Gemeente Eindhoven. Eindrapport Stadsvisie 2040

Gemeente Eindhoven Eindrapport Stadsvisie 2040 26 augustus 2011

Politiek Online Prinses Mariestraat 36 2514 KG Den Haag T: 070 362 97 97 F: 070 345 45 41 info@politiekonline.nl www.politiekonline.nl

I n h o u d s o p g a v e 1. Inleiding 2. Proces 3. Bijdragen fase 1 4. Bijdragen fase 2 5. Rode draden en duiding 3

1. I n l e i d i n g De gemeente Eindhoven organiseerde in de periode mei-juni 2011 een traject waarin ze de inwoners van de stad lieten meedenken over het formuleren van een Stadsvisie 2040. Het vertrekpunt voor de discussie vormde het eerder opgestelde Staat van de Stad 2020. Naast de organisatie van een viertal fysieke bijeenkomsten in het Stadslab kon ook via de website stadsvisie2040.nl een bijdrage worden geleverd. Vanaf 4 juli werd die mogelijkheid gesloten. Politiek Online heeft de inrichting van de website begeleid en mede invulling gegeven aan de fysieke bijeenkomsten. Ook verzorgde ze een social mediacampagne om zoveel mogelijk deelnemers met ideeën te laten komen, op elkaar te laten reageren, en heeft de bijdragen op het forum gemodereerd. Niet alle bijdragen zijn in dit rapport terecht te komen. We hebben geprobeerd voor elk van de voorgesorteerde discussieruimtes op de website inzicht te geven in de reacties die daarbinnen ontstonden. Ook bieden we enkele rode draden die de discussie als geheel opleverde. Het rapport hoopt een bijdrage te leveren aan het vertalen van de op gang gebrachte dynamiek waar de gemeente invulling aan zal geven. In hoofdstuk 2 geven we kort inzicht in het proces dat is doorlopen. In de hoofdstukken die daarop volgen beschrijven we de inhoudelijke opbrengst per ingebrachte discussieruimte. In het slothoofdstuk presenteren we de in onze ogen belangrijkste rode draden uit de discussie. 4

2. P r o c e s In dit hoofdstuk beschrijven we hoe de manier waarop de discussiesite was ingericht en hoe de bezoekersaantallen uitvielen. Daarnaast gaan we in op de manier waarop we middels inzet van online kanalen deelnemers hebben geworven. Tot slot beschrijven we enkele opvallende kenmerken van de online discussie Aantal bezoeken 3.039 bezoeken, 1.886 bezoekers Gemiddelde tijd op de site 3 42 Aantal bijdragen 272 in fase 1 144 in fase 2 Opzet website Politiek Online ontwikkelde in overleg met de gemeente Eindhoven een interactieve website gebaseerd op het platform Ning.com. De site omvatte twee applicaties en een aantal statische pagina s. De forumapplicatie vormde de kern van de site. In twee fases werd daarbinnen de mogelijkheid geboden om bijdragen te plaatsen en te reageren op bijdragen van anderen. De blogapplicatie gebruikten we om te informeren over de voortgang in het proces, het uitlichten van enkele discussies op het forum, en het plaatsen van verslagen van de fysieke bijeenkomsten. Een Twitter-feed op basis van de hashtag #ehv2040 en #stadsvisie2040 toonde op de homepage steeds de laatste relevante tweets. Via een aantal statische pagina s boden we achtergrondinformatie over het traject zelf en de manier waarop het traject in het nieuws kwam. 5

Aantal bezoekers Het verkeer naar de site is via Google Analytics bijgehouden. In totaal werd de site 3.039 maal bezocht door 1.886 unieke bezoekers. Zij raadpleegden gemiddeld 4.5 pagina s en verbleven 3:42 minuten op de site. De helft van de bezoekers wist de site rechtstreeks te bereiken. In 34% van de gevallen bereikten de bezoekers de site via een verwijzende site. Van deze verwijzende sites was Linkedin goed voor 5,8% van het verkeer. De verschillende fora, Twitter en Facebook leverden elk ongeveer 3-4% van het verkeer. In 14% van de gevallen werd de site via een zoekmachine bereikt (vrijwel altijd was dat de zoekmachine van Google). 6

Inzet online middelen Om mensen te verleiden bijdragen te leveren, zijn diverse communicatiemiddelen ingezet. De gemeente verzorgde zelf de ontwikkeling en verspreiding van een Aandeel Eindhoven en legde het contact met de lokale media. Politiek Online verzorgde de inzet van de online middelen. Deze bestond uit een mix van nieuwsbrieven, Twitter, linkedin, Hyves en enkele online fora. In totaal werden 7 nieuwsbrieven verstuurd naar een groep van 528 mensen. De nieuwsbrieven omvatten een terugblik op de activiteiten, een uitlichting van bijdragen op het forum, en een oproep om zelf actief bij te dragen. Twitter werd op verschillende manieren ingezet. Met een eigen Twitter-account (@stadsvisie2040) volgden we mensen die over Eindhoven twitterden. Uiteindelijk volgden we 957 mensen, waarvan er 319 het account terugvolgden. We plaatsten in totaal 142 tweets o.a. over stellingen en bijdragen die op het forum werden geplaatst, informatie over het proces zelf, en de beschikbaarheid van een nieuwe blogbijdrage op de site. Op een vijftiental LinkedIn-groepen 1 waar we toegang toe kregen, plaatsen we algemene aankondigingen over het traject en lichtten we enkele stellingen uit. Deze groepen hadden samen meer dan 16.000 leden. De gestarte discussies leverde binnen de groepen zelf slechts beperkte reactie. 1 Brabant European Capital of Culture 2018, Augustianum Alumni, Brabantse Netwerkbijeenkomst, Brainport, Eindhoven, Eindhovense Business Club, High Tech Campus Eindhoven, InFormal Eindhoven, OpenCoffee Eindhoven, Seats2Meet Strijp-S Eindhoven, STRP Festival, TH Eindhoven Alumni (THE), TU/e Friends of BCE, TUE Architecture, Building & Planning, Vrienden van Fontys Hogeschool Communicatie. 7

Via Hyves 2 is ingezet op een beperkt aantal grote groepen met een potentieel bereik van bijna 76.000 mensen. De beheerders van deze groepen zijn benaderd met het verzoek een bericht te sturen naar alle leden van de Hyves-groepen. Daarnaast zijn berichten geplaatst op het forum. Dit leverde geen reacties op. Via Facebook 3 zijn op enkele grotere pagina s over Eindhoven aankondigingen over het traject geplaatst. Het potentiële bereik via die pagina s was bijna 17.000. Ook hier kwamen slechts enkele niet inhoudelijke reacties. Via de grotere fora van SkyScrapercity.com en forum.psv.nl, en later ook I love Eindhoven (minder actief) is meermalen aandacht gevraagd voor de site. Dit leverde op de eerste twee plekken reacties, met name over de zin en onzin van een dergelijk traject. Beide fora zorgde voor 3-4% van het verkeer naar de site stadsvisie2040.nl. We gebruikten de advertentiemogelijkheden van Facebook en Google om gericht mensen te bereiken. Via Facebook bereikten we bijna 79.000 unieke personen met een kleine advertentie met doorklikmogelijkheid naar de site. In totaal werd 92 maal doorgeklikt. De advertentie is in totaal 545.000 keer getoond. Via Google AdWords werd een vergelijkbare advertentie bijna 50.000 maal getoond. In 24 maal van de gevallen werd ook doorgeklikt. Verloop van de discussie De discussie verliep in twee fases. Gedurende de eerste fase stonden de brede thema s leven, beleven, en leren & werken centraal. Daarbinnen waren meerdere subthema s door Team Stadsvisie klaargezet. Deelnemers konden binnen de subthema s reacties plaatsen, maar niet zelf nieuwe subthema s aanmaken. In de tweede fase stonden drie perspectieven op de toekomst centraal: zorgzame, ondernemende, en duurzame stad. Daarbinnen plaatste Team Stadsvisie wederom meerdere stellingen/discussies. Deelnemers konden zelf ook discussies starten. Van het begin tot het eind van de online discussiemogelijkheid werden bijdragen ontvangen. Het aantal reacties kende een terugval in het eerste deel van fase 2. Na extra inzet van o.a. het burgerpanel van de gemeente Eindhoven en de 2 PSV Eindhoven, Eindhoven, Eindhoven de Gekste, Fontys Eindhoven, Eindhoven Lichtstad 040, en Dragon Tattoo Eindhoven 3 Eindhoven, PSV Eindhoven, Eindhoven Actueel, Eindhoven Creatief, De Modernen B.V., Student Sports Center Eindhoven, Megacenter Eindhoven 8

advertentiemogelijkheden van Facebook en Google klom het aantal reacties tijdens het het laatste deel van fase 2 naar het niveau van fase 1. Tijdens de eerste fase werden in totaal 272 bijdragen geplaatst (inclusief die van Team Stadsvisie zelf). In fase 2 werden 34 discussies (waarvan 16 door Team Stadsvisie) gestart die samen 110 reacties opleverden (inclusief bijdragen van Team Stadsvisie zelf). Alles bij elkaar ging het om 400 bijdragen. Over het algemeen is er in de volle breedte gediscussieerd. Deelnemers brachten eigen ideeën in en reageerden op de bijdragen van anderen. Ook het Team Stadsvisie 2040 zelf reageerde actief op de bijdragen via het algemene account Team Stadsvisie 2040. In de meeste gevallen betrof het een vraag aan of dankwoord voor de steller van de bijdrage. Deze reacties zorgen voor een gewaardeerde zichtbaarheid en lokten weer nieuwe bijdragen uit. Tijdens de eerste fase in de online discussie was Henk Daalder Duurzame Brabanders zeer actief. Zijn inbreng was sterk gericht op de kansen van windenergie. Zijn aanvallende en soms ook negatieve toon richting anderen zorgde ervoor dat één deelnemer zich terugtrok uit de discussie. Nadat we vanuit Team Stadsvisie 2040 hem meermalen aanspraken heeft hij zijn toon gematigd en was ook minder prominent aanwezig in de discussie. 9

3. B i j d r a g e n F a s e 1 In Fase I is er gediscussieerd in drie brede thema s: leven, beleven, en leren & werken. Daarbinnen zijn meerdere subthema s door Team Stadsvisie als startbijdrage geplaatst. Per thema brengen we de voornaamste opbrengsten in kaart. We starten met de analyse van de bijdragen in het thema leven. Daarna volgen uiteraard de andere twee thema s. Het is geen compleet overzicht van de online discussie. Daar waar zinvol zijn quotes verwerkt in de tekst. Analyse thema I: leven Binnen dit eerste subthema ontvingen we in totaal 118 reacties. De populairste subonderwerpen waren wonen, bereikbaarheid, en duurzaamheid en milieu. Subthema Aantal bijdragen Wonen 37 Welzijn en Zorg 6 Duurzaamheid en Milieu 22 Bereikbaarheid 33 Veiligheid 13 Jeugd 7 TOTAAL 118 Wonen Uit de reacties blijkt dat een voorkeur is voor gemixte vormen van samenleven. De inwoners van Eindhoven willen geen stad, waarin een sprake is van scheiding en segregatie op basis van afkomst, inkomen, of opleidingsniveau. Tegelijkertijd wordt het echter van belang geacht dat de overheid zich niet al te sterk bemoeit met de keuzes van inwoners. Zij moet kaders en richtlijnen opstellen en bewaken. Het tegengaan van mogelijke segregatie, wordt vooral gezocht in het bevorderen van sociale cohesie: dat is dan ook een belangrijke taak voor de overheid, zo vindt een aantal deelnemers aan de discussie. De overheid moet zich richten op het stimuleren van een sterke sociale cohesie waar de menselijk maat leidend is: Het beste bemoeit de gemeente zich hier niet mee, maar geeft zij eerder mogelijkheden en richtlijnen omtrent de ruimtelijke ordening. De inrichting zelf dient veel meer aan de bewoners en ondernemers overgelaten te worden. Hierdoor ontstaat de mogelijkheid voor de markt om op zichzelf in te spelen. Er moet minder van bovenaf gepland worden (alleen grove lijnen) en meer mogelijkheden en bevoegdheden voor invulling van onderaf, waarbij 10

initiatieven gestimuleerd worden. Interessante en ook in de andere discussies veel genoemde suggestie is dat ze de verantwoordelijkheden op zo laag mogelijke bestuursniveau moet durven te leggen. Een concrete suggestie die daarbij o.a. werd gedaan is dat inwoners zelf actief bijdragen aan de veiligheid in hun straat of wijk: Voor het handhaven van de veiligheid in de samenleving kan er volgens mij maar 1 partij verantwoordelijk zijn. Naar mijn weten is dat de politie en op grotere schaal het leger. Geen versterkte rol, maar gewoon de rol die ze altijd al hadden. Burgers kunnen daarin geen verantwoordelijkheid overnemen. Hoewel dit de formele taak van de politie is, kunnen inwoners de uitvoering van die taak helpen door zaken bijvoorbeeld actiever te melden: Wel kunnen we politie helpen om hun rol zo goed mogelijk in te vullen door incidenten en daders te melden en jeugd goed op te voeden. Het moet duidelijk zijn dat een maatschappij waar van elkaar wordt gestolen minder welvarend wordt dan een maatschappij waarin we elkaar helpen. Ook bedrijven hebben daarin een zekere rol: Bedrijven kunnen ook beperkt iets doen. Voornamelijk zichzelf preventief beveiligen (hekken, detectiepoortjes en goede sloten). Maar ik zou geen maatschappij willen waar beveiligingsmedewerkers van bedrijven de dienst uitmaken op straat. Duurzame en sociale stad (met een grote rol voor de burger) Eindhoven moet bij de bouw van woningen energieneutraliteit nastreven. Naast een focus op nieuwbouw werd ook aandacht gevraagd voor de noodzaak van aanpassen van bestaande woningen. Deze zouden samen 75% van het woningaanbod in 2040 omvatten. Een punt dat werd ingebracht was dat Eindhoven niet moet wachten met duurzaam bouwen. Ze moet daar nu al invulling aangeven: Meer dan 75% van de woningen die Eindhoven in 2040 rijk is, staan er nu al. Duurzame nieuwbouw is belangrijk, maar het aanpassen van de bestaande woningen aan de wensen en eisen van deze tijd is nog veel belangrijker. In de praktijk van vandaag betekent dat dat het niet langer voldoende is om woningen te onderhouden, maar dat deze woningen verbeterd moeten worden. Klinkt ingewikkeld, maar met een goed systeem en een goede voorbereiding, kan dat met de huidige stand der techniek prima. Bovendien is de regio Eindhoven niet voor niets de meest innovatieve regio van Nederland. Als we met z'n allen de schouders eronder zetten, moet het lukken om een aanzienlijk deel van de Eindhovense woningvoorraad in 2040 energieneutraal, comfortabel en gewild te maken! Een ander genoemd voorbeeld is dat inwoners zelf aanvullende zorg voor de eigen wijk en straat organiseren (zelfbeheer openbare ruimte) en dat die mogelijkheid ook actief wordt gestimuleerd vanuit de overheid en corporaties. In dat licht werd genoemd dat 11

jongeren actiever moeten worden betrokken bij de samenleving. Daarbij werd de suggestie gedaan om de sociale dienstplicht te herinvoeren. Jongeren spelen voor de uitvoering van concrete activiteiten en het bedenken van nieuwe initiatieven in de richting van de toekomst (vergrijzing) een belangrijke rol: Jong en oud kunnen alleen commitment bereiken als BEIDE respect op kunnen en willen brengen voor elkaar. Momenteel zijn we in de AB ook bezig om te kijken hoe we dit voor elkaar kunnen krijgen, als je goed luistert hoor je dat bijna niemand de verantwoordelijkheid wil nemen. De buurtbewoners zijn gevraagd om een workshop bij te wonen over het omgaan met hangjongeren, het eerst dat gezegd wordt is: what is in it for me, dan willen wij een speelveld voor de honden. [ ] exchange hoeft niet altijd 1 op 1 gerealiseerd te worden, mijn mening is dat als er meer buurtbewoners met de jeugd leren communiceren de exchange een leefbaardere omgeving zal zijn. [ ] Jeugd is een onderwerp waar we lang en kort over kunnen praten, we komen er alleen uit als jong en oud bereid zijn om naar elkaar te luisteren ipv veroordelen [ ]. Dezelfde respondent houdt een pleidooi voor de herinvoering van een soort (sociale) dienstplicht, die het midden houdt tussen een sociale dienstplicht en een maatschappelijke stage. Uitgangspunt is dat schokkend veel leerlingen feitelijk als er keuze zou zijn- niet naar school zouden willen: Mijn man is docent bovenbouw op een VMBO in Tilburg, de nieuwe 3e jaars hebben deze week een kennismakingsweek gehad om te proeven wat ze in het 3e jaar moeten gaan doen. Het 1e wat mijn man vraagt is "hoeveel van jullie zouden niet naar school gaan als je niet zou moeten?" het antwoord is schokkend: 90% zou niet gaan, dit beloofd volgend jaar wederom een jaar te worden met niet-willende kinderen. Ook de respondent heeft nog geen duidelijk concept hoe deze dienstplicht eruit moet komen te zien: Maatschappelijke stage is wellicht een vorm van "dienstplicht" waarbij de kinderen respect en betrokkenheid leren, het jammere daarvan is dat het maar 48 uur p/j was en nu ook nog eens teruggebracht is naar 30 uur p/j. Als ze dit nu 1 dag in de week zouden maken dan worden de kinderen wekelijks geconfronteerd met een doelgroep die, als ze het goed doen, waarderen wat ze doen en daardoor verandert er bij een kind ook wel wat in het gedrag. Verder is het wellicht een mogelijkheid om de kinderen meer te betrekken bij de buurtactiviteiten waarbij buurtbewoners ook het respect voor de kinderen op moeten brengen om zo tot constructieve activiteiten te komen. Communiceren is hierin, en overal in, het sleutelwoord. Met elkaar praten ipv tegen elkaar. 12

In diverse bijdragen werd aangegeven dat zelfstandigheid (zeker bij ouderen) een groot goed is. Middels inzet van domotica leven senioren in de toekomst steeds langer zelfstandig. Tegelijkertijd wordt benadrukt dat de menselijk zorg en sociale betrokkenheid niet verloren mag gaan (o.a. door een te sterke focus op zelfstandigheid al dan niet ondersteund met technologie). Ook in dit opzicht wordt de sociale kracht van de stad Eindhoven als een groot goed gezien. Tijd hebben en maken voor elkaar en de sociale kwaliteit van leven zijn cruciaal voor een gelukkige stad. Eindhoven moet zich dan ook blijvend richten op het helpen van mensen die in de problemen dreigen te komen. Iedereen kan en moet blijven meedoen, ook in 2040. Welgestelde inwoners kunnen een cruciale rol spelen: Hoe Eindhoven zich ontwikkelt in de komende 30 jaar is natuurlijk een grote vraag, ik [ ] hoop werkelijk, dat de nadruk niet vooral zal liggen op Brainport en technologie, maar ook op interesse in elkaar, wonen moet aantrekkelijk blijven. Ouderen, maar ook jongeren moeten zich veilig voelen en hopelijk zijn mensen dan ook iets beter in staat elkaar te accepteren zoals ze zijn. [ ] Verdraagzaamheid, tijd en veiligheid. Hopelijk kunnen straks onze achterkleinkinderen ook nog lekker buiten spelen, boeken lenen in de bibliotheek en een beetje luieren. Eenzelfde geluid valt op te maken uit een andere bijdrage: In 2040 is armoede de stad uit, sterker nog dat moet in 2020 al gerealiseerd zijn. Mensen die in de problemen dreigen te komen worden direct opgemerkt. [ ] Ook mensen met een laag inkomen hebben een volwaardige plek in onze stad. Voor mensen met een hoger inkomen is het vanzelfsprekend dat zij zichzelf niet afsluiten in hun eigen kringen maar als coach, buddy en voorbeeld kunnen dienen voor anderen zodat deze op de participatie ladder kunnen stijgen. Iedereen mag meedoen, kan meedoen en doet mee, dat is vanzelfsprekend. Uitstraling van de stad Een ander punt dat werd ingebracht is de uitstraling van de gebouwen in Eindhoven. Nieuwbouw moet passen in de omgeving en een inspirerende of functionele meerwaarde hebben. Om de kwaliteit van de nieuwbouw te bewaken is een integrale aanpak nodig, zo valt op te maken uit een aantal bijdragen. Dat kan de overheid niet alleen, zo menen de respondenten: Belangrijke partijen zijn volgens mij de gemeenten (faciliteren), de woningcorporaties (realiseren), de bouwkolom (ontwikkelen). Juist door gezamenlijk een ambitieuze doelstelling neer te zetten, komt innovatie op gang en kunnen we meer dan we individueel denken te kunnen. Overigens geldt dat niet alleen voor de 13

woningcorporaties, maar ook voor de particuliere woningbezitters. Ik zie de corporaties echter wel als de partijen die het voortouw kunnen nemen omdat zij grote aantallen woningen in hun bezit hebben en bovendien verder vooruit (moeten) kijken dan de gemiddelde particuliere woningeigenaar. Een van de grote thema s: bereikbaarheid Op het vlak van de bereikbaarheid (en de mobiliteit in het algemeen) van de stad werden meerdere invalshoeken ingebracht. Volgens sommigen kan het wegennet grotendeels ondergronds (of overkapt). Dat is niet alleen goed voor het milieu, maar je creëert daarmee ook geheel nieuwe ruimte waar inwoners gebruik van kunnen maken. Het geeft de stad als het ware weer terug aan de bewoners: Schonere fietsroutes zijn bij uitstek te realiseren door die in- en uitvalswegen onder de grond te stoppen en daarboven mooie schone fietsroutes aan te leggen. [ ] De stad wordt rondom z'n aanen afvoerwegen weer teruggegeven aan de bewoners van de stad. Allerlei minder rechtstreekse routes als alternatieven promoveren werkt niet. Mensen en vooral fietsers kiezen de kortste weg. En zo hoort het ook. Dat een auto wat om moet rijden is geen zwaarwegend bezwaar. Als er anders met de infrastructuur (van met name autoverkeer) wordt omgegaan, ontstaat een andere stad, zo meent een aantal respondenten. Een respondent stelt Oslo als voorbeeld: een groot deel van de ruimte [lijkt] voor altijd in bezit te zijn genomen door auto's en vrachtwagens. Geef die ruimte terug aan de bewoners van de aanpalende woningen/wijken. Kijk bijvoorbeeld naar Oslo waar de autosnelweg en alle aansluitende wegen helemaal onder de grond zitten. Het kan best als er maar politieke wil is om de rechten van de bewoners serieus te nemen. Alternatief plan zou kunnen zijn de infrastructuur totaal te herzien en ondergrondse tunnels te boren vanaf de snelweg knooppunten en een ingenieuze verkeersrotonde te verzinnen op de plek van het PSVstadion. Ik heb begrepen dat de gemeente Eindhoven eigenaar is van de grond en over 20-30 jaar een andere bestemming aan de lokatie mag geven. 1+1=2 zou ik zeggen. Durf groot te denken en stop niet bij een katalysator op een bromfietsuitlaat. Anderen geven nu juist de voorkeur aan overkappingen (die misschien goedkoper zijn): Ik zie meer in overkappingen, maar dan overkappingen waar je op kunt fietsen. Bij Utrecht doen ze het nog met beton, en een park er boven, ca 1,7 km A2 tussen Utrecht en Leidse Rijn. Het belang van een goede bereikbaarheid van de stad via wegen én openbaar vervoer werd sterk benadrukt. Een goed wegennet (al dan niet ondergronds) moet samen gaan 14

met snel en duurzaam Openbaar Vervoer. Daarbij werd o.a. het ster-model ingebracht. Kern van dat idee is dat de nu bestaande ringen rond het centrum worden verbonden met vervoerslijnen van het centrum naar de wijken: Over de Eindhovense binnenring rijden permanent bussen in een ring. Iedere wijk wordt hier middels een lijn verbinding op aangesloten - hierdoor ontstaat een ster van lijnen -, zodat er een sternetwerk ontstaat met laagdrempelige toegang tot en door de hele stad voor de bevolking die in opbouw en samenstelling de komende decennia is veranderd (De openbare mobiliteit in de stad is gratis geworden, zodat de overige verkeersdruk ook is bijgestuurd). Over Eindhoven Airport wordt verschillend gedacht. Een deel benadrukt dat het vliegveld te milieuvervuilend en te duur (zou alleen overleven dankzij subsidies) en daarmee in de toekomst een onwenselijke rol zal spelen. Anderen richten zich op de grote rol die het kan spelen in de economische ontwikkeling en de bereikbaarheid van de stad/regio (o.a. door nieuwe treinverbindingen en zelfs -sporen met Station Eindhoven Airport). Duurzaamheid en milieu Een groot deel van de discussie ging over de ambities van de stad op het vlak van duurzaamheid. Daarbij werd ook de term cradle to cradle genoemd als uitgangspunt voor het inrichten van de ontwikkeling van de stad als geheel. Eindhoven moet zich richten op het ontwikkelen en benutten van alternatieve energiebronnen. Een deel ziet grote kansen voor windenergie, maar anderen verwachten vooral veel van zonneenergie in combinatie met dakvegetatie en wandelroutes op dakniveau. Een voorbeeld: Bij duurzaamheid denk ik aan hergebruik van materialen en duurzame energieopwekking. Maak van recycling/cradle to cradle een speerpunt, past goed binnen een technische design regio. Wat betreft duurzame energie. Ik heb zelf 10 zonnepanelen, die de helft van mijn energieverbruik leveren en die ik in 11 jaar terugverdien zonder subsidie. Ze gaan zeker 25 jaar mee. Maak als gemeente duidelijk dat zonnepanelen en zonneboilers qua vergunning geen probleem zijn en organiseer gezamenlijke aanbestedingen zodat Eindhovenaren gezamenlijk goedkoop zonnepanelen kunnen kopen. Wat warmte betreft wijs m2 aan in de stad en creëer voorwaarden om biomassacentrales/wkk's te kunnen realiseren voor bedrijven en hoogbouw en mogelijkheden om in de grond warmte-koude opslag te realiseren. Om energieneutraal te kunnen worden dienen alle mogelijke vormen van duurzame energie te worden ingezet. Ook in andere dossiers is de overheid een belangrijke partner, zo betoogt een aantal respondenten: De gemeente zou in alle opzichten duurzaamheid in bouwen en energie 15

moeten bevorderen. Bij elk dossier waarbij dit aan de orde kan komen zou een hoofdstuk duurzaamheid en duurzaamheids eisen aan de orde moeten komen. Bij nieuwbouw alleen duurzame bouw toestaan. Woningbouwcorporaties die bulken van het geld laten investeren in bijvoorbeeld zonnepanelen. Dit levert tot 10% van de investering op en nog meer als ze centraal inkopen. Dus dat moet budgettair neutraal kunnen. Ook in de ogen van andere respondenten is het logisch dat duurzaamheid niet zal lukken zonder initiatief van de overheid: Duurzame initiatieven ontstaan niet uit het niets. De stad moet daarom actief inzetten op het werven van duurzame initiatieven naar de stad. Eindhoven moet investeerders op dit vlak trekken, maar ook actief bijdragen aan het stimuleren van de vraag (bijvoorbeeld: gezamenlijk inkoop van zonnepanelen). Concrete voorbeelden worden ook gegeven: Wat betreft gezamenlijke inkoop zou het goed zijn als de gemeente Eindhoven goede bestaande initiatieven uitnodigt in Eindhoven. Ik denk bijvoorbeeld aan wijwillenzon.nl. De gemeente zou gesprekken kunnen voeren met dergelijke stichtingen, beoordelen hoe betrouwbaar het is en hier publiciteit aan geven. Kijk samen met woningbouwcorporaties hoe dit concept naar huurhuizen is te vertalen. Eindhoven hoeft niet zelf te investeren of kortingen te geven, dat zou niet eerlijk zijn naar burgers die niet meedoen. Ook bedrijven kunnen/moeten meedoen, zo betoogt een aantal deelnemers: Ik denk dat er op dit moment al een aantal grote bedrijven zijn die zonnepanelen en zonneboilers aanleggen die samen met de overheid projectmatig aan aanleg van duurzame systemen zouden kunnen beginnen. De plaatselijke overheid zou een oproep kunnen doen aan bedrijven om plannen te ontwikkelen. De door de overheid voorgefinancierde centrale inkoop van grote partijen zonnepanelen waarbij een grote korting kan worden bedongen kan als een soort subsidie gezien worden en kan budgettair neutraal. De lokale overheid moet de voorwaarden scheppen en de woningbouwverenigingen inschakelen. In de huurwoningensector is het snelste voordeel te behalen. Anderen zijn echter wat kritischer: Helaas zal een regionaal windpark niet echt rendabel worden, tenzij de klimaatverandering goed doorzet en Eindhoven aan Zee een feit is. Investeren in windmolenprojecten als meewind.nl is waarschijnlijk effectiever om op die manier een stuk rendabele elektriciteitsvoorziening in te kopen. Op de vele platte daken van diverse leegstaande gebouwen kan natuurlijk elektriciteit geoogst worden uit zonlicht. Parabolische spiegels, pv-panelen of wat dan ook. Laat Eindhovenaren daarin 16

participeren/investeren zodat ze zelf de vruchten/elektriciteit hiervan kunnen oogsten. Die vele platte daken zijn standaard voorzien van meer of minder intensieve dakvegetatie. Prima om de warmte buiten te houden. Airco's kunnen op halve kracht gaan draaien. Deze deelnemer heeft overigens ook nog een andere droom, waarbij duurzaamheid en nieuwe vormen van recreatie: Waar mogelijk worden de daken van gebouwen met elkaar verbonden en ontstaan wandelroutes. Deze wandelroutes bieden een prachtig uitzicht op een steeds groenere en waterrijkere stad Eindhoven. Tot slot wordt ook de suggestie gedaan om grootschalig bestaande en ingeplande renovaties in de verschillende wijken aan te grijpen direct concrete stappen te zetten, bijvoorbeeld om te voorzien in een systeem van afvalwaterscheiding: In renovatiewijken investeren in afvalwater scheiding. Ik vind het een gemiste kans dat men bij de prachtwijken het bovenstaande niet heeft meegenomen. Als je een bolwerk van technologie wil zijn moet je dit ook uitstralen in je beleid en visie op de toekomst hebben. In enkele bijdragen werd benadrukt dat de stad last heeft van allerlei vervuilende voertuigen. Deze moeten zo snel mogelijk uit de stad verdwijnen. Met name de 2takt brommers en auto s zonder katalysator moeten in een paar jaar tijd verdwijnen uit het straatbeeld: Wellicht dat een en/en benadering beter is. Zuinigere en schonere auto's komen er door nationale en internationale wetgeving toch wel. Brommers lijken wat dat betreft een uitzondering te zijn. Ik heb me al jaren verbaasd dat brommers net als Harley Davidsons en van die rijdende disco's nog altijd mogen rondrijden. Analyse thema II: Leren en werken Binnen dit thema ontvingen we in totaal 50 reacties, een stuk minder dat het thema Leven en Beleven. De meeste bijdragen werden geleverd binnen de subthema s economie, onderwijs en arbeidsmarkt. Opvallend is dat werkloosheid en sociale zekerheid bijna geen bijdragen losmaakte. Subthema Aantal bijdragen Onderwijs 16 Economie 17 Arbeidsmarkt 13 Werkloosheid 2 Sociale Zekerheid 2 TOTAAL 50 17

Veel bijdragen benadrukken het belang om rondom het onderwijs een sterkere samenwerking tussen overheid en bedrijfsleven te zoeken, hoewel de overheid wel leidend zou moeten blijven: Het onderwijs wordt in 2040 nog steeds verzorgd door instellingen die door de overheid worden bekostigd. Dat blijft een taak van de rijksoverheid. Het aanbod van het onderwijs moet meer worden afgestemd op economische ontwikkelingen. Bedrijven moeten ook een actievere rol hebben in het onderwijsaanbod, o.a. door meer uitwisseling van studenten naar bedrijven en werknemers naar het onderwijs (bijvoorbeeld gastcolleges): Wel moet je in deze regio accenten aanbrengen om er voor te zorgen dat Brainport ook een echte brainport wordt. Het kan dus niet zo zijn dat dat in het voortgezet onderwijs de leerlingen in dezelfde mate zich ontwikkelen als in andere delen van het land. Deze versterkte verbindingen bieden goede kansen om het Brainportconcept feitelijk te realiseren. Door de sterkere verbinden tussen onderwijs en bedrijven, kunnen studenten sneller doorstromen naar de arbeidsmarkt. De overheid moet zich vooral richten op het bewaken van de kwaliteit van het onderwijs, zowel in de breedte als in de diepte: Een echte Regionale Brainport school heeft daarom wel de inzet van het bedrijfsleven en van het MBO en HBO/WO onderwijs nodig om de 12-18 jarigen beter voor te sorteren voor wat in deze regio de motor van de ontwikkeling zal worden. Het gaat dan niet om geld, maar om faciliteiten waardoor leerlingen in het vmbo kennis kunnen maken met beroepsperspectieven, waarbij de leerlingen uit het HBO en WO terecht kunnen op de TUE of daar onderzoek te doen en delen van het onderwijs te volgen. Enkelen pleiten daarbij wel voor een beter aanbod voor toptalenten: Een school voor toptalenten uit Zuid Nederland hoort dan ook in Eindhoven te staan. Voor deze ontwikkeling hoeven we niet tot 2040 te wachten. 2014 is ook haalbaar. Een aantal bijdragen wordt de inhoudelijk focus op design en technologie geroemd. Het is goed en verstandig om in een tijd van groeiende concurrentie te investeren in een onderscheidend profiel. Anderen vragen zicht echter af of Eindhoven zich daarmee in de toekomst niet te smal ontwikkelt en zien in plaats daarvan liever een veel breder onderwijsaanbod groeien. Diversiteit biedt de stad in de toekomst meer kansen dan een kwetsbaar minder divers aanbod: Een aantrekkelijke stad om te studeren krijg je overigens door diversiteit. Wanneer je design, design, design zegt en techniek, techniek, techniek blijft er weinig ruimte over voor andere vormen van professionaliteit. Dus ga eens meer divers te werk. Welke opleidingen zijn er nog meer in Eindhoven die op andere vakgebieden liggen? Toneel? Psychologie? Biologie? Behalve design, TUE hoor ik niets. 18

Eindhoven moet meer werk maken van het behouden van studenten in de regio. Dat doen je o.a. door in te zetten op kwalitatief hoogwaardige publieke ruimtes, voorzieningen en evenementen, een passend woningaanbod (alleenstaanden!), goed citymarketing en het beter ontsluiten van vacatures, zo stelt een aantal respondenten. De studenten moeten uiteraard ook gebruik kunnen maken van een dynamische campus: Eindhoven (en dan bedoel ik de Brainport regio) zou wat actiever kunnen zijn in het benaderen van jonge mensen binnen en buiten de regio om jonge mensen aan de regio te binden. Zowel net afgestudeerden van de universiteit en hogeschool (de "interne kweek") als jonge mensen van buiten zouden wat meer prikkels kunnen krijgen om hun toekomst hier te zoeken. [ ] Ook de net afgestudeerden en starters moeten meer gekoesterd worden: Er moet aandacht komen voor de aantrekkelijkheid van de stad voor jonge gezinnen. En dat zit hem inderdaad in het basisonderwijs, maar ook in andere zaken (elders heb ik het al gehad over faciliteiten voor buitenlandse gezinnen). Daarnaast moet er ook ruimte komen voor jonge alleenstaanden. En dan denk ik met name aan betaalbare huizen en appartementen. Een korte blik op bijvoorbeeld Funda levert een enorme lijst prijzen die voor starters op de banenmarkt gewoon idioot zijn. Van een heel andere orde, zorg dat lokale bedrijven hun vacature-aanbod beter bekend maken bij afstudeerders van universiteit, ROC en Fontys. Nog een heel andere orde: zet eens een landelijke reclamecampagne op om jonge mensen in Nederland, Vlaanderen en Noordrijn- Westfalen op de stad en de regio te wijzen als een plek om te wonen en werken. Sommigen hebben daarbij een concreet perspectief voor ogen: Eindhoven in mijn visie mag zich best profileren als een stad voor jongeren - uiteindelijk hebben jongeren de toekomst - maar ook hier is het beeld naar mijn mening op dit moment wat eenzijdig. Ik denk dan met name aan de wijze waarop Eindhoven zich de laatste jaren profileert in het kader van het Koninginnedagfeest. De koppeling met de economie Om de economie te stimuleren is een goed georganiseerde fysieke infrastructuur een voorwaarde. Daarbij gaat het om een naadloze combinatie van meerdere vervoersmodaliteiten (trein, vliegtuig, auto, fiets, etc.), maar ook om een snel en stadsdekkend wifi-netwerk. 19

In diverse bijdragen wordt benadrukt dat de economie van Eindhoven een steeds sterkere internationale focus zal hebben, zeker de hoger opgeleiden: Ik zou verwachten dat de aantrekkingskracht van Eindhoven op buitenlanders in de toekomst voornamelijk vanuit de high tech industrie en de universiteit zal komen. Ik verwacht dus dat die geïnternationaliseerde gemeenschap primair voornamelijk hoger opgeleiden zal betreffen en hun familie. [ ] Interessant is [ ] de invloed die echtgenoten van buitenlandse werknemers op de stad zullen hebben. Op dit moment is er al een International Women's Club voor de vrouwen van ex-pats in Eindhoven (een uitvloeisel van een oude club voor de vrouwen van Philipsmedewerkers). [ ] Het is bijvoorbeeld maar zeer de vraag of echtgenotes in de toekomst niet zelf ook een baan zullen willen zoeken -- om maar niet te spreken van dat het de vraag is of echtgenoten van ex-pats in de toekomst ook (vrijwel) altijd vrouwen zullen zijn. Bovendien is het waarschijnlijk buitengewoon zonde om die echtgenoten NIET bij de arbeidsmarkt te betrekken, aangezien zij in de toekomst steeds vaker ook goed opgeleid zullen zijn. Daarmee zal een stad te maken krijgen met veranderende wensen en behoeften op het vlak van wonen, vermaak, en reizen. De stad moet daar maximaal op inspelen om economisch aantrekkelijk te blijven. Een groeiend deel van de inwoners zal op tijdelijke basis in de regio komen werken en bij voorkeur in de stad willen wonen (werken doen ze in de gehele regio) in verband met o.a. voorzieningen. Deze groep zal een eigen economische niche ontwikkelen (winkels, horeca, vermaak, etc.). De overheid moet de groei van die niches actief stimuleren, o.a. door deregulering en door ook serieuzer werk te maken van het aanbod van internationaal onderwijs: In 2040 denk ik dus dat Eindhoven behoefte zal hebben aan een flexibele arbeidsmarkt waarin plaats is voor (redelijk) goed opgeleide werknemers die maar een paar jaar aanwezig zullen zijn. Tegelijkertijd zal die secundaire arbeidsmarkt (d.w.z. de arbeidsmarkt voor echtgenoten van de high tech industrie) voor tijdelijke werknemers om moeten leren gaan met niet-nederlanders -- dat wil zeggen, net als de high tech industrieën en de onderzoeksinstituten nu, Engels als voertaal aannemen. Zoals al eerder geformuleerd, zal deze internationale orientatie veel van de stad vragen: Als gevolg hiervan zullen er ook steeds meer gemeenschapseigen economieën ontstaan. De eerste-generatie immigranten zullen in 2040 sterk de behoefte hebben aan winkels waar zij producten en diensten kunnen krijgen die zij vanuit thuis ook kennen (bijvoorbeeld voedingswaren die ze ECHT in Japan verkopen en niet alleen maar de paar dingen in de tokos die niet afgestemd zijn op een Nederlandse markt). Er zal behoefte zijn aan culturele activiteiten die inspringen op 20