Richtlijnen Gezondere Kantines voor scholen Jongeren zijn de toekomst. Willen we dat jongeren gezond leven, dan is het belangrijk dat zij ook op school gezond kunnen eten en drinken. Ze brengen hier immers een groot deel van hun tijd door. Ervaren dat gezond eten lekker en heel gewoon is, helpt hen een gezond eetpatroon te ontwikkelen. Wachten we te lang met het stimuleren van een gezonde leefstijl? Dan kan dit negatieve gevolgen hebben, zoals overgewicht. Hét moment om te investeren in een gezonde toekomst is nu.
Hoe stimuleer je leerlingen om gezonder te eten? Uit wetenschappelijke onderzoeken blijkt dat mensen vaak kiezen voor eten dat makkelijk te krijgen is. Op basis van o.a. deze inzichten, heeft het Voedingscentrum -in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS)- de Richtlijnen Gezondere Kantines opgesteld. Het belangrijkste uitgangspunt van deze nieuwe richtlijnen is dat de hele kantine een gezonde uitstraling heeft, terwijl leerlingen hun vrijheid behouden. De nieuwe richtlijnen zijn onder meer gebaseerd op de inzichten van gedragswetenschappers: we maken s veel minder bewust dan we zelf denken. Dit betekent dat het gezonder maken van de omgeving zorgt voor gezonder kiezen. Het gaat niet alleen om de soorten producten die worden aangeboden en de hoeveelheden, maar ook om de presentatie ervan. En om de uitstraling van een schoolkantine als geheel. Leerlingen kiezen eerder voor producten die aantrekkelijk worden aangeboden en hun s worden beïnvloed door de beeldmaterialen die ze zien. Scholen die een gezondere kantine willen, kunnen zelf bepalen of ze kleine of grote stappen zetten. Iedereen kan een kantine vrij eenvoudig zó inrichten dat gezonde s letterlijk en figuurlijk voor de hand liggen. Deze brochure beschrijft hoe. Je vindt verder veel praktische tips op www.voedingscentrum.nl/gezondeschoolkantine Veel scholen zijn al aan de slag gegaan met de voormalige Richtlijnen Gezonde Schoolkantine. Zij hebben daar zeker profijt van als ze hun kantine willen inrichten volgens de nieuwe, verbeterde Richtlijnen Gezondere Kantines, waarover deze brochure gaat. In 2016 kunnen scholen nog kiezen welke richtlijnen ze willen hanteren, in 2017 gebruikt het Voedingscentrum alleen nog de nieuwe richtlijnen: Richtlijnen Gezondere Kantines. De meerderheid van de Nederlanders vindt de school geen plek om te snoepen en te snacken. 2
Wat staat er in de nieuwe richtlijnen? Natuurlijk zie je graag dat je leerlingen met smaak gezond lunchen. Een Gezonde Schoolkantine maakt gezonde s vanzelfsprekend, door het aanbod gezonder te maken en de uitstraling van de kantine zelf te verbeteren. In de Richtlijnen Gezondere Kantines zie je hoe je dat kunt doen. We nemen je graag mee in de wereld van de zilveren en gouden schoolkantines. Waar ligt jouw ambitie en waar let je op als je aan de slag wilt met de Richtlijnen Gezondere Kantines? n Vier basisregels. n Negen punten over uitstraling. n Verhouding tussen betere s en uitzonderingen. Welke producten we rekenen tot betere s, vind je in de tabel op pagina 6. en zijn producten die je beter alleen af en toe kunt eten. n Aanbod van groente en/of fruit. Verschillende niveaus In de Richtlijnen Gezondere Kantines zijn voor scholen de volgende niveaus gedefinieerd: Zilver en Goud. Hoe edeler het metaal, hoe gezonder het aanbod en de uitstraling van de kantine. Voldoe je eraan, dan kun je een zilveren of een gouden Schoolkantine Schaal verdienen. Hieronder staat kort samengevat waaraan de verschillende niveaus moeten voldoen. In de volgende hoofdstukken lees je de toelichting daarop. Een zilveren kantine n voldoet aan de vier basisregels n voldoet aan minimaal zes uitstralingspunten (waarvan punt 1 t/m 3 in ieder geval) n bestaat voor minimaal 60% van het zichtbare aanbod (balie én automaten) uit betere s, zoals volkorenbroodjes met gezond beleg, halfvolle melk, fruit of snackgroenten n biedt minstens groente of fruit aan Een gouden kantine n voldoet aan de vier basisregels n voldoet aan minimaal acht uitstralingspunten (waarvan punt 1 t/m 3 in ieder geval) n bestaat voor minimaal 80% van het zichtbare aanbod (balie én automaten) uit betere s, zoals volkorenbroodjes met gezond beleg, halfvolle melk, fruit of snackgroenten n biedt zowel groente als fruit aan Ons ideaal Zilveren en gouden kantines geven gezonde producten een hoofdrol, zonder ongezonde s te verbannen. Nog idealer is als je leerlingen in je kantine alleen betere s kunnen krijgen die in de Schijf van Vijf staan. Kantines die alleen maar gezonde producten willen aanbieden, kunnen dat doen. Zoete snacks, hartige snacks, zoals chips en ijs, komen dan helemaal niet voor in je assortiment. In de overige productgroepen als brood, zuivel, groente en fruit, biedt de kantine alleen betere s aan. 3
Vier basisregels Het eerste ga je aan de slag met de vier basisregels: Basisregel 1 De kantine biedt in elke productgroep minstens één betere aan. Binnen de verschillende productgroepen (zoals fruit, brood, zuivel) kunnen je leerlingen s maken. In alle productgroepen biedt de kantine minstens één betere aan. Dit geldt voor het uitgestalde aanbod én voor het aanbod in de automaten. Een voorbeeld: Wanneer je zowel bij het uitgestalde aanbod als in de automaten frisdranken aanbiedt, zorg er dan voor dat op beide plekken een betere beschikbaar is, zoals water of thee. Welke producten de betere s zijn, vind je in de tabel op pagina 6. Basisregel 2 Op de opvallende plaatsen liggen betere s. De kantine voldoet aan de eerste drie uitstralingspunten (zie ook pagina 5): n Op opvallende plaatsen bij het uitgestalde aanbod, liggen uitsluitend betere s. Gezonde producten liggen vooraan en op ooghoogte. n Op opvallende plaatsen in de automaten staan betere s. Ten minste de bovenste helft (meestal op ooghoogte) bestaat uit betere s. Heb je nog meer betere s, dan plaats je deze in de onderste helft op de beste plek. n Als je eten of drinken aanbiedt bij de kassa, staan daar uitsluitend betere s, zoals fruit. Basisregel 3 De kantine stimuleert water drinken. In een Gezonde Schoolkantine is water altijd beschikbaar, zowel bij het uitgestalde aanbod als in de automaten. Zet bijvoorbeeld een watertappunt of een watercooler of kannen met water neer. Flesjes water aanbieden kan eventueel ook. Basisregel 4 De kantine heeft een gezonde aanpak schriftelijk vastgelegd in het beleid. In de schoolgids staan in ieder geval basisregel 1 t/m 3 beschreven. De kantine stimuleert water drinken. 4
De kantine heeft een gezonde uitstraling De uitstraling van je kantine is belangrijk. Leerlingen kiezen eerder voor producten die je aantrekkelijk aanbiedt. Denk bijvoorbeeld aan fruitspiesjes, voorgesneden stukjes groente zoals komkommer. Ook de beelden die leerlingen zien, beïnvloeden hun s. Daarom prijst een Gezonde Schoolkantine op beeldmaterialen zoals posters en stickers alleen betere s aan. De uitstraling van je kantine verbeter je aan de hand van 9 punten. Basisregel 2 kun je afvinken als je kantine in ieder geval aan de eerste drie uitstralingspunten voldoet. Een zilveren schaal bemachtig je als je aan nog drie extra uitstralingspunten voldoet (drie van de punten 4 t/m 9). Je verdient een gouden schaal als je aan nog vijf extra uitstralingspunten voldoet (vijf van de punten 4 t/m 9). Uitstraling niveau zilver Uitstraling niveau goud Uitstralingspunten 1 t/m 3 Je voldoet aan punt 1, 2 en 3 Je voldoet aan punt 1, 2 en 3 Uitstralingspunten 4 t/m 9 Je kiest hieruit 3 punten Je kiest hieruit 5 punten 1. Op opvallende plaatsen bij het uitgestalde aanbod staan betere s. s staan en liggen letterlijk en figuurlijk voor de hand; ze zijn gemakkelijk te pakken. Vooraan op de balie, in de vitrines en op de rekken liggen uitsluitend betere s. 2. Op opvallende plaatsen in de automaten staan betere s. Op opvallende plaatsen in de automaten staan betere s. Ten minste de bovenste helft (meestal op ooghoogte) bestaat uit betere s. Producten zoals waterflesjes en zakjes groente en fruit in de automaat bevinden zich zodoende op ooghoogte. Heb je nog meer betere s, dan plaats je deze in de onderste helft op de beste plek. 3. Als je eten of drinken aanbiedt bij de kassa, staan daar uitsluitend betere s. Het gaat hier om producten die bij de kassa liggen, waardoor leerlingen ze gemakkelijk kunnen pakken als ze afrekenen, of daarop staan te wachten. 4. Groente en fruit presenteer je op een aantrekkelijke manier. Bijvoorbeeld op een mooie schaal of in een mand bij de kassa. Denk daarnaast aan voorgesneden, hapklare porties groente en fruit in bakjes. Denk ook aan groente en fruit op broodjes en tosti s. 5. Op de looproute door de kantine zie je de betere s het eerst. Kijk goed naar de looproute en zorg dat betere s het eerste in zicht komen. 6. Bij (prijs)acties bied je uitsluitend betere s aan. Denk bijvoorbeeld aan aanbiedingen, spaaracties en acties waarbij je twee producten samen voor een lagere prijs aanbiedt. Bijvoorbeeld een volkoren broodje en een stuk fruit. Ook bij andere (prijs)acties promoot je alleen betere s. 7. Het aanbod op de menukaart en/of prijslijst bestaat voor het merendeel uit betere s. Minimaal de helft van je aanbod op je menukaart bestaat uit betere s. 8. Op beeldmateriaal van eten en drinken laat je uitsluitend betere s zien. Bij beeldmateriaal kun je denken aan posters, flyers, tafelbordjes of decoratiemanden. 9. De reclames op automaten van eten en drinken, laten uitsluitend betere s zien. Bijvoorbeeld water of fruit. 5
s en uitzonderingen Binnen verschillende productgroepen kun je s maken. Sommige s zijn beter dan andere, omdat ze meer voedingsstoffen, vezels en minder calorieën bevatten. Denk aan volkorenbrood in plaats van witbrood, halfvolle melk in plaats van volle melk en een plakje ontbijtkoek in plaats van een roze koek. Onder uitzonderingen verstaan wij producten die je alleen af en toe zou moeten eten, omdat ze weinig voedingsstoffen bevatten en relatief veel zout, verzadigd vet en/of suiker. Het Voedingscentrum beoordeelt eten op voedingswaarde, volgens de Richtlijnen Voedsel (zie voor meer informatie de factsheet Richtlijnen Voedsel op www.voedingscentrum.nl/richtlijnen). De tabel hieronder geeft aan welke producten betere s zijn. Daarnaast biedt het Voedingscentrum inspiratielijsten aan, met daarop producten die passen in een gezond aanbod. Deze verhoudingen gelden voor het uitgestalde aanbod én voor het aanbod in de automaten. Wanneer je betere s in grotere aantallen aanbiedt dan de uitzonderingen, veranderen de percentages mee. Zo zorgen 12 appels en 8 roze koeken voor een verhouding van 60% - 40%. Maar 16 appels en 4 roze koeken voor 80% - 20%. Productgroep s en Groente Snackgroente zoals cherrytomaatjes en komkommers, rauwkost (voor op brood) Groente a la crème Maaltijdsalades Salade met minimaal 150 gram groente Salade met minder dan 150 gram groente Fruit Brood Zuivel Handfruit zoals appels, peren, bananen, verse fruitsalade zonder toegevoegde suikers Volkorenbrood, volkoren knäckebröd, bruinbrood, panini en tosti van bruin- of volkorenbrood Karnemelk, magere- of halfvolle melk, yoghurtdrank zonder toegevoegde suikers, chocolademelk light Fruit in blik/glas met toegevoegde suikers Wit brood, croissant, beschuit, panini en tosti van wit brood Volle melk, yoghurtdrank, chocolademelk, vruchtenyoghurt met toegevoegde suikers Water, koffie, thee Water, koffie en thee zonder suiker Koffie en thee met 2 suikerklontjes en/of volle koffiemelk Frisdrank Zoete snacks Hartige snacks IJs Light frisdrank 4 kcal per 100 ml, frisdranken met 30 kcal per 100 ml én maximum van 110 kcal per portie 110 kcal/verpakking Bijv. plakje ontbijtkoek en kleine mueslireep 110 kcal/verpakking Bijv. zakje zoute popcorn en popchips 110 kcal/portie Bijv. waterijs Dranken met >30 kcal per 100 ml, zoals frisdrank regular, sportdrankjes, vruchtensap >110 kcal/verpakking Bijv. roze koek, wafel en grote candybar >110 kcal/verpakking Bijv. saucijzenbroodje en kroket >110 kcal/portie Bijv. roomijs Warme maaltijd Maaltijd met minimaal 150 gram groente Maaltijd met minder dan 150 gram groente Soep 100 kcal/100 gram bereide soep Bijv. soep met minimaal 50 g groente/portie, en Cup-a-Soup >100 kcal/100 gram bereide soep Bijv. gebonden soep met vlees n s = alle voorkeurs- en middenwegproducten in de Richtlijnen Gezonde Schoolkantine, zowel in de categorie basisproducten als niet-basisproducten. n en = alle uitzonderingsproducten in de Richtlijnen Gezonde Schoolkantine, zowel in de categorie basisproducten als niet-basisproducten. 6
Hoe bepaal je de verhouding? Het uitgestalde aanbod n Met uitgestald aanbod bedoelen we: het aanbod dat niet in automaten zit, dus alle producten op de balie, in de koeling, in vitrines, op rekken en in manden. n Kies een moment op de dag waarop er een gemiddeld aanbod aanwezig is, en noteer op welk tijdstip je bent begonnen met tellen. Een volgende keer dat je je aanbod naloopt om te checken of je volgens de richtlijnen werkt, kies je hetzelfde tijdstip, zodat je de resultaten goed kunt vergelijken. n Per productgroep tel je het aantal betere s en uitzonderingen van het uitgestalde aanbod in de hele school. Je telt alle producten, dus niet alleen de productsoorten. n Het gaat niet alleen om het uitgestalde aanbod in de kantine zelf, maar ook om het aanbod in een koffiecorner elders op het terrein van de school. n Tel alleen de producten die je klanten kunnen zien. De inhoud van je automaten reken je hier niet mee. Producten in voorraad, die niet zichtbaar zijn, tel je ook niet mee. n Producten die op de prijslijst of de menukaart staan, die je op aanvraag klaarmaakt, tel je één keer mee. Een voorbeeld: op je menulijst staan een broodje brie en een broodje ham. Deze tel je als twee broodjes, al verkoop je op aanvraag acht broodjes brie en geen broodjes ham. n Tel alle aantallen betere s bij elkaar op en alle aantallen uitzondering en noteer de subtotalen. Beide subtotalen opgeteld is het totaal aantal producten. Ga ervan uit dat dat aantal 100% is. Om het percentage betere s uit te rekenen, deel je een subtotaal door het totaal aantal producten en vermenigvuldig je dit met 100%. n Een simpel rekenvoorbeeld: bij de uitgestalde producten liggen 12 appels en 8 roze koeken = 20 stuks totaal. 12 n : x 100% = 60% 20 8 20 n : x 100% = 40% 7
Automaten n Kies een moment op de dag waarop de automaten een gemiddeld aanbod bevatten. n Je telt de facings: de producten op de eerste, zichtbare rij. Hoeveel producten achter het voorste product liggen, is niet belangrijk. Het gaat erom hoeveel betere s en uitzonderingen de leerlingen zien als ze voor de automaat staan om een te maken. n Neem alle automaten in het gebouw en op het terrein van de school mee in je berekening. n Tel alle aantallen betere s bij elkaar op en alle aantallen uitzonderingen en noteer de subtotalen. Beide subtotalen opgeteld is het totaal aantal producten. Ga ervan uit dat dat aantal 100% is. Om het percentage betere s uit te rekenen, deel je dit aantal door het totaal aantal producten en vermenigvuldig je dit met 100%. n Rekenvoorbeeld: wie voor de automaat staat, ziet 3 flesjes water, 3 flesjes cola light, en 2 cola regular. Het subtotaal van de betere s is dan 6. Het subtotaal van de uitzonderingen is 2. In totaal zijn er 8 flesjes op de voorste rij te zien. n Het percentage betere s is dan 6 8 x 100% = 75% n Het percentage uitzonderingen is dan 2 x 100% = 25% 8 Niveaus Om een niveau te kunnen bepalen, hebben we de volgende verhoudingen gedefinieerd: Niveau zilver: 60% betere s en 40% uitzonderingen. Niveau goud: 80% betere s en 20% uitzonderingen. In onderstaande tabel kun je zien welke niveaus bij welke verhoudingen horen: Percentage van het uitgestalde aanbod dat uit betere s bestaat: Percentage van het automaten-aanbod dat uit betere s bestaat: 100% 80% 60% <60% <60% 60% 80% 100% Geen niveau Geen niveau Geen niveau Geen niveau Geen niveau Niveau zilver Niveau zilver Niveau zilver Geen niveau Niveau zilver Niveau goud Niveau goud Geen niveau Niveau zilver Niveau goud Ideaal 8
Aanbod van groente en fruit Een Gezonde Schoolkantine geeft groente en fruit de hoofdrol. In een zilveren kantine bied je minstens groente óf fruit aan. In een gouden kantine bied je groente én fruit aan. Groente en fruit zijn rijk aan vitamines en mineralen en bevatten vezels die nodig zijn voor een goede spijsvertering. Ook beschermen de voedingsstoffen in groente en fruit tegen chronische ziekten. Groente Je kunt groente aanbieden in stuk-vorm, zoals snoeptomaatjes, mini-komkommers of mini-paprika. Maar ook als plakjes tomaat, komkommer of sla op broodjes. Een spiesje met stukjes tomaat, komkommer en olijfjes is ook feestelijk. Hoe meer groente je aanbiedt, hoe beter natuurlijk. Het advies is om ten minste 200 gram groente per dag te eten. Groente en fruit vormen samen vak 1 in de Schijf van Vijf. Groente levert weinig calorieën en veel voedingsstoffen. Daardoor is groente goed voor het houden van een gezond gewicht. Het is goed om niet alleen bij het avondeten groente te eten, maar ook bij de lunch en tussendoor. Fruit Fruit bied je aan in diverse varianten. Je kunt appels, mandarijnen, bananen aantrekkelijk presenteren op een fruitschaal die je geregeld bijvult. Of maak fruitspiesjes en bakjes gesneden fruit. Ook kun je fruit op brood aanbieden. Denk aan schijfjes appel, verse ananas en banaan op een tosti, of een broodje geitenkaas met peer. Hoe meer fruit je aanbiedt, hoe beter natuurlijk. Fruit valt samen met groente in vak 1 van de Schijf van Vijf. Ook fruit heeft een hoge voedingswaarde. Het advies is om twee stuks fruit per dag te eten. In plaats van een stuk fruit, zoals een appel of een flink stuk meloen, kun je ook een schaaltje aardbeien of kersen eten, of een schaaltje met gemengd fruit. 9
De Gezonde Schoolkantine Wij hebben een gezonde kantine, met een gezonde uitstraling en sfeer. Het zichtbare aanbod bestaat uit minimaal 60% betere -producten. Dit doen we zo: n In de automaten alleen betere s in de bovenste helft n Bij (prijs)acties uitsluitend betere s n Op de menukaart en assortimentslijst als merendeel betere s n Als reclame op automaten van eten en drinken uitsluitend betere s n Een gezonde kantine als beleid Op beeldmateriaal van eten en drinken laat je in de kantine uitsluitend betere s zien. Het drinken van water wordt gestimuleerd. Op de looproute zie je betere s als eerst. Bij de kassa staan uitsluitend betere s. Groente/fruit presenteer je op een aantrekkelijke manier. De betere s liggen op een opvallende plaats, zodat ze makkelijk te pakken zijn.
uitgestald aanbod Voorbeeldassortiment Zilveren kantine uitgestald aanbod Indeling balie Aantal stuks per product Indeling balie Aantal stuks per product Groente en fruit Categorie Belegde broodjes* * alles besmeerd met margarine Categorie Oranje paprika (zakje) Basis 5 Komkommer (zakje) Basis 5 Appel Basis 7 Banaan Basis 5 Mandarijn Basis 10 Fruitsalade Basis 5 Goji&blueberry mix (zakje) Basis 5 Dranken Categorie Spa intense (0,5 l) Basis 6 Coca cola light (33 cl) Basis 4 Wicky framboos (2 dl) Basis 4 Fernandes pink melon (33 cl) Basis 5 Coca Cola regular (33 cl) Niet basis 3 Fanta orange (33 cl) Niet basis 3 Appelsientje Goudappel Basis 4 Appelsientje Sinaasappel Basis 4 AH knijpzakje appel banaan Basis 3 Appelsientje Multi vitamientje oranje vruchten Basis 0 Zuivelproducten Categorie Halfvolle melk, Jumbo Basis 3 Vifit Drink Sinaasappel Basis 2 Optimel Drink framboos Basis 2 Halfvolle chocolademelk, AH Basis 5 Melkunie Breaker aardbei Basis 5 Bruine puntjes, los Basis 2 Meergranen kampioentjes, los Basis 2 Krentenbol met 48+ kaas Basis 5 Volkoren pistolet met zalm & plakjes komkommer Basis 5 Volkoren pistolet met kipfilet & plakjes komkommer Basis 5 Gesneden bruinbrood met brie Basis 5 Witte pistolet met filet americain, ei en sla Basis 5 Wit kaiser broodje met jong belegen kaas, schouderham & augurk Basis 5 Wit, zacht broodje met Basis 5 tonijnsalade Wrap met zalm en eiersalade Basis 5 Tosti van bruinbrood met kaas Basis 3 Panini van witbrood met kaas Basis en tomaat 5 Croissant (klein) Basis 5 Soep* * Cup a soup Categorie Champignon Basis 2 Kip Basis 2 Tomaat Basis 2 Zoete snacks Categorie M&M, mini zakje (20 gram) Niet basis 2 Maltesers (zakje 37 gram) Niet basis 2 In totaal per categorie In totaal (exemplaren) 98 64 In totaal (percentage) 60% 40% 11
automaten Voorbeeldassortiment Zilveren kantine automaten Indeling automaten Aantal stuks per product Indeling automaten Aantal stuks per product Drankenautomaat 1: bestaat uit 5 rijen en 6 spiralen per rij (plek voor 30 zichtbare producten) Categorie Snoep-/ drankautomaat 2: bestaat uit 6 rijen en 8 spiralen per rij (plek voor 30-46 zichtbare producten) Categorie Chaudfontaine water (0,5 l) Basis 3 Coca cola light (33 cl) Basis 2 Coca cola Zero (33 cl) Basis 2 Fernandes cherry bouquet sugar free (33 cl) Basis 1 Wicky zero fruit (2 dl) Basis 1 Fernandes pink melon (33 cl) Basis 1 Dr Pepper (33 cl) Basis 1 Aquarius lemon (33 cl) Basis 2 Sprite (33 cl) Basis 2 Wicky framboos (2 dl) Basis 1 Wicky appel (2 dl) Basis 1 Wicky sinaasappel (2 dl) Basis 1 Roosvicee boomfruit (2 dl) Basis 1 Roosvicee roodfruit (2 dl) Basis 1 Dubbelfrisss citroen/ fruit (2 dl) Basis 1 Lipton peach (2 dl) Basis 1 Lipton lemon (2 dl) Basis 1 Taksi splash aardbei framboos Basis 1 (2 dl) Sisi sinas (2 dl) Basis 1 Sisi aardbei (2 dl) Basis 1 Coca Cola regular (33 cl) Niet basis 1 Coca cola vanille (33 cl) Niet basis 1 Fanta orange (33 cl) Niet basis 1 Fanta lemon (33 cl) Niet basis 1 Beoordeling automaat 1 In totaal (exemplaren) 26 4 In totaal (percentage) 87% 13% Komkommer (zakje) Basis 2 Oranje paprika (zakje) Basis 2 Snelle Jelle Tussendoor Niet basis 1 Kruidkoek (reep 36 gram) M&M, mini zakje (20 gram) Niet basis 1 Mentos Now Mints Niet basis 1 sinaasappel (pakje 18 gram) Chaudfontaine water (0,5 l) Basis 3 Coca cola light (33 cl) Basis 1 Coca cola Zero (33 cl) Basis 1 Fernandes cherry bouquet Basis 1 sugar free (33 cl) Stroopwafel Niet basis 1 Suikerwafel Niet basis 1 Chocobiscuit Niet basis 1 Chuncky rood kitkat Niet basis 1 Snicker Niet basis 1 Twix Niet basis 1 Bueno Niet basis 1 Zure matjes Niet basis 1 Biggetjes Niet basis 1 Tangafastic Niet basis 1 Starmix Niet basis 1 Pinnballs Niet basis 1 Maomix Niet basis 1 Coca Cola regular (33 cl) Niet basis 3 Coca cola vanille (33 cl) Niet basis 2 Fanta orange (33 cl) Niet basis 2 Fanta lemon (33 cl) Niet basis 1 Beoordeling automaat 2 In totaal (exemplaren) 13 21 In totaal (percentage) 38% 62% In totaal per categorie In totaal (exemplaren) 39 25 In totaal (percentage) 61% 39% 12
De Gezonde Schoolkantine Wij hebben een gezonde kantine, met een gezonde uitstraling en sfeer. Het zichtbare aanbod bestaat uit minimaal 80% betere -producten. Dit doen we zo: n In de automaten alleen betere s in de bovenste helft n Bij (prijs)acties uitsluitend betere s n Op de menukaart en assortimentslijst als merendeel betere s n Als reclame op automaten van eten en drinken uitsluitend betere s n Een gezonde kantine als beleid Op beeldmateriaal van eten en drinken laat je in de kantine uitsluitend betere s zien. Het drinken van water wordt gestimuleerd. Op de looproute zie je betere s als eerst. Bij de kassa staan uitsluitend betere s. Groente/fruit presenteer je op een aantrekkelijke manier. De betere s liggen op een opvallende plaats, zodat ze makkelijk te pakken zijn.
uitgestald aanbod Voorbeeldassortiment Gouden kantine uitgestald aanbod Indeling balie Aantal stuks per product Indeling balie Aantal stuks per product Groente en fruit Categorie Belegde broodjes* * alles besmeerd met margarine Categorie Oranje paprika (zakje) Basis 10 Komkommer (zakje) Basis 10 Appel Basis 8 Banaan Basis 5 Mandarijn Basis 15 Fruitsalade Basis 10 Goji&blueberry mix (zakje) Basis 3 Dranken Categorie Spa intense (0,5 l) Basis 10 Coca cola light (33 cl) Basis 10 Wicky framboos (2 dl) Basis 6 Fernandes pink melon (33 cl) Basis 10 Coca Cola regular (33 cl) Niet basis 3 Fanta orange (33 cl) Niet basis 3 Appelsientje Goudappel Basis 3 Appelsientje Sinaasappel Basis 3 AH knijpzakje appel banaan Basis 0 Appelsientje Multi vitamientje oranje vruchten Basis 2 Zuivelproducten Categorie Halfvolle melk, Jumbo Basis 6 Vifit Drink Sinaasappel Basis 5 Optimel Drink framboos Basis 7 Halfvolle chocolademelk, AH Basis 3 Melkunie Breaker aardbei Basis 3 Bruine puntjes, los Basis 3 Meergranen kampioentjes, los Basis 3 Krentenbol met 48+ kaas Basis 5 Volkoren pistolet met zalm & plakjes komkommer Basis 5 Volkoren pistolet met kipfilet Basis 5 & plakjes komkommer Gesneden bruinbrood met brie Basis 5 Witte pistolet met filet americain, ei en sla Basis 2 Wit kaiser broodje met jong belegen kaas, schouderham & augurk Basis 2 Wit, zacht broodje met Basis 2 tonijnsalade Wrap met zalm en eiersalade Basis 2 Tosti van bruinbrood met kaas Basis 3 Panini van witbrood met kaas Basis en tomaat 3 Croissant (klein) Basis 3 Soep* * Cup a soup Categorie Champignon Basis 3 Kip Basis 3 Tomaat Basis 3 Zoete snacks Categorie M&M, mini zakje (20 gram) Niet basis 2 Maltesers (zakje 37 gram) Niet basis 2 In totaal per categorie In totaal (exemplaren) 152 39 In totaal (percentage) 80% 20% 14
automaten Voorbeeldassortiment Gouden kantine automaten Indeling automaten Aantal stuks per product Indeling automaten Aantal stuks per product Drankenautomaat 1: bestaat uit 5 rijen en 6 spiralen per rij (plek voor 30 zichtbare producten) Categorie Snoep-/ drankautomaat 2: bestaat uit 6 rijen en 8 spiralen per rij (plek voor 30-46 zichtbare producten) Categorie Chaudfontaine water (0,5 l) Basis 3 Coca cola light (33 cl) Basis 3 Coca cola Zero (33 cl) Basis 2 Fernandes cherry bouquet Basis 1 sugar free (33 cl) Wicky zero fruit (2 dl) Basis 1 Fernandes pink melon (33 cl) Basis 1 Dr Pepper (33 cl) Basis 1 Aquarius lemon (33 cl) Basis 2 Sprite (33 cl) Basis 1 Wicky framboos (2 dl) Basis 1 Wicky appel (2 dl) Basis 1 Wicky sinaasappel (2 dl) Basis 1 Roosvicee boomfruit (2 dl) Basis 1 Roosvicee roodfruit (2 dl) Basis 1 Dubbelfrisss citroen/ fruit (2 dl) Basis 1 Lipton peach (2 dl) Basis 2 Lipton lemon (2 dl) Basis 2 Taksi splash aardbei framboos Basis 1 (2 dl) Sisi sinas (2 dl) Basis 1 Sisi aardbei (2 dl) Basis 1 Coca Cola regular (33 cl) Niet basis 1 Coca cola vanille (33 cl) Niet basis 0 Fanta orange (33 cl) Niet basis 1 Fanta lemon (33 cl) Niet basis 0 Beoordeling automaat 1 In totaal (exemplaren) 28 2 In totaal (percentage) 93% 7% Komkommer (zakje) Basis 4 Oranje paprika (zakje) Basis 4 Snelle Jelle Tussendoor Niet basis 1 Kruidkoek (reep 36 gram) M&M, mini zakje (20 gram) Niet basis 1 Mentos Now Mints Niet basis 1 sinaasappel (pakje 18 gram) Chaudfontaine water (0,5 l) Basis 5 Coca cola light (33 cl) Basis 3 Coca cola Zero (33 cl) Basis 2 Fernandes cherry bouquet Basis 1 sugar free (33 cl) Stroopwafel Niet basis 1 Suikerwafel Niet basis 1 Chocobiscuit Niet basis 0 Chuncky rood kitkat Niet basis 0 Snicker Niet basis 0 Twix Niet basis 1 Bueno Niet basis 0 Zure matjes Niet basis 1 Biggetjes Niet basis 1 Tangafastic Niet basis 0 Starmix Niet basis 0 Pinnballs Niet basis 1 Maomix Niet basis 1 Coca Cola regular (33 cl) Niet basis 1 Coca cola vanille (33 cl) Niet basis 1 Fanta orange (33 cl) Niet basis 1 Fanta lemon (33 cl) Niet basis 0 Beoordeling automaat 2 In totaal (exemplaren) 22 10 In totaal (percentage) 69% 29% In totaal per categorie In totaal (exemplaren) 50 12 In totaal (percentage) 81% 19% 15
Jongeren kunnen wel wat hulp gebruiken Jongeren in de groei ontwikkelen zich het beste als ze vaak kiezen voor eten waar het lichaam iets aan heeft. Daar kunnen ze wel wat ondersteuning bij gebruiken, zeker in de kantine op school. In een onderzoek onder ruim 400 scholieren geven jongeren aan dat zij door het aanbod in de schoolkantine worden verleid. Een deel van hen vindt dat schoolkantines alleen gezonde producten zouden moeten verkopen. Politiek vindt gezonde kantines belangrijk De overheid ziet graag dat alle schoolkantines in Nederland gezond zijn. Dit is vastgelegd in een aantal moties. Het Voedingscentrum heeft van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) de opdracht gekregen om scholen te helpen hun kantines gezonder te maken en zo gezond kiezen gemakkelijker te maken voor leerlingen. Scholen zijn zelf verantwoordelijk voor het aanpassen van het aanbod. Gezond eten is beter voor het milieu Gezond eten volgens de Schijf van Vijf is volgens de Gezondheidsraad in grote lijnen beter voor het milieu. Het gaat dan vooral om minder vlees eten, meer volkoren graanproducten, groente en fruit en minder energierijke producten. Aan de slag? Scholen kunnen zelf met de Richtlijnen Gezondere Kantines aan de slag gaan, maar kunnen ook samen met een cateraar het aanbod verbeteren. In het Akkoord Gezonde Voeding op Scholen hebben cateraars afgesproken minimaal niveau zilver te willen realiseren. Wil je meer weten over wat je zelf kunt doen en wat je misschien kunt uitbesteden aan cateraars? Of wil je weten hoe je ouders en leerlingen bij je gezonde aanpak kunt betrekken? Kun je met een gezonde kantine net zoveel verdienen? Antwoorden op deze vragen vind je op onze website www.voedingscentrum.nl/gezondeschoolkantine Voor de genoemde onderzoeken zie onze factsheets Richtlijnen gezondere kantines en Invloed van de omgeving op eetgedrag op www.voedingscentrum.nl/factsheets De Schoolkantine Brigade kan je helpen met praktische tips. Bel ons zelf voor een afspraak: 070-306 8875 Email degezondeschoolkantine@voedingscentrum.nl Twitter @GezondeBrigade www.voedingscentrum.nl/gezondeschoolkantine 02/2016