informatie architectuur samenvatting hoorcolleges V1 blok 1 september / oktober 2010
Dit document Deze PDF bevat de samenvatting van de hoorcolleges Informatie Architectuur V1 van september en oktober 2010, aangevuld met toelichting uit de hoorcolleges. In vergelijking met de slides van de hoorcolleges zijn voorbeelden, illustraties en herhalingen verwijderd. De inhoud van alle hoorcolleges zijn opgenomen. Wanneer informatie niet relevant is voor het tentamen, is dat aangegeven. Boek (niet verplicht) Het boek is interessant voor studenten die zich willen verdiepen in het vak IA. Het niet verplicht of nodig voor het tentamen. De informatie uit de slides wordt toegelicht en verdiept in verschillende hoofdstukken van het boek. De relevante pagina's zijn per onderwerp aangegeven. Voorgaande jaren was het boek verplicht. Misschien kun je het overnemen van een ouderjaars. Information Architecture for the World Wide Web, Third Edition Designing Large-Scale Web Sites Peter Morville, Louis Rosenfeld ISBN 10: 0596527349 / ISBN 13: 9780596527341 / Uitgever: O'Reilly Associates Print of Ebook: http://oreilly.com/catalog/9780596527341
wat is informatie architectuur definitie Herkennen, structureren en vindbaar maken van informatie. tijdens deze colleges Ontwerpen van structuren voor websites informatie architectuur is een containerbegrip: een verzameling van in de praktijk ontwikkelde processen, methodes en technieken om informatie te structureren college van 2 september
informatie wat is informatie? Informatie is gestructureerde data. Data is een Engelse term. Het Nederlandse woord voor data is gegevens. Beide termen worden door elkaar gebruikt om hetzelfde begrip aan te geven. In de context van Informatie Architectuur zijn data losse bestanden van tekst, beeld, video, audio en andere media. Deze zijn digitaal, en in een voor iedereen toegankelijk bestandsformaat opgeslagen. Informatie architectuur voorziet deze losse bestanden van structuur en logische verbanden, en maakt het daarmee vindbaar. Informatie Architect De informatie architect ontwerpt een navigatiesysteem waarmee gebruikers makkelijk en snel om de informatie heen bewegen zodat ze te vinden wat ze zoeken. Informatie is geld waard Informatie krijgt waarde indien voorzien van structuur, logische verbanden en context. Deze drie elementen worden bepaald door communicatie-strategie of zakelijke doelstellingen van de eigenaar van de informatie. Ontsluiting Ontsluiting is de algemene term voor het vindbaar of toegankelijk maken van informatie, afkomstig uit bibliotheekwetenschappen. Architectuur In architectuur maken we een model van de werkelijkheid en daarmee worden abstracte begrippen tastbaar. Software, systemen en newterken gebruiken allemaal het begrip architectuur om structuur en verbanden aan te duiden. Meestal gebruikt men het woord architectuur als synoniem voor bouwkunst. college van 9 september boek The atonomy of an Information Architecture pagina 41-52
Classificeren en structureren Informatie Architectuur stopt informatie in hokjes en legt de hokjes op volgorde. Classificeren is het benoemen en in groepen verdelen van informatie. Structureren is het ordenen van informatie. informatie benoemen en in groepen verdelen op basis van gemeenschappelijke eigenschappen gebaseerd op gebruikersbehoefte / scenario wederzijds uitsluitend gezamenlijk uitputtend ordenen van informatie hoofdzaken van bijzaken scheiden de mate van belangrijkheid aangeven zoek patronen en grote lijnen in je informatie groepeer gelijksoortige taken maak ongestructureerde relaties tussen rubrieken mogelijk maken en benoemen categorieën in labels eigenschappen toevoegen met schema s
gereedschap Informatie architectuur kent vier systemen of componenten om informatie te structureren. 1. organisatiesystemen en -schema's 2. navigatiesystemen 3. labelsystemen 4. zoek en metadata 1. organisatiesystemen en -schema's hiërarchie Rubricering van begrippen volgens een bepaalde rangorde, met het doel om gegevens over personen, organisaties, gebeurtenissen en dingen te verzamelen in (hiërarchische) groepen om ze gemakkelijk te identificeren en terug te vinden. sociaal classificeren Bij user generated content wordt data door gebruikers voorzien van tags. Deze tags worden gebruikt als navigatie-element. Bij genoeg gebruikers, objecten en tags ontstaan patronen in de informatie. Voorbeeld is flickr. Ook wel bekend als free tagging, mob indexing, ethnoclassificatie database Een database slaat informatie op vooraf door de database programmeur ontworpen schemadefinities. De database genereert automatisch content-pagina's, indexen en gerelateerde informatie en filtert zoekresultaten hypertext Hypertext is een non-lineaire en niet-hiërarchische manier van structureren. Bij hypertext linkt de auteur linkt content met verschillende bronnen. De context is associatief en persoonlijk, en daardoor heel snel onduidelijk. Hypertext is handig bij het maken van onderlinge relaties tussen content.
college van 16 september boek Organising Systems pagina 53 81 The atonomy of an Information Architecture pagina 41-52 meer over hiërarchie Hiërarchie is rubricering van begrippen volgens een bepaalde rangorde. Doel: gegevens over personen, organisaties, gebeurtenissen en dingen verzamelen in groepen om ze gemakkelijk te identificeren, te bestuderen en terug te vinden. Hiërarchie wordt al eeuwenlang door mensen gebruikt om ingewikkelde structuren te visualiseren. Hiërarchische diagrammen zijn voor veel gebruikers een vertrouwde manier om informatie te begrijpen. Ze worden in het bedrijfsleven veel gebruikt om structuur en processen inzichtelijk te maken. Bij interactieve media met name websites is de hiërarchie de meest gebruikte manier om content te structureren. Een hiërarchische indeling geeft de informatie architect een bruikbare manier om ongeordende content te rubriceren en structureren tot een website. Een andere naam voor hiërarchie is taxonomie. De hiërarchische indeling wordt benoemd met labels. Een hiërarchie leggen we vast in een hiërarchisch schema of site map. college van 16 september boek Organising Systems pagina 53-81
Een zuivere hiërarchie hiërarchie breedte hoeveelheid keuzes op ieder niveau van de hiërarchie hiërarchie diepte hoeveelheid niveaus in een hiërarchie
hiërarchie polyhiërarchie links tussen verschillende breedtes en dieptes hiërarchie te diep meer dan 3 x klikken: te veel om een goede keuze te maken hiërarchie te breed te veel keuzes voor te weinig content.
hiërarchie sequentie Eén richting van A naar G, waarbij de tussenliggende pagina's verplicht zijn.
over schema's Schema's zijn een manier om informatie te rubriceren en ontsluiten. Schema's zijn een hulpmiddel bij het classificeren en structureren. Schema's worden in een interface veel gebruikt om selecties te maken en informatie te filteren. exact schema a-z chronologisch geografisch prijs reeksen exacte schema's zijn handig wanneer de gebruiker precies weet wat hij zoekt. subjectief schema onderwerp taak doelgroep metafoor hybride sociaal college van 17 september boek Schema's Organisation Schemes pagina 59 tot 68
2. navigatiesystemen Globale navigatie bevat de hoofdrubrieken van de website; Lokale navigatie bevat een lijst met subrubrieken; Contextuele of inline navigatie zijn links in de content, die verwijzen naar informatie, gerelateerd aan de content; Functionele navigatie bevat links en interface met functies als zoek, login, winkewagens. Over het algemeen verwijst deze navigatie niet naar een positie in de hiërarchie, maar naar functionaliteit. Navigatie en structuur Navigatie geeft gebruikers een mentaal model van de structuur van een site. Navigatie toont rangorde: gebruikers zien hoe informatie in elkaar zit en wat belangrijk is Navigatie toont samenhang tussen onderdelen: de hoeveelheid niveaus, breedtes en dieptes van een hiërarchie. relatie tussen hiërarchie en schermindeling globale navigatiebuttons geven breedte aan; lokale navigatiebuttons geven diepte aan; contextuele links geven gerelateerde informatie; functionele buttons starten een actie; college van 16 september boek Navigatiesystemen Navigation Systems pagina 115 tot 144
Globale navigatie bevat de hoofdrubrieken van de website Lokale navigatie bevat een lijst met subrubrieken
Contextuele of inline navigatie zijn links in de content, die verwijzen naar informatie, gerelateerd aan de content. Functionele navigatie bevat links en interface met functies als zoek, login, winkewagens.
3. labels Een label is een beschrijvende naam voor gegevens of groepen soortgelijke gegevens. Binnen Informatie Architectuur vastgestelde labels worden op verschillende manieren gebruikt: de teksten die we gebruiken om structuur te groeperen en benoemen; de teksten op de navigatie- en functiebuttons; belangrijke elementen van een HTML document zoals de <H > en <TITLE> tags; meta tags goede labels zijn duidelijk ondubbelzinnig: voor slechts één uitleg vatbaar ; representatief: vertegenwoordigend, dekken de lading; onderscheidend: van elkaar te scheiden als ongelijksoortig; geschreven in dezelfde taal en werkwoordsvorm gebruiken eenduidige syntax spreken de doorsnee gebruiker aan vermijden vaktermen of termen uit de bedrijfscultuur handhaven bekende terminologie (FAQ, home, help en zoek) bevestigen na het klikken verwachtingen let bij het maken van labels op het volgende: gebruikers hebben eigen perspectief taal is dubbelzinnig organisaties zijn politiek organisatiesystemen zijn subjectief content is heterogeen Websites bestaan altijd uit documenten en componenten die niet gelijksoortig zijn; content is heterogeen heterogeen: samengesteld uit ongelijke of ongerelateerde delen homogeen: samengesteld uit gelijksoortige of identieke delen (bibliotheek: auteur, onderwerp, titel) college van 23 september boek Designig Labels pagina 98-100 Labeling Systems pagina 82-83 pagina 86-100
4. metadata Metadata of meta tags beschrijven de eigenschappen en karakteristieken van informatie Metadata beschrijven documenten, pagina's, foto's, software en andere objecten. Ze worden onzichtbaar voor de gebruiker aan de gegevens toegevoegd. De metadata bij een bepaald document zijn bijvoorbeeld: de auteur, de datum van schrijven, het aantal pagina's en de taal. Zo kan men in een zoekmachine die gebruik maakt van metadata direct zoeken naar documenten geschreven door een bepaalde auteur. Het nadeel van werken met metadata is dat het handmatig aan gegevens moet worden toegevoegd. Tags zijn zichtbare metadata, gebruikt voor navigatie-doeleinden. Bij Sociale Classificatie schema's zijn ze het belangrijkste navigatiemiddel. drie soorten metadata 1. beschrijvende metadata beschrijven de inhoud van het werk; 2. technische of intrinsieke metadata beschrijven de technische gegevens van het bestand; 3. administratieve metadata beschrijven juridische en administratieve gegevens; college van 23 september
Faceted Navigation Het kenmerk van Facetnavigatie is een lijst met trefwoorden als navigatiemiddel. De bezoeker kan trefwoorden in willekeurige volgorde aanklikken. De lijst met zoekresultaten past zich automatisch aan. De trefwoorden uit de navigatie zijn vooraf als tags aan objecten en pagina's toegevoegd. Deze tags zijn daarmee filters die gebruikers in een menu aan en uit kunnen zetten. Door keuzes elimineert gebruiker de objecten en komt stapsgewijs dichter bij het vinden van het juiste object. Faceted Navigation of Facetnavigatie is gebaseerd op het multidimensionaal indelen van informatie. Geen hierarchie met rubrieken en subrubrieken maar een lijst met trefwoorden in het facetmenu. Als zoekresultaat blijven alleen documenten over die een relatie hebben met de gekozen trefwoorden. Hiermee kan de gebruiker zeer snel en efficiënt navigeren door een grote hoeveelheid informatie: Met facetnavigatie wordt de bezoeker niet gehinderd door een vaste informatiestructuur. De kans dat hij of zij de juiste informatie snel vindt neemt aanzienlijk toe Met strategisch gekozen trefwoorden kan een bezoeker kruisverbanden leggen zonder bladeren. Met een enkele klik kan hij of zij alle informatie over een bepaald thema of een bepaalde regio selecteren voorbeeld van faceted navigation: de miljoenenota 2011 http://miljoenennota.prinsjesdag2010.nl/miljoenennota-2011/cdu21_miljoenennota-2011.aspx
Controlled Vocabulary en Thesaurus Om zoekresultaten te verbeteren voegen informatie architecten woordenlijsten toe aan interne zoekmachines. De zoekmachine vergelijkt de zoekopdracht met de lijst, en geeft de gebruiker suggesties. Deze lijsten staan bekend onder de Engelse term controlled vocabulary. Een controlled vocabulary is een lijst met relaties tussen woorden en/of concepten. Een uitgebreide vorm van een controlled vocabulary is een thesaurus. thesaurus Een thesaurus is een lijst met trefwoorden met semantische relaties. In een thesaurus worden begrippen gecategoriseerd en vergeleken met verwante begrippen. Een thesaurus is een soort niet-verklarend woordenboek, afkomstig uit de taalkunde: de begrippen van een taal werden gecategoriseerd en vergeleken met verwante begrippen. Een thesaurus gebruikt men in de taalkunde om het exacte woord voor een voorwerp, of een woord met de gewenste connotatie te vinden. Bij sites met veel content worden veel gezochte begrippen gekoppeld aan een zelf gemaakte thesaurus: een lijst met trefwoorden waartussen semantische relaties bestaan, zoals synoniemen, gerelateerde termen en bredere termen. Een goede thesaurus vergroot de kans op een juist zoekresultaat. voorbeeld: aqua browser van de OBA http://zoeken.oba.nl/ boek Thesauri, Controlled Vocabularis and Metadata pagina 193 tot 227 college van 30 september
Zoeken Eén effect van goed gestructureerde informatie is betere vindbaarheid met zoekmachines als Google. Zoeken en zoekmachines hebben zijdelings met Informatie Architectuur te maken: de informatie architect moet vooral letten op goede labeling en correcte structurering van de HTML pagina's en tags. Zoekresultaten verbeteren door informatie architectuur correcte labels voor alle HTML elementen; optimaal gebruik van metatags; heldere structuur, bij voorkeur in een zuivere hiërarchie; Google Door content en site op een W3C correcte manier te structureren, wordt informatie beter door Google geïndexeerd en daardoor sneller gevonden. Google: indexeert keywords uit HTML sorteert zoekresultaten op autoriteit en relevantie autoriteit en relevantie worden bepaald door een algoritme (dat voortdurend wordt aangepast) Belangrijke factoren voor page ranking keyword density in de <title> kwaliteit van de <description> kwaliteit van de url keyword density in de <img alt> tag <a> tekst tussen anchor tags </a> contextuele links keyword density in de headings <h1> tot <h4>; keyword density in de <b> en <i> tags autoriteit van de pagina en de links Google's SEO` Starter Guide De ingrepen die site eigenaren moeten toepassen voor betere vindbaarheid staan in de Beginnershandleiding voor zoekmachineoptimalisatie (SEO) van Google http://www.google.com/webmasters/docs/search-engine-optimization-starter-guide.pdf boek Search Systems pagina 145 tot 189. college van 30 september
informatie architectuur in de praktijk De informatie architect ontwerpt een navigatiesysteem waarmee gebruikers makkelijk en snel om de informatie heen bewegen en snel vinden wat ze zoeken. De informatie architect zoekt evenwicht tussen: communicatiedoelstelling eigenaar (b.v. bedrijf) informatiebehoefte gebruiker beperkingen en mogelijkheden van de techniek content structureren Bij interactieve media met name websites is de hiërarchie de meest gebruikte manier om content te structureren. Bij het structureren van content voor websites 1. scheiden we hoofd- en bijzaken, 2. plaatsen we informatie in groepen, 3. geven de mate van belangrijkheid aan en 4. maken en benoemen we categorieën. We maken een eerste, ruwe structuur en verfijnen deze structuur tot een navigatiesysteem waarmee gebruikers makkelijk en snel vinden wat ze zoeken: zoek patronen en grote lijnen in je informatie groepeer gelijksoortige informatie en taken tot rubrieken geef rubrieken een naam of label breng rangorde aan binnen je rubrieken verfijn in sub-rubrieken, sub-sub rubrieken enzovoorts maak ongestructureerde relaties tussen rubrieken mogelijk college van 10 september
GEEN TENTAMENSTOF informatie architectuur aanpak Met deze stappen ontwerpen we een navigatiesysteem waarmee gebruikers makkelijk en snel om de informatie heen bewegen en helpen we ze te vinden wat ze zoeken. top down 1. onderzoek 2. strategiebepaling bottom up 3. content categoriseren 4. hiërarchie aanbrengen 5. labels voor rubrieken en content soorten 6. content schema's maken 7. navigatie en pagina indelen 8. deliverables boek Research pagina 2 tot 19. college van 10 september
GEEN TENTAMENSTOF informatie architectuur in de praktijk: proces top-down: onderzoek en strategie voor IA zakelijke eisen en -doelstellingen van de opdrachtgever; wensen, verwachtingen en doelen van de gebruiker; duidelijk omschreven, haalbare doelen van de site; inventarisatie van bestaande én benodigde content overzicht techniek en operationele middelen (mensen en spullen); strategiebepaling geeft antwoorden wat is het doel van de site? is iets verplicht? wat is de content? wie zijn de gebruikers? wat willen de gebruikers? wat doet de technologie? hoeveel is beschikbaar? beschrijvingen 1. beschrijf business zakelijke eisen opdrachtgever communicatiedoelstellingen overige wensen 2. beschrijf gebruikers wensen verwachtingen doelen 3. techniek en operations systemen: benodigde hardware, software legacy: bestaande techniek die gehandhaafd moet blijven budget mankracht
4. inventarisatie aanwezige content afwezige content technische mogelijkheden boek Strategiebepaling Strategy pagina 264 tot 290
GEEN TENTAMENSTOF bottom-up: ontwerp We maken een eerste, ruwe structuur op basis van de strategie en inventarisatie. We verfijnen deze structuur tot een navigatiesysteem. We documenteren onze structuur in diagrammen en andere documenten. ontwerp stappen 1. content categoriseren 2. hiërarchie aanbrengen 3. labels voor rubrieken en content soorten 4. content schema's maken 5. navigatie en pagina indelen met sitemap en wireframes Voorstel Als laatste stap documenteren we de nieuwe site structuur in diagrammen, zorgvuldig gedefinieerde labels en een korte maar duidelijke toelichting. Deliverables bestaan uit een kort rapport met uitgangspunten en een beschrijving van de informatie architectuur plus een verantwoording van de gemaakte keuzes. beschrijving van aanpak structuur vastleggen: sitemap schermindelingen: wireframes labels en metatags: content matrix Bij websites met grote hoeveelheden content, moet deze worden vastgelegd in een contentmatrix. boek Ontwerp, wireframes, contentmatrix Design en Documentation pagina 21 tot 35