Samen Overijssel Op 18 maart 2015 vinden verkiezingen plaats voor Provinciale Staten. Als gemeenten in Overijssel kijken we daar met meer dan gemiddelde belangstelling naar uit. Binnen ons bestuurlijke bestel vormen verkiezingen een belangrijk ijkpunt. Het is een moment om terug te kijken op de resultaten van het beleid in de achter ons liggende bestuursperiode en te ervaren hoe onze kiezers dat hebben beleefd. Maar verkiezingen markeren toch vooral ook een nieuwe start. De koers van het te voeren beleid wordt dan opnieuw bepaald. Natuurlijk zal niet alles veranderen, maar de accenten en prioriteiten kunnen toch net even anders komen te liggen. Als gemeenten hebben we daar duidelijke ideeën bij. Die willen wij graag met u delen. Ze richten zich primair op provinciale kernthema s als economie, mobiliteit en ruimtelijke ontwikkeling, maar ook op zaken als cultuur en versterking van het openbaar bestuur. Wij hopen dat de genoemde aandachtspunten een plek krijgen in het provinciale beleid voor de komende vier jaar. Bij de verdere uitwerking en implementatie denken wij graag met u mee. Het is goed toeven in Overijssel. Samen met u willen wij ons inzetten om dat vast te houden en waar mogelijk verder te versterken. Economie en werkgelegenheid In 2014 is de werkgelegenheid in Overijssel opnieuw met 0,6% gedaald. Een jaar eerder was dat 1,1%. Het illustreert dat de economie weliswaar iets opveert, maar dat van een duidelijke kentering nog altijd geen sprake is. Op dit moment zitten te veel mensen zonder werk, waarbij vooral de werkloosheid onder jongeren ons grote zorgen baart. Jongeren horen kansen te krijgen en zichzelf te ontwikkelen, niet thuis te zitten. Dat is voor de toekomst van deze jongeren zelf, maar ook voor de toekomst van onze lokale samenleving van groot belang. Als gemeenten hebben we met de bonden afspraken gemaakt om deze cao-periode (2013-2015) 1.500 jongeren te laten instromen. Het gaat hierbij om jongeren van 35 jaar of jonger. Het zorgen voor een goed vestigingsklimaat nodigt bedrijven uit om zich in Overijssel te vestigen. Dat heeft ook alles te maken met bereikbaarheid, regelgeving en ruimtelijke procedures. Het behouden en vergroten van het aantal arbeidsplaatsen is voor veel sociale vraagstukken de sleutel. Samen met alle betrokkenen bedrijfsleven, vakbonden, onderwijs, provincie en gemeenten willen we hier de schouders onder zetten. Zorgen voor een gezonde en bij het gebied passende regionale economische infrastructuur en blijven inzetten op innovatie en topsectoren; Overijssel profileren als aantrekkelijke vestigingsplaats voor ondernemers. Zowel nationaal als internationaal, waarbij we een accent leggen bij Duitsland; Stimuleren van technische opleidingen als werkgevers en onderwijsinstellingen meedoen;
Een betere aansluiting van opleiding en ervaring op het arbeidsaanbod door het creëren van meer stage- en leerwerkplekken; Nieuwe bedrijvigheid (w.o. startende ondernemers) stimuleren met speciale aandacht voor innovatie en duurzaamheid; De Overijsselse aanpak heeft een plek gekregen in het nationaal energieakkoord. Het is zaak om deze (met mensen en middelen) te blijven steunen. De succesvolle energiebesparende maatregelen in de particuliere bouw geven bovendien een belangrijke impuls aan bouwbedrijven; Blijven investeren in recreatie en toerisme. Het zorgt voor werkgelegenheid en draagt bij aan een goed woon- en ondernemersklimaat. Mobiliteit en bereikbaarheid Een goede bereikbaarheid maakt ons economisch vitaler en verbetert de woon- en leef-omgeving van mensen. De verantwoordelijkheid voor mobiliteit en bereikbaarheid is van oudsher één van de kerntaken van de provincie. Met het opheffen van de vervoersregio Twente per 1 januari 2015 heeft dit nog een extra accent gekregen. In de afgelopen jaren is flink geïnvesteerd in de infrastructuur. Toch zijn er zeker op de grote, doorgaande verbindingen nog verschillende knelpunten die op de kortst mogelijke termijn om een oplossing vragen. Daarnaast is goed openbaar vervoer in de gehele provincie van groot belang voor ouderen en kwetsbare groepen, voor de bereikbaarheid en leefbaarheid van kleine kernen en het platteland. De beschikbare budgetten staan echter onder grote druk. Een project van geheel andere orde is de Fietssnelweg F35. Deze doorkruist over enige tijd Twente vanaf de Duitse grens tot aan de Sallandse Heuvelrug. Het is een aansprekend concept, dat bredere navolging verdient in andere delen van onze provincie. Ten slotte wijzen wij op het belang van het vervoer via het spoor en over het water. Een voortvarende aanpak van alom ervaren knelpunten op de A1, de N18-Twenteroute, de N35 Zwolle-Enschede, de N36 Almelo-Ommen, de N340/N377 in het Vechtdalgebied en de N50 Zwolle-Kampen; Veilige en snelle fietsverbindingen, waaronder een netwerk van fietssnelwegen, tussen de steden in alle delen van Overijssel; Leefbaarheid en veiligheid met betrekking tot het spoor, zeker nu sprake is van intensivering van het goederenvervoer; Toegankelijk, betaalbaar en gebruiksvriendelijk openbaar vervoer met speciale aandacht voor ouderen en jongeren en kwetsbare groepen en de ontsluiting van kleine kernen; Stimuleren van vervoer over het water. Onder andere door opknappen en waar mogelijk uitbreiden van binnenvaarthavens langs rivieren en kanalen. 2
Vitaliteit steden en landelijk gebied Goed functionerende steden en sterke regio s zijn de motoren van de Nederlandse economie. De economische crisis heeft echter ook hier zijn sporen nagelaten. Op het platteland is er veel veranderd. Bijkomende ontwikkelingen als schaalvergroting in de landbouw, vergrijzing en krimp missen hun effect op het landelijke gebied niet. Een goede woon- en leefomgeving en goede voorzieningen zijn van groot maatschappelijk en economisch belang. Het ontstaat niet vanzelf, maar door een goede balans te vinden tussen onze groene, economische en duurzame ambities. Wonen en werken vragen een zorgvuldige afweging. Met de wetenschap van vandaag moeten we constateren dat we gemeenten én provincie te optimistisch zijn geweest in onze plannen en ambities. De weg terug is echter geen gemakkelijke. Het legt een enorm beslag op de financiële mogelijkheden van veel gemeenten. Bij het oplossen van de problemen in de grondexploitatie hebben we dan ook nog een lange weg te gaan. De provincie kan hierin veel betekenen. Zowel procesmatig als financieel. Maar ook in het bestaande ligt een forse opgave. Verouderde bedrijfsterreinen, woningen en wijken, langdurig leegstaande agrarische bedrijfsgebouwen, kantoorlocaties en winkelpanden vragen een voortvarende aanpak. Als we het hebben over de vitaliteit van steden en landelijk gebied is de relatie met natuur en milieu snel gelegd. Deze zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Mooie natuur en een schone leefomgeving zijn belangrijk voor de gezondheid van onze inwoners. Daarnaast is het van maatschappelijke en economische waarde, bijvoorbeeld voor het woon- en vestigingsklimaat in onze provincie. Een duurzame samenleving in de meest brede zin van het woord is een opgave die er niet om liegt. Om de uitdaging aan te gaan is een gezamenlijke aanpak van alle overheden en andere partijen geboden. Samen met gemeenten en woningcorporaties komen tot gedragen regionale woonvisies en woningbouwprogramma s voor een gevarieerd en passend woningaanbod. Ontwikkeling van bedrijfsterreinen afstemmen in (sub) regionale aanpakken; Medeverantwoordelijkheid nemen om de bestaande overcapaciteit binnen de grondexploitatie (zowel woningbouw als bedrijfsterreinen) af te bouwen. Gemeenten die daarin concrete stappen zetten of recent hebben gezet (financieel) ondersteunen; Continueren van de kwalitatieve benadering binnen het ruimtelijk toezicht en deze nog meer toespitsen op de (economische) ontwikkelopgave van gemeenten. Dat vraagt om lokaal maatwerk, flexibiliteit, experimenteren en financiële investeringsruimte; Tegengaan van verloedering door een actieve aanpak van leegstand door experimenten te stimuleren en flexibeler bestemmingsplannen mogelijk te maken. Op industrieterreinen vrijkomende ruimte benutten voor toerisme, recreatie, kleinschalige bedrijvigheid, natuurontwikkeling en innovaties in zorg en welzijn; Blijven investeren in natuur en milieu; waaronder schone en duurzame energie; Een provincie waarin stad en platteland elkaar versterken. 3
Kunst, cultuur, sport en recreatie Cultuur, in al haar vormen, is van grote betekenis voor de samenleving. Het is een bron van inspiratie voor onze inwoners, het verhoogt onze toeristische aantrekkelijkheid en draagt bij aan een goed woon- en ondernemersklimaat. Cultuur en sport zijn bovendien een belangrijke vrijetijdsbesteding voor vrijwel elke inwoner. Net als op het gebied van recreatie en toerisme hebben we hier in Overijssel veel te bieden: verschillende regio s en steden met hun eigen karakter en historie, goede culturele voorzieningen en diverse jaarlijks terugkerende evenementen omgeven door bijzondere natuur- en recreatiegebieden. In het economische geweld van de afgelopen jaren zien we helaas dat deze aandachtsgebieden langzaam maar zeker naar de achtergrond verdwijnen. De extra taken die gemeenten per 1 januari 2015 hebben gekregen binnen het sociale domein, met alle (financiële) risico s en aanloopproblemen die daar bij horen, versterken dat nog eens. Wij vinden het als gemeenten erg belangrijk dat we ons ook op dít soort terreinen kunnen blijven onderscheiden, maar missen maar al te vaak de concrete mogelijkheden om hierin te investeren. We hopen de komende jaren met elkaar wegen te vinden om al datgene wat ons Overijssel maakt, veilig te stellen, actief te promoten en waar mogelijk te versterken. Meer provinciale betrokkenheid bij niet-wettelijke taken, zoals cultuur en sport en het stimuleren van culturele diversiteit en samenwerking tussen gemeenten daarin; Verder versterken van amateurkunst en breedtesport door extra financiële impulsen; De regio met kunst en cultuur blijven verbinden door: Plaatselijke kunst- en cultuurinitiatieven met een regionale uitstraling te ondersteunen; samenwerking tussen gemeenten en culturele instellingen te stimuleren en Samen met gemeenten en partners kunst- en cultuurinitiatieven met een regionale uitstraling te vermarkten Goede en professionele begeleiding van opkomend talent is cruciaal. Daarom inzetten op talentontwikkeling en het stimuleren van kansen voor jonge creatieve makers; Het cultureel erfgoed verdient blijvende aandacht. Naast behoud en bescherming, gaat het daarbij vooral ook om de vraag hoe cultuurhistorische en sociaal-maatschappelijke waarden duurzaam kunnen worden ontwikkeld, benut en gebruikt; Promotie en marketing van toeristisch-recreatieve producten in Overijssel is een belangrijk instrument ter versterking van de vrijetijdseconomie en werkgelegenheid. Daarom de gezamenlijke meerjarenstrategie, de Marketing Impuls Toerisme Overijssel (MITO), blijven voortzetten. 4
Nieuw burgerschap De invloed van nieuwe technologieën, hoogwaardig onderwijs en toenemende welvaart zorgen er voor dat mensen steeds sneller, slimmer en meer adhoc zaken oppakken en organiseren. Actief burgerschap, doe-democratie en co-creatie houdt veel méér in dan het gebruik maken van inspraak, brieven schrijven of doen van vrijwilligerswerk. Mensen voeren regie en nemen het heft in eigen handen. Ze starten zelf initiatieven op uiteenlopende terreinen als zorg, integratie, leefbaarheid, duurzaamheid, publieke voorzieningen en welzijn. Niet zozeer omdat de overheid zich terugtrekt op bepaalde beleidsvelden of vanuit financiële overwegingen meer aan de samenleving moet overlaten. Nee; inwoners, bedrijven en maatschappelijke organisaties claimen ruimte om daarmee meer en meer een eigen stempel op de eigen woon- en leefomgeving te zetten. Vanuit een maatschappijgerichte aanpak, die past bij de kracht en leefwereld van de samenleving, zullen we als overheden duurzame verbindingen moeten blijven leggen met de samenleving. Voor overheden en dat zal bij provincies niet anders zijn dan voor gemeenten vraagt dat een heel andere manier van denken en doen. In dat proces kunnen we veel voor elkaar betekenen. Elkaar stimuleren in het ruimte bieden en waar nodig adequaat faciliteren van lokale initiatieven en ideeën zijn een must. Vanuit wederzijds vertrouwen kunnen we dan loslaten in vertrouwen. Uitgaande van de provinciale kerntaak Kwaliteit openbaar bestuur het stimuleren van innovatie in democratie, overheidsparticipatie en co-creatie. Een eerste innovatie die wij hierbij voorstellen is het faciliteren van een provinciale academie voor nieuwe burgerschapskunde. Een infrastructuur voor informatievoorziening en -deling waar actief en verhalenderwijs ervaringen worden uitgewisseld tussen inwoners, provinciale en lokale bestuurders, politici, griffiers en ambtenaren; Verkennen en ontwikkelen van passende en aansprekende communicatievormen die aansluiten bij de verschillende burgerschapsstijlen (verantwoordelijken, plichtsgetrouwen, pragmatici en structuurzoekers) die in iedere gemeente en provincie voorkomen; Meer aandacht voor vrije pers, zodat burgers informatie krijgen over dat wat in de statenzaal en gemeentehuizen wordt besloten. Gezond en krachtig lokaal bestuur Gemeenten staan het dichtst bij burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties en kunnen daarmee snel inspelen op vraagstukken die op lokaal niveau spelen. De gevolgen van de economische recessie en de nieuwe taken binnen het sociale domein hebben het er voor veel gemeenten uitdagender, maar tegelijkertijd niet gemakkelijker op gemaakt. Wij hopen met de provincie wegen te vinden om te kunnen blijven investeren in de lokale samenleving en economie. Het overnemen van bijvoorbeeld aandelen die gemeenten hebben in bedrijven als Wadinko en/of Vitens geeft gemeenten nieuwe financiële mogelijkheden. Voor investeringen (onder andere in de vorm van co-financiering), maar ook voor de noodzakelijke aanpak van de problemen in de grondexploitatie. Het financieel toezicht op de gemeenten geeft de provincie op het punt van de gemeentelijke financiën een bijzondere verantwoordelijkheid. In de rol van toezichthouder maak je niet altijd vrienden. In de 5
afgelopen jaren is van beide zijden nadrukkelijk geïnvesteerd in de onderlinge samenwerking. Tot volle tevredenheid. Dat houden we de komende periode graag zo vast. In de discussies met het Rijk over het te voeren beleid en de middelen die daarvoor beschikbaar komen zien wij de provincie als een belangrijk pleitbezorger. Het zijn hectische tijden. Het is zaak dat we een gezamenlijk en krachtig Overijssels geluid laten horen. Goede samenwerking met gemeenten op basis van wederzijds respect en vertrouwen waarbij we elkaar aanvullen en versterken. Gezamenlijk optrekken in Europees en nationaal verband; Samen met gemeenten zoeken naar verbetering doelmatigheid en bestuurskracht, waaronder het bevorderen van regionale samenwerking; Het bieden van meer financiële ruimte aan gemeenten door bijvoorbeeld het overnemen van gemeentelijke aandelen in diverse bedrijven met een maatschappelijk belang; De kracht van Overijssel vermarkten en profileren in binnen en buitenland. Met vriendelijke groet, Bestuur VNG Overijssel, A. Oeseburg, secretaris A.C. Hofland, voorzitter 6