdstuk IV. Verbintenis uit overeenkomst................... 545 Afdeling 1. Totstandkoming van overeenkomsten............. 545 Afdeling 2. Soorten contracten........................... 547 Afdeling 3. Geldigheidsvereisten.......................... 549 1. Toestemming................................ 549 2. Handelingsbekwaamheid....................... 553 3. Voorwerp van de verbintenis.................... 554 4. De oorzaak van de verbintenis................... 555 5. Sanctionering geldigheidsvereisten................ 556 Afdeling 4. Basispijlers................................. 557 Afdeling 5. Verwerking van contracten..................... 564 Afdeling 6. Vertegenwoordiging.......................... 564 Afdeling 7. Veinzing................................... 566 Afdeling 8. Gevolgen tussen de partijen..................... 566 1. Uitvoering en niet-uitvoering.................... 567 2. Wettelijk stelsel van de sanctionering.............. 568 3. Contractuele regelingen contractuele fout........... 572 4. Uitvoering handelstransacties.................... 573 5. Minnelijke invordering......................... 574 Afdeling 9. Einde van overeenkomst....................... 574 Hoofdstuk V. De markt................................... 576 Afdeling 1. De markt en zijn spelers....................... 576 Afdeling 2. Begrippen aanbieder en afnemer............... 577 1. De aanbieder................................ 577 2. De afnemer.................................. 579 Afdeling 3. Werking van de markt......................... 579 1. Toegang tot de markt.......................... 579 2. Werking van de markt......................... 580 3. Sanering van de markt......................... 586 Afdeling 4. Betalingen.................................. 589 1. Chartaal, giraal en elektronisch geld............... 589 2. De girale betaalinstrumenten.................... 590 3. Bevrijdende betaling........................... 591 4. Bescherming van de opdrachtgever................ 592 Afdeling 5. Financiering................................ 594 1. Financiering van transacties..................... 594 2. Financiering van een onderneming................ 597
X INHOUDSTAFEL Hoofdstuk VI. Verbintenis uit onrechtmatige daad............... 598 Afdeling 1. Buitencontractuele aansprakelijkheid............. 598 Afdeling 2. Kernbegrippen............................... 599 Afdeling 3. Rechtstreekse aansprakelijkheid................. 602 1. Fout....................................... 602 2. Schade..................................... 608 3. Causaal verband.............................. 611 Afdeling 4. Aansprakelijkheid voor andere personen........... 616 Afdeling 5. Verkeersslachtoffer........................... 622 Afdeling 6. Aansprakelijkheid voor dieren................... 623 Afdeling 7. Aansprakelijkheid voor zaken................... 625 Afdeling 8. Herstel van de schade......................... 629 Afdeling 9. Overheidsaansprakelijkheid.................... 632 Afdeling 10. Schaderegeling uit misdrijven................... 634 Afdeling 11. Aansprakelijkheidsverzekering.................. 635 Hoofdstuk VII. Uitdoven van vorderingsrechten................. 636 Hoofdstuk VIII. Gebruikelijke contracten....................... 639 Afdeling 1. Koop-verkoop............................... 639 Afdeling 2. Huur van goederen........................... 651 Afdeling 3. Aanneming................................. 660 Afdeling 4. Lening..................................... 662 Afdeling 5. Bewaargeving en sekwester..................... 665 Afdeling 6. Kanscontracten.............................. 667 Afdeling 7. Borgtocht.................................. 668 Afdeling 8. Dading.................................... 674 TITEL IV. Privaatrecht in internationaal verband............ 675 Hoofdstuk I. Problematiek................................ 677 Hoofdstuk II. Kernpunten van het IPR....................... 679 Afdeling 1. Internationale bevoegdheid..................... 679 Afdeling 2. Conflictenrecht.............................. 679 Afdeling 3. Erkenning en tenuitvoerlegging.................. 680 Hoofdstuk III. Methodologie............................... 682 Afdeling 1. Aanknopingspunten.......................... 682 Afdeling 2. Harmonisatie............................... 682 Afdeling 3. Correctiemechanismen........................ 682 Hoofdstuk IV. Bronnen en basisregels........................ 684 Afdeling 1. Bronnen................................... 684 Afdeling 2. Wetboek van IPR............................ 684 Afdeling 3. Internationaal bronnenmateriaal................. 688 1. EEX-verordening............................. 689 2. Betalingsbevelverordening...................... 691 3. Small Claims-verordening....................... 691
INHOUDSTAFEL XI 4. Brussel IIbis-verordening....................... 692 5. Insolventieverordening......................... 693 6. Betekeningsverordening........................ 693 7. Rome I-verordening........................... 694 8. Rome II-verordening........................... 695 9. Verdrag verkeersongevallen..................... 696 10. Inlichtingen buitenlands recht.................... 696 11. Weens koopverdrag........................... 697 Bijlage I. Wetboeken en wetten................................. 699 Bijlage II. Lijst van de afkortingen............................... 707 Trefwoordenregister......................................... 711