Meerdaagse outdoor ervaringen als leermethode binnen het jongerenwerk
Inleiding Afgelopen zomer kwam de kans om met een viertal jongeren drie weken mee te zeilen op een Tallship. Deze kans hebben wij aangegrepen om deze jongeren een unieke ervaring te geven. Met als doel om hen in een hele korte tijd, op een positieve manier een aantal skills aan te leren die hen helpt bij het volwassen worden en die ze hier in Deventer niet of over een veel langere termijn zouden leren. Los van de unieke beleving van drie weken zeilen op zee, iets wat voor de jongeren een totaal andere wereld omvat dan die zij kennen, hebben we deze kans aangegrepen om te kijken op welke manier we meerdaagse outdoor ervaringen als effectieve leermethode binnen het jongerenwerk kunnen inzetten. In dit document leest u hoe wij kijken naar deze methode om jongeren te ondersteunen bij het groeien tot volwassenen. En onze overwegingen of en waarom wij deze methodiek vaker willen inzetten binnen ons werk met jongeren.
Methodisch Drie weken zeilen is geen vakantie! Ook hier werken we op een doordachte manier aan de ontwikkeling van jongeren, zoals we dat op straat en in accommodaties ook doen. Omdat we hier jongeren daadwerkelijk mee nemen en uit hun vertrouwde omgeving halen lijkt de methode zelfs steviger ingebed dan bij onze andere activiteiten. We hebben immers toestemming nodig van ouders/verzorgers, er ligt een grotere verantwoordelijkheid bij de begeleiders en de ervaringen zijn intenser dan tijdens de kortere contactmomenten thuis. Doelgroep Vooraf hebben we onze doelgroep bepaald. In dit geval met een aantal contra-indicaties waar jongeren aan moesten voldoen om überhaupt in aanmerking te komen. Voor deze reis waren dat jongeren: - die een geldig verblijfsvergunning hebben (en dus een paspoort hebben of kunnen aanvragen), - verslavingsvrij zijn, - zonder handicap (in dit geval fysiek en geestelijk omdat slechts 1 begeleider mee ging), - in staat zijn te reflecteren op eigen gedrag (hoe onervaren je daarin ook bent), - bij hun opvoeders in wonen en die weinig geld hebben om zelf bijzondere dingen te doen. Deze (contra-)indicaties zijn nodig om het groepsproces te kunnen sturen. Zo n reis zou bijvoorbeeld ook goed passen bij jongeren die verslaafd, zwakbegaafd, werkeloos zijn. Echter werkt het alleen als de hele groep een verslaving heeft, zwakbegaafd is of zonder werk zit. Waar het om draait is dat groepen een redelijk homogene samenstelling hebben, waardoor je het groepsproces daar op in kunt richten. Door de voor die groep geldende thema s te plaatsen binnen de context van de reis en hun dagelijkse leven in Deventer. Van de jongeren die met bovenstaande contra-indicaties overblijven selecteren we die jongeren waarvan wij voorzien dat een time-out van (t)huis hun een sprong voorwaarst kan brengen.
Ben je door die voorselectie heen? Dan komen er gesprekken! Met elke jongeren zijn er meerdere gesprekken, waar minimaal één keer ouders/verzorgers bij zijn. Wat is de reden dat de jongere mee zou willen, hoe zitten de ouders/verzorgers erin? Wat verwacht de jongere zelf te ontdekken, welke doelen stelt het zichzelf? En, hoe scoor je op dit moment op een aantal vooraf bepaalde skills? Zowel de jongere als de jongerenwerker vult een formulier in waarop hij/zij aangeeft hoe hij/zij scoort op planmatig werken, organiseren, improviseren, activeren, samenwerken, communicatie, sociale vaardigheden etc. Samen met de jongerenwerker werken de jongeren aan het opstellen van hun persoonlijke doelen, die tijdens de reis aan bod komen. Die doelen worden vrijwel elke dag besproken, aangehaald en eventueel bijgesteld. Kritische succes factoren: - Intake vooraf - Afspraken die individueel gemaakt worden - Commitment over de regels - Ouders betrokken en netwerk rondom de jongeren op de hoogte - Evaluatie met het netwerk - Vertaalslag naar het nu en de toekomst. Verder verwachten we dat de jongeren zich goed voorbereiden: paspoort regelen, de juiste kleding uitzoeken en evt. aanschaffen (dat kan ook via de dump of kringloop), ontdekken waar de reis heen gaat, je ouders/verzorgers op de hoogte houden van je voorbereiding etc. En dan ga je op weg! Tijdens de reis richten we ons vooral op de ervaringscyclus. Je doet iets, je ervaart hoe dit is, je reflecteert hier op (alleen of samen) en je past toe wat je uit die reflectie opsteekt. Tijdens deze reis begeleiden we de jongeren bij het werk dat moet gebeuren: zeilen heisen, varen, koken, schoonmaken etc. We starten de dag met een rondje hoe gaat het met je? en met oefeningen over thema s die gedurende de dag terugkomen. Het reflecteren op je gedrag gebeurt tijdens de hele reis, in de groep en in individuele gesprekken. We weten dat het inzicht pas op het eind komt: wat heb ik geleerd en hoe kan ik dit verder inpassen in mijn leven. Door de extra tijd die je besteed met de jongeren heeft de feedback en de leer-ervaring veel meer impact dan in de momenten dat wij ze in Deventer zien. De intensiteit van zo n reis maakt het mogelijk om snel dieper te gaan en samen echt te werken aan gedrag en ervaring. Je haalt iemand kortdurend en intensief uit een vertrouwde omgeving, en brengt hem in een nieuwe en uitdagende omgeving. Deelnemers worden daardoor aangesproken op kennis, houding en vaardigheden om zich staande te houden.
Het resultaat Aan de hand van de 10 beschermende factoren beschrijven we wat een outdoorervaring bijdraagt aan het positief ontwikkelen van jongeren. En dus hoe het ons werk versterkt. Sociale binding. Je begint als het ware op 0: je kent bijna niemand en toch vorm je een groep, hoor je bij elkaar. De band onderling verdiept zich snel, door de onderlinge afhankelijkheid in het dagelijkse werk. Je kunt op een kleine ruimte niet anders dan je verbinden met de ander. Jongeren leren daardoor te blijven staan, ook als het even moeilijk wordt. Ze leren dat fouten maken wel consequenties heeft maar ook dat je mag leren van je fouten, dat iedereen er bij hoort en niemand wordt uitgesloten! Dat is voor sommigen al de meest waardevolle ervaring van zo n reis! Kansen voor betrokkenheid Iedereen levert een concrete en betekenisvolle bijdragen, waarvoor je ook waardering krijgt. Samen bereik je iets en jij mag je inbreng doen! Er wordt geluisterd, gevraagd om je mening. Waar ben je goed in: is dat koken, de zeilen hijsen of op de uitkijk staan? Je leert het door te doen, en je leert dat het oké is dat iedereen ergens anders goed in is. Positief gedrag uitdragen en naleven Op een schip is er een duidelijke rol/taakverdeling, ook de waarden en normen die er bij horen zijn vanaf het begin duidelijk. Je wordt aangesproken op het gedrag dat je vertoont, zowel positief als negatief. In de groep leren jongeren elkaar feedback geven, begeleiders kiezen altijd voor de positieve manier van feedback en zijn een rolmodel als het gaat om het gedrag. Eventueel negatief gedrag wordt duidelijk besproken, zowel op afspraken als op consequenties. Ondanks de duidelijke taak&rolverdeling op een schip overheerst er een positief klimaat. Je ontvangt complimenten voor je gedrag, zowel van je medebemanningsleden als van de kapitein. Daar groeien jongeren van! Erkenning en waardering voor positief gedrag Hoe goed om te merken dat je inzet gewaardeerd wordt. Een compliment van de kapitein of ander bemanningslid laat je voelen dat jouw positieve gedrag gewaardeerd wordt. Ook de kleine dingen doen er toe want niets zo lekker als na een koude nacht op het dek een warm kop koffie of chocomelk van de ontbijtploeg te krijgen. Je krijgt waardering op échte dingen, niet op de status die je in de stad hebt. Steun van belangrijke volwassenen in de omgeving Rolmodellen te over op een schip, volwassen begeleiders die je steunen en motiveren als je het even zwaar hebt. Die het zelfde werk doen als jij, dus ook de minder leuke klussen. En die je laten voelen dat je goed bent zoals je bent.
Constructieve tijdsbesteding Er is ook vrije tijd op een schip, zowel tijdens het varen als op het moment dat je aanlegt in een haven. Op een schip is er niet veel keuze, waardoor je je leert te vermaken met andere zaken dan je gewend bent. Zo is er op volle zee geen bereik met je telefoon, een spelletje of social media vallen dus per definitie weg. Ben je op het vaste land dan zijn er meer mogelijkheden, waar als vanzelf ook weer een leer moment in zit (al is het maar om je in een andere taal te redden en de juiste boodschappen te doen of op de goede plek te verzamelen). Daarnaast koppelen we regelmatig opdrachten aan de vrijetijdsbesteding, door bijvoorbeeld aan de groep te presenteren wat je geleerd hebt van de activiteit. Competenties Met velen op een kleine ruimte, dat vraagt zeker iets van je sociale vaardigheden! Sociale competenties: Je kunt niet meer weglopen voor een ruzie, ook zul je wel moeten vragen of anderen je willen helpen want dat zeil krijg je echt niet in je eentje omhoog. De ruimte is klein genoeg om elkaar op de lip te zitten dus het uitspreken van je ongenoegen is belangrijk om de sfeer goed te houden. Ook hier helpen de begeleiders bij, door feedback te geven, jongeren apart te nemen als dat nodig is, met hen naar een oplossing te zoeken en ze bij te staan als er bijvoorbeeld een gesprek met een ander gevoerd wordt. Op die manier voel je je gesteund bij het leren veranderen van je gedrag. Emotionele competenties: wat doet het gedrag van anderen met je, hoe reageer je zelf? Wat kun je veranderen om hier op een andere, constructievere, manier mee om te gaan? Boos weglopen heeft geen zin, het negeren van een opdracht ook niet, maar wat dan wel? Je moet immers het volgende moment wel weer op elkaar aan kunnen. Je kunt niet uit boosheid je taak verzuimen: de rest van de bemanning heeft jouw inzet nodig, ook als jij boos bent. Gedragsmatige competenties: er op slaan lost nooit wat op maar op een schip is dat zeker niet de manier om met onenigheid om te gaan, zeker niet als je boos bent op de kapitein. Ook je non-verbale communicatie is sterk bepalend voor de sfeer. Hier op gespiegeld worden, zowel door de begeleiders als door de anderen helpt om inzicht te krijgen in je eigen gedrag. De reis biedt vervolgens ook mogelijkheden om met ander gedrag te experimenteren. Cognitieve vaardigheden Een schip is een wereld op zich, met op een beperkte ruimte alle mogelijkheden in zich om te groeien op cognitief vlak. Hoeveel boodschappen moeten we inslaan om voor iedereen voldoende eten op tafel te zetten? In welke volgorde moeten de handelingen verricht worden om te zorgen dat we op koers blijven? Als ik een schip in de verte zie, welke koers vaart die dan en moet ik de stuurman dan waarschuwen om te voorkomen dat we elkaar raken? Hoe laat komen we in de haven aan als de wind weg valt? Schoolmotivatie Door een bredere kijk te ontwikkelen op werken ontdekken jongeren dat er ook andere beroepen zijn dan drugskoerier en vakkenvuller. En ook dat je, als je matroos wilt worden, je hierin goed kan worden door een opleiding te volgen. Ze vinden opnieuw de motivatie om te leren voor een vak, met uitzicht op doen waar je goed in bent. Zeker als dit een voorbereid thema is, waarin de hele keten samenwerkt, valt hier veel winst te halen. Zowel voor de jongeren als voor de maatschappij. Positieve identiteit Hoe tof is het om te ontdekken dat jouw inzet van belang is? Hoeveel eigenwaarde voeg je toe door jongeren concreet te laten ervaren dat zij er toe doen, dat ze belangrijk zijn om het einddoel te bereiken? Hoe mooi is het om te horen dat een jongere door deze ervaring beseft dat hij wel degelijk in staat is om iets te bereiken? Om ze weer te laten dromen van een toekomst, misschien wel op zee! Nazorg Net als onze reguliere trajecten is ook hier de nazorg van belang. Vooraf zijn afspraken gemaakt, met jongeren en ouders/verzorgers. Deze afspraken komen in een evaluatiegesprek weer aan bod. De geleerde skills vormen de basis waarop gekeken wordt naar de mogelijkheden in de toekomst: wat is het plan, wat ga je nu doen? Uiteraard is er ook overdracht naar de overige jongerenwerkers waar deze jongeren aan verbonden zijn. Op die manier worden jongeren ook door hen op de geleerde skills aangesproken tijdens activiteiten van ons jongerenwerk.
Hoe zouden wij outdoorervaringen willen inzetten? Wij zien zeker de meerwaarde van outdoor ervaringen! Het is een interventie met als doel de jongeren versneld in een voor hen werkend spoor te krijgen. Juist door de intensieve tijd die je samen door brengt en de totaal nieuwe wereld die het voor jongeren opent maakt het voor ons een prachtig middel om jongeren verder te helpen. Wij zien dit middel vooral ingezet bij jongeren tussen 14 en 17 jaar, zij zijn kwetsbaar en beïnvloedbaar waardoor in korte tijd een doorbraak verwacht mag worden die ook op langere termijn beklijft. Voor ons voegt de reis nog meer toe als de samenwerking in de keten optimaal is. Koppel je deze reis bijvoorbeeld aan het thema werken dan kan, naast een selectie op criteria, vooraf en tijdens de reis al gekeken worden naar de kwaliteiten van jongeren. Als je dit tijdens de reis deelt met de wal kan in kaart gebracht worden welke mogelijkheden er zijn. Samenwerking met UWV, ROC én werkgevers kan dan leiden tot directe doorstroom naar leer-/werkplekken of zelfs banen! Skills van jongeren groeien enorm tijdens zo n reis, vissen uit een vijver met getrainde en gemotiveerde jongeren is dan zeker zeer interessant.