Sectorrapport Bos- en haagplantsoen Seizoen 2014/2015 Augustus 2015
Inhoudsopgave Terugblik op seizoen 2014/2015 Terugblik op seizoen 2014/2015...3 Seizoen 2014/2015 in cijfers...4 Verwachtingen najaar 2015...7 Van Oers Agro op bezoek bij...8 Het seizoen 2014-2015 gaat voor de meeste kwekers van bos- en haagplantsoen niet de boeken in als een goed jaar. Integendeel, bedrijven die vooral de gangbare producten kweken hebben voor het derde jaar op rij te maken gekregen met flinke omzetdalingen. De oorzaak van de omzetdaling is niet toe te rekenen aan de kwaliteit van de planten. Door de weersomstandigheden is het groeiseizoen optimaal geweest, waardoor er de gehele winter en voorjaar voldoende grote maten leverbaar waren. Het voorbije seizoen hebben we veel financieringsaanvragen begeleid. Banken financieren doorgaans geen tekorten, maar seizoenskredieten en herfinanciering van investeringen die uit lopende middelen zijn betaald bieden in sommige gevallen een oplossing. Het blijkt voor kwekers lastig te zijn om het totale areaal vrijwillig in te krimpen. Het overschot lijkt echter structureel te zijn en de oude formule dat meer areaal de oplossing biedt voor omzetdaling is achterhaald. Van Oers Agro Hofdreef 24 4881 DR Zundert Postbus 88 4880 AB Zundert T: +31 76 597 88 00 F: +31 76 597 88 99 E: agro@vanoers.nl Het voorjaar kwam later op gang dan in 2014. Februari en maart waren minder dan in het voorbije jaar, april en mei aanzienlijk beter. Ook in juni is de handel niet stilgevallen. Het aanbod heeft de vraag vrijwel over de gehele linie overstegen. Dat overschot, gecombineerd met de onzekerheid en prijsdruk, zorgt voor een sectorbrede beperkte beschikbaarheid van liquide middelen. 2 3
Seizoen 2014/2015 in cijfers Arbeidskosten In het najaar 2014 concludeerden we dat de prijzen van de boomkwekerijproducten bij aanvang van het seizoen meteen onder druk kwamen te staan. Een terugkerende zorgelijke ontwikkeling voor de gehele boomkwekerijsector. Daarbij staat de afzet van boomkwekerijproducten naar het binnenland meer onder druk in vergelijking met de afzet van planten naar het buitenland. Voor het derde jaar op rij zien we de omzet teruglopen, over het voorbije seizoen gemiddeld met zo n 9%. De marge is eveneens Omzetontwikkeling per hectare teruggelopen, planten worden zeker in het naseizoen onder de kostprijs verkocht. De export ontwikkelt zich richting Noord- Europa. Op de binnenlandse markt laat met name de overheid het nog steeds afweten. Er wordt nauwelijks geïnvesteerd in openbaar groen, zelfs de boomkwekerijgemeenten laten het afweten. Er is veel productie vernietigd, maar ook veel blijven staan. Of dit de balans in de markt ten goede komt is twijfelachtig. De arbeidskosten laten dit boekjaar zowel bij de kleine, middelgrote en de grotere boomkwekerijbedrijven een daling zien. Gemiddeld wordt er zo n 5% op arbeidskosten bespaard in vergelijking met seizoen 2013-2014. In verhouding is de grootste daling arbeidskosten terug te vinden bij de kleinere boomkwekerijbedrijven. Het personeel heeft bij deze bedrijven vaak een tijdelijk contract en wordt aangehouden om in de pieken van het seizoen het werk gedaan te krijgen. De gewijzigde wetgeving omtrent arbeidsovereenkomsten heeft een averechts effect gehad: het aantal contracten voor onbepaalde tijd is afgenomen. Ondernemers kiezen meer voor verversing van het personeelsbestand, met name in de categorie teeltmedewerkers. Vanuit het buitenland gaat het hier met name om Roemenen en Polen, het aandeel Nederlanse teeltwerknemers is afgenomen. Het gebruik van payroll-organisaties neemt af, er wordt meer gewerkt met uitzendkrachten of eigen personeel. Daarnaast worden plantwerkzaamheden, maar ook regulier onderhoud, vaker uitbesteed aan loonbedrijven. Hierdoor hoeft de kweker zelf niet te investeren in machines en personeel. 33000 0-10 ha Arbeidskosten per hectare 31000 10-20 ha 13000 0-10 ha 29000 > 20 ha 12000 10-20 ha 27000 11000 > 20 ha 25000 10000 23000 9000 21000 8000 19000 7000 17000 2010-2011 2011-2012 2012-2013 2013-2014 2014-2015 6000 2010-2011 2011-2012 2012-2013 2013-2014 2014-2015 4 5
Kritische opbrengstprijs Verwachtingen najaar 2015 Onder de kritische opbrengstprijs verstaan we de opbrengst per hectare die een bedrijf minimaal moet ontvangen om aan alle uitgaven, verplichtingen en privé-onttrekkingen te kunnen voldoen. Deze moet hoger zijn dan de omzet per hectare, om zo aan de verplichtingen te kunnen voldoen en een gezond rendement te behalen. Door uitstellen van investeringen, herziening van financieringsovereenkomsten en privéonttrekkingen zoveel mogelijk te beperken is de kritische opbrengstprijs opnieuw gedaald. Ondernemers zijn creatief en innovatief om met weinig middelen het hoofd boven water te houden. 29000 27000 25000 23000 21000 19000 17000 15000 Kritische opbrengstprijs per hectare 2010-2011 2011-2012 2012-2013 2013-2014 De afhankelijkheid van financierders wordt echter groter. Op korte termijn worden afspraken herzien, zoals looptijdverlenging en het tijdelijk stopzetten van aflossingen. Op lange termijn moeten de leenbedragen echter wel worden opgebracht. Daarnaast zullen de nu uitgestelde investeringen op termijn toch moeten worden uitgevoerd. Banken hanteren strengere normen ten aanzien van rentabiliteit en solvabiliteit. Kostenbesparing op teelten overige bedrijfskosten zijn nauwelijks realiseerbaar. Alleen door omzetstijging kan de sector de weg naar boven weer inzetten. 2014-2015 0-10 ha 10-20 ha > 20 ha Is het dieptepunt al bereikt? Of moet daarvoor eerst een verandering komen in de manier van denken in de boomkwekerijsector. Er ontstaat een tweedeling in kwekers: de meeste kwekers zijn gericht op de handelaren in de regio. Ze hebben weinig eigen klanten en laten zich voor wat betreft sortimentskeuze leiden door de handelaren. Deze groep heeft geen plan B, kiest daar vaak bewust niet voor, en zal dus moeten anticiperen op de vraag vanuit de handel. Inkrimping van het areaal ligt voor de hand. Beter weggooien dan weggeven. De andere groep kwekers is zelf actief bezig met het zoeken naar nieuwe afzetmogelijkheden. Dit gaat met vallen en opstaan. Hier zijn andere capaciteiten voor nodig en er wordt veel meer van het ondernemerschap geëist. Op kalme zee heeft immers ieder schip een goede kapitein. Het niet transparant zijn van prijzen zal ook dit najaar weer voor onrust in de markt zorgen. In dat kader zou een kostprijzenboekje zoals in het verleden werd uitgegeven rust kunnen geven. Beschikbaarheid van grond kan op termijn een heikel punt worden. Gemeenten hanteren verschillende regelgeving omtrent teeltondersteunende voorzieningen en huisvesting, wat de locatiekeuze belangrijk maakt. Binnen het boomkwekerijontwikkelingsgebied zien we gronddruk ontstaan door vraag vanuit de aardbeiensector en vanuit België. Grondprijzen liggen hier hoger dan in andere gebieden. De emotie rondom grond lijkt te verschuiven, het kunnen beschikken over grond wordt belangrijker dan bezit. Het nieuwe belastingplan kan gevolgen hebben voor de huurprijzen, niet de waarde wordt dan forfaitair belast maar de huuropbrengst. Kwekers beschouwen de verschillen in regelgeving omtrent gewasbescherming als grootste bedreiging voor de sector. Aanscherping van de regels in Nederland betekent oneerlijke concurrentie met boomkwekerijgebieden in omliggende landen. Ook de verschillen op personeelsgebied zijn groot. Een mogelijke btw-verhoging op boomwekerijproducten zou het rendement en daarmee de toekomst van de sector nog meer onder druk zetten. Hiertegen zal door de sector een actieve lobby moeten worden gevoerd. >> 6 7
Zodra de overheid het belang van groen weer durft uit te spreken neemt de vraag naar boomkwekerijproducten toe. Tot dat moment zal de ondernemer het vooral zelf moeten doen: persoonlijk contact met de afnemers, klachten gelijk oplossen, het bezoeken van beurzen, vergroten en benutten van talenkennis. Er ligt volop ruimte om de randvoorwaarden voor een succesvolle bedrijfsvoering te ontwikkelen. Daarboven staat het leveren van kwaliteit en het vasthouden aan de prijs. Van Oers Agro op bezoek bij... Boomkwekerij P.C.J. van Dijck Hoe kijkt een vooruitstrevende ondernemer actief in de sector bos- en haagplantsoen op dit moment tegen de sector aan? Van Oers Agro vroeg het aan Patrick van Dijck. 8 9
Hoe is jouw bedrijf ontstaan? In 1994 ben ik gedeeltelijk voor mezelf begonnen als contractkweker. In dat jaar heb ik de loods gezet en had een areaal van 1 hectare aan contractteelt in gebruik. In de jaren 1992 t/m 1997 heb ik voor drie dagen in de week in vaste loondienst bij een boomkwekerij gewerkt en heb daar de fijne kneepjes van het vak geleerd. In juli van het jaar 1997 ben ik volledig voor mezelf begonnen. Gedurende de jaren is mijn areaal uitgebreid naar 13 hectare in gebruik. Waaruit bestaat het sortiment wat jullie telen? Het sortiment wat ik teel bestaat uit hoofdzakelijk bos- en haagplantsoen. Het totale sortiment bestaat uit 20 verschillende plantensoorten. De meest voorkomende plantensoorten in mijn sortiment zijn: de Fagus Sylvatica, Carpinus en Crataegus. Naast de bos- en haagplantsoenteelt heb ik nog onderstammen en winterstek staan. Het is allemaal zelf opgezette kwekerij en alles wordt handmatig geplant. Daarbij staat kwaliteit voor mij hoog in het vaandel. Wat heeft seizoen 2014-2015 gebracht? Waar liggen de verschillen in vergelijking met het seizoen 2013-2014? Over de afzet en prijzen van de boomkwekerijgewassen van het afgelopen seizoen ben ik niet tevreden. De afzet is moeizaam gegaan en de prijzen hebben het gehele seizoen onder druk gestaan. Qua weersomstandigheden zijn er geen opmerkelijke verschillen te vermelden ten opzichte van het voorgaande seizoen. Wel is het groeiseizoen in het voorjaar 2014 beter geweest in vergelijking met afgelopen voorjaar. Het areaal is bij mij hetzelfde gebleven dus is er geen sprake van extra aanplant. De aanplant vindt wel plaats op wisselende percelen, dat houdt in dat een aantal percelen in het seizoen te ruste liggen. Zo n 20% van het totale areaal is met groenbemester (afrikaantjes) ingezaaid. Dit ter bestrijding van aaltjes en om organische stoffen op peil te houden. Waar zijn jullie momenteel druk mee? Momenteel ben ik bezig met het onderhouden van de percelen en boomkwekerijgewassen. Dat houdt in spuiten, wieden en bijmesten van de te velde staande gewassen. Ook zijn we de loods aan het opruimen en pleeg ik allerlei onderhoud aan het machinepark. Wat kan er beter in de sector? Het gewasbeschermingsbeleid kan beter in de boomkwekerijsector. Als sector is de boomkwekerij voor farmaceutische bedrijven te klein om bepaalde bestrijdingsmiddelen te fabriceren. Daardoor zijn we beperkt in de keuze tot het gebruik van deze middelen. Daar komt bij dat onze buurlanden wel de mogelijkheid hebben tot gebruik van bepaalde gewasbeschermingsmiddelen terwijl ze in Nederland verboden zijn, en we zijn één Europa. Dat is dan weleens frustrerend. Ook is er sprake van een beperkte samenhang in de sector. Bijvoorbeeld voor het veiligstellen van de export van boomkwekerijproducten. Hiervoor bestaat een groep van ongeveer 225 kwekers, terwijl er maar 54 kwekers de verplichte keuringen voor de waardplanten ondergaan. Het komt er op neer dat een kleine groep kwekers voor de kosten opdraaien om op die wijze de exportzone veilig te stellen. Hoe zien jullie de toekomst? De verwachting bij mij is dat er nog wel een paar moeilijke jaren zullen volgen, maar ondanks dat zie ik de toekomst wel positief tegemoet. Het is te hopen dat op de lange termijn door inkrimping de sector weer gezonder wordt en de afzet weer op gang gaat komen. Ik wil de huidige bedrijfsvoering voortzetten. Gezien de economische tijden van de laatste jaren maak ik pas op de plaats en ga ik geen gekke dingen doen. Wat dat betreft wacht ik rustig af wat de toekomst gaat brengen. 10 11
www.vanoers-agro.nl Van Oers Agro Hofdreef 24 4881 DR Zundert Postbus 88 4880 AB Zundert T: +31 76 597 88 00 F: +31 76 597 88 99 E: agro@vanoers.nl