Verslag conferentie Klaar voor de start! 29 maart 2016 Dinsdag 29 maart 15.00 uur, in de grote zaal van Perron 3 in Rosmalen hebben zich zo n 70 deelnemers verzameld voor de conferentie Klaar voor de start!. Brigit van Rossum, projectleider Versterken samenwerking, trapt de middag af: Een jaar geleden zaten we ook vanuit het POS bij elkaar, tijdens de conferentie Klaar voor de start?. We waren toen zoekende naar manieren om de startende leerkracht de ondersteunen. Klaar voor de start! is het antwoord daarop. We zagen kansen, en een jaar later zijn binnen ons partnerschap vijf pilots in volle gang, met succes. Zelfs van buiten ons partnerschap is er veel belangstelling voor, van het ministerie van OCW, SchoolaanZet, de PO-Raad, Steunpunt Opleidingsscholen, Arbeidsmarktplatform, en andere partnerschappen: KPZ Zwolle, HAN Arnhem Nijmegen, AVANS Breda, De Kempel Helmond. Zelfs de schrijvende pers van Dagblad Trouw is vandaag aanwezig. Houding en inhoud We vinden het belangrijk dat de startende leerkracht zelf verantwoordelijkheid kan nemen voor de ontwikkeling die hij gaat doormaken. Deze basislijn zien we terug in alle pilots, net als het kader van de vier kritische beroepshandelingen: 1) Pedagogisch handelen in klassensituaties, 2) Omgaan met verschillen (of zoals docent FHKE Joost van Berkel zo mooi zei: Uitgaan van verschillen), 3) Ondernemerschap in educatief partnerschap, 4) Leren en werken in een professionele leergemeenschap. Het gaat dus over houding én inhoud, getuigt ook het verhaal van een startende leerkracht in Tilburg en deelnemer aan het traineeship van Xpect Primair in Tilburg: Mijn eerste leerdoel was: hoe maak ik van deze klas een groep. Deze vraag heb ik ingebracht in de intervisie en ik ben de theorie ingedoken, deze keer vanuit mijn eigen behoefte. Voorheen kreeg ik vanuit de opleiding een opdracht, nu wilde ik het zelf weten. In het traineeship zijn krachten en kansen naar boven gekomen, ik word me meer bewust van: waar sta ik nu? Mijn tweede leerdoel was: hoe kan ik meer betrokkenheid van de kinderen bij de les creëren? In de eerste beelden die we bespraken bij de beeldbegeleiding, zag ik dat de kinderen omgedraaid zaten en met andere dingen bezig waren dan ik ze wilde leren, ik was het hardste aan het werk, en niet de klas. De beeldbegeleiding werkt, want wat je op beeld ziet is zo confronterend, en als ik dan in de klas weer zoiets doe, dan ben ik me ervan bewust. Dan zie ik mezelf weer terug op dat videofragment en denk ik: dat moet je dus niet doen. Ik sta veel meer stil bij de dingen die ik doe. En ik wil het goed doen; ik wil die leerkracht zijn die precies weet wat hij moet doen. Dat is een verwachting die ik van mezelf heb, en dat kan ik steeds meer loslaten. Ik moet me realiseren dat niet alles tegelijk kan, en dat heb ik ook heel erg uit het traineeship gehaald. Er is nog steeds frustratie, maar ik kan het beter loslaten, neerleggen en het de volgende dag oppakken en het misschien wel weten. Succes leren zien, dat is ook iets wat ik eruit gehaald heb. Ik moet behapbare doelen stellen, niet alles ineens willen, maar mezelf de tijd en rust geven om te leren en te doen. Maar ook al ben ik een starter, ik wil wel knallen, maar dan wel realistisch. Van? naar! Na Klaar voor de start? in 2015 is een hoop werk verzet. Om te beginnen heeft Marie-Louise van Lieshout, onderzoeker en voormalig docent aan de FHKE, onderzoek gedaan naar de doorgaande lijn van start- naar basisbekwaam. Het onderzoeksrapport is te downloaden op 1
www.partnerschapopleidenindeschool.nl/ontwikkelen. Brigit interviewt Marie-Louise over het rapport en de vier kritische beroepshandelingen: Wat is een kritische beroepshandeling nu precies? Marie-Louise: Je kunt als starter niet alles doen, niet alles overzien, niet alles voorbereiden, maar je kunt je wel focussen op die dingen waarbij het ertoe doet hoe je handelt. Bijvoorbeeld: hoe ga ik om met een groep waarin kinderen elkaar pesten, of waarin kinderen niet naar elkaar luisteren, of waarin kinderen wel willen maar niet weten hoe ze kunnen samenwerken. Dat zijn situaties die je als starter, maar ook als ervaren leerkracht blijft tegenkomen. Je ervaart dan zelf: het lijkt me goed voor de groep en voor mezelf als ik hier een stap in zet. De kritische beroepshandelingen helpen om een leven lang te blijven leren. Neem nou het maken van de pitch, dat moest in pecha kucha vorm, dus 20 dia s van ieder 20 seconden. Dan bedenk ik mij: wat betekent dit voor mijn handelen? Dat kan dus ook veranderen? Marie-Louise: Zeker, je bepaalt steeds opnieuw wat op dat moment, in die groep, van belang is. Zeker voor starters, die vaker wisselen van school en groep, kun je eigenlijk geen algemene richtlijnen geven. We hebben het nu zo geformuleerd dat de professional zelf de situatie kan bepalen en van daaruit kan kijken naar zijn eigen handelen. Wat zou je, met wat je nu weet, meenemen naar de opleiding? Marie-Louise: Ik zou zeggen dat we als opleiding moeten bouwen aan de relatie met het werkveld. We moeten ons realiseren dat afstudeerders na de pabo in een heel korte tijd in een heel andere situatie terechtkomen. We zouden ons dus veel sterker moeten richten op de basale behoefte van de starter om aan het leren te gaan in plaats van puur te overleven. Op de opleiding draait het om formeel leren, in het werk om informeel leren. De opleiding kan de student vaker in situaties plaatsen waar ze met informeel leren in aanraking komen. En dan kijken: wat zijn je leerdoelen met deze klas op dit moment? Een ander groot verschil, is dat tijdens de opleiding er altijd iemand naast je staat, als starter moet je het helemaal zelf doen. Dat betekent iets. Hoe kunnen we de starter hierbij ondersteunen? De vier kritische handelingen zijn een heel mooi hulpmiddel. Ze raken aan de kern, dat waar het om draait voor de klas. Daarmee kan een starter zelf nagaan wat er nodig is in een bepaalde situatie. Een leerkracht zou vanaf het begin de focus op ontwikkeling moeten hebben en houden, en dat bijhouden in een bekwaamheidsdossier. Het geeft ook zelfvertrouwen om na een tijdje te zien wat je allemaal hebt gedaan. Ook het werkveld kan verantwoordelijkheid nemen, door doelen te stellen, de periode van startbekwaamheid naar basisbekwaamheid formeel af te sluiten, met bijvoorbeeld een (performance) assessment, en hulpmiddelen in te zetten. Het mooie is, we hebben zelf ook heel veel geleerd sinds we met de starter aan de slag zijn gegaan. We hebben verantwoordelijkheid genomen voor een leven lang leren. To-do-list De conferentie van vanmiddag is bedoeld om inspiratie op te doen, om kennis en ervaringen te delen, om iets ervan mee te nemen naar huis. Daar hoort ook een to-do-lijstje bij; waar wil je zeker iets mee gaan doen in jouw organisatie? Vul de to-do-list gedurende de dag in 2
en schrijf achterop een boodschap aan jezelf. Het POS secretariaat zorgt dat hij bij wijze van geheugensteuntje over een maand weer bij je terugkomt. Heb je ondersteuning nodig of wil je meerdere kaarten in je eigen bestuur gebruiken, mail dan naar info@partnerschapopleidenindeschool.nl. 15.30-18.00 uur Pitches en workshops Eigenaarschap, verbinding en dialoog: de drie kernwaarden van het Partnerschap Opleiden in de School zijn in alle pitches en workshops terug te vinden. De dia s van de vijf pitches zijn als PDF bij dit verslag gevoegd. Ze geven de pilots kernachtig weer, de bijbehorende workshops zorgden voor verdieping. Heb je een workshop gemist? De sprekers zijn bereid vragen te beantwoorden en hun kennis met jullie organisatie te delen. Contactgegevens zijn op te vragen via info@partnerschapopleidenindeschool.nl of (073) 850 78 50. 3
Pilot 1 Leernetwerk voor de startende leerkracht s-hertogenbosch Claudia Lammerding, ontwerper Leernetwerken, projectleider Startende Leerkracht Pilot 2 Traineeship Xpect Primair en FHKE Tilburg Jos Montulet, coördinator traineeship en leerkracht Pilot 3 De (training tot) starterscoach Brigitte Bruin en Mariangela Molenaar, trainers van starterscoaches Centrale vraag in de workshop: Welke plek heeft de starterscoach (idealiter) in jouw organisatie? Pilot 4 Werken met starters, o.a. competentieprofielen en bekwaamheidsdossier Marie-Louise van Lieshout, onderzoeker en ontwerper doorgaande lijn van start- naar basisbekwaam Het onderzoeksrapport is te downloaden op www.partnerschapopleidenindeschool.nl/ontwikkelen. 4
Pilot 5 Samen beoordelen, opleiding en werkveld Joost van Berkel, deelprojectleider Samen Beoordelen in alle fasen van de onderwijsloopbaan, docent FHKE en toetsexpert Pilot 6 Kruisbestuiving opleiding en werkveld Ronald Keurentjes, teamleider Fontys Hogeschool Kind en Educatie Tilburg Centrale vraag in de workshop: Hoe kunnen we vanuit co-creatie het instituutsleren vormgeven? 5