Stap voor stap naar een gezonde sportkantine

Transcriptie

1 De Gezonde Sportkantine Gezond wint Stap voor stap naar een gezonde sportkantine

2 Meer en meer mensen sporten en bewegen. Ze kiezen voor een gezonde leefstijl en daar horen gezond eten en drinken bij. Ook in de sportkantine moet die keuze er zijn. Een kistje fruit op de bar of een kop groentesoep in de wintermaanden; zo simpel kan het zijn. De KNLTB is voorstander van de gezondere keuze in sportkantines en ondersteunt de richtlijnen Gezondere Kantines van het Voedingscentrum. Deze dienen om met de sportkantine - stap voor stap - de gezonde kant op te gaan. Doe jij ook mee? Richtlijnen Gezondere Kantines Bij het Voedingscentrum weten ze uit onderzoek en jarenlange ervaring dat keuzes voor eten en drinken grotendeels worden gemaakt uit gewoonte en wat makkelijk is te verkrijgen. Het aanbod bepaalt de vraag. Als ook gezonde producten voor het grijpen liggen kiezen mensen daar eerder voor. Zeker als in de presentatie de gezonde keuze voorrang krijgt. Kleine aanpassingen in het aanbod kunnen zo grote veranderingen teweeg brengen in de vraag. Vanuit die kennis over voeding en gedrag heeft het Voedingscentrum de Richtlijnen Gezondere Kantines opgesteld. Volgens die richtlijnen zijn er drie niveaus: brons, zilver en goud. Hoe gezonder het assortiment en de uitstraling, hoe edeler het eremetaal. Voor elk niveau geldt: Minstens één gezondere optie in elke productgroep Betere producten krijgen een prominente plek in de presentatie Stimuleer het drinken van water Als er wordt gefrituurd, dan wel in vloeibaar vet (en zet de frituurpan later op de dag aan) De visie op de gezondere kantine ligt vast in het beleid.

3 Brons: een betere keuze mogelijk maken De eerste stap naar de gezonde sportkantine is het aanbieden van de betere keuze door deze toe te voegen aan het bestaande assortiment. Binnen elke aangeboden productgroep wordt minstens één betere optie zichtbaar aangeboden. Voorbeelden van productgroepen zijn brood, zoete snacks, hartige snacks en dranken. Zorg dan bijvoorbeeld in deze productgroepen voor de aanwezigheid van volkorenbrood, koek met weinig calorieën, popcorn en water. Zilver: verleiden tot de betere keuze In de zilveren kantine wordt in ieder geval groente of fruit aangeboden en is het zichtbare aandeel betere producten in de ruime meerderheid met producten zoals gezonde broodjes, halfvolle zuivel en fruit. Er is nog ruimte voor uitzonderingsproducten. De aankleding van de kantine verleidt tot een betere keuze. Kwantitatief betekent dit: de kantine straalt in meerderheid gezond uit en minimaal 60% van het zichtbare aanbod bestaat uit voorkeursen/of middenwegproducten. Goud: de betere keuze spreekt voor zich In de gouden kantine worden mensen vrijwel automatisch gestimuleerd om de betere keuze te maken, door het aanbod en de aankleding. Het overgrote deel van de zichtbare producten is een betere keuze, en er wordt zowel groente als fruit aangeboden. Gezond kiezen is vanzelfsprekend. Kwantitatief betekent dit: de kantine straalt helemaal gezondheid uit en minimaal 80% van het zichtbare aanbod bestaat uit voorkeurs- en/of middenwegproducten. De Richtlijnen Gezondere Kantines zijn gemaakt in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport (VWS), door het Voedingscentrum op basis van de inbreng van wetenschappelijke experts op het gebied van voeding en gedrag. Ook werden gebruikers geconsulteerd over het inzetten van de richtlijnen in de praktijk. Wij geloven in de gezonde keuze. Een gezonde geest in een gezond lichaam, dat is ons motto, zegt Roy Dackus van Tennisvereniging IJburg in Amsterdam. Ons park is in 2010 opgericht en we hebben vanaf het begin gekozen voor een gezond voedselaanbod in het clubhuis. We willen sport en een gezonde leefstijl bevorderen, voeding hoort daar ook bij. Voor tennisclubs is het heel eenvoudig om naast een algemeen aanbod, ook gezondere varianten aan te bieden. Bij IJburg hebben we bijvoorbeeld biologisch en vers voedsel op de kaart staan. Zodra deze producten goed zichtbaar zijn in het clubhuis, volgt de vraag vanzelf. In het begin verkochten we ook geen frisdranken zoals cola, maar dit is op verzoek van de leden weer toegevoegd aan het aanbod van gezonde drankjes. Zo blijf je een beetje spelen met de producten. Het belangrijkste is dat de klant een keuze heeft. Wij geloven in de gezonde keuze, zegt Dackus. Dat past bij onze club. Tennisvereniging IJburg behoort tot de vele honderden sportclubs die inmiddels enthousiast aan de slag zijn gegaan om in de clubkantine ook gezonde keuzes aan te bieden. Vers en gezond horen immers bij sport en bij een gezonde leefstijl. Veelgehoorde vragen over een gezondere kantine zijn: is het niet een hoop gedoe? Gaat het niet ten koste van de omzet? En wat vinden onze leden ervan? Toch vinden veel clubs dat het past in deze tijd. Het hoeft ook niet moeilijk te zijn. Zeker als je het stapsgewijs doet. In het clubhuis van TV IJburg liggen fruit en gezonde snacks prominent uitgestald. Dackus: Kinderen vinden die alternatieven net zo lekker.

4 Voorkeur, middenweg en uitzondering Binnen verschillende groepen voedingsmiddelen zijn sommige producten beter van samenstelling en dus gezonder. Daarom heeft het Voedingscentrum de producten onderverdeeld in producten die de voorkeur hebben of juist bij uitzondering (af en toe) gegeten kunnen worden. In de groep voorkeur zitten bijvoorbeeld producten met relatief meer vezels of minder calorieën. Daardoor zijn deze producten beter voor de gezondheid. In de groep uitzondering zitten producten met bijvoorbeeld meer verzadigd vet of suiker. Daardoor zijn deze producten een ongezondere keuze. Er is nog een derde groep, die van de middenweg. Een paar voorbeelden: Productgroep Voorkeur Middenweg Uitzondering Brood Volkorenbrood, knäckebröd, Bruinbrood, kren- Wit brood, crois- roggebrood tenbol, speltbrood sant, beschuit Water, koffie, thee Frisdrank Olie en vetten Koek IJs Water, koffie en thee zonder suiker Light frisdrank, 4 kcal/100 ml Halvarine, olie, vloeibaar bak- en braadvet Plakje ontbijtkoek, 75 kcal/portie Bijv. waterijs zoals Raket en Festini Frisdranken met 30 kcal/100 ml en maximum van 110 kcal/portie Zachte margarine, vloeibaar frituurvet Kleine mueslireep, 110 kcal/ portie Bijv. waterijs zoals Calippo Koffie en thee met suiker, en/of volle koffiemelk Frisdrank regular, sportdrankjes Harde margarine in een wikkel, roomboter, hard frituurvet Roze koek, 110 kcal/portie Bijv. roomijs zoals Cornetto en Magnum De doelstelling van de Gezonde Sportkantine is om sportkantines de gezonde keuze de makkelijke keuze te laten zijn en sportclubs te stimuleren gezonder eten en drinken aan te bieden. Ook zet het project in op de bewustwording; een gezond aanbod van eten en drinken past bij de sportieve en maatschappelijke functie van de sportvereniging. Het betekent niet dat de frituur niet meer aan mag, maar dat je naast gefrituurd voedsel ook een gezondere keuze biedt.

5 Wat zijn gezondere keuzes in sportkantines? Hieronder wordt per productgroep een aantal voorbeelden van betere keuzes gegeven. Op richtlijnen-gezondere-kantines.aspx is de volledige uitleg te vinden met specifieke productvoorbeelden en de Broodjeswijzer. Warme maaltijden Als maaltijden in de kantine zelf worden bereid, dan moeten alle gebruikte producten een betere keuze zijn. Voor kant-en-klare maaltijden worden maaltijden met het vinkje gekozen of de criteria uit de Richtlijnen Voedselkeuze van het Voedingscentrum gebruikt. Zuivel Binnen deze productgroep is de hoeveelheid verzadigd vet en toegevoegd suiker bepalend. karnemelk, magere en halfvolle melk, magere kwark, magere en halfvolle yoghurt, magere vruchtenyoghurt en yoghurtdrank zonder toegevoegde suiker, chocolademelk light, magere vla en vruchtenkwark. IJs Ook bij ijs wordt uitgegaan van een portie met minder dan 110 calorieën. Vaak voldoet wateren fruitijs hieraan. Brood en beleg Brood is een goede basis voor ontbijt, lunch en tussendoor. Er is volop keuze voor gezond beleg. Zoete snacks Met zoete snacks bedoelen we koek, gebak, snoep, chocola en candybars. De betere keuzes zijn hier de opties met minder calorieën per portie (< 110 kcal). Een portie is een verpakking die meestal in een keer wordt opgegeten. volkorenbrood, bruinbrood, roggebrood, volkoren knäckebröd, volkoren krentenbrood, krentenbol, meergranenbrood en rozijnenbrood. Tip! Gebruik voor tosti s ook volkoren- of bruinbrood Voorbeelden smeersels: halvarine of margarine uit een kuipje. Voorbeelden hartig beleg: 20+ kaas en 30+ kaas, hüttenkäse, camembert, mozzarella, verse geitenkaas, verse kaas light (8% vet), zuivelspread, gekookt ei, alle vis (vers, blik, diepvries, gerookt), magere knakworst, beenham, vegetarische paté, kipfilet, selderijsalade en komkommersalade. Voorbeelden zoet beleg: jam, appelstroop, honing. rijstwafel met karamel, plak ontbijtkoek, plak kruidkoek, taaitaai, snoepjes in kleine porties en lolly s. Hartige snacks Hartige snacks zijn zoutjes, chips en gefrituurde snacks. De betere keuzes zijn hier de opties met minder calorieën per portie (< 110 kcal). En het is sowieso belangrijk om te frituren in vloeibaar vet. popcorn, rijstwafels en kleine verpakkingen van zoutjes. Dranken Water is de beste keuze, daarom hoort drinkwater tot de standaardcriteria. Ook in koffie en thee zonder suiker zitten geen calorieën en daarom zijn ze heel geschikt. Dranken met minder calorieën kunnen ook. light-frisdranken, ijsthee light, alcoholvrij/arm bier, vruchtendrank light, laagcalorische frisdranken < 30kcal/100 ml. Bij flesjes van 500 ml ligt het wat anders. Vanwege de grote hoeveelheid is hier de richtlijn < 22 kcal/100 ml.

6 Gezonde uitstraling helpt om gezond te kiezen Onderzoek laat zien dat de keuze voor gezond stijgt bij een goede presentatie. Dit is makkelijk te realiseren met aanpassingen in het assortiment en in de presentatie. Zorg voor volop gezonde producten met een aantrekkelijke uitstraling, veel variatie en een kleiner aandeel ongezonde opties. Zet ongezondere producten achteraan en plaats de gezonde producten juist vooraan, op ooghoogte en naast de kassa. Geef ze aantrekkelijke namen of stel een menu samen met gezonde opties, standaard voor een gereduceerde prijs. Zo wordt gezond kiezen leuk, aantrekkelijk en makkelijk. Geleidelijk een gezonde(re) kantine worden of in één keer Het aanbod kan geleidelijk worden aangepast. Door eerst het bestaande assortiment met gezonde(re) producten aan te vullen en die vooral zichtbaar te laten zijn. Om vervolgens het aandeel van die betere keuzes in alle productgroepen te vergroten. Maar het kan sneller. Bijvoorbeeld door tegelijkertijd ook wat ongezondere producten uit het assortiment te halen. Als een tennisvereniging in een keer de omslag wil maken, is het begin van een nieuw seizoen een mooi moment om de veranderingen door te voeren. Hoe ziet de kantine er uit? Behalve het aanbod is ook de sfeer in de kantine belangrijk. Zijn alle gewonnen (sport)prijzen zichtbaar, fraaie foto s van belangrijke wedstrijden allerlei positieve, activerende dingen of valt het oog vooral op reclame voor ongezondere producten? Stimuleer water drinken, vooral bij de jeugd Ons lichaam heeft vocht nodig. Water is dan een gezonde en duurzame optie. Deze 0-calorieën dorstlesser is overal verkrijgbaar. Het komt gewoon uit de kraan. Bovendien is kraanwater erg goedkoop en beter voor het milieu. Het hoeft niet verpakt te worden in een flesje, niet vervoerd te worden naar een winkel en niet gekoeld te worden. Om het drinken van water makkelijk en hygiënisch te maken, kan worden gekozen voor: een speciaal watertappunt voor drink water, aangesloten op de waterleiding, een watercooler, of kannen met kraanwater en bekers op de bar. Tips voor het bereiken van een gezondere sportkantine Hoe vroeger kinderen leren water te drinken, hoe beter. Zij raken dan niet gewend aan een zoete smaak en zullen dan ook minder vragen om zoete drankjes. Als kinderen tussen de 7 en 18 jaar water gaan drinken in plaats van zoete drankjes of vruchtendrank krijgen ze elke week bijna 40 klontjes suiker minder binnen. Gemiddeld scheelt dat 90 calorieën per dag. Vastleggen in beleid Of de ambitie nu ligt bij een bronzen, zilveren of gouden sportkantine; het is belangrijk om de ambitie en de visie op het aangeboden eten en drinken vast te leggen in het beleid of de filosofie van de sportvereniging. Zo wordt gezonde en duurzame voeding structureel verankerd en is de kans het grootst dat het gezonde gedrag van de organisatie een gewoonte wordt. Deelnemende partijen aan de Gezonde Sportkantine zijn NOC*NSF, Koninklijke Horeca Nederland (KHN), het Voedingscentrum, MVV Nederland, de KNLTB, de KNVB en de KNHB. fotografie: Henk Koster, shutterstock / vormgeving: zwietart.nl