De wissel. Maarten Hajer PBL. @leefomgeving @maartenhajer



Vergelijkbare documenten
Mondiale en Europese energie trends Uitdagingen, prioriteiten en kansen

Balans van de Leefomgeving

Stedelijke transformatie en energietransitie

De Energieke Samenleving en de rol van de overheid

Grondstoffenschaarste in drie dimensies

Van klimaatakkoord naar de transitievisie warmte voor de gemeente Heemstede Vind de juiste reispartner

Het Energiebeleid van komende jaren. dr.j.a. Vijlbrief DG Energie, Telecom en Markten

China, globalisering en milieuproblematiek. Lessen 21ste eeuw 23 maart, 2009

Ontmanteling & Hergebruik in NL: Een gezamenlijke inspanning

The Netherlands of

Innoveren in en met zonnestroom

Europese programma s in Nederland

Provinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL

Energie efficiënte ruimtelijke ordening: hoe passen we energieopwekking uit hernieuwbare bronnen ruimtelijk in? Anders gezegd : welke plek geven we

Slimme en gezonde steden: (samen)werken aan een gezonde leefomgeving. dr. Miriam Weber

Gelderse Gaten. Voortgang GEA gemeenten. Prof.dr. Derk Loorbach, Nijmegen,

Gevestigde belangen in energie en transport innovaties. Prof. dr. Marko Hekkert

Overijssels Ontwikkelmodel

Programma. Welkom Inleiding WLO Presentatie WLO Aanbieding rapport Reactie Minister van IenM Tijd voor vragen Afronding. #wlo

Ruimte en mobiliteit In wisselwerking Trends en veranderingen Effectief beleid. Heerlen, 23 november 2018 Arie Bleijenberg

Peter Wagener Voorzitter

The Netherlands of

Healthy Urban Living Slim, Gezond en Groen

Shell NL & Shell New Energies

De mens in balans met de natuur! Wat is duurzaamheid?

Sterker, Slimmer, Schoner

The Netherlands of

The Netherlands of

Inleiding ENGIE transitie & De Groene Delta van Nijmegen. Vincent Schakel Site en Projectmanager Centrale Gelderland 22 juni 2016

Latijns-Amerika aarzelt over hernieuwbare energie zaterdag, 15 augustus :30

Minder emissies, betere bereikbaarheid. Afscheid Frans v.d. Steen, 26 juni 2014 Huib van Essen, manager Verkeer, CE Delft

De Europese Energie Unie

Rol PBL in het natuurbeleid Netwerk Land en Water. Petra van Egmond 21 maart 2014

KLIMAATADAPTATIE: GEMEENTEN AAN ZET. Bijeenkomst Stadwerkwerk, Boxmeer, Kim van Nieuwaal, 12 juni 2018

Introductie De energietransitie is de grootste politieke en maatschappelijke uitdaging van ons tijdperk, maar nog niet alle politici, bestuurders, bed

Energietransitie bij Mobiliteit

Regionale Energiestrategie NHZ

Workshop Wonen, huisvesting & vastgoed. Werkconferentie Noordelijke Maasvallei Hub Hamers & Masi Mohammadi, Cuijck, 26 september 2013

Perspectief op de nationale omgevingsvisie en grondbeleid. Jaar van de Ruimte VvG congres 12 november Nathalie Harrems

Naar een 100% duurzame energievoorziening voor Flevoland?! Vera Pieterman, plv. directeur Energie & Omgeving

Kansen en uitdagingen Circulair inkopen

@peterlindersnl #CHANGE YOUR GAME &ACT

Open Data laten stromen Nederland in Europees perspectief

Minder en duurzamer vliegen?

De potentie van diepe geothermie voor de transitie naar duurzame energie. Technologische kansen voor de Nederlandse industrie

Transport in 2050 binnen strenge CO2 grenzen

Ruimte voor oplossingen het inzetbare platteland! Kabinetsformatie 2017: de P10 biedt aan!

BNG Bank Betrokken partner voor een duurzamer Nederland. BNG Bank en Geothermie Bob Schrama, Leo Valkenburg Rotterdam, 28 maart 2019

De ladder voor duurzame verstedelijking

Energie coöperaties: Hoe en waarom?

Toekomstschetsen en organisatievraagstukken

e Cityplot Hackable IABR-2016-THE NEXT ECONOMY

De veerkrachtige binnenstad

Een Community-based Virtual Power Plant in Zonnedorp Loenen

Premier Rutte: hogere ambitie Europa bij terugdringen van CO2-uitstoot. Regionale Energiestrategie NHN. Katowice 4 december 2018

Werkconferentie agenda omgevingsvisie Limburg

Interventie in Industrieel erfgoed te Zevenaar RMIT ZEVENAAR

Energietransitie Utrecht: gebiedsgericht naar een aardgasvrije stad. Hier komt tekst Joop Oude Lohuis. Utrecht.nl

Aggiornamento. Bedreigingen en uitdagingen voor de. industrie VWEC. Een perspectief voor Vlaanderen. Een perspectief voor Vlaanderen

IenM maakt grootschalig testen van zelfrijdende voertuigen mogelijk. De minister in de zelfrijdende auto op de A10 eind 2013.

Wereldgemeenten: daar draait het om! Ambtenarenbijeenkomst over internationale aspecten van gemeentelijk beleid. 5 november 2015

Sessie Verstedelijking en Mobiliteit => Onderdeel Mobiliteit. provincie Zuid-Holland

Energie Transitie: Ultieme Opgave voor Gelderland

Slimme Netten. Martijn Bongaerts: - voorzitter Projectgroep Smart Grids Netbeheer Nederland - manager Innovatie, Liander

Wet. & Regelgeving. Amelie Veenstra BIPV kennisdag TKI Urban Energy 8 juni 2018

Nederland kantelt naar een duurzame samenleving

Utrecht. De partij zal sociale windmolens actief stimuleren, ook solitair staande sociale molens.

Transformatie van het Energiesysteem. Atelier Flevo-perspectieven

Inhoud van presentatie. Het subsidiebeleid van de toekomst Europese programma s in Nederland. Vincent Ketelaars ERAC B.V.

Deltaplan Bereikbaarheid 2030

De Cleantech Regio Stedendriehoek 1 daagt uit!

Havenvisie 2030 Drechtsteden 5 april 2011

Beter worden in wat we samen zijn!

Kansen voor gezondheid!

Roadmap Smart Grids Mar$jn Bongaerts Frits Verheij 12 februari 2014

CPB doorrekening verkiezingsprogrammaʼs: Duurzaamheid"



DEELFIETS: HYPE OF HOOP

WELKOM IN ROTTERDAM! Regio West-Brabant en het Havenschap Moerdijk te gast bij Havenbedrijf Rotterdam N.V. Maasvlakte, 11 september 2015

Maak werk van zon & wind Schone energie voor heel Tynaarlo. Tynaarlo

Hoe realiseer je een Smart City?

Intelligente verlichting Beter beheersen door beter beheren. Hedzer de Boer Smart Energy Regions, 18 november 2011

CHALLENGE LANDSCHAP Kwaliteit door ontwikkelen

VERANDERENDE VERBINDINGEN ASSETMANAGEMENT VERBINDT NEDERLAND

Maarten Timmerman. Offshore Windenergie. Staalbouwdag / 2 oktober 2014

Roadmap naar een duurzame bio-economie in 2030

LED & de integratie in slimme netwerken met diverse sensoren, bieden nieuwe kansen voor openbare verlichting,

Tussenstand Klimaatakkoord. 5 september 2018

De snelste route naar aardgasvrije wijken

Business case voor grootschalig grondgebonden project: Grote Zonneparken in Nederland

CO 2 -PRIJS EN VEILINGOPBRENGSTEN IN DE NATIONALE ENERGIEVERKENNING 2015

Dynamische Delta. Bewoonbaar, leefbaar en veilig door natuurlijke processen.

16% Energie van eigen bodem. 17 januari 2013

Keep moving: internationale vergelijking van het mobiliteitsgedrag van ouderen

Het nieuwe Europese klimaatplan voor 2030: behoudt de EU haar voortrekkersrol?

Warmtetransitie en het nieuwe kabinet. Nico Hoogervorst

Opinievergaring jongeren Gebouwde Omgeving

Perspectief voor klimaat neutraal en hernieuwbaar gas

The Netherlands of 2040 en de Olympische Spelen George Gelauff Hogeschool Amsterdam 1 februari 2012

Transcriptie:

De wissel Maarten Hajer PBL @leefomgeving @maartenhajer

At the crossroads? De eeuw van de verstedelijking Austerity governments Vergrijzing, vergrijzend platteland Enorme druk op lokale en provinciale bestuurders om met oplossingen te komen

The Netherlands in three Stedelijke regio s 9,3 mln inwoners Krimp- en anticipeerregio s 4,3 mln. inwoners Onvoorspelbare tussengebied: 4,5 mln inwoners (hier zit overlap in; telt niet op tot 16,6 mln) 4

Het goede nieuws Milieuprobleem type 1 is onder controle 5

Ontkoppeling op klassieke milieuproblemen 6

Klassiek milieubeleid loopt. Het is tijd voor het nieuwe milieubeleid! 7

Steekwoord Klimaat 1 graad warmer is Midden Frankrijk 2 graden warmer is Zuid Spanje Wij Spanje betekent Spanje Sahara 8

1. Het begint met visie & de vertaling in nieuwe incentive structure 9

De toekomst van Nederland ligt in vergroening PBL Balans van de Leefomgeving 2012 10

De toekomst van Nederland ligt in vergroening PBL Balans van de Leefomgeving 2012 11

2. Beprijzing 12

Geen oplossing voor klimaat denkbaar zonder adequate CO2- prijs 13

3. Infrastructuur als onderlegger

15

16

4. Lokale initiatieven

Er zit maatschappelijke energie in lokale energie-opwekking Westmill Solar Cooperative 18

Lokale energie coöperaties In Steden Driehoek: De-A LochemEnergie Zutphen aan Zet DeventerEnergie Brummense EnergieMaatschappij Energierijk Voorst

100% hernieuwbare energie voor Stedendriehoek Transitie scenario: 41%

Energie landschappen als uitdaging 50 km2 biomassateelt + 22 km2 zonnepanelen + 136 windmolens

LochemEnergie Start in 2010, 250 leden, vrijwilligers Bottlenecks Energiebelasting & salderingsregeling Investering RO regels Verbetermogelijkheiden Professionalisering Vergroening energiebelasting Dynamische regelgeving

Datum auteur; wijzig via View > Header and Footer Footer; wijzig via View > Header and Footer 23

Datum auteur; wijzig via View > Header and Footer Footer; wijzig via View > Header and Footer 24

Datum auteur; wijzig via View > Header and Footer Footer; wijzig via View > Header and Footer 25

26 januari 2012 Maarten Hajer Natuurverkenning 2010-2040 26

Datum auteur; wijzig via View > Header and Footer Footer; wijzig via View > Header and Footer 27

Datum auteur; wijzig via View > Header and Footer Footer; wijzig via View > Header and Footer 28

Datum auteur; wijzig via View > Header and Footer Footer; wijzig via View > Header and Footer 29

Technologie Innovatie Groen kapitalisme Waardenverandering, entrepreneurialism The Energetic Society Enabling state Regulatory State Burgers / bedrijven Institutionele regels 30

5. Het belang van verdeeld eigendom & sociale innovatie 31

Duitse Minister Altmaier is bezorgd: Duits aandeel hernieuwbare energie loopt op naar 45% ipv EU doel 35% 32

Het belang van eigendom 33

Of the 71 gigawatts of renewable energy capacity installed at the end of 2011, the four owned just 7 percent, environment ministry data show. A gigawatt roughly corresponds to the capacity of one nuclear plant.

6. Dynamische regelgeving

Milieubeleid heeft innovatie aantoonbaar aangejaagd 36

Meer patenten na verdrag van Kyoto Milieubeleid heeft innovatie aantoonbaar aangejaagd 37

Energielabel auto s / witgoed Dwingt innovatie af 38

Europese normen hebben mondiaal effect 39

Europese normen hebben mondiaal effect Waarom geen normen voor energie-infrastructuur? 40

Het stenen tijdperk eindigde niet door een gebrek aan stenen 41

42

43

45

A future worth living 46

21 ste eeuw: Geen Masterplan Een rivier oversteken begint met voelen voor de eerste steen

Blijf op de hoogte: www.pbl.nl & @maartenhajer @leefomgeving 48

New gov Overheden kunnen wissels anders stellen ( change defaults ), CO2-prijs Hebben grote inkoopmacht Kunnen oplossingen niet verzinnen maar faciliteren: aansprakelijkheidsrecht Kunnen R&D verder brengen Kunnen met dynamische regelgeving vallei des doods overwinning 49

Changing the rules of the game Stel wissels Creëer kansen voor nieuwe bedrijvigheid Zie innovatie als NL bijdrage aan mondiale transitie 50