Les bij klimaatverandering: Lesdoelen: De leerlingen zijn aan het einde van de les meer te weet gekomen over het gevolg van de opwarming van de aarde. De leerlingen kunnen zich verplaatsen in kinderen elders op de wereld, door een vergelijk te maken tussen het leven in Nederland en het leven van Nomadenkinderen. Tijdsplanning: Inleiding: 5 minuten Kern: 20 minuten Verwerking: 10 minuten Benodigdheden: Smartboard; Internet; Groot vel papier per tafelgroep; Strandkleding voor de leraar. Introductie: (De leerkracht komt in zijn zwembroek, slippers en zijn strandlaken om zich heen de klas binnen, dit als Eye- opener voor de leerlingen.) Tijdens zijn wandeling door de klas verteld hij dat de aarde steeds warmer wordt en waardoor dit komt. De leerkracht en de leerlingen mogen een eventuele discussie met elkaar aangaan. Daarna legt de leraar feiten op tafel en vervolgd zijn les. 1
Kern: De twee filmpjes worden vertoond. Zonder de dampkring kunnen we niet leven. Leuk, kamperen! Maar in de Sahara is het leven voor nomaden in tenten best zwaar. - Na ieder filmpje worden de beelden besproken. De leerlingen vertellen wat de beelden met hen doet en of zij een leven in de Sahara kunnen voorstellen. - Mijn eigen foto s uit Tunesië laat ik zien op het smartboard. - De leerlingen maken in hun tafelgroep een placemat over de verschillen tussen het leven in Nederland en hoe Nomaden leven. Hierbij letten ze vooral op het dagelijks leven, zoals: vrienden/ familie, school, vrije tijd en sport. Verwerking: De leerlingen bedenken manieren waarop zij kunnen helpen tegen het opwarmen van de aarde. Bijvoorbeeld om minder energie te gebruiken in het huishouden. Hiervan wordt een lijst met punten voor thuis gemaakt. De verschillende lijsten worden besproken, hiervan wordt één grote lijst gemaakt en deze wordt op de deur van het klaslokaal gehangen. Op deze lijst wordt ook onderstreept hoe de school zijn bijdrage kan leveren. Zo kan iedereen die voorbij loopt even stilstaan bij zijn mogelijk eigen bijdrage rondom dit probleem. Differentiatie: In deze les is weinig spraken van differentiatie. De leerlingen werken in de tafelgroepjes, zo kunnen zij elkaar aanvullen. Leerlingen die zich interesseren voor verschillende nieuwsbronnen zullen misschien wat meer van het onderwerp afweten. Werkvormen: De leerlingen blijven aan hun eigen tafelgroep zitten, in de les komen de volgende werkvormen voorbij: - Interactie - Discussie; - Samenwerking; - Presentatie. Bronnenlijst: www.schooltv.nl www.beeldbank.nl www.wikipedia.org Bijlage: Foto s uit eigen archief, Tunesië 2009 2
3
4
Voor de leerkracht: Klimaatverandering is de verandering van het gemiddelde weertype of klimaat over een bepaalde periode (30 jaar). De verandering laat zich het duidelijkst zien in een stijging of daling van de gemiddelde temperatuur en van de gemiddelde hoeveelheid neerslag op Aarde. De temperatuursveranderingen hebben invloed op de ijskappen en gletsjers die als gevolg van de recente opwarming van de aarde, versneld afsmelten. Tegenwoordig staat klimaatverandering volop in de belangstelling vanwege de momenteel geobserveerde opwarming van de Aarde. Sinds het begin van de twintigste eeuw is de gemiddelde temperatuur met ongeveer 0,74 C gestegen. Deze temperatuurstijging wordt zeer waarschijnlijk veroorzaakt door menselijke activiteiten: door het verbranden van fossiele brandstoffen, ontbossing en bepaalde industriële en landbouwactiviteiten is de concentratie aan broeikasgassen in de aardatmosfeer sterk gestegen sinds 1750. Modelberekeningen geven aan dat de gemiddelde temperatuur op Aarde tussen 1990 en 2100 met 1,1 C tot 6,4 C stijgt. Met name temperatuurstijgingen van meer dan 2 C zouden grote veranderingen met zich meebrengen voor mens en milieu, door zeespiegelstijging, toename van droogte- en hitteperioden, extreme neerslag en andere effecten. In het Kyotoprotocol hebben industrielanden afgesproken om de uitstoot van CO2 in de periode 2008-2012 gemiddeld met 5 procent te verminderen ten opzichte van 1990. De onderhandelingen over uitstootverminderingen na 2012 zijn nog in volle gang. Het broeikaseffect is het globale effect dat ontstaat ten gevolge van de aanwezigheid van broeikasgassen in de atmosfeer. Deze gassen zorgen ervoor dat de temperatuur van het aardoppervlak hoger ligt dan op grond van de combinatie van warmte- instraling van de zon en de interne aardwarmte verwacht kan worden. Zonder het broeikaseffect (en dus alleen verwarming van het aardoppervlak door zonlicht en aardwarmte) zou de temperatuur op Aarde volgens bepaalde theoretische modellen gemiddeld - 18 C zijn; thans is zij 15 C. Het effect is genoemd naar de broeikas waar een glazen of plastic overkapping de uitstraling van warmte tegenhoudt en zo de temperatuur in de broeikas laat oplopen. 5
Zonder de dampkring kunnen we niet leven http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20060208_dampkring01 De aarde is de enige planeet in ons zonnestelsel waar zóveel planten en dieren leven. Dat komt door de dampkring. Die zorgt ervoor dat we op aarde temperaturen hebben waarin we goed kunnen leven. Letterlijke tekst uit de clip: De zon geeft de aarde licht en warmte. De dampkring rond de aarde zorgt ervoor dat het niet té warm wordt. Of té koud. Een deel van de zonnestralen wordt door de dampkring teruggekaatst de ruimte in. De rest gaat de dampkring wel door en verwarmt het aardoppervlak. Die warmte van de aarde straalt terug de dampkring in. Een deel daarvan wordt door de dampkring opgenomen, en een deel weer teruggekaatst naar de aarde. Wolken werken in dit hele proces als een extra schild. Ze houden de zonnestralen tegen, en zorgen dus dat het op een bewolkte dag wat kouder is. 's Nachts houden de wolken de warmte van de aarde juist vast. Ze werken als een soort deken, waardoor een bewolkte nacht vaak wat warmer is. De dampkring is heel belangrijk voor de aarde. Doordat het ons beschermt tegen extreme hitte en kou, kunnen er op aarde miljoenen verschillende planten en dieren leven. En dat is heel bijzonder. Het komt op geen enkele andere planeet in ons zonnestelsel voor. Leuk, kamperen! Maar in de Sahara is het leven voor nomaden in tenten best zwaar. http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20091203_rrmarokko14# Letterlijke tekst uit de clip: Dit is de Sahara. Een rotsachtige, droge en onherbergzame woestijn in Noord- Afrika. Ondanks de zware omstandigheden leven er toch mensen. Al eeuwenlang wonen er nomadenstammen in dit gebied. De nomaden wonen met de hele familie in een tent. Ze leven van de opbrengst van de veeteelt. Nomaden trekken het hele jaar rond op zoek naar weidegrond voor hun dieren. Omdat ze de regenwolken achterna trekken worden ze 'kinderen van de wolken' genoemd. In de woestijn is het moeilijk voedsel te vinden voor de geiten. Ook water is moeilijk te vinden en dus erg kostbaar. Iedere dag halen de kinderen water bij een bron, kilometers verderop. De laatste jaren wordt de woestijn steeds groter en water en weidegrond voor de geiten dus steeds schaarser. Door klimaatverandering, houtkap en overbeweiding wordt het gebied steeds droger en verdwijnt de begroeiing. De woestijn breidt zich steeds verder uit. Door de verwoestijning wordt het nomadenbestaan steeds moeilijker. Veel nomaden kiezen er nu voor om zich te vestigen en niet meer rond te trekken. Ze bouwen huizen en leggen akkers aan. De leefomstandigheden zijn verbeterd en de kinderen kunnen nu naar school. De overgebleven nomaden zullen binnenkort moeten kiezen of ze kunnen blijven leven als nomade of dat ze zich ook moeten gaan vestigen. Misschien zullen de nomaden in de toekomst dus niet meer bestaan. 6