1
1. Inleiding Educatie is gericht op de bevordering van de persoonlijke ontplooiing ten dienste van het maatschappelijk functioneren van volwassenen door de ontwikkeling van kennis, inzicht, vaardigheden en houdingen op een wijze die aansluit bij hun behoeften, mogelijkheden en ervaringen alsmede bij maatschappelijke behoeften. Waar mogelijk sluit de educatie aan op het ingangsniveau van het beroepsonderwijs. Educatie omvat niet activiteiten op het niveau van het hoger onderwijs, aldus artikel 1.2.1 van de Wet Educatie en Beroepsonderwijs. Het College maakt jaarlijks afspraken met het ROC over de besteding van de voor Twenterand beschikbare middelen voor educatie. Wat dat betreft is er sprake van gedwongen winkelnering. Deze oormerking en bestedingsverplichting voor educatie zal met de introductie van het Participatiebudget vervallen per 1 januari 2010. Bij brief d.d. 14 september 2009 heeft de Minister van Onderwijs, Cultuur en wetenschap het College echter laten weten dat deze vorm van marktwerking wordt uitgesteld tot en met 31 december 2012. Met het participatiebudget worden de gemeentelijke middelen voor reïntegratie (WWB-werkdeel), inburgering en volwasseneneducatie gebundeld in één specifieke uitkering voor gemeenten. Gemeenten kunnen met het Participatiebudget reïntegratievoorzieningen, inburgeringsvoorzieningen, educatie-opleidingen en combinaties van deze voorzieningen financieren voor een brede doelgroep van iedereen van 18 jaar en ouder. Binnen de bestaande relatie tussen de gemeente Twenterand en het ROC kan, ondanks de gedwongen winkelnering, tot op zekere hoogte worden gesproken van een opdrachtgever-opdrachtnemer relatie. In deze relatie werd tot nu toe jaarlijks overleg gevoerd over de besteding van het budget. De gemeente kon dan aandacht vragen voor specifieke behoeften aan educatie in de samenleving. Deze behoefte werd in hoofdzaak afgemeten aan de vraag naar het bestaande aanbod aan educatie. Er vond dan een verschuiving van middelen en aanbod plaats van cursussen met een beperkte deelname naar de cursussen waarvoor wachtlijsten bestaan. Bij deze overigens zeer legitieme benadering is het de vraag of de educatiemiddelen optimaal worden ingezet om de beleidsdoelstellingen van de gemeente Twenterand te realiseren. Het doel van deze beleidsnotitie is dan ook om meer inhoud te geven aan de rol van opdrachtgever van de gemeente Twenterand op het gebied van volwasseneneducatie. Meer inhoud geven aan de opdrachtgeversrol betekent dat de gemeente vanuit haar beleidsdoelstellingen meer bepalend is voor het aanbod volwasseneneducatie. Een noodzakelijke voorwaarde voor het invullen van deze rol is dat de gemeente Twenterand haar beleid inzake volwasseneneducatie formuleert. Ter voorbereiding van deze notitie zijn de relevante beleidsdocumenten van de gemeente Twenterand geraadpleegd en zijn in- en extern gesprekken gevoerd met bij de volwasseneneducatie betrokken partijen. In hoofdstuk 2 verkennen wij de beleidsterreinen die een relatie hebben met volwasseneneducatie en benoemen wij de doelgroepen van volwasseneneducatie. In hoofdstuk 3 gaan wij nader in op de kenmerken van de doelgroepen. 2
Hoofdstuk 4 geeft aan waar de gemeente Twenterand de prioriteiten legt m.b.t. volwasseneneducatie. Hoofdstuk 5 tenslotte beschrijft de wijze waarop de volwasseneneducatie wordt gerealiseerd en de relatie tussen de gemeente en het ROC. 2. Beleidsterreinen en doelgroepen 2.1 Volwasseneneducatie en maatschappelijke participatie Volwasseneneducatie is onderdeel van het onderwijssysteem in Nederland en heeft tot doel de persoonlijke ontplooiing van volwassenen ten dienste van hun maatschappelijk functioneren. Deze ontplooiing moet niet alleen aansluiten op de individuele behoeften en mogelijkheden van volwassenen maar moet ook uitdrukkelijk aansluiten op de maatschappelijke behoefte. Volwasseneneducatie beoogt dus een maatschappelijke effect. Het maatschappelijk effect dat met volwasseneneducatie wordt beoogd is het maatschappelijk participeren van volwassenen. Participatie, het meedoen van volwassenen in het maatschappelijk leven, komt bij diverse beleidsterreinen aan de orde. Dat is ook de achtergrond van de invoering van het participatiebudget: de gemeentelijke overheid krijgt meer mogelijkheden om de middelen al dan niet gecombineerd in te zetten naar de bestaande behoeften. De mate van participatie kent een aantal gradaties. Deze zijn vastgelegd in de zogenoemde participatieladder. Een inwoner bevindt zich op de laagste trede als hij of zij geïsoleerd leeft. De hoogste trede wordt bereikt als een inwoner betaald werk heeft. De participatieladder (1) bestaat uit de volgende treden: 1. geïsoleerd 2. sociale contacten buiten de deur 3. deelname georganiseerde activiteiten 4. onbetaald werk 5. betaald werk met ondersteuning 6. betaald werk Vanuit de verschillende beleidsterreinen kan ondersteuning worden geboden aan inwoners om te stijgen op de ladder. Zo zal bij trede 1 zorg moeten worden geboden om iemand verder te helpen. Bij trede 2 is er sprake van maatschappelijke activering en bij trede 3 van arbeidsactivering. Bij trede 4 is arbeidsopleiding aan de orde en bij trede 5 werk met behulp van reïntegratie. Volwasseneneducatie kan een bijdrage leveren vanaf trede 2. Inwoners kunnen op twee manieren toegang krijgen tot de ondersteuning ter bevordering van participatie (2): - Werving; door bekendmaking van het aanbod onder inwoners, specifieke doelgroepen en verwijzers worden mensen geïnteresseerd en gemotiveerd om gebruik te maken van het aanbod. - Intake en verwijzing; door één of enkele gesprekken met een cliënt komen tot een gewogen oordeel over het vervolgaanbod (bijvoorbeeld in het kader van de WWB). 3
Bij het inzetten van ondersteuning ter bevordering van participatie is het van belang het doel van de ondersteuning goed te onderscheiden. Het aanbod aan ondersteuning waaronder de volwasseneneducatie zou moeten worden ingedeeld overeenkomstig deze doelstellingen, zodat: - cliënten en hun begeleiders makkelijker de juiste ondersteuning vinden; - de gemeente beter leemtes, overlap en combinatiemogelijkheden in het aanbod in beeld kan brengen; - aanbieders hun eigen aanbod beter in het geheel plaatsen en zich daarmee profileren. Daartoe is het instrument participatiewiel ontwikkeld (2) dat een samenhangend beeld geeft van de doelen, de activiteiten en de wettelijke regelingen. De zes doelen waarop volgens het participatiewiel het aanbod zou moeten worden geordend zijn: - zelfstandig functioneren, basisondersteuning voor de persoon zelf; - sociale contacten, kwetsbare mensen in contact brengen met andere mensen; - maatschappelijke participatie, deelname aan activiteiten buiten huis; - maatschappelijke bijdragen, betrokkene levert een actieve bijdrage aan de maatschappij; - toename arbeidsvaardigheden, aangepast of gesubsidieerd werk gericht op het vergroten van de arbeidsvaardigheden; - eigen inkomen; vinden van een passende baan. Het participatiebeleid c.q. de invoering van het participatiebudget is in de gemeente Twenterand op dit moment in voorbereiding. De volwasseneneducatie zal daar onderdeel van uitmaken. Samenvattend hanteert de gemeente Twenterand ten aanzien van volwasseneneducatie de volgende uitgangspunten: - Volwasseneneducatie moet bijdragen aan een versterking van de maatschappelijke participatie. - Het aanbod aan volwasseneneducatie moet op een toegankelijke wijze en in samenhang met overige op maatschappelijke participatie gerichte ondersteuning worden geordend voor cliënten, begeleiders en de gemeente. 2.2 Beleidsterreinen en doelgroepen Goed onderwijs is een basisvoorwaarde voor kennisontwikkeling en vorming voor onze jeugd, om als zelfstandig individu in de maatschappij te kunnen functioneren, aldus het Collegeprogramma 2006-2010 (3). Het college onderkent nadrukkelijk de waarde van kennis en vorming voor het zelfstandig functioneren in de maatschappij. Het opleidingsniveau van de bevolking van de gemeente Twenterand ligt onder het landelijk gemiddelde. Met onderwijsachterstandenbeleid en de speerpuntactiviteiten zoals neergelegd in de Locaal Educatieve Agenda streeft de gemeente Twenterand naar een verhoging van het opleidingsniveau van de bevolking. Volwasseneneducatie kan daarbij op verschillende manieren een rol spelen. Op de eerste plaats met het voortgezet algemeen volwassenen onderwijs (VAVO). 4
Het VAVO-onderwijs, dat door het ROC wordt verzorgd, biedt voortijdig schoolverlaters en overige volwassenen een tweede kans op een startkwalificatie. Daarnaast kan volwasseneneducatie bijdragen aan de noodzakelijke kennis en vaardigheden van opvoeders om hun kinderen te begeleiden bij hun schoolcarrière. Het mes snijdt daarbij aan twee kanten: de opvoeders kunnen beter functioneren als opvoeder en de begeleiding heeft een positief effect op de leerresultaten van de kinderen en dus op het opleidingsniveau van de bevolking. In het kader van de Wet Werk en Bijstand (WWB) ondersteunt de gemeente uitkeringsgerechtigde werkzoekenden bij hun ontwikkeling naar maatschappelijke participatie en uiteindelijk betaald werk (reïntegratietrajecten). Sinds 1 januari 2004 is ook in de WBB opgenomen dat niet uitkeringsgerechtigden (nuggers) door de gemeenten ondersteund dienen te worden bij hun reïntegratie. Bovendien is tussen het kabinet en de gemeenten (VNG) afgesproken in de huidige kabinetsperiode een groot aantal nuggers naar werk te zullen leiden. De consulenten die de reïntegratietrajecten begeleiden kunnen voor de betreffende cliënt geschikte scholing inkopen. Ook de volwasseneneducatie kan hier goede cursussen bieden, zoals bijvoorbeeld reeds gebeurt ten aanzien van sollicitatietrainingen. Het aanbod dient dan wel voor de consulent en de cliënt op een toegankelijke manier te worden gepresenteerd. Voorts vormen de kwetsbare werkenden een doelgroep voor de volwasseneneducatie. Bij deze doelgroep moet worden gedacht aan de medewerkers van de sociale werkplaats (WSW). In het kader van de fundamentele herbezinning op de WSW bereidt het ministerie van Sociale Zaken een aantal pilots voor in afstemming met verschillende partijen zoals werkgevers, werknemers, Divosa en VNG. De pilots zullen zich onder meer richten op het onderbrengen van kwetsbare werknemers bij reguliere bedrijven en op de omslag van het SW-bedrijf van productiebedrijf naar arbeidsontwikkelbedrijf. De focus moet vooral liggen in de sw-sector op de (verdere) ontwikkeling van arbeidsvaardigheden van werknemers en hun participatie in werk bij reguliere werkgevers (4). De gemeente Twenterand heeft haar beleid ten aanzien van vrijwilligerswerk neergelegd in de nota Vrijwilligerswerkbeleid 2002-2006 (5). Het beleid uit die nota is integraal overgenomen in de Wmo-kadernota 2007-2010 (6). Kernpunten van dat beleid zijn de digitale vrijwilligersvacaturebank (VVB), de vrijwilligersprijs, een gemeentelijk aanspreekpunt en deskundigheidsbevordering voor vrijwilligers. Vrijwilligerswerk bij sport, dorps-, wijk- en amateurverenigingen draagt bij aan een leefbare samenleving. Met de introductie van Wmo is de gemeente ook verantwoordelijk voor de ondersteuning van mantelzorgers. Op dat terrein is binnen de gemeente Twenterand de Stichting Vrijwillige Thuiszorg actief. Het gemeentelijk beleid inzake de ondersteuning van mantelzorgers en de informele zorg is nog in ontwikkeling en kent bovendien bovenlokale aspecten. 5
De gemeente heeft de wettelijke taak om ervoor te zorgen dat jongeren die voortijdig de school verlaten alsnog een startkwalificatie behalen. Scholen dienen voortijdig schoolverlaters te melden zodat de gemeente stappen kan ondernemen. Regionaal werken de gemeenten samen in het Regionaal Meld- en Coördinatiecentrum (RMC) dat trajecten uitzet om jongeren terug te leiden naar de school. Voor de groep jongeren van 18 tot 23 jaar zonder startkwalificatie wordt volwasseneneducatie ingezet (VAVO). Ten aanzien van het VAVOonderwijs zijn op regionaal niveau afspraken gemaakt met het ROC. Meedoen makkelijker maken. Dat is het centrale thema van Domein 4 uit de gemeentelijk Wmo-nota. Dat geldt in het bijzonder voor de speciale Wmodoelgroepen (6). Het gaat daarbij om het bevorderen van de deelname aan het maatschappelijk verkeer en het zelfstandig functioneren. De gemeente biedt informatie, advies, cliëntondersteuning en voorzieningen aan mensen met een beperking. Een belangrijke doelgroep betreft de ouderen. Zij moeten zo lang mogelijk kunnen participeren in de samenleving en zelfstandig kunnen functioneren. Volwasseneneducatie kan een rol spelen bij het op peil houden of brengen van kennis en vaardigheden van ouderen, die nodig is om volwaardig te kunnen participeren in een veranderende samenleving. Een tweede groep betreft mensen met een lichte verstandelijke beperking en daardoor moeite hebben met leren. Voor deze doelgroep biedt het ROC bijvoorbeeld een cursus en theorie rijbewijs aan. Het kunnen lezen en schrijven is voor veel mensen de normaalste zaak van de wereld. Een op de tien inwoners in Nederland is laaggeletterd, ze hebben moeite met lezen en schrijven. Dit zijn de eerste zinnen van het voorwoord van het Aanvalsplan Laaggeletterdheid van de gemeente Twenterand (7). Waarom aandacht voor laaggeletterdheid? Het aanvalsplan citeert CINOP en de Stichting lezen die tien redenen geven om laaggeletterdheid aan te pakken: - Participatie; het kunnen lezen en schrijven is essentieel voor een volwaardige deelname aan de samenleving. - Integratie; samen communiceren is essentieel voor samen leven. Kunnen lezen en schrijven is daarvoor een basis. - Democratie; kunnen lezen van de oproepkaart voor verkiezingen. - Zelfvertrouwen en eigenwaarde; iemand die leert lezen en schrijven krijgt meer zelfvertrouwen en staat zekerder in de maatschappij. - Volksgezondheid; laaggeletterden doen gemiddeld meer dan anderen een beroep op de gezondheidszorg. - Arbeidsmarkt: goed kunnen lezen en schrijven verhoogt de kans op arbeid. - Toekomstige sociale voorzieningen; het arbeidspotentieel moet volledig worden benut zodat er in de toekomst voldoende werkenden zijn om de sociale voorzieningen op peil te houden. - Voortijdig schoolverlaten; laaggeletterdheid kan één van de oorzaken zijn van het niet mee kunnen komen op school. 6
- Economie; laaggeletterden zijn relatief veel werkloos en hebben regelmatig een uitkering en dragen op deze manier niet optimaal bij aan de lokale economie. - Winst; investeren in het voorkomen en terugdringen van laaggeletterdheid verdient zich terug. Laaggeletterdheid heeft negatieve consequenties voor het functioneren van burgers op veel terreinen en is een belemmering voor het volwaardig participeren in de samenleving. De gemeente Twenterand heeft voor de aanval op laaggeletterdheid een aantal uitgangspunten van CINOP en de Stichting Lezen en Schrijven overgenomen. Het gaat dan onder meer om het bespreekbaar maken van laaggeletterdheid, taalachterstanden wegwerken bij kinderen, jongeren en hun ouders en om het aanpakken van taalachterstanden bij laaggeletterde werkenden en werkzoekenden. Samenwerking tussen betrokken partijen is essentieel voor een effectieve uitvoering van deze uitgangspunten. Volwasseneneducatie kan aan de bestrijding van laaggeletterdheid een belangrijke bijdrage leveren. 3. Doelgroepen nader bezien Opvoeders Het opleidingsniveau van de bevolking van de gemeente Twenterand ligt onder het landelijk gemiddelde. Met onderwijsachterstandenbeleid en de speerpuntactiviteiten streeft de gemeente Twenterand naar een verhoging van het opleidingsniveau van de bevolking. Volwasseneneducatie kan bijdragen aan de noodzakelijke kennis en vaardigheden van opvoeders om hun kinderen te begeleiden bij hun schoolcarrière. Het mes snijdt daarbij aan twee kanten: de opvoeders kunnen beter functioneren als opvoeder en de begeleiding heeft een positief effect op de leerresultaten van de kinderen en dus op het opleidingsniveau van de bevolking. De doelgroep ouders is omvangrijk. Daarom zal een selectie moeten worden gemaakt waarop het gemeentelijk volwasseneneducatiebeleid zich richt. Ondersteuning en begeleiding van (potentiële) achterstandsleerlingen moet voor een goed resultaat zo vroeg mogelijk beginnen. In het kader van de voor- en vroegschoolse educatie vinden activiteiten plaats met het programma piramide en het stimuleren van de deelname aan het peuterspeelzaalwerk. Aansluitend zou de volwasseneneducatie kunnen worden ingezet voor een versterking van de begeleiding van leerlingen in het basisonderwijs door hun ouders. Volwasseneneducatie gericht op het versterken van de kennis en vaardigheden van ouders m.b.t. de schoolontwikkeling van hun kinderen zal dan ook primair moeten worden aangeboden aan de ouders van de zogenoemde achterstandsscholen in de gemeente Twenterand. 7
Werkzoekenden De doelgroep werkzoekenden bestaat uit uitkeringsgerechtigden en nietuitkeringsgerechtigden. De groep uitkeringsgerechtigden bestond in de jaren 2001 t/m 2006 uit gemiddeld 330 personen, per einde jaar, waarvan 297 met een bijstandsuitkering voor levensonderhoud. In 2006 was het aantal bijstandsgerechtigden 272, waarvan 65% vouw en 35% man. In 72 gevallen betrof het een één ouder gezin en in 13 gevallen jongeren t/m 23 jaar. De jaren 2007 en 2008 laten een stabiel beeld zien van 249 en 242 bijstandsgerechtigden aan het einde van het jaar. 2009 laat weer een stijging zien. Eind september was het aantal bijstandsgerechtigden 281. Het aantal niet-uitkeringsgerechtigden dat van de gemeente ondersteuning ontvangt is zeer beperkt. Over het jaar 2009 zijn t/m september 3 nietuitkeringsgerechtigden door de gemeente begeleid en aan de slag gegaan. In de uitvoeringspraktijk van de gemeente blijkt dat de meeste behoefte bestaat aan sollicitatietraining en training voor opvoeders en met name alleenstaande moeders. Ten aanzien van de sollicitatietraining is inmiddels een aanbod gerealiseerd. Dit is niet het geval voor een training voor opvoeders. Bij deze training gaat het om het inzicht dat werken en opvoeden samen kunnen gaan en hoe daar mee om te gaan. Tot slot is taalvaardigheid een belangrijk item voor het aan de slag kunnen gaan. Ten aanzien van taaleducatie bestaat een aanbod. De gemeente implementeert in 2009 het diagnosesysteem Darius. Aan de hand van dat systeem kan voor cliënten van de WSW en ook voor cliënten van de WWB kan worden vastgesteld welke hulp nodig is en welk niveau voor de cliënt haalbaar is. In overleg met de cliënt kunnen vervolgens doelstellingen en eventuele opleidingen en trainingen worden vastgesteld. Op dit moment beschikt de uitvoerende dienst niet over een toegankelijk overzicht van trainingen en opleidingen die kunnen worden ingezet. Vrijwilligers Op basis van een enquête uit 2002 onder 387 organisaties wordt het aantal vrijwilligers geschat op ca. 10.000. Relatief veel organisaties hebben ouderen (55plus) als vrijwilligers en relatief weinig organisaties met jongere vrijwilligers. Ook wordt bij de kerken relatief veel vrijwilligerswerk gedaan. Bij de meeste organisaties zijn vrijwilligers actief in het bestuur en in de uitvoering. Mede op grond van de enquête en overleg met sleutelfiguren uit de vrijwilligerswereld heeft de gemeente de nota Vrijwilligerswerkbeleid (5) opgesteld waarin de kaders voor het beleid worden gesteld. Een van de kaders betreft de deskundigheidsbevordering gericht op het vrijwilligerswerk. Het gaat dan om cursussen en ondersteuning van algemene aard die voor meerdere vrijwilligers toegankelijk zijn. Gedacht werd aan bijvoorbeeld een cursus voorzitten, betrekken van jeugd bij de organisatie of het opzetten van vrijwilligersbeleid binnen de vrijwilligersorganisatie. De actie die de gemeente zich voorneemt in de nota is om bij de vrijwilligersorganisaties in Twenterand een gezamenlijk aanbod van cursussen en trainingen te ontwikkelen en daarvoor subsidie beschikbaar te stellen. 8
De Wmo-kadernota (6) wijst ook op het belang van vrijwilligerswerk en neemt de uitvoering van de nota Vrijwilligerswerkbeleid op als actiepunt. Daarnaast is er in de nota aandacht voor vrijwilligers in de informele zorg die ook ondersteuning bieden aan mantelzorgers. De volwasseneneducatie kan een rol spelen bij het aanbieden van cursussen op algemene aspecten van vrijwilligerswerk. Voor de ondersteuning van de informele zorg zijn ook de zogenoemde CVTM-gelden beschikbaar. Voortijdig schoolverlaters De doelgroep van voortijdig schoolverlaters krijgt reeds aandacht via het Regionaal Meld en Coördinatiecentrum en de leerplicht. De voortijdig schoolverlaters worden zoveel mogelijk teruggeleid naar het reguliere onderwijs. Daarnaast biedt het VAVO-onderwijs als onderdeel van de volwasseneneducatie een tweede kans. Het aanbod van VAVO-onderwijs is op regionaal niveau afdoende georganiseerd. Ouderen Bij de doelgroep ouderen is het doel van de volwasseneneducatie met name om de zelfstandigheid en het volwaardig functioneren in de samenleving te bevorderen. Een voorbeeld is de huidige computercursus die wordt aangeboden. Daarnaast is uit contact met een intermediaire partij naar voren gekomen dat het wenselijk is dat ouderen op de volgende onderwerpen educatie wordt aangeboden: - (opfris)cursussen Nederlandse taal; - administratie voor ouderen die alleen zijn komen te staan en niet gewend waren de administratie te voeren; - (opfris) verkeerslessen. Tot de doelgroep ouderen in het kader van de volwasseneneducatie rekenen wij de inwoners van 55 jaar tot 75 jaar. Ten aanzien van deze groep kan worden aangenomen dat zij behoefte hebben aan het opfrissen van bestaande kennis en het versterken of nieuw opdoen van vaardigheid in de toepassing van moderne technieken. De doelgroep omvat in totaal ca. 7300 inwoners. Laaggeletterden Op basis van de landelijke gegevens van Cinop is in de nota Aanvalsplan laaggeletterdheid 2008 2009 een voorzichtige schatting gemaakt van het aantal laaggeletterden in Twenterand. Deze groep wordt voorzichtig op ca. 3500 geschat. Gezien echter het relatief lage opleidingsniveau van de bevolking van Twenterand zal de omvang van deze groep zeker niet lager zijn dan de geschatte 3500. Zoals in het vorige hoofdstuk aangegeven werkt de aanpak van laaggeletterdheid door op een groot aantal terreinen die van belang zijn voor de maatschappelijke participatie. Een sterk cursusaanbod is daarom noodzakelijk. In het hiervoor genoemde aanvalsplan wordt aangeven dat in samenwerking met het ROC / volwasseneneducatie een dergelijk aanbod moet worden gedaan en dat het ROC ook de werving van de cursisten op zich dient te nemen. Deze activiteiten kunnen worden gefinancierd uit de WEB-gelden. 9
Moeilijk lerenden De groep moeilijk lerenden heeft te maken met een lichte verstandelijke beperking. Deze doelgroep is veelal reeds cliënt bij ondersteunende organisaties. Volwasseneneducatie kan aanvullend voor deze groep van betekenis zijn zoals de cursus theorie rijbewijs. Daarnaast kan ook ander aanbod van de volwasseneneducatie, zoals het aanbod gericht op kwetsbare werkenden, ouderen en laaggeletterden, voor deze doelgroep van nut zijn. 4. Prioriteiten De gemeente Twenterand zou graag voor alle doelgroepen een volledig educatieaanbod willen bieden. De middelen voor volwasseneneducatie zijn echter beperkt. De gemeente stelt prioriteiten ten aanzien van de volwasseneneducatie. De hoogste prioriteit legt de gemeente bij het zelfstandig en volwaardig kunnen functioneren van de inwoner zelf. Dit is de basis voor alle overige stappen op de participatieladder. Vanuit dit uitgangspunt formuleert de gemeente de volgende drie concrete prioriteiten: Prioriteit 1: Aanval op laaggeletterdheid Laaggeletterdheid heeft grote negatieve invloed op de participatie van individuele burgers en werkt op een negatieve wijze door op diverse andere beleidsterreinen. Het gaat om een grote doelgroep. Terugdringing van laaggeletterdheid levert een grote maatschappelijke winst op van het versterken van het vrijwilligerswerk, de zelfredzaamheid van ouderen tot het verminderen van de achterstand in het opleidingsniveau van de bevolking. Prioriteit 2: Ondersteuning opvoeders basisschoolleerlingen Goede begeleiding en opvang van basisschoolleerlingen door hun opvoeders is van belang voor hun schoolontwikkeling. De uitstroom van basisschoolleerlingen naar het voortgezet onderwijs blijft in Twenterand qua niveau achter bij het landelijk gemiddelde. Versterking van de kennis en vaardigheden van opvoeders zodat zij op een goede wijze de schoolontwikkeling van hun kinderen kunnen begeleiden draagt bij aan de verhoging van het opleidingsniveau. De prioriteiten 1 en 2 hebben een versterkend effect op elkaar. Zeker als bij de aanval op laaggeletterdheid specifieke aandacht wordt gegeven aan de laaggeletterde opvoeders. Prioriteit 3: Ondersteunen ouderen Door het opfrissen en versterken van kennis en vaardigheden van ouderen zijn zij beter in staat om volwaardig te participeren in de samenleving. Ook draagt de versterking van de zelfredzaamheid van de ouderen bij aan het langer zelfstandig kunnen blijven wonen. 10
Ten aanzien van de overige doelgroepen zijn reeds voorzieningen getroffen (o.a. voortijdig schoolverlaters) of zijn ook andere financiële bronnen en aanbieders beschikbaar (werkzoekenden en vrijwilligers). Dat betekent niet dat vanuit de volwasseneneducatie geen activiteiten voor deze doelgroepen kunnen worden ontplooid, maar deze activiteiten hebben een lagere prioriteit bij het vaststellen van het aanbod. Tot slot is het van belang dat de mogelijkheden van de volwasseneneducatie overzichtelijk en toegankelijk worden gemaakt voor begeleiders en cliënten binnen het totale op participatie gerichte aanbod aan ondersteuning. 5. Realisatie van volwasseneneducatie De drie gestelde prioriteiten zullen hun weerslag moeten krijgen in het aanbod volwasseneneducatie van het ROC. Daarmee geeft de gemeente Twenterand nadere invulling aan haar opdrachtgeversrol ten aanzien van het ROC en aan de wettelijke opdracht voor de volwasseneneducatie om niet alleen individuele ontplooiing te bevorderen, maar ook maatschappelijke doelstellingen. Realisatie van de prioriteiten vereist in voorkomende gevallen meer van het ROC dan een goed inhoudelijk aanbod van cursussen. Ook het actief werven van cursisten is een belangrijk onderdeel van de werkzaamheden en vormen onderdeel van de resultaatafspraken die de gemeente met het ROC maakt. Voor de werving is samenwerking met andere maatschappelijke organisaties vaak noodzakelijk. Zo ligt bij de realisatie van de ondersteuning van opvoeders van basisschoolleerlingen een samenwerking met het onderwijs voor de hand. Bij de aanval op laaggeletterdheid heeft de gemeente Twenterand de regie en werken het ROC en de gemeente samen bij de werving van cursisten. De gemeente is opdrachtgever van het ROC. Dat betekent dat de regie voert en resultaatafspraken maakt met het ROC over de volwasseneneducatie en de realisatie van deze afspraken volgt en met het ROC evalueert mede in relatie tot de beschikbare financiële middelen. Naast deze opdrachtgeversrol zal de gemeente op onderdelen moeten bijdragen aan de realisatie van het educatieaanbod, zoals bijvoorbeeld het signalering en doorverwijzen van cliënten door gemeentelijke diensten bij de aanval op laaggeletterdheid. De bijdragen van de gemeente worden opgenomen in de afspraken die het ROC en de gemeente maken. Het ROC dient vooraf duidelijk aan te geven welke bijdragen van de gemeente noodzakelijk zijn om de afgesproken resultaten te kunnen realiseren. De gemeente en het ROC maken jaarlijks prestatieafspraken over het aanbod aan volwasseneneducatie. Daarbij wordt de volgende procedure gehanteerd: a. Op basis van de beleidsprioriteiten overlegt de gemeente met het ROC op welke wijze de prioriteiten het best kunnen worden gerealiseerd. Deze fase is verkennend en van het ROC wordt een inbreng verwacht op basis van deskundigheid, ervaring en kennis van de doelgroepen. 11
b. De gemeente stelt vervolgens vast op welke resultaatgebieden het aanbod zich moet richten en welke resultaten de gemeente verwacht. c. Het ROC dient op grond van de vastgestelde resultaatgebieden en resultaatverwachtingen een uitgewerkte offerte in voor de volwasseneneducatie van de komende periode. d. Nadat overeenstemming is bereikt over de offerte stelt de gemeente de afspraken betreffende de volwasseneneducatie voor de komende periode vast. De offerte van het ROC omvat per activiteit / project in ieder geval: - een korte beschrijving van het doel en de inhoud; - een korte beschrijving van de aanpak ( o.a. de wervingsactiviteiten en met welke partners wordt samengewerkt); - de begrootte kosten; - het beoogde aantal deelnemers; - een tijdpad; - de kritische voorwaarden ( bijvoorbeeld een bijdrage van de gemeente in de realisatie); Daarnaast omvat de offerte de activiteiten die het ROC zal verrichten op het gebied van: - periodieke rapportages aan de gemeente; - behoefte- en tevredenheidsonderzoek onder de doelgroepen - het toegankelijk en inzichtelijk maken van het op participatie gerichte educatieaanbod ten behoeve van de intake en verwijzing. De implementatie van de hiervoor beschreven prioriteiten en aanpak zal in overleg met het ROC plaatsvinden. Daarbij spreekt het vanzelf dat het ROC een redelijke termijn moet hebben om het aanbod aan de wensen van de gemeente Twenterand aan te passen. Gebruikte documenten 1. De participatieladder, meetlat voor het participatiebudget. Regioplan, Amsterdam, november 2008. 2. Het participatiewiel, Movisie, C.Brink, november 2008. 3. Collegeprogramma 2006-2010; Twenterand werkt!, april 2006. 4. Brief aan Tweede Kamer van de Staatssecretaris van Sociale zaken en Werkgelegenheid betreffende nadere uitwerking pilots, d.d. 2 juli 2009. 5. Nota Vrijwilligerswerkbeleid, gemeente Twenterand, februari 2003. 6. Wmo-kadernota 2007-2010, Samenwerken, verbreden en verbinden, februari 2008. 7. Aanvalsplan laaggeletterdheid 2008-2009, gemeente Twenterand. 12