4 Имена существительные Zelfstandige naamwoorden Zelfstandige naamwoorden hebben geen lidwoord Russische zelfstandige naamwoorden hebben geen lidwoord. Of een zelfstandig naamwoord bepaald of onbepaald is, is voor de Russen van weinig belang. Ze zijn daarentegen sterk geïnteresseerd in de aspecten van het werkwoord ( Hoofdstuk 9). Als een zelfstandig naamwoord toch nader bepaald moet worden, kunnen afhankelijk van de context onbepaalde voornaamwoorden en aanwijzende voornaamwoorden ( Hoofdstuk 6) (како й-то, э тот et cetera) gebruikt worden: Она купи ла себе маши ну. Она купи ла себе каку ю-то маши ну. Дай мне, пожа луйста, отвёртку! Дай мне, пожа луйста, э ту отвёртку! Ze heeft de / een auto gekocht. Ze heeft een of andere auto gekocht. (we weten niets over de auto). Kun je mij de / een schroevendraaier aangeven? Kun je mij die schroevendraaier aangeven? De Russische naamvallen en hun functies Russische zelfstandige naamwoorden worden verbogen, waarbij per naamval een andere uitgang aan de stam van het woord toegevoegd wordt. De klemtoon binnen een woord kan daarbij verschuiven. Er zijn in het Russisch zes naamvallen, die kort gezegd antwoord geven op de volgende vragen: Nominatief Имени тельный паде ж Кто? Что? Wie? Wat? (als onderwerp) Genitief Роди тельный паде ж Кого? Чего? Van wie? Waarvan? Datief Да тельный паде ж Кому? Чему? Aan wie? Waaraan? Accusatief Вини тельный паде ж Кого? Что? Wie? Wat? (als lijd. voorw.) Instrumentalis Твори тельный паде ж Кем? Чем? Waarmee? Door wie? Locatief Предло жный паде ж О ком? О чём? Over wie? Waarover? Nominatief De duidt het grammicaal onderwerp van de zin aan: Эта девушка поёт оченъ хорошо Genitief Dat meisje zingt heel goed. De duidt een bezitsrelatie aan en wordt ook gebruikt na een aantal werkwoorden en voorzetsels. Daarnaast wordt de gebruikt in ontkennende zinnen. Это машина моего отца gen. Dat is de auto van mijn vader. Школа находится против церкви gen. De school bevindt zich tegenover de kerk. У меня нет времени gen. Ik heb geen tijd. 17
Datief De wordt gebruikt voor een meewerkend voorwerp en na een aantal werkwoorden en voorzetsels: Он дал дочери денъги dat. Hij gaf het geld aan zijn dochter. Филмь мальчику оценъ нравится dat. De jongen vindt de film heel mooi. Accusatief acc De duidt het lijdend voorwerp aan en wordt daarnaast gebruikt na een aantal werkwoorden en voorzetsels: Я встретил своего соседа в магазине acc. Мы говорили про него acc. Ik kwam mijn buurman in de winkel tegen. Wij spraken over hem. Instrumentalis De wijst op een instrument, d.w.z. een persoon, een ding of een proces, die een bepaalde handeling veroorzaakt: Я ре жу ножо м inst. хлеб. Реше ние при нято коми ссией inst. Ik snijd brood met het mes. De beslissing werd genomen door de commissie. Veel werkwoorden en voorzetsels vereisen de op zuiver formele gronden, zonder dat de hierboven beschreven betekenis behouden blijft: Мой знако мый интересу ется жи вописью inst. Ла мпа виси т над столо м inst. Locatief Een kennis van mij is geïnteresseerd in schilderkunst. De lamp hangt boven de tafel. De wordt uitsluitend gebruikt in combinatie met enkele voorzetsels (meestal als antwoord op de vraag где? waar?): Де ньги при мне loc. Ма ша рабо тает в ба нке loc. Ik heb het geld bij me. Masja werkt bij een bank. 18
Grammaticaal geslacht Het grammaticaal geslacht is belangrijk voor de verbuiging van zelfstandige naamwoorden. Wat betreft het grammaticaal geslacht zijn Russische zelfstandige naamwoorden overeenkomstig hun uitgang in te delen in: mannelijke zelfstandige naamwoorden 1. Alle zelfstandige naamwoorden op harde medeklinkers en -й: стол, я щик, музе й tafel, kist, museum 2. Veel zelfstandige naamwoorden op -ь: руль, день stuur, dag vrouwelijke zelfstandige naamwoorden 1. De meeste zelfstandige naamwoorden op -а, -я, -ь: страна, неде ля, крова ть land, week, bed 2. Alle zelfstandige naamwoorden op -жь, -чь, -шь, -щь: рожь, ночь, мышь, вещь rogge, nacht, muis, zaak onzijdige zelfstandige naamwoorden 1. Alle zelfstandige naamwoorden op -o, -e, -мя: окно, мо ре, вре мя raam, zee, tijd Verbuigingsmodellen Algemene aanwijzingen Al naargelang het geslacht en de uitgang van de, krijgen Russische zelfstandige naamwoorden verschillende uitgangen, die in enkele verbuigingsmodellen onderverdeeld kunnen worden. Algemene aanwijzingen voor verbuiging: 1. Veel Russische zelfstandige naamwoorden veranderen bij verbuiging in en/of van klemtoon: стол стола et cetera. Er bestaan helaas nauwelijks betrouwbare regels voor de klemtoonwisseling, het is daarom aan te raden om bij twijfel een woordenboek te raadplegen. 2. Een groot aantal Russische zelfstandige naamwoorden wijkt in de verbuiging af van de regels (onregelmatige svormen, het invoegen van vluchtige klinkers, et cetera). Daarom is het aan te bevelen om er bij verbuiging van zelfstandige naamwoorden het woordenboek op na te slaan Bezielde en onbezielde zelfstandige naamwoorden Alle zelfstandige naamwoorden die verwijzen naar mensen en dieren zijn bezield, alle andere zelfstandige naamwoorden zijn onbezield. Dit onderscheid in bezield en onbezield is uitermate belangrijk voor de verbuiging van zelfstandige naamwoorden want: 1. Bezielde mannelijke zelfstandige naamwoorden hebben in de en dezelfde vorm. Alle bezielde zelfstandige naamwoor- 19
den hebben in de en dezelfde vorm. 2. Alle onbezielde mannelijke en onzijdige zelfstandige naamwoorden en alle vrouwelijke zelfstandige naamwoorden eindigend op -ь hebben in de en dezelfde vorm. Alle onbezielde zelfstandige naamwoorden hebben in de en dezelfde vorm. De categorie bezield/onbezield heeft invloed op alle bij het zelfstandig naamwoord behorende bepalingen: bijvoeglijke naamwoorden, voltooide deelwoorden et cetera volgen deze regel en worden verschillend verbogen al naargelang ze betrekking hebben op een zelfstandig naamwoord dat een mens of dier aanduidt, of op een onbezield zelfstandig naamwoord. ( Hoofdstuk 5 Bijvoeglijke naamwoorden) Verbuiging van vrouwelijke zelfstandige naamwoorden Vrouwelijke zelfstandige naamwoorden op -а / -я / biologisch geslacht Doordat het bij het geslacht van zelfstandige naamwoorden om het grammaticaal geslacht gaat, behoort tot de vrouwelijke zelfstandige naamwoorden ook een groep zelfstandige naamwoorden waarvan het biologisch geslacht mannelijk is, zoals bijvoorbeeld: де душка, ю ноша, дя дя grootvader, jongere, oom Ook een aantal tweeslachtige zelfstandige naamwoorden zijn grammaticaal vrouwelijke zelfstandige naamwoorden, bijvoorbeeld: пья ница de dronkaard сирота de weesjongen / het weesmeisje плаќса de huilebalk Dit is van belang, aangezien de bepalingen die horen bij een zelfstandig naamwoord zoals bijvoeglijke naamwoorden, voltooide deelwoorden, et cetera zich evenals werkwoorden over het algemeen richten naar het biologische geslacht en niet naar het grammaticale geslacht: Мой (m) де душка люби л (m) пить вино. Mijn grootvader dronk graag wijn. 20
Vrouwelijke zelfstandige naamwoorden met de stam op een harde medeklinker, г, к, х in de stamuitgang en de uitgang -а Vrouwelijke zelfstandige naamwoorden met de stam op een harde medeklinker en de uitgang -a Vrouwelijke zelfstandige naamwoorden met de stam op г, к, х en de uitgang -a bezield onbezield bezield onbezield ма ма ма мы ма ме ма му ма мой (о) ма ме маши на маши ны маши не маши ну маши ной (о) маши не стару ха стару хи ¹ стару хе стару ху стару хой (о) стару хе книѓа книѓи ¹ книѓе книѓу книѓой (о) книѓе ма мы мам ма мам мам ма мами (о) ма мах маши ны маши н маши нам маши ны маши нами (о) маши нах стару хи ¹ стару х стару хам стару х стару хами (о) стару хах книѓи ¹ книѓ книѓам книѓи ¹ книѓами (о) книѓах Nederlands: mama auto oude vrouw boek ¹ Volgens de spellingsregels staat na г, к, х altijd и, у, а (en niet ы, ю, я), daarom in de uitgang: и in plaats van ы. 21
Vrouwelijke zelfstandige naamwoorden met de stam op de sisklanken ж, ч, ш, щ of ц en de uitgang -а Vrouwelijke zelfstandige naamwoorden met de stam op de sisklanken ж, ч, ш, щ en de uitgang -a Vrouwelijke zelfstandige naamwoorden met de stam op ц en de uitgang -a bezield onbezield bezield onbezield тёща тёщи ¹ тёще тёщу тёщей ² (о) тёще свеча свечи ¹ свече свечу свечо й ² (о) свече овца овцы овце овцу овцо й ² (об) овце пе речница пе речницы пе речнице пе речницу пе речницей² (о) пе речнице тёщи ¹ тёщ тёщам тёщ тёщами (о) тёщах све чи ¹ свече й 4 свеча м све чи свеча ми (о) свеча х о вцы ове ц ³ о вцам ове ц ³ о вцами (об) о вцах пе речницы пе речниц пе речницам пе речницы пе речницами (о) пе речницах Nederlands: schoonmoeder kaars schaap peperbus ¹ Volgens de spellingsregels staat na de sisklanken ж, ч, ш, щ altijd и, у, а (en niet ы, ю, я), ), daarom in de uitgang: и in plaats van ы. ² Na de sisklanken ж, ч, ш, щ en ц wordt in beklemtoonde positie o geschreven en in onbeklemtoonde positie e: пе речницей овцо й. ³ Hoofdstuk 4 Vrouwelijke zelfstandige naamwoorden op -a / -я met de vluchtige klinkers -o-, -e-, -ё- 4 Een aantal zelfstandige naamwoorden uit deze groep (bijvoorbeeld свеча, ю ноша jongere) vormt een uitzondering op de regel en heeft een op de uitgang -ей: свеча свече й, ю ноша ю ношей. Maar volgens de regels is het wel: да ча дач (datsja). 22
Vrouwelijke zelfstandige naamwoorden met de stam op een zachte medeklinker of een klinker en de uitgang -я (behalve vrouwelijke zelfstandige naamwoorden op -ья) Vrouwelijke zelfstandige naamwoorden met de stam op een zachte medeklinker en de uitgang -я (behalve vrouwelijke zelfstandige naamwoorden op -ья) Vrouwelijke zelfstandige naamwoorden met de stam op een klinker en de uitgang -я (behalve vrouwelijke zelfstandige naamwoorden op -ия) Vrouwelijke zelfstandige naamwoorden op -ия bezield onbezield bezield onbezield onbezield nom. gen. dat. acc. ins. loc. боги ня боги ни боги не боги ню боги ней ¹ (о) боги не я блоня я блони я блоне я блоню я блоней ¹ (о) я блоне змея змеи змее змею змеёй ¹ (о) змее алле я алле и алле е алле ю алле ей ¹ (об) алле е ака ция ака ции ака ции ака цию ака цией ¹ (об) ака ции nom. gen. dat. acc. ins. loc. боги ни боги нь боги ням боги нь боги нями (о) боги нях я блони я блонь я блоням я блони я блонями (о) я блонях зме и зме й зме ям зме й зме ями (о) зме ях алле и алле й алле ям алле и алле ями (об) алле ях ака ции ака ций ака циям ака ции ака циями (об) ака циях Ned. godin appelboom slang laan acacia ¹ Na zachte medeklinkers en klinkers wordt in beklemtoonde positie ё geschreven en in onbeklemtoonde positie e. Een aantal vrouwelijke zelfstandige naamwoorden op de uitgang -ня die op een medeklinker volgt, heeft in de een harde uitgang zonder -ь aan het einde van het woord: Maar: ба шня ба шен toren дере вня дереве нь dorp пе сня пе сен lied ку хня ку хонь keuken 23
Vrouwelijke zelfstandige naamwoorden op -ья Vrouwelijke zelfstandige naamwoorden op -ья bezield onbezield Ма рья Ма рьи Ма рье Ма рью Ма рьей ¹ (о) Ма рье семья семьи семье семью семьёй ¹ (о) семье Ма рьи Ма рий Ма рьям Ма рий Ма рьями (о) Ма рьях се мьи семе й се мьям се мьи се мьями (о) се мьях Nederlands: Marja (vrouwennaam) gezin ¹ Na zachte medeklinkers en klinkers wordt in beklemtoonde positie ё geschreven en in onbeklemtoonde positie e. Vrouwelijke zelfstandige naamwoorden op -а, -я met de vluchtige klinkers -о-, -е- en -ё- Vluchtige klinker -o- Bij veel vrouwelijke zelfstandige naamwoorden die uitgaan op een harde medeklinker en de uitgang -ка komt er in de (bij bezielde vrouwelijke zelfstandige naamwoorden ook in de ) een vluchtige klinker -о- tussen -к en de harde medeklinker ervoor te staan, bijvoorbeeld: доска досоќ bord стре лка стре лок wijzer пала тка пала ток tent De vluchtige vokaal -о- staat ook in de bij enkele andere vrouwelijke zelfstandige naamwoorden die niet op -ка eindigen, bijvoorbeeld: куќла куќол pop ку хня ку хонь keuken Vluchtige vokaal -е- Bij veel vrouwelijke zelfstandige naamwoorden op de uitgang -а / -я na twee medeklinkers wordt in de (bij bezielde vrouwelijke zelfstandige naamwoorden ook in de ) tussen de beide eindmedeklinkers een vluchtige vokaal -е- geplaatst, bijvoorbeeld: 24
до чка до чек dochter де вочка де вочек meisje ба шня ба шен toren копе йка копе ек ¹ kopeke пе сня пе сен lied сва дьба сва деб ² bruiloft сосна со сен den ¹ De vluchtige vokaal -е- vervangt hier й. ² De vluchtige vokaal -е- vervangt hier ь. Vluchtige vokaal -ё- - In zeldzame gevallen worden vrouwelijke zelfstandige naamwoorden op -а / -я in de met de vluchtige vokaal -ё- geschreven, bijvoorbeeld: серьга серёг oorbel сестра сестёр zuster Vrouwelijke zelfstandige naamwoorden op -ь en het mannelijke zelfstandig naamwoord путь Vrouwelijke zelfstandige naamwoorden op -ь (außer -жь, -чь, -шь, -щь) Vrouwelijke zelfstandige naamwoorden op -жь, -чь, -шь,-щь bezield onbezield bezield onbezield форе ль форе ли форе ли форе ль форе лью (о) форе ли тетра дь тетра ди тетра ди тетра дь тетра дью (о) тетра ди мышь мы ши мы ши мышь мы шью (о) мы ши вещь ве щи ве щи вещь ве щью (о) ве щи форе ли форе лей форе лям форе лей форе лями (о) форе лях тетра ди тетра дей тетра дям тетра ди тетра дями (о) тетра дях мы ши мыше й мыша м ¹ мыше й мыша ми ¹ (о) мыша х ве щи веще й веща м ¹ ве щи веща ми ¹ (о) веща х Nederlands: forel schrift muis zaak ¹ Volgens de spellingsregels staat na de sisklanken ж, ч, ш, щ alsmede na г, к, х altijd и, у, а (en niet ы, ю, я), ), daarom in de uitgang: а in plaats van я. Het mannelijk zelfstandig naamwoord путь (weg) wordt verbogen als een vrouwelijk zelfstandig naamwoord op -ь met de klemtoon op de laatste lettergreep, in de heeft het de onregelmatige vorm путём. 25
Vrouwelijke zelfstandige naamwoorden op -ь: uitzonderingen Een reeks vrouwelijke zelfstandige naamwoorden op -ь vertoont bijzonderheden in de verbuiging. De belangrijkste uitzonderingen staan in dit schema vermeld: Vrouwelijke zelfstandige naamwoorden op -ь: uitzonderingen bezield bezield onbezield onbezield мать ма тери ¹ ма тери мать ма терью (о) ма тери дочь до чери ¹ до чери дочь до черью (о) до чери це рковь це ркви ² це ркви це рковь це рковью (о) це ркви любо вь любви ² любви любо вь любо вью (о) любви ма тери матере й матеря м матере й матеря ми (о) матеря х до чери дочере й дочеря м дочере й дочеря ми (о) дочеря х це ркви церкве й церква м це ркви церква ми (о) церква х geen Nederlands: moeder dochter kerk liefde ¹ De zelfstandige naamwoorden мать en дочь hebben in alle naamvallen behalve de en een uitgang op -ер. ² Bij een aantal vrouwelijke zelfstandige naamwoorden valt in de, en (bij це рковь ook in alle svormen) de -о- in de uitgang weg. Volgens dit patroon worden ook ложь, рожь (leugen, rogge) verbogen: лжи, ржи et cetera. Maar: морко вь, свекро вь (wortels, schoonmoeder van de vrouw) worden regelmatig verbogen: морко ви, свекро ви et cetera. 26
Verbuiging van mannelijke zelfstandige naamwoorden Het leenwoord ко фе (koffie) wordt niet verbogen. Mannelijke zelfstandige naamwoorden met de stam op een harde medeklinker en op г, к, х Mannelijke zelfstandige naamwoorden met de stam op een harde medeklinker Mannelijke zelfstandige naamwoorden met de stam op г, к, х bezield onbezield bezield onbezield студе нт студе нта студе нту студе нта студе нтом (о) студе нте студе нты студе нтов студе нтам студе нтов студе нтами (о) студе нтах пруд пруда пруду пруд прудо м (о) пруде пруды прудо в пруда м пруды пруда ми (о) пруда х лётчик лётчика лётчику лётчика лётчиком (о) лётчике лётчики ¹ лётчиков лётчикам лётчиков лётчиками (о) лётчиках пирог пирога пирогу пирог пирого м (о) пироге пироги ¹ пирого в пирога м пироги ¹ пирога ми (о) пирога х Nederlands: student vijver piloot pastei ¹ Volgens de spellingsregels staat na г, к, х altijd и, у, а (en niet ы, ю, я), daardoor in de uitgang: и in plaats van ы. 27
Mannelijke zelfstandige naamwoorden met de stam op de sisklanken ж, ш, ч, щ of ц Mannelijke zelfstandige naamwoorden met de stam op de sisklanken ж, ш, ч, щ Mannelijke zelfstandige naamwoorden met de stam op ц bezield onbezield bezield onbezield врач врача врачу врача врачо м ¹ (о) враче врачи ² враче й врача м враче й врача ми (о) врача х марш ма рша ма ршу марш ма ршем ¹ (о) ма рше ма рши ² ма ршей ма ршам ма рши ма ршами (о) ма ршах жеребе ц жеребца ³ жеребцу жеребца жеребцо м ¹ (о) жеребце жеребцы жеребцо в жеребца м жеребцо в жеребца ми (о) жеребца х па лец па льца ³ па льцу па лец па льцем ¹ (о) па льце па льцы па льцев па льцам па льцы па льцами (о) па льцах Nederlands: arts mars hengst vinger ¹ Na de sisklanken ж, ч, ш, щ en ц wordt in beklemtoonde positie o geschreven en in onbeklemtoonde positie e. ² Volgens de spellingsregels staat na de sisklanken ж, ч, ш, щ altijd и, у, а (en niet ы, ю, я), daarom in de uitgang: и in plaats van ы. ³ Hoofdstuk 4 Mannelijke zelfstandige naamwoorden met een vluchtige -о- / -е- 28
Mannelijke zelfstandige naamwoorden op -ь, -анин / -янин en -ёнок / -онок Mannelijke zelfstandige naamwoorden op -ь Mannelijke zelfstandige naamwoorden op -анин / -янин Mannelijke zelfstandige naamwoorden op -ёнок / -онок bezield onbezield bezield строи тель строи теля строи телю строи теля строи телем ¹ (о) строи теле слова рь словаря словарю слова рь словарём ¹ (о) словаре граждани н граждани на граждани ну граждани на граждани ном (о) гаждани не цыплёнок цыплёнка 4 цыплёнку цыпaлёнка цыплёнком (о) цыплёнке строи тели строи телей строи телям строи телей строи телями (о) строи телях словари словаре й словаря м словари словаря ми (о) словаря х гра ждане ² гра ждан гра жданам гра ждан гра жданами (о) гра жданах цыпля та ³ цыпля т цыпля там цыпля т цыпля тами (о) цыпля тах Nederlands: bouwvakker woordenboek burger kuiken ¹ Na zachte medeklinkers wordt in beklemtoonde positie ё geschreven, in onbeklemtoonde positie e. ² Alle svormen zonder het achtervoegsel -ин-. ³ In het staat in plaats van -ёнок- / -онок- het achtervoegsel -ят- / -ат-. 4 Hoofdstuk 4 Mannelijke zelfstandige naamwoorden met een vluchtige -о- /-е- 29
Mannelijke zelfstandige naamwoorden op -й en -ий Mannelijke zelfstandige naamwoorden op -й (behalve -ий) Mannelijke zelfstandige naamwoorden op -ий bezield onbezield bezield onbezield мураве й муравья ² муравью муравья муравьём (о) муравье музе й музе я музе ю музе й музе ем (о) музе е пролета рий пролета рия пролета рию пролета рия пролета рием (о) пролета рии¹ санато рий санато рия санато рию санато рий санато рием (о) санато рии¹ муравьи муравьёв муравья м муравьёв муравья ми (о) муравья х музе и музе ев музе ям музе и музе ями (о) музе ях пролета рии пролета риев пролета риям пролета риев пролета риями (о) пролета риях санато рии санато риев санато риям санато рии санато риями (о) санато риях Nederlands: mier museum proletariër sanatorium ¹ In de hebben de mannelijke zelfstandige naamwoorden op -ий de uitgang -ии. ² Bij mannelijke zelfstandige naamwoorden op -й met de klemtoon op de laatste lettergreep (behalve -ий) verandert -е- vanaf de in -ь-. Hiertoe behoren onder andere солове й соловья (nachtegaal), воробе й воробья (mus). Mannelijke zelfstandige naamwoorden met een vluchtige -о- / -е- Een groot aantal een- en meerlettergrepige mannelijke zelfstandige naamwoorden verliest de laatste -о- / -е- van de stam bij de verbuiging in alle naamvallen in zowel als van tot (bij bezielde mannelijke zelfstandige naamwoorden) en in de,, en (bij onbezielde mannelijke zelfstandige naamwoorden). Helaas bestaan er nauwelijks regels voor de verbuiging van mannelijke zelfstandige naamwoorden met een vluchtige -о- / -е-. Het is daarom aan te bevelen om in geval van twijfel het woordenboek te raadplegen. 30
Mannelijke zelfstandige naamwoorden met een vluchtige -о- Mannelijke zelfstandige naamwoorden met een vluchtige -еbezield onbezield bezield onbezield посо л посла послу посла посло м (о) после рот рта рту рот ртом (о) рте оте ц отца отцу отца отцо м (об) отце день дня дню день днём (о) дне послы посло в посла м посло в посла ми (о) посла х рты ртов рта ми рты рта ми (о) ртах отцы отцо в отца м отцо в отца ми (об) отца х дни дней дням дни дня ми (о) днях Nederlands: ambassadeur maan vader dag Mannelijke zelfstandige naamwoorden met op -у / -ю 1. Een uitzondering op de regel vormt een groot aantal mannelijke zelfstandige naamwoorden met meestal een eenlettergrepige stam, die na de voorzetsels в en на in de eindigen op een beklemtoonde -у / -ю, bijvoorbeeld: лес в лесу in het bos мост на мосту op de brug рай в раю in het paradijs шкаф в шкафу, на шкафу op de plank 2. Een aantal mannelijke zelfstandige naamwoorden kan in de na de voorzetsels в en на eindigen op zowel -у / -ю als -е, waarbij zich normaal gesproken verschillen in stijl en betekenis voordoen, bijvoorbeeld: о тпуск в о тпуске / в отпуску op vakantie (neutraal / spreektaal) край на краю го рода / aan de rand van de stad / in onze streek в на шем кра е 31
Mannelijke zelfstandige naamwoorden met op -а / -я 1. Een uitzondering op de regel vormt een groot aantal mannelijke zelfstandige naamwoorden die in de eindigen op een beklemtoonde -а / -я, bijvoorbeeld: а дрес адреса adressen ве чер вечера avonden глаз глаза ogen дом дома huizen па спорт паспорта paspoorten по езд поезда treinen учи тель учителя leraren 2. Een aantal mannelijke zelfstandige naamwoorden heeft in de twee verschillende vormen: een regelmatige en een op -а / -я. Deze beide vormen hebben over het algemeen een verschillende betekenis, bijvoorbeeld: зуб зу бы / зу бья tanden (anat.)/ tanden van een tandrad лист листы / ли стья papieren vellen / bladeren van een boom 32
Verbuiging van onzijdige zelfstandige naamwoorden Een aantal leenwoorden die eindigen op een klinker wordt niet verbogen, de belangrijkste zijn: ателье, бюро кафе, кино, интервью купе, меню, метро пальто, такси atelier, bureau café, bioscoop, interview coupé, metro jas, taxi Onzijdige zelfstandige naamwoorden met de stam op een harde medeklinker en de uitgang -о / Onzijdige zelfstandige naamwoorden met de stam op de sisklanken ж, ч, ш, щ of ц en de uitgangen -о / -е Onzijdige zelfstandige naamwoorden met de stam op een harde medeklinker en de uitgang -о Onzijdige zelfstandige naamwoorden met de stam op ж, ч, ш, щ of ц en de uitgang -о / -е одея ло одея ла одея лу одея ло одея лом (об) одея ле лицо лица лицу лицо м ¹ (о) лице чудо вище чудо вища чудо вищу чудо вище чудо вищем ¹ (о) чудо вище одея ла одея л одея лам одея ла одея лами (об) одея лах ли ца лиц ли цам ли ца ² ли цами (о) ли цах чудо вища чудо вищ чудо вищам чудо вищ чудо вищами (о) чудо вищах Nederlands: deken gezicht, persoon monster ¹ Na de sisklanken ж, ч, ш, щ en ц wordt in beklemtoonde positie o geschreven en in onbeklemtoonde positie e. ² In de betekenis лицо persoon luidt de лиц. 33
Onzijdige zelfstandige naamwoorden met de vluchtige vokaal -о- / -е- in de Bij veel onzijdige zelfstandige naamwoorden op -о en -е met twee medeklinkers in de stamuitgang worden in de de vluchtige vokalen -о- of -е tussen de beide laatste medeklinkers gevoegd: Onzijdige zelfstandige naamwoorden met de stam op twee medeklinkers en de vluchtige klinker -о- / -е- in de Vluchtige klinker -о Vluchtige klinker -е De stam eindigt op: г/к en л/м/н/р De stam eindigt op ander medeklinkers dan г/к en л/м/н/р Laatste medeklinker in de stam: к of ц окно число полоте нце оќон чи сел полоте нец Nederlands: raam getal handdoek Uitzonderingen: bijzondere gevallen van svorming Een aantal onzijdige zelfstandige naamwoorden heeft svormen die gedeeltelijk van de regels afwijken. De belangrijkste daarvan worden in dit schema samengevat: де рево ¹ я блоко плечо у хо яйцо дере вья дере вьев дере вьям дере вья дере вьями (о) дере вьях я блоки я блок я блокам я блоки я блоками (о) я блоках пле чи плеч плеча м пле чи плеча ми (о) плеча х у ши уше й уша м у ши уша ми (об) уша х я йца яи ц я йцам я йца я йцами (о) я йцах Nederlands: boom appel schouder oor ei ¹ Volgens dit patroon ook: звено зве нья, зве ньев schakel крыло кры лья, кры льев vleugel перо пе рья, пе рьев veer поле но поле нья, поле ньев houtblok 34
Onzijdige zelfstandige naamwoorden met de stam op een zachte medeklinker en -е, -ье, -ие aan het einde van het woord / Onzijdige zelfstandige naamwoorden op -мя Onzijdige zelfstandige naamwoorden met de stam op een zachte klinker en -е, -ье, -ие aan het einde van het woord Onzijdige zelfstandige naamwoorden op -мя -е -ье -ие мо ре мо ря мо рю мо ре мо рем (о) мо ре воскресе нье воскресе нья воскресе нью воскресе нье воскресе ньем (о) воскресе нье изда ние изда ния изда нию изда ние изда нием (об) изда нии вре мя вре мени вре мени вре мя вре менем (о) вре мени моря море й моря м моря ми (о) моря х воскресе нья воскресе ний воскресе ньям воскресе нья воскресе ньями (о) воскресе ньях изда ния изда ний изда ниям изда ния изда ниями (об) изда ниях времена времён времена м времена ми (о) времена х Nederlands: zee zondag uitgave (bijv. van een boek) tijd 35
De partitieve Na werkwoorden die de regeren kunnen eet- en drinkbare objecten ook in de staan, wanneer deze objecten slechts betrekking hebben op een (kleiner) deel van de voorhanden zijnde voorraad levensmiddelen. De partitieve wordt alleen in combinatie met perfectieve werkwoorden gebruikt: Кот пое л pf ры бы gen и попи л pf молока gen. De kater heeft (een beetje) vis gegeten en (een beetje) melk gedronken. Mannelijke zelfstandige naamwoorden hebben naast regelmatige ook spreektaalvormen vormen van de partitieve op -у / -ю: Ма ша вы пила соќа / соќу и ча я / ча ю. Masja heeft (een beetje) van het sap en van de thee gedronken. De van de hierboven genoemde objecten wordt zowel met perfectieve als met imperfectieve werkwoorden gebruikt. Daarbij wijzen de imperfectieve vormen op een onbepaalde hoeveelheid en de perfectieve vormen op de gehele hoeveelheid: Кот ел impf ры бу acc и пил молоко acc. Кот съе л impf ры бу acc. и вы пил молоко acc. De kater heeft vis gegeten en melk gedronken (het is onduidelijk hoeveel). De kater heeft de hele vis opgegeten en de melk opgedronken. 36
De verbuiging van eigennamen en aardrijkskundige namen 1. In het Russisch hebben de meeste achternamen al naargelang het geslacht van de persoon vrouwelijke en mannelijke vormen. In het worden mannelijke achternamen op -ов, -ев, -ёв, -ин, -ын overwegend als mannelijke zelfstandige naamwoorden verbogen. De vrouwelijke achternamen op -ова, -ева, -ёва, -ина, -ына worden in het overwegend als bijvoeglijke naamwoorden verbogen. In het worden achternamen op -овы, -евы, -ёвы, -ины, -ыны als bijvoeglijke naamwoorden verbogen. Mannelijke achternamen (overwegend als znw.) Vrouwelijke achternamen (overwegend als bnw.) (als bijv. nw) Ивано в Ивано ва Ивано ву Ивано ва Ивано вым ¹ (об) Ивано ве Ивано вы Ивано вых Ивано вым Ивано вых Ивано выми (об) Ивано вых Ивано ва Ивано вой Ивано вой Ивано ву ² Ивано вой (об) Ивано вой ¹ In de worden bovengenoemde mannelijke achternamen verbogen als bijvoeglijke naamwoorden -ым. ² In de worden bovengenoemde vrouwelijke achternamen verbogen als zelfstandig naamwoord -у. 2. Voornamen en vadernamen worden in tegenstelling tot achternamen als normale zelfstandige naamwoorden verbogen: Догово р был подпи сан Dit verdrag werd door Michail Sergejevitsj Михаи лом Серге евичем Gorbatsjov ondertekend. Горбачёвым inst. Это дочь Ли дии Степа новны Dat is de dochter van Lidia Stepanovna Чуба новой gen. Tsjoebanova. 3. Aardrijkskundige namen worden als zelfstandige naamwoorden verbogen: Рая живёт в Амстердаме. Raja woont in Amsterdam. Ро дом она из Архангельска. Ze is in Archangelsk geboren. Niet verbogen worden: 1. Oekraïense achternamen op -ко: Петре нко, Иване нко 2. Russische achternamen op -их/-ых: Долги х, Бескро вных 3. Russische achternamen op -ич en niet-russische Наде жда Бейнаро вич, achternamen op een medeklinker, als ze У тэ Но йманн betrekking hebben op vrouwen: 4. Niet-Russische achternamen op een klinker: Пика ссо, Оливе тти 5. Niet-Russische aardrijkskundige namen op Баку, Монаќо, Со чи -е, -и, -о, -у: 37